МӘКТӘПТӘ оқуватқинимда, шәһиримиздә чоң өзгиришләр болмиған. Биринчи синипқа биллә киргән синипдашлирим билән мәктәпни пүтәргичә оқудум. Шәһиримиз бәк кичик болғанлиқтин, адәмләр бир-бирини яхши тонатти.

Либерти шәһириниң әтрапида кичик деханчилиқ мәйданлири болған. Етизлиқларда көпинчә көмүқонақ өстүрүләтти. Мән туғулғанда дадам бирсиниң деханчилиқ мәйданида ишләтти. Шу сәвәптин, өсмүр чеғимда трактор һайдашни вә етизлардики башқа ишларни қилишни үгинивалған едим.

Мән туғулғанда дадам 56, апам болса 35 яшта еди. Амма дадам күчлүк вә сағлам киши болған. У ишләмчан киши болуп, балилириниң һәммисини әмгәкни сөйүшкә үгәткән. У көп пул тапалмисиму, биздә туридиған җай, кийим-кечәк вә йетәрлик йемәк-ичмәкләр болған. У һәрдайим биз үчүн вақит чиқарған. Дадам 93 йешида, апам 86 йешида вапат болди. Иккилиси Йәһваға хизмәт қилмиған. Қериндашлиримниң бири 1972-жилдин башлап ақсақал болуп хизмәт қиливатиду.

Апам Худаға ишәнгәнликтин, бизни һәр йәкшәнбә күни чиркоға апиратти. Мән биринчи қетим Үч бирлик һәққидә 12 йешимда аңлидим. Шуңа мән апамдин: «Әйса Худаниң Оғли болса, у қандақларчә йәнә Худаниң Өзи болалайду?»— дәп соридим. Униң җавави  һазирғичә есимдә: «Балам, бу — сир. Биз уни чүшинәлмәймиз». Мән үчүн бу һәқиқәтән бир сир болған. Шундақ болсиму мән 14 яшқа киргәндә, өстәңдә чөмдүрүлүш мәрасимидин өттүм. Мени үч қетим суға чөктүрди: бир қетим Ата, бир қетим Оғул вә бир қетим муқәддәс роһ үчүн.

Оттура мәктәптә оқуватқанда, бир достум бокс мәшиқ қилатти, мениму қатнишишқа чақирди. Шуңа, мән мәшиқ қилишни башлап, «Алтун қолқап» намлиқ бокс тәшкилатиниң әзаси болдум. Бирақ анчә яхши үгинәлмигәнликтин, мән бирнәччә қетим мусәбиқигә қатнашқандин кейин бокстин қол үздүм. Кейинирәк мән Қошма Штатларда әскәрликкә чақирилип, Германиягә әвәтилдим. Шу йәрдә болғанда, башлиқлирим мени яхши башламчи болалайду дәп ойлап, һәрбий мәктәпкә әвәтти. Улар мениң әскәрликтә давамлиқ хизмәт қилип қелишимни халиған. Лекин мән қелишни халимиғанлиқтин, икки жил һәрбий хизмәтни түгәткәндин кейин, 1956-жили өйгә қайттим. Көп вақит өтмәй, мән тамамән башқичә бир әскәрликкә қатнаштим.

Һәқиқәтни билмигәндә, мән һәқиқий әр киши болуш үчүн немә қилиш керәклигини натоғра чүшинәттим. Маңа кинолар билән әтрапимдики кишиләрниң көзқариши тәсир қилған. Шуңа Муқәддәс китап һәққидә сөзлишиш әр кишиниң иши әмәс дәп ойлаттим. Лекин мән кейинирәк алған билим пүтүн һаятимни өзгәртти. Бир күни есил қизил машинамни һайдап, шәһәрни арилаватқанда, мени икки қиз чақирди. Бу икки қиз қейинакамниң сиңлилири еди. Улар Йәһва гувачилири еди. Бурун мән улар бәргән «Күзитиш мунари» вә «Ойғиниңлар!» журналлирини оқаттим, лекин «Күзитиш мунари» чүшинишкә қийин дәп ойлидим. Бу қетим улар мени өйлиридә өткүзүлидиған Муқәддәс китапни җамаәттә тәтқиқ қилишқа тәклип қилди, бу учришишта улар Муқәддәс китапни үгинип, муһакимә қилатти. Мән уларға: «Ойлинип бақай»,— дедим. Улар күлүмсирәп: «Вәдә берәмсиз?»— дегәндә, мән: «Вәдә беримән»,— дәп ейттим.

