1, 2. Зәбур 40:5-айәткә асасән, Йәһва бизгә қандақ соғиларни бәргән вә биз немә үчүн улар тоғрилиқ мулаһизә қилимиз?

 ЙӘҺВА — сехий Худа. Униң бизгә бәргән бәзи соғилири тоғрилиқ ойлап бақайли. Мәсилән, У бизгә гөзәл вә алаһидә маканимиз болған Йәр шарини, әҗайип яритилған мейимизни вә бебаһа Сөзи Муқәддәс китапни бәргән. Бу соғилар арқилиқ Йәһва бизни һаят кәчүришимиз үчүн йәргә һәм ой-пикир қилиш вә сөзләш қабилийәтлиригә ериштүргән. Шундақла У көплигән муһим соаллиримизға җавап бәргән (Зәбур 40:5ни оқуң).

² Бу мақалидә биз шу үч соға тоғрилиқ көпирәк ойлаймиз. Улар үстидә чоңқур ойлансақ шуларни көпирәк қәдирләйдиған болимиз вә Яратқучимиз Йәһваниң жүригини хошал қилишқа интилимиз (Вәһ. 4:11). Буниңдин башқа, биз тәдриҗий тәрәққият нәзәрийисигә ишинидиған кишиләр билән яхширақ сөһбәтлишип уларниң мәнтиқигә уйғун әқлий хуласә қилалишиға ярдәм берәләймиз.

3. Немә үчүн Йәр шари өзгичә бир сәйярә?

³ Худаниң даналиғи биз үчүн яратқан макан Йәр шарида ениқ әкс әттүрүлгән (Рим. 1:20; Ибр. 3:4). Йәр шари Қуяшниң әтрапини айлинип жүридиған ялғуз сәйярә әмәс, лекин Йәр шари өзгичә бири, чүнки пәқәт униңдила адәмзатниң яшиши үчүн һәммә мувапиқ шараит яритилған.

4. Йәр шарини яритилишидин Йәһва Худаниң даналиғи қандақ нәмаян болған? Мисал кәлтүрүң.

⁴ Бәзи җәһәтләрдә Йәр шари чәксиз кәң аләм бошлуғида ләйләп жүриватқан аләм кемисигә охшайду. Лекин адәмләргә лиқ толған инсан қоли билән ясалған аләм кемиси билән Йәр шари арисида алаһидә муһим пәриқләр бар. Мәсилән  аләм кемисидә адәмләр барлиқ кислород, озуқ-түлүк вә суни өзлири ишләп чиқиришиға тоғра кәлсә, һәмдә әхләтларни кемидин чиқирип ташлаш мүмкин болмиса, улар у йәрдә қанчилик яшалайду? Шу аләм кемисидики кишиләр көп өтмәй өлүп кетиду. Лекин Йәр шарида миллиардлиған мәвҗудатлар яшайду. Йәр шарида кислород, озуқ-түлүкму, суму бар вә улар һечқачан түгимәйду. Буниңдин башқа, әхләт билән чиқиндилар аләм бошлуғиға тарқилип кәтмәй, йәр йүзидә қалсиму Йәр шари һәрқачан чирайлиқ вә һаят кәчүрүш үчүн мәвҗут болуп қалиду. Бу қандақ мүмкин болиду? Йәһва Худа Йәр шарини чиқиндиларни пайдилиқ нәрсиләргә айландуралайдиған қилип яратқан. Һазир тәбиәттики кислород айлиниши вә су айлиниши тоғрилиқ қисқичә сөзләп өтәйли.

5. Кислород айлиниши дегән немә вә у немини испатлайду?

⁵ Кислород — адәмләр вә һайванатларниң һаят кәчүрүши үчүн интайин зөрүр газ. Җанлиқлар бир жилниң ичидә тәхминән йүз миллиард тонна кислород билән дәм алиду. Лекин улар кислородниң һәммисидин нәпәс еливелип, атмосфера болса, углекислый газға (көмүр чүчүмәл газ) толуп кәтмәйду. Немә үчүн? Чүнки Йәһва Худа Яратқучимиз углекислый газни өзигә сүмүривалидиған вә кислородни чиқиридиған һәр түрлүк чоң-кичик өсүмлүкләрни яратқан. Кислород айлиниши Әлчиләр 17:24, 25тики: «[Худа] Өзи һәммигә һәм һаятлиқ, һәм нәпәс... бәрмәктә»,— дегән сөзләрни испатлайду.

