1, 2. a) Шәйтан адәмләрни қандақ алдайду? ә) Бу мақалидә немини көрүп чиқимиз?

 ШӘЙТАН «ялғанчилиқниң атиси», Адәм ата билән Һава аниниң заманидин тартип адәмләрни алдап кәлмәктә (Йоһ. 8:44). Униң ялған сөзлириниң бәзилири өлүм вә өлүмдин кейинки һаят тоғрисидики сахта тәлиматларни өз ичигә алиду. Бу тәлиматлар асасида нурғунлиған урп-адәтләр вә хурапатлар пәйда болған. Шу сәвәптин, қериндашлиримизниң уруқ-туққанлири яки холум-хошнилири өлүп қалғанда, уларға «етиқат үчүн тиришип күрәш қилишқа» тоғра келиду (Йәһ. 3).

² Сиз шундақ синаққа дуч кәлсиңиз, өлүм тоғрилиқ һәқиқәтни билиш садиқ болуп қелишиңизға қандақ ярдәм бериду? (Әфәс. 6:11). Худа яхши көрмәйдиған урп-адәтләргә қатнишиш бесимиға дуч келиватқан қериндишимизни қандақ қилип илһамландуруп, қоллап-қувәтләләйсиз? Бу мақалидә Йәһваниң бизгә қандақ ярдәм беридиғанлиғини көрүп чиқимиз. Авал Муқәддәс китапта өлүм һәққидә немә ейтилидиғанлиғини көрәйли.

3. Биринчи ялған сөзниң нәтиҗиси қандақ болған?

³ Худа адәмләрниң өлүшини халимиған. Лекин Адәм ата билән Һава ана мәңгү яшаш үчүн чоқум Худаға итаәт қилиши керәк еди. Худа уларға бәк аддий буйруқ бәргән. У: «Сән бағдики барлиқ дәрәқләрдин тойғичә йегин. Амма яхши билән яманни тонутидиған дәрәқтин йемә, чүнки униңдин йегән күнила чоқум өлисән»,— дегән (Ярит. 2:16, 17). Лекин Шәйтан илан арқилиқ Һава аниға: «Яқ, силәр өлмәйсиләр»,— дегән еди. Наһайити әпсус, Һава ана Шәйтанға ишинип, мевини йегән. Кейин Адәм атиму йегән (Ярит. 3:4, 6). Шундақ қилип, инсанлар гуна билән өлүмниң қулиға айлинип қалған (Рим. 5:12).

4, 5. Шәйтан адәмләрни қандақ қилип алдимақта?

 ⁴ Худа ейтқандәк, Адәм ата билән Һава ана өлүп кәтти. Бирақ Шәйтан өлүм тоғрилиқ ялған ейтишни тохтатмиди. Ялғанниң үстигә ялған қошулди. Уларниң бири өлгән кишиниң роһи давамлиқ яшайду дегән тәлимат. Мошу сахта тәлиматларға көплигән адәмләр техичә ишиниду (Тим. 1-х. 4:1).

⁵ Немә үчүн шунчә көп адәмләр Шәйтанниң ялғанчилиғиға алдинип қалиду? Инсанлар мәңгү яшаш үчүн яритилған. Адәттә һечким өлүп кетишни халимайду (Вәз 3:11). Өлүм инсанлар үчүн худди бир дүшмәнгә охшаш (Кор. 1-х. 15:26). Шәйтан өлүмгә нисбәтән инсанларниң қандақ көзқарашта екәнлигини билиду. Шуниң үчүн Шәйтан буниңдин пайдилинип, нурғун ялғанлири билән адәмләрни өз тузиғиға оңайла чүшириду.

6, 7. a) Шәйтан һәқиқәтни йошурушта утуққа ериштиму? Чүшәндүрүп бериң. ә) Һәқиқәт қорқунучтин азат болушқа қандақ ярдәм бериду?