Вәдә берип қойғинимға өкүндүм, лекин сөзүмдә турушни қарар қилдим. Шундақ қилип, шу күни кәчтә учришишқа бардим. Шу йәрдики кичик балилар мени бәк һәйран қалдурди! Улар Муқәддәс китапни наһайити яхши билгән! Һәр йәкшәнбә күни апам билән чиркоға барған болсамму, Муқәддәс китап һәққидә анчә көп билимим йоқ еди. Мән көпирәк билим елишни халиғанлиқтин, Муқәддәс китапни бири билән тәтқиқ қилишқа келиштим. Әң авал мән Һәммигә Қадир Худаниң исми Йәһва екәнлигини билдим. Буниңдин бирнәччә жил бурун апамдин Йәһва гувачилири ким дәп сориғанда, у маңа: «Вай, улар Йәһва дегән бир бовайға ишиниду»,— дәп җавап бәргән еди. Әнди болса көзүм ечилғандәк болди!

Мән һәқиқәтни тапқанлиғимни билгәчкә, роһий җәһәттин тез өстүм. Учришишқа биринчи қетим барғандин кейин тоққуз ай өтүп, 1957-жилниң март ейида чөмдүрүлүш мәрасимидин өттүм. Мениң көзқаришим өзгәрди. Муқәддәс китапта һәқиқий әр киши қандақ болуши керәклиги һәққидә немә ейтилғанлиғини билгинимдин бәк хошалмән. Мәсилән, Әйса мукәммәл әр киши болған. У һәрқандақ кишидин күчлүк болсиму, һечқачан уруш-җедәлләргә арилашмиған. Әксичә, Йәшая пәйғәмбәр ейтқандәк, азап чәккән болсиму еғиз ачмиди (Йәшая 53:2, 7). Әйсаниң һәқиқий  шагирти һәммисигә мулайим муамилидә болуши керәклигини үгәндим (Тимотийға 2-хәт 2:24).

Мән 1958-жили толуқ вақитлиқ хизмәтни башлидим. Лекин узун өтмәй бу хизмәтни тохтитишқа тоғра кәлди. Немә үчүн десиңиз, мән өйләнмәкчи болған едим. Мени учришишқа тәклип қилған қизларниң бири, Глория билән турмуш қурмақчи болдум! Мән бу қараримға һечқачан өкүнмигән. Глория шу чағдиму, һазирму мән үчүн худди есил гөһәр таштәк. Мән үчүн у дуниядики әң қиммәтлик алмас таштинму қиммәтбаһа. Униңға өйләнгинимгә бәк хошалмән! Һазир у өзи тоғрисида ейтип бәрсун:

«Аилимиздә 17 бала едуқ. Апам Йәһва гувачиси болған. 14 йешимда апам вапат болди. Шу чағда дадам Муқәддәс китапни үгинишкә башлиди. Әнди апимиз болмиғач, дадимиз иштин кәлгичә, биримиз кичик қериндашлиримизға қарап, өйдикиләргә тамақ етишимиз керәк еди. Шуңа дадимиз мәктәп мудири билән сөзлишип, һәдәм иккимизниң новәтлишип мәктәпкә беришимизға рухсәт сориди. Шу жили һәдәм оттура мәктәпни пүтүрәтти. Мәктәп мудири рухсәт қилди. Шуңлашқа биримиз дайим өйдә болуп, өй ишлирини қилаттуқ. Һәдәм мәктәпни пүтәргичә шундақ қилдуқ. Биз билән икки аилә кишилири Муқәддәс китапни тәтқиқ қилди вә он биримиз Йәһва гувачиси болдуқ. Мән тартинчақ болсамму, вәз қилишни наһайити яхши көрәттим. Йолдишим Сэм жиллар давамида маңа тартинчақлиқ билән күришишкә ярдәм бәрди».