6. Су айлиниши дегән немә вә у немини испатлайду? (Шундақла « Тәбиәттики су айлиниши — Йәһваниң соғисидур» намлиқ рамкиға қараң.)

⁶ Йәр шарида су суюқ һаләттә мәвҗут, чүнки бу сәйярә Қуяштин мукәммәл жирақ арилиқта җайлашқан. Әгәр Йәр шари Қуяшқа азирақ йеқин җайлашқан болса, униңдики суниң һәммиси қайнап, һолинип йәр йүзи чидиғусиз иссиқ вә қурғақ болуп, униңда яшаш мүмкин әмәс болатти. Әксинчә, әгәр у Қуяштин азирақ жирағирақ җайлашқан болса, униңдики су тоңлап, Йәр йоған бир муз шарға айлинатти. Йәһва Худа Йәр шарини Қуяштин әң мувапиқ җирақлиқта җайлаштурған. Шу сәвәптин, йәр йүзидики су айлиниши мәвҗудатларниң яшишиға пурсәт яритиду. Қуяш нури океанлардики су билән йәр йүзидики суни исситқачқа, су һолинип, булутлар пәйда болиду. Һәр жили Қуяш 500000 куб километр суни һоға айландуриду. Бу сулар йәргә ямғур яки қар болуп чүшүштин авал, атмосферида тәхминән он күндәк туриду. Су ахирида океан яки башқа су мәнбәлиригә қайтип, су айлиниши давамлиқ қайтилинип туривериду. Йәр йүзидә һәрқачан суниң болуши үчүн Йәһва Худа бу айлинишни яратқан. Бу Униң дана вә күч-қудрәтлик екәнлигини испатлайду (Аюп 36:27, 28; Вәз 1:7).

7. Зәбур 115:16-айәттә тилға елинған соғини қәдирләйдиғанлиғимизни қандақ көрситәләймиз?

⁷ Гөзәл маканимиз вә униңдики әҗайип нәрсиләр үчүн миннәтдарлиғимизни ашурушқа немә ярдәм берәләйду? (Зәбур 115:16ни оқуң). Буниң бир усули — Худа яратқан нәрсиләр тоғрилиқ чоңқур ойлиниш. Бу бизни Униң бизгә бәргән һәммә яхши нәрсилири үчүн һәр күни миннәтдарлиқ билдүрүшкә дәвәт қилиду. Буниңдин башқа, биз туридиған йәрләрни қолумиздин кәлгиничә пакиз тутуш арқилиқму Йәр шарини қәдирләйдиғанлиғимизни көрситимиз.

8. Инсанниң мейиси немә үчүн әҗайип яритилған дәп ейтишқа болиду?

⁸ Инсанниң мейиси әҗайип яритилған. Аниңизниң қосиғида ятқанда, мейиңиз алдин -ала лайиһиләнгән, йәни генетикилиқ код (ирсийәтлик) бойичә йетилгән вә һәр минутта миңлиған йеңи мейә һүҗәйрилири көпәйгән. Тәтқиқатчиларниң ейтишичә, йетилгән адәмниң мейисидә нейронлар дәп атилидиған 100 миллиардқа йеқин һүҗәйриләр бар. Бу һүҗәйриләрдин шәкилләнгән мейимизниң еғирлиғи — тәхминән 1,5 киллограмм. Һазир мейиниң бәзи әҗайип иқтидарлирини көрүп чиқайли.

9. Сөзләш қабилийити Худаниң соғиси екәнлигигә немә үчүн ишинисиз?