⁶ Шәйтан һәқиқәтни йошуруш үчүн қанчә күч чиқарсиму, бу униң қолидин кәлмәйду. Көплигән адәмләр Муқәддәс китаптин өлгәнләрниң әһвали вә уларда қандақ үмүт барлиғи һәққидә билип, һәқиқәтни башқиларға ейтиватиду (Вәз 9:5, 10; Әлч. 24:15). Бу һәқиқәт бизгә тәсәлли берип, қорқунучтин айрилишқа ярдәм бериду. Мәсилән, биз өлгәнләрдин қорқмаймиз яки өлгән туққанлиримиз азап чекиду дәп әнсиримәймиз. Биз уларниң һечнәрсини сәзмәйдиғанлиғини, билмәйдиғанлиғини вә һечкимгә зиян кәлтүрәлмәйдиғанлиғини билимиз. Улар қаттиқ уйқуға кәткәндәк һаләттә болиду (Йоһ. 11:11—14). Өлгәнләр вақитниң өтүватқанлиғиниму билмәйду. Шуңа кәлгүсидә өлүмдин тирилдүрүлгәнләр үчүн, һәтта өлгинигә қанчә йүз жиллар болған болсиму, вақит пәқәт көзни жумуп ачқандәкла билиниду.

⁷ Өлгәнләр тоғрисидики һәқиқәт ениқ, аддий вә әқилгә мувапиқ екәнлигини көрүп йетәлидиңизму? Һәқиқәт билән Шәйтанниң ялғанлири асман билән йәрдәк пәриқлиниду! Униң ялғанчилиғи адәмләрни алдапла қоймай, Яратқучимизниң исмиға дағ кәлтүриду. Буни яхширақ чүшиниш үчүн төвәндики соалларға җавап тапайли: Шәйтанниң ялғанлири Йәһвани қандақ һақарәтләйду? Шу ялғанлар қандақ қилип адәмләрни Мәсиһниң төләм қурбанлиғиға ишиниш керәк әмәс дегән ой-пикирдә болушқа дәвәт қилиду? Ялғанчилиқлар қандақ қилип адәмләрниң қайғу-һәсрәтлирини ашуруп, уларниң дәрдигә дәрт қошиду?

8. Йәрәмия 19:5тә ейтилғандәк, Шәйтанниң ялғанлири Йәһва Худаниң исмиға қандақ қилип дағ кәлтүриду?

⁸ Шәйтанниң өлүм тоғрисидики ялғанлири Йәһваниң исмиға дағ кәлтүриду. Шу ялғанларниң бири — дозақ оти тоғрисидики сахта тәлимат. Шундақ тәлиматлар Худани һақарәтләйду, чүнки улар меһир-муһәббәтлик Худани Шәйтандәк вәһший, залим қилип көрситиду (Йоһ. 1-х. 4:8). Асмандики Атимиз тоғрилиқ шундақ жиркиничлик ялғанларни аңлиғанда қандақ һиссиятта болимиз? Әң муһими, Йәһва Худа шу һақарәткә қандақ инкас қайтуриду? Муқәддәс китапта Униң һәрқандақ рәзилликләрни өч көридиғанлиғи йезилған (Йәрәмия 19:5ни оқуң).

9. Шәйтанниң сахта тәлиматлири Йоһан 3:16 вә 15:13тә тилға елинған Мәсиһниң төләм қурбанлиғи тоғрилиқ қандақ ойда болушқа дәвәт қилиду?

⁹ Шәйтанниң өлүм тоғрисидики сахта тәлиматлири адәмләрни Мәсиһниң төләм қурбанлиғиға ишиниш керәк әмәс дегән ой-пикирдә болушқа дәвәт қилиду (Мәт. 20:28). Шәйтанниң ялғанлириниң йәнә бири — өлмәс роһ тоғрисидики тәлимат. Адәмләрниң өлмәйдиған роһи болса, һәммиси мәңгү яшиған болатти. Демәк, Мәсиһниң һаятини төләм сүпитидә қурбан қилишиниң һаҗити болматти. Есиңиздә болсун, Мәсиһниң төләм қурбанлиғи — инсанийәткә көрситилгән меһир-муһәббәтниң әң бүйүк ипадиси (Йоһан 3:16; 15:13ни оқуң). Мошу бебаһа соғини керәксиз қилип көрситидиған сахта тәлиматлар Йәһва Худаниң вә Әйсаниң жүригини қанчилик ағритидиғанлиғини тәсәввур қилиңа!