Глория иккимиз 1959-жилниң февралидә той қилдуқ. Биз биргә толуқ вақитлиқ хизмәт қилишни яхши көрәттуқ. Дуниявий баш идаридә хизмәт қилишни халиғанлиқтин, шу жили июльда Бәйтәлдә хизмәт қилишқа илтимас қилдуқ. Саймон Крейкер исимлиқ қериндаш биз билән параңлишип, Бәйтәлгә һазирчә әр-аялларни тәклип қилмайдиғанлиғини ейтти. Бирақ Бәйтәлдә хизмәт қилиш арзуйимиз совуп кәтмиди, амма биз арзуйимизға йәткичә көп жиллар өтүп кәтти.

Биз вәз ейтқучиларға қәйәр әң муһтаҗ екәнлигини сорап, баш идаригә хәт яздуқ. Улар бизгә Арканзас штатидики Пайн-Блафф шәһиригә бериңлар дәп җавап язди. Шу чағда Пайн-Блаффта икки җамаәт бар еди. Бирсидә ақ тәнлик қериндашлар, иккинчисидә қара тәнлик қериндашлар болған. Биз қара тәнлик қериндашлар бар җамаәткә тайинландуқ, униңда пәқәт 14 вәз ейтқучи болған еди.

Бәлким, Йәһва гувачилири немә үчүн ақ вә қара тәнлик вәз ейтқучиларға бөлүнгән дәп сорайдиғансиз. Буниң сәвәви — биздә башқа амал йоқ еди. Шу чағда ақ вә қара тәнлик кишиләрниң биргә җәм болуши қанунға хилап болған. Буниңдин башқа зораванлиқ кәң тарқалған. Көп җайларда қериндашлар икки ирқниң адәмлири бир йәргә жиғилса, Ибадәт өйи һуҗумға учриши мүмкин дәп қорққан. Чүнки мундақ вақиәләр йүз бәргән еди. Әгәр қара тәнлик қериндашлар ақ тәнликләр яшайдиған районда өйму өй вәз қилса, улар қолға елинип, һәтта уруп-соқулуши мүмкин еди. Шуңа, вәз ишини давамлаштуруш үчүн, биз қанунға бойсундуқ вә келәчәктә әһвал яхшилиниду дәп үмүт қилдуқ.

Вәз қилиш дайим асан болмиған еди. Биз қара тәнликләр яшайдиған районда өйму өй вәз қилғанда, бәзидә ақ тәнлик кишиләр ишикни ачатти. Шу вақитта биз қисқичә сөһбәтлишимизму яки кәчүрүм сорап, башқа өйгә баримизму, дәрһал қарар қилишимиз керәк еди. Шу заманларда әһвал мана шундақ болған.

Әлвәттә, толуқ вақит вәз хизмәт қилсақму, җан беқиш үчүн ишлишимизгә тоғра келәтти. Адәттә биз күнигә үч доллар тапаттуқ. Глория бирнәччә йәрдә өй тазилатти. Бир өйдә маңа Глорияға ярдәм беришкә рухсәт қилған еди, шуңа у ишини тезла пүтирәтти. Бу өйдә бизгә тамақ берәтти, кетиштин авал уни йәвалаттуқ. Глория башқа бир өйдә һәптисигә бир қетим кийимгә дәзмал салатти. Мән болсам, бу өйниң беғида ишләттим, деризә жуяттим вә башқа ишларниму қилаттим. Йәнә бир ақ тәнлик кишиләрниң өйидә деризә жуяттуқ. Глория деризини ичидин, мән тешидин жуйған. Биз бу ишни кәч киргичә қилғанлиқтин, шу өйдин тамақ йәттуқ. Глория тамақ йегәндә, шу аилә әзалири билән биргә олтарматти. Мән болсам гаражда тамақ ичәттим. Тамақлири бәк яхши еди, шуңа мән сиртта тамақ йесәмму, буниңдин рәнҗимәттим. Улар наһайити яхши адәмләр еди,  лекин шу замандики җәмийәтниң тәсири астида болған. Бир қетим май қачилаш пунктида тохтиғанлиғимиз техичә есимда. Майни қачилап болуп, шу йәрдә ишләйдиған әр кишидин аялимниң һаҗәтханини ишлитишигә рухсәт қилишини соридим. У маңа көзини алайтип: «Һаҗәтхана қулуплағлиқ!»— дәп аччиқлинип җавап қайтурди.