⁹ Сөзләш қабилийти бир мөҗүзидур. Сөзлигәндә немә иш йүз беридиғанлиғи һәққидә ойлап беқиң. Сиз бир сөзни ейтқанда, тил, боғуз, еңәк, ләвлириңиз вә мәйдиңиздики йүзгә йеқин мускулларниң һәрикитигә мейиңиз йәтәкчилик қилиду. Сөзлириңиз ениқ болуши үчүн, бу барчә мускуллар тәртип бойичә тоғра һәрикәтлиниши керәк. Сөзләш иқтидари тоғрилиқ 2019-жили өткүзүлгән бир тәтқиқатқа асасланғанда, йеңидин туғулған бовақ бөләк-бөләк сөзләрни аңлап, униңға бәлгүлүк инкас қайтуралайдекән. Бу тәтқиқат нурғун алимларни мундақ бир хуласигә ишәндүргән: адәмләр тил үгиниш вә уни чүшиниш қабилийити билән туғулиду. Наһайити ениқки, сөзләш қабилийити — Худаниң бизгә бәргән соғиси (Чиқ. 4:11).

10. Худа бәргән сөзләш қабилийитини қәдирләйдиғанлиғимизни қандақ көрситәләймиз?

¹⁰ Сөзләш қабилийитини қәдирләйдиғанлиғимизни көрситишниң бир йоли — һәммә нәрсини Худа яратқанлиғини тәдриҗий тәрәққиятқа ишинидиған адәмләргә ейтип чүшәндүрүп бериш (Зәб. 9:1; Пет. 1-х. 3:15). Тәдриҗий тәрәққиятқа ишинидиған адәмләр Йәр шарини вә униңдики һаятлиқ өз-өзидин туюқсизла пәйда болған дегән нәзәрийини қоллайду. Биз Муқәддәс китап вә бу мақалидики бәзи ой-пикирләрниң ярдими билән әрштики Атимизни қоғдалаймиз. Шуниңдәк йәнә биз Йәһваниң йәр вә асманниң Яратқучиси екәнлигигә немә үчүн ишәнгәнлигимиз һәққидә аңлап беқишни халайдиғанларға чүшәндүрәләймиз (Зб 102:25; Йша 40:25, 26).

11. Мейимизниң әҗайип яритилғанлиғини немә көрситиду?

¹¹ Әстә сақлаш қабилийитимиз бәкму һәйран қаларлиқ. Өтмүштә бир язғучи адәмниң мейиси 20 миллион парчә китаптики мәлуматни әстә сақлалайду дәп ейтқан еди. Һазир болса, мейимиз униңдинму көпирәк мәлуматни әстә сақлалайду. Адәмниң йәнә қандақ әҗайип қабилийити бар?

12. Әхлақий савақ елиш қабилийитимиз бизни һайванатлардин қандақ пәриқлиқ қилған?

¹² Йәр йүзидә яритилған мәвҗудатларниң ичидә пәқәт инсанларла өткән иш-вақиәләрни есидә сақлап, тәһлил қилип, улардин әхлақий савақ алалайду. Нәтиҗидә, яхширақ өлчәм-қаидиләрни қобул қилип, ой-пикир қилиш қабилийитимизни вә һаят кәчүрүш усулимизни өзгәртимиз (Кор. 1-х.  6:9—11; Кол. 3:9, 10). Әмәлийәттә, яхши билән яманни пәриқ етиш үчүн вижданимизни тәрбийиләймиз (Ибр. 5:14). Меһир-муһәббәт, ич ағритиш вә меһрибанлиқ көрситишни үгинимиз. Һәмдә Йәһва Худаниң адалитини үлгә қилалаймиз.

13. Зәбур 77:11, 12-айәттә ейтилғандәк, әстә сақлаш қабилийитимизни қандақ пайдилиналаймиз?

¹³ Әстә сақлаш қабилийитимизни қәдирләйдиғанлиғимизни көрситишниң бир йоли — Йәһва Худаниң өтмүштә бизгә ярдәм вә тәсәлли бәргәнлигини әскә елип турушқа унтумаслиққа тиришишимиз керәк. Бу Униң келәчәктиму бизни ярдәмсиз қалдурмайдиғанлиғиға ишәнчимизни мустәһкәмләшкә ярдәм бериду (Зәбур 77:11, 12ни оқуң; 78:4, 7). Йәнә бир йоли — башқиларниң бизгә қилған яхшилиғиға көз жуммай, уларға миннәтдар болушни унтумайли. Алимларниң байқишичә, миннәтдар адәмләр бәхитлигирәк болидекән. Амма, Йәһвани үлгә қилип, бәзи нәрсиләрни унтуп кетиш пайдилиқ. Мәсилән, Йәһва Худаниң әстә сақлаш қабилийити мукәммәл, лекин әгәр биз гуналиримизға пушайман қилсақ, У бизни кәчүрүп, хаталиғимизни пүтүнләй унтуп кетиду (Зәб. 25:7; 130:3, 4). Бәзиләр жүригимизни ағритип қоюп, кәчүрүм сориса, Йәһва Худа бизниңму худди өзигә охшаш һәрикәт қилишимизни халайду (Мәт. 6:14; Луқа 17:3, 4).