10. Шәйтанниң ялғанлири қандақ қилип инсанийәтниң дәрдигә дәрт қошти?

¹⁰ Шәйтанниң ялғанлири инсанийәтниң қайғу-һәсрәтлирини ашуруп, уларниң дәрдигә дәрт қошиду. Балисидин айрилип, қан жутуп зар-зар жиғлаватқан ата-аниға бәзиләр Худа уларниң балисини асманға пәриштә қилип елип кәтти дәп ейтиду. Бу сөзләр уларға тәсәлли берәмду яки дәрдигә дәрт қошамду? Дозақ оти һәққидики тәлимат көплигән вәһший ишларни пәйда қилған. Мәсилән, чирко тәлиматлириға қарши чиққанлар түврүккә бағлинип, отта көйдүрүлгән. Испан инквизицияси b тоғрилиқ бир китапқа асасланғанда, роһанийларниң ойичә, күпүрлүк қилғучи, йәни чирко тәлиматлириға қарши болған киши көйдүрүлсә, у «ялқунлиған дозақниң тәмини билип», өлүштин илгири товва қилса, дозақ отидин аман қалалатти. Бүгүнки күндә бәзи дөләтләрдики кишиләр өлүп кәткән ата-бовилирини һөрмәтләш вә уларниң қоллап-қувәтлишигә яки бәрикәтлишигә егә болуш үчүн, уларға атап қурбанлиқларни қилиду. Башқа дөләтләрдә әрваларниң җазасидин қутулуш үчүн адәмләр уларни рази қилишқа тиришиду. Әпсуски, Шәйтанниң ялғанлириға асасланған тәлиматлар һәқиқий тәсәлли бәрмәйду. Әксинчә, артуқчә орунсиз ғәм-әндишиләрни, һәтта қорқунучни пәйда қилиду.

11. Туққанлиримиз яки достлиримиз Муқәддәс китапқа зит урп-адәтләргә қатнишишқа қандақ мәҗбурлиши мүмкин?

¹¹ Туққанлиримиз яки достлиримиз, һәтта яхши нийәт билән Муқәддәс китапқа асасланмиған урп-адәтләргә қатнишишқа мәҗбурлиса, Худа вә Униң Сөзигә болған меһир-муһәббәт Йәһва Худаға бойсунушимизға күч бериду. Улар «мәрһумға болған һөрмитиң қени» дәп үзимизгә басиду. Һәтта «сениң кесириңдин  әрвалар тирикләргә зиян кәлтүридиған болди» дәп ейтиши мүмкин. Шундақ чағларда һәқиқәтни чиң тутушқа немә ярдәм бериду? Келиңлар, төвәндики принципларни қандақ қоллинишқа болидиғанлиғини көрүп чиқайли.

12. Өлүм билән мунасивәтлик Муқәддәс китапқа зит қандақ урп-адәтләр бар?

¹² Муқәддәс китапқа зит урп-адәтләрдин «айрилип нери турушқа» бәл бағлаң (Кор. 2-х. 6:17). Кариб деңизи районида яшайдиған хәлиқләр арисида нурғун кишиләрниң ойичә, адәм өлгәндин кейин униң әрваси әтрапни чөгиләп, өзигә яманлиқ қилғанлардин өч алиду. Бир китапта өлгән адәмниң роһи һәтта пүтүн жутқа зиян кәлтүрәләйду дәп йезилған. Африкида киши өлгән өйдики әйнәкләрниң һәммисини йепип, өлгән кишиниң сүрәтлирини дүм қилип қойиду. Сәвәви улар өлгән адәм өзини көрмәслиги керәк дәп ишиниду. Йәһваниң хизмәтчилири болғанлиқтин, биз Шәйтанниң ялғанлирини тарқитип тәшвиқ қилидиған шундақ тәлиматларға ишәнмәймиз вә урп-адәтләргә қатнашмаймиз (Кор. 1-х. 10:21, 22).

13. Яқуп 1:5кә асасән бирәр урп-адәткә нисбәтән гуманимиз болса, немә қилсақ болиду?