Адаләтсизликкә қаримастин, биз қериндашлиримиз билән биргә вақит өткүзүшни вә вәз қилишни яхши көрәттуқ. Пайн-Блаффқа әндила кәлгәндә, биз шу чағда җамаәт хизмәтчиси болған қериндашниң өйидә турдуқ. Шу вақитта униң аяли техи Йәһва гувачиси болмиған еди, шуңа Глория униң билән Муқәддәс китапни үгинишни башлиди. Мән уларниң қизи вә қизиниң йолдиши билән үгинишни башлидим. Кейин аниси билән қизи Йәһваға хизмәт қилишни қарар қилип, чөмдүрүлүш мәрасимидин өтти.

Ақ тәнлик қериндашлар җамаитидә яхши достлиримиз болған. Улар бизни меһман қилатти, бирақ һечким көрмисун дәп, уларниң өйигә пәқәт қараңғу чүшкәндә бараттуқ. Шу чағларда милләтчилик вә зораванлиққа үндәйдиған Ку-клукс-клан дегән тәшкилатниң паалийәтлири әвҗ алған еди. Бир кечиси қорқунучлуқ кийимни кийивелип, өз өйиниң босуғисида олтарған бир кишини көрдүм. Лекин мундақ ишлар қериндашларни бир-биригә меһрибанлиқ көрситиштин тохтатмиған еди. Бир яз пәслидә конгрессқа бериш үчүн бизгә пул керәк болған еди. Шуңа бир қериндишимиз машинимизни сетивалди, шундақ қилип конгрессқа бериш үчүн пулимиз болди. Бир күни иссиқ аптапта өйму өй вәз қилип вә Муқәддәс китапни көп адәмгә үгитип, өйгә чарчап келивататтуқ. Өйгә йеқин кәлгәндә, көзүмиз алақ-җалақ болди. Чүнки өйүмизниң алдида бир ай бурун сетивәткән машинимиз турған еди! Машинимизниң әйнигигә қисқа бир парчә хәт қистурулған еди. Хәттә: «Машинаңларни силәргә соға сүпитидә қайтурдум. Силәрниң қериндишиңлар»,— дәп йезилған еди.

Йәнә бир яхшилиқ қәлбимгә бәкму тәсир қилди. 1962-жили, мән Нью-Йорктики Саут-Лансинг шәһиридә өткүзүлидиған Падишалиқ хизмәт мәктивигә тәклип қилиндим. Бу мәктәптә җамаәт ақсақаллири вә сәйяр назарәтчиләр бир ай оқуған. Шу чағда ишсиз болғачқа, пул тәрәптин қийналған едуқ. Бирақ Пайн-Блаффтики бир телефон компанияси мени ишқа алмақчи болуп, үзму үз сөһбәтләшти. Әгәр бу ишқа кирсәм, шу копманиядики әң биринчи қара тәнлик ишчи болаттим. Улар мени ишқа алмақчи болғанлиғини ейтти. Немә қилишимни билмәй қалдим. Нью-Йоркқа баридиған пулум йоқ еди. Мән мәктәпкә бармай, тәклип қилинған ишқа кириш һәққидә ойлидим. Бәйтәлгә әнди хәт язай дәватқанда, есимдин чиқмас бир иш йүз бәрди.

