Achʼtik toe, ajvalilaletik ta spʼejel balumil, sientifikoetik xchiʼuk li buchʼutik lek chanemik sventa tecnologiae, laj yalbeik skʼoplal li makinaetik ti akʼbil spʼijilike (inteligencia artificial (IA)). a Li viniketik taje chalik ti xuʼ van jtunel li makinaetik ti akʼbil spʼijilike, pe chalik xtok ti tsvul yoʼontonik ta skoj ti xuʼ van chopol xichʼ tunesele.

•    «Li makinaetik ti akʼbil spʼijilike xuʼ onoʼox van xlekub yuʼun xkuxlejal li krixchanoetike. Pe xuʼ van xchʼay yuʼunik junantik jderechotik, skotol ora tskʼelik li kʼusi ta jpastike xchiʼuk tspʼis sbaik ta krixchanoetik. Ta skoj taje xuʼ van mu xa jpat koʼontontik ta stojolal li yantike» (Kamala Harris, vicepresidenta ta Estados Unidos, 4 yuʼun mayo ta 2023).

•    «Li kʼusitik achʼ chlokʼ sventa tecnología ti tstunesik sventa chpoxtavanike xuʼ van jtabetik onoʼox sbalil. Pe jech xtok, xuʼ me xakʼik ta vokol li jkuxlejaltike» (Grupo internacional de médicos y profesionales de la salud ti jaʼ beiltasbilik yuʼun li doktor Frederik Federspiel, BMJ Global Health, 9 yuʼun mayo ta 2023). b

•    «Li makinaetik ti akʼbil spʼijilike ep xa buchʼutik tstunesik sventa spukik batel jecheʼ aʼyejetik. Jech xtok, mu xa la jaluk skʼan sventa jaʼ xa xichʼbe komel yabtel li krixchanoetike. Oy buchʼutik ti lek chanemik ta sventa li tecnologiae, chalik ti xuʼ la xil˗o yuʼun svokol krixchanoetik li makinaetike» (The New York Times, 1 yuʼun mayo ta 2023).

 Te xa chvinaj ta jelavel mi jaʼ sventa jlekilaltik o mi maʼuk ti kʼu yelan chichʼ tunesel li makinaetik ti akʼbil spʼijilike. Pe ¿kʼusi chal li Vivliae?

 Li Vivliae chal kʼu yuʼun mu skotoluk velta lek chichʼ tunesel li kʼusitik achʼ meltsanbil sventa tecnologiae.

1.  1. Akʼo mi lek kʼusi oy ta yoʼonton li krixchanoetike, pe muʼyuk tstaik ta nopel ti oy kʼusi xuʼ chopol xkʼot ta spasel yuʼunike.

   •    «Oy jun be ti lek noʼox chil li jun krixchanoe, pe ch˗ikʼat batel ta lajelal» (Proverbios 14:12).

2.  2. Mu kʼusi stakʼ jpastik sventa skotoluk velta lekuk xichʼ tunesel li kʼusitik achʼ chlokʼanuke.

   •    «Jaʼ chkiktabe komel [kabtel] li vinik ti te tijil chtal ta jpate. ¿Mi oy buchʼu snaʼ mi pʼij o mi bol li vinik taje? Akʼo mi jech, jaʼ ch˗och ta skʼob skotol li kʼusitik laj kakʼ persa stael liʼ ta balumile xchiʼuk ti la jtunes jpʼijil sventa jtae» (Eklesiastes 2:18, 19).

 Ti vaʼ yelan ta jnoptike chkakʼtik venta ti chtun kuʼuntik li Jpasvaneje.

 Li Jpasvanej kuʼuntike muʼyuk chakʼ ti slajesbeik skʼoplal balumil li krixchanoetike mi jaʼuk li kʼusitik achʼ tslokʼesik sventa tecnologiae.

•    «Li balumile te oy-o sbatel osil» (Eklesiastes 1:4).

•    «Chuʼuninik balumil li buchʼutik tukʼike xchiʼuk te chkuxiik-o sbatel osil» (Salmo 37:29).

 Li Jpasvanej kuʼuntike chakʼbutik beiltaseletik ta Vivlia sventa xuʼ junuk noʼox koʼontontik li ta jelavele. Mi chakʼan to chanaʼ kʼusi chal Vivlia ta sventa taje, kʼelo li mantaletik liʼe: «¿Bu xuʼ xata koltael sventa lekuk xbat li akuxlejale?» xchiʼuk «¡Oy kʼusitik kʼupil sba chtal!».