¹³ Әгәр қандақту бир урп-адәтниң яки мәрасимниң Худаға яқидиған-яқмайдиғанлиғини билмисиңизчу? Шу вақитта Йәһваға дуа қилип, даналиқ сораң (Яқуп 1:5ни оқуң). Бизниң әдәбиятлиримиздин мәлумат издәп көрүң. Керәк болса, ақсақаллар билән мәслиһәтлишип көрүң. Улар қатнишишқа болиду яки болмайду дәп кесип ейтмайду, лекин сизгә ярдәм беридиған принципларни көрситиду. Бу қәдәмләрни қилсақ, әқлимизни йетилдүримиз. Әқлимиз яхши билән яманни пәриқ қилишқа ярдәм бериду (Ибр. 5:14).

14. Башқиларға путликашаң болмаслиғимиз үчүн немә қилишимиз керәк?

¹⁴ «Һәммә нәрсини Яратқучиниң шәрипигә қилиңлар....Путликашаң таш болмаңлар» (Кор. 1-х. 10:31, 32). Қандақту бир урп-адәткә қатнишиш яки қатнашмаслиқни қарар қилғанда, бу башқиларниң, болупму етиқатдашлиримизниң вижданиға қандақ тәсир қилидиғанлиғини ойлишимиз керәк. Чүнки бизниң һечкимгә путликашаң болғумиз кәлмәйду (Марк 9:42). Шундақла Йәһва гувачиси әмәс кишиләрниму рәнҗиткүмиз кәлмәйду. Биз улар билән сөз талашмаслиғимиз яки урп-адәтлирини заңлиқ қилмаслиғимиз керәк. Меһир-муһәббәт зор күчкә егә екәнлигини унтумаң. Меһир-муһәббәт уларға иззәт-һөрмәт билән сөзләшкә дәвәт қилиду. Шундақ қилсақ, һәтта бизгә  қарши болғанларниң жүригидики муз ериши мүмкин.

15, 16. a) Башқиларға етиқадимиз тоғрилиқ алдин-ала ейтиш немә үчүн даналиқ болиду? Мисал кәлтүрүң. ә) Римлиқларға 1:16дә йезилған Паулниң сөзлирини қандақ қоллинишқа болиду?

¹⁵ Башқиларға Йәһва гувачиси екәнлигиңизни алдин-ала ейтип қоюң (Йәшая 43:10). Уруқ-туққанлар билән холум-хошниларға Йәһва Худаға ишинидиғанлиғиңизни алдин-ала ейтип қойсиңиз, бесим вақтида өзүңизгә оңайирақ болиду. Мозамбикта яшайдиған Франсиско мундақ дәйду: «Аялим Каролина иккимиз һәқиқәтни билгәндә, уруқ-туққанлиримизға буниңдин кейин өлгәнләргә чоқунмаймиз дәп ейттуқ. Каролинаниң һәдиси қайтиш болғанда етиқадимиз синалди. Йәрлик урп-адәт бойичә, мәрһумни жуюп болғандин кейин, шу су төкүлгән йәрдә йеқин туққини үч күн қонуши керәк. Буниң һәммиси өлгән адәмниң роһини рази қилип тинчландуруш мәхситидә қилиниду. Каролинаниң уруқ-туққанлири у шу су төкүлгән җайда ухлайду дәп күткән».

¹⁶ Франсиско вә униң аяли немә қилған? У мундақ дәп чүшәндүриду: «Биз Йәһвани яхши көргәнликтин вә Уни хошал қилғумиз кәлгәнликтин, бу урп-адәткә қатнишишни рәт қилдуқ. Каролинаниң туққанлири бизгә қаттиқ аччиқлинип, өлгәнләрни һөрмәтлимәйсиләр дәп әйиплиди. Улар әнди биз билән арилашмайдиғанлиғини вә һеч ярдәм бәрмәйдиғанлиғини ейтти. Биз көзқаришимизни алдин-ала чүшәндүрүп қойғанлиқтин, улар ғәзәплиниватқанда, бу тоғрилиқ гәп қилишиниң һаҗити болмиди. Бәзи уруқ-туққанлиримиз: “Булар өз етиқади һәққидә бурун ейтип болғанғу”,— дәп бизни қоғдиди. Вақит өтүп Каролинаниң туққанлириниң аччиғи йенип, биз улар билән яришивалдуқ. Бәзилири һәтта өйүмизгә келип, Муқәддәс китапқа асасланған әдәбиятларни сориди». Өлүм тоғрисидики һәқиқәтни ейтиштин хиҗаләт болмай, әксинчә уни қизғин қоғдайли (Римлиқларға 1:16ни оқуң).