Җамаитимиздә йолдиши Йәһва гувачиси әмәс бир қериндишимиз бар еди. Бир күни әтигәндә у өйүмизгә келип, қолумға пулға лиқ толған бир конвертни тутқузди. У бирнәччә балиси билән сәһәрдә туруп, пахта етизлирида явайи от-чөпләрни жулуп ишлигән екән. Улар буни мениң Нью-Йоркқа беришим үчүн қилған еди. Қериндишимиз:  «Мәктәпкә берип, яхши оқуң. Кейин бизгә үгитисиз!»— деди. Андин мән һелиқи компания билән алақилишип, бәш һәптидин кейин ишқа чиқсам боламду дәп соридим. Улар маңа «Болмайду!» дәп кәскин җавап бәрди. Буниңға көңлүм йерим болмиди. Сәвәви мән қарар қилип болған едим. Шу хизмәтни қобул қилмиғанлиғимдин бәкму хошалмән!

Глория Пайн-Блаффтики вақтимизни әсләп, мундақ дәйду: «Мән шу йәргә бәк амрақ болуп қалған едим! 15—20 адәм билән Муқәддәс китапни үгәндим. Әтигәндә өйму өй вәз қилип, кейин тәтқиқ дәрислирини өткүзәттуқ. Бәзидә кәч саат он бирләргичә вәз қилаттуқ. Хизмитимиз шунчилик қизиқарлиқ болған еди! Мүмкин болса, Пайн-Блаффта қалаттим. Растини ейтсам, йеңи вәзипини қобул қилип, җамаәтләрни зиярәт қилиш хизмитини башлашни анчә халиматтим. Амма Йәһваниң башқичә плани болған еди».

Пайн-Блаффта хизмәт қилип жүргәндә биз мәхсус пионер болуш илтимасини толдурдуқ. Бизни тайинлайду дәп ойлидуқ, чүнки вилайәтлик назарәтчимиз Техастики җамаәткә ярдәм беришимизни вә шу йәрдә мәхсус пионер болушимизни халиған еди. Бу бизгиму яқти. Шуңа, тәшкилатниң җававини күтүп турдуқ, һечбир җавап хәт келидиғандәк әмәс еди. Бирақ күнләрниң биридә хәт келип қалди. 1965-жилниң январь ейида бизни җамаәтләрни зиярәт қилишқа тайинлиди! Биз билән охшаш вақитта Лион Уивер наһийилик назарәтчи болуп тайинланған еди. Һазир у Қошма Штатлардики филиал комитетида риясәтчи болуп хизмәт қиливатиду.

Йеңи вәзипәмни ойлап, көп әнсиридим. Буниңдин бир жил авал Джеймс Томпсон исимлиқ вилайәтлик назарәтчи вәзипәмни яхши орунлаш үчүн қандақ хисләтләр керәклигини ейтқан еди. Қайси тәрәпни техиму яхши қилишқа болидиғанлиғи һәққидиму дегән еди. Көп вақит өтмәй зиярәт қилиш хизмитини башлиғанда, униң мәслиһитиниң маңа бәкму керәклигини шу чағдила чүшәндим. Мән һәмкарлашқан биринчи вилайәтлик назарәтчи дәл шу Томпсон қериндаш еди. Бу садиқ қериндаштин бәк көп нәрсини үгәндим.

Шу жиллири наһийилик назарәтчиләрниң үгинишигә аз вақит бериләтти. Мәсилән, мән бир наһийилик назарәтчи билән пәқәт икки һәптә биргә хизмәт қилдим. Бир һәптә мән униң җамаәтни қандақ зиярәт қилидиғанлиғини үгәндим, иккинчи һәптә башқа җамаәтни зиярәт қилғанда, у мени күзәтти. У маңа яхши мәслиһәтләрни бәрди. Кейин иккимиз икки тәрәпкә кәттуқ. Шу чағда мән Глорияға: «У шундақ тезла кетип қаламду?»— дегиним есимдә. Амма бираз вақит өтүп мән бир муһим нәрсини чүшәндим: әгәр ярдәмни қобул қилишни халисиңизла, һәрдайим ярдәм берәләйдиған яхши  қериндашлар тепилиду. Шу чағда җамаәтләрни зиярәт қилған Джеймс Браун вә Бәйтәлдә хизмәт қилған Фред Раскқа охшаш тәҗрибилик қериндашларниң ярдимини һазирғичә қәдирләймән.