14. Бебаһа соға мейимиз үчүн миннәтдарлиғимизни қандақ көрситәләймиз?

¹⁴ Мейимизни Яратқучимизни мәдһийиләш үчүн пайдилансақ, бу бебаһа соғини қәдирләйдиғанлиғимизни көрситимиз. Бәзиләр мейисини өз мәхсити үчүн, йәни немә дурус немә хата екәнлигини өзлири һәл қилиши үчүн қоллиниду. Лекин бизни Йәһва Худа яратқанлиқтин, неминиң дурус, неминиң хата екәнлигини бизгә қариғанда У яхширақ билиду (Рим. 12:1, 2). Йәһва Худаға итаәт қилсақ тинчлиқта яшаймиз (Йәшая 48:17, 18). Биз һаятимизниң мәнасини ениқ чүшәнсәк, шу чағдила Яратқучимиз вә Атимизға шан-шәрәп әкелимиз вә Уни хошал қилимиз (Пәнд н. 27:11).

15. Муқәддәс китап Йәһва Худаниң инсанларни яхши көридиғанлиғини қандақ көрситиду?

¹⁵ Муқәддәс китап — Худа бәргән бебаһа соға. Әрштики Атимиз йәрдики балилирини бәк яхши көргәч, адәмләрни муқәддәс роһи арқилиқ бу китапни йезишқа илһамландурған. Муқәддәс китап арқилиқ Йәһва Худа бизни ойландуридиған әң муһим соалларға җавап бериду. Мәсилән: Биз қандақ пәйда болдуқ? Һаятниң мәнаси немә? Келәчәктә бизни немә күтүп туриду? Йәһва Худа һәммә балилириниң шу соалларға җавап елишини халайду. Шуңа, У әсирләр бойи Муқәддәс китапниң көплигән тилларға тәрҗимә қилиниши үчүн адәмләрни қолланған. Бүгүнки күндә Муқәддәс китапниң толуқ яки айрим қисимлири 3000дин көпирәк тилға тәрҗимә қилинди. Бу китап — тарихтики әң көп тилларға тәрҗимә қилинған вә әң кәң тарқалған китаптур. Адәмләр қәйәрдә яшимисун яки қандақ тилда сөзлимисун, көплири Муқәддәс китаптики хәвәрни өз ана тилида оқуш имканийитигә егә (« Муқәддәс китапни Африкидики тилларға тәрҗимә қилиш» намлиқ рамкиға қараң.).

16. Мәтта 28:19, 20-айәтләргә асасән, Муқәддәс китапни қәдирләйдиғанлиғимизни қандақ көрситиләймиз?

¹⁶ Муқәддәс китапни һәр күни оқусақ, оқуғанлиримиз тоғрилиқ ойлансақ вә билгәнлиримизни әмәлийәттә қоллинишқа тиришсақ, бу соғини қәдирләйдиғанлиғимизни көрситәләймиз. Униңдин башқа йәнә Муқәддәс китаптики хәвәрни мүмкинқәдәр көпирәк адәмләргә ейтиш арқилиқму Худаға болған миннәтдарлиғимизни билдүрәләймиз (Зәб. 1:1—3; Мәт. 24:14; Мәтта 28:19, 20ни оқуң).

17. Бу мақалидә немини көрүп чиқтуқ вә келәрки мақалидә немини муһакимә қилимиз?

¹⁷ Бу мақалидә, Яратқучимиз Йәһваниң бизгә гөзәл вә алаһидә маканимиз Йәр шарини, әҗайип яритилған мейимизни вә бебаһа Сөзи Муқәддәс китапни бәргәнлигини көрүп чиқтуқ. Униңдин башқа, Йәһва Худа бизгә көзгә көрүнмәйдиған башқиму соғиларни бәрди. Бу соғиларни кейинки мақалидә көрүп чиқимиз.