17. Йеқинидин айрилған қериндишимизға тәсәлли беришкә немә ярдәм бериду?

¹⁷ Етиқатдашлиримиз йеқинлиридин айрилғанда, биз улар үчүн «һәқиқий дост» болушимиз керәк. Муқәддәс китапта  ейтилғандәк, «Һәқиқий дост һәр вақитта яхши көриду» қериндашқа охшайду (Пәнд н. 17:17). Қериндишимиз Муқәддәс китапқа зит кәлгән урп-адәткә қатнишиш бесимиға дуч кәлсә, униң үчүн «һәқиқий дост» екәнлигимизни қандақ испатлалаймиз? Униңға тәсәлли беришкә ярдәм беридиған икки принципни көрүп чиқайли.

18. Әйса немә үчүн көз яш қилған вә биз буниңдин немини үгинәләймиз?

¹⁸ «Жиғлиғанлар билән биллә жиғлаңлар» (Рим. 12:15). Қайғуға патқан адәмгә немә ейтишни билмәй баш қатурушимиз мүмкин. Бирақ бәзидә көз яшлиримиз сөзлиримиздинму күчлигирәк болиду. Әйсаниң дости Лазар қайтиш болғанда, Мәрийәм, Марта вә башқилар қайғуруп жиғлиған. Әйса төрт күндин кейин кәлгән. У Лазарни тирилдүридиғанлиғини билсиму, көз яш қилди (Йоһ. 11:17, 33—35). Әйсаниң көз яш қилғанлиғидин Атисиниң һис-туйғулири ипадиләнгән. Шуниң билән бу Әйсаниң Мәрийәм билән Мартани яхши көргәнлигини көрсәткән вә уларға тәсәлли бәргән. Шуниңға охшаш, қериндашлиримиз меһир-муһәббитимизни көргәндә, ялғуз әмәслигини вә меһрибан, уларға көңүл бөлидиған достлири бар екәнлигини һис қилиду.

19. Қайғуруватқан адәмгә тәсәлли бәргәндә, Вәз 3:7дики нәсиһәтни қандақ қоллансақ болиду?

¹⁹ «Унчуқмайдиған һәм сөзләйдиған вақит» (Вз 3:7). Қайғуруватқан қериндишимизға тәсәлли беришниң йәнә бир йоли — уни зәң қоюп тиңшаш. Униң ич бағрини төкүп беришкә тосалғу қилмаң, у ойланмай сөзлисә рәнҗимәң (Аюп 6:2, 3). Чүнки униң Йәһва гувачиси әмәс туққанлири униңға қаттиқ бесим қилған болуши мүмкин. Шуниң үчүн униң билән биллә дуа қилиң. Дуаларни аңлайдиған Худадин күч вә әқил-парасәт беришни сораң (Зәбур 65:2). Әһвалға қарап, әгәр мүмкин болса, Муқәддәс китапни яки мувапиқ бир мақалини биллә оқуң. Мәсилән, кишини илһамландуридиған тәрҗимиһални оқусаңлар болиду.

20. Келәрки мақалидә немини билимиз?

²⁰ Биз өлгәнләрниң әһвали вә уларни күтүватқан әҗайип үмүт тоғрилиқ һәқиқәтни билгәнлигимиз үчүн бәк миннәтдар (Йоһ. 5:28, 29). Бу һәқиқәтни жүрәклик билән гәп-сөз һәм иш-һәрикитимиз билән қоғдайли вә һәрбир мүмкинчиликни пайдилинип, башқилар билән бөлүшәйли. Келәрки мақалидә Шәйтанниң һәқиқәтни йошуруш үчүн пайдиланған йәнә бир һийлә-микирини көрүмиз. Бу — җинкәшлик. Биз немә үчүн җинларниң бу тузиғи билән бағлинишлиқ иш-һәрикәтләрдин вә оюн-тамашилардин жирақ турушимиз керәклигини билимиз.