Шу күнлири милләтчилик әвҗигә чиққан еди. Мәсилән, биз Теннесси штатидики бир кичик шәһәргә сәпәр қилғанда, Ку-клукс-клан тәшкилати нәмайишқа чиққанлиғини көрдуқ. Йәнә бир күни хизмәттә жүргәндә, тез тамақ йәвалайли дәп, ашханиға кирдуқ. Мән һаҗәтханиға киргәндә, кәйнимдин йоған ақ тәнлик әр киши кирди. Ғәзәпләнгән чирайидин вә бәдинигә чекилгән сүрәтләргә қарап, униң милләтчи екәнлигини чүшәндим. Бирақ кейин бой-бәсти бу кишидинму чоң бир ақ тәнлик қериндишимиз кирип: «Хёрд қериндаш, һәммә ишлар җайдиму?»— дәп сориди. Һелиқи әр киши һәтта һаҗәтханини ишләтмәй, чиқип кәтти. Шунчә жиллар өтүп буни чүшәндим: милләтчиликниң йилтизи — адәмниң ирқи әмәс, бәлки биздики гуна. Қериндашниң ирқи қандақ болсун, у бәри бир мениң қериндишим вә зөрүр болса, һәтта мән үчүн җенини пида қилишқа тәйяр.

Наһийилик хизмәттә 12 жил вә вилайәтлик хизмәттә 21 жил болдуқ. Бу жиллар хошаллиқ вә бәрикәткә толған еди. Амма бизни йәнә бир мукапат күтүвататти. 1997-жили августта арзуйимиз әмәлгә ашти: Биринчи илтимасни язғандин 38 жил өтүп, биз ахири Қошма Штатлардики Бәйтәлгә чақирилдуқ! Сентябрьда биз Бәйтәлдә хизмәт қилишни башлидуқ. Мән мәсъулийәтлик қериндашлар мени вақитлиқ ярдәм беришкә чақирди дәп ойлиған едим. Бирақ ишлар мән ойлиғандәк болмиди.

Мән Хизмәт бөлүмигә тайинландим вә бу йәрдә көп нәрсиләрни үгәндим! Ақсақаллар кеңәшлири вә наһийилик назарәтчиләр бу бөлүмгә бәк мурәккәп вә инчикә соалларни әвитәтти. Қериндашларниң маңа сәвирчан болғанлиғиға миннәтдармән. Әгәр шу бөлүмдә қайтидин хизмәт қилсам, шу йәрдики қериндашлардин техиму көп нәрсиләрни үгинәттим.

Глория иккимиз Бәйтәлдә хизмәт қилишни яхши көрүмиз. Биз бурундинла әтигән турушқа адәтләнгән һәм бу бизгә Бәйтәлдә хизмәт қилишқа ярдәм берип келиватиду. Бир жил өткәндин кейин мән Рәһбәрлик Кеңәшниң Хизмәт комитетиға ярдәмчи болуп тайинландим. 1999-жили болса, Рәһбәрлик Кеңәшниң әзаси болдум. Бу хизмәттә нурғун нәрсиләрни үгәндим. Шуларниң әң муһими — җамаәтниң беши адәм әмәс, бәлки Әйса Мәсиһтур.

Һаятим һәққидә ойланғанда, бәзидә мән өзүмни Амос пәйғәмбәргә охшаш һис қилимән. Йәһва бу кәмтәр кишини байқиған еди. Амос гадайлар йегән явайи әнҗир дәриғиниң мевисини өстүргән, бирақ Йәһва уни пәйғәмбәрликкә таллап, униңға бәрикәт бәргән еди (Амос 7:14, 15). Шуниңға охшаш, Йәһва мәндәк бир гадай деханниң оғлиға нәзәр селип, Өзиниң зор бәрикәтлиригә ериштүрди. Шуларниң һәммисини тилға алсам, һәқиқәтән бәкму көп (Пәнд-нәсиһәтләр 10:22). Гәрчә мән гадай аилидә туғулуп өскән болсамму, кейин тәсәввур қилғусиз зор байлиққа егә болдум!