СИЗ саат қанчә болғанлиғини билиш үчүн немә қилисиз? Бәлким, сиз тамдики яки қолуңиздики саатқа қарайдиғансиз. Чүш вақти бир йерим болди дәйли. Шу вақитта достуңиз сиздин: «Саат қанчә болди?»— дәп сориса, қандақ җавап берәттиңиз?

Бу сизниң қәйәрдә яшайдиғанлиғиңиз билән мунасивәтлик. Мәсилән, бир йәрдә «1:30» дәп ейтса, башқа йәрдә «13:30» дейиши мүмкин. Йәнә башқа йәрдә «бир йерим» дәп җавап бериду.

Муқәддәс китапта вақит қандақ хатириләнгән? Шу чағда вақитни ейтишниң бирнәччә усули болған. Ибраний язмиларда «таң сәһәр», «әтигән», «чүш» вә «кәчқурун» дегән сөзләр йезилған (Яритилиш 8:11; 19:27; 43:16; Падишалар 1-язма 18:26). Амма бәзидә Муқәддәс китапта ениқ вақит ишлитилгән.

Қедимки Исраилда, болупму кечидә, шәһәргә күзәтчи қоюш бәкму зөрүр болған. Исраиллиқлар кечини үч җесәк яки күзәт вақитларға бөлгән (Зәбур 63:6). Һакимлар 7:19да «оттура кечә», йәни түн йеримидики иккинчи җесәк вақти һәққидә йезилған. Әйса туғулған вақитта болса, йәһудийлар кечини греклар билән римлиқларға охшаш төрт вақитқа бөлгән.

Инҗилда бу җесәк вақитлири көп қетим тилға елинған. Мәсилән, кечиниң төртинчи һәссиси, йәни таң етишқа йеқин төртинчи җесәк вақтида Әйса шагиртлири олтарған кемигә қарап деңиз сүйи үстидә маңған (Мәтта 14:25). Әйса бир тәмсилидә мундақ дегән: «Бирақ бир нәрсини билиңларки, әгәр өйниң егиси қайси мәзгилдә оғриниң келишини билгән болса, у һошияр болуп, өйигә оғриниң киришигә йол қойматти» (Мәтта 24:43).

Әйса шагиртлириға сәгәк турушни ейтқанда, бу төрт җесәкниң вақтини ейтқан. У: «Өй егисиниң қачан қайтип келишини билмәйсиләр: кәчқурунму, түн йеримидиму, ғоразлар қичқарғандиму яки таң сәһәрдиму»,— дегән (Марк 13:35). Биринчи җесәк, йәни «кәчқурун», күн патқандин кәчки саат тоққузғичә созулған. Иккинчи җесәк, йәни «түн йерими», кәчки саат тоққуздин кечиси саат он иккигичә болған. «Ғоразлар қичқарғанда» дәп тәсвирләнгән үчинчи җесәк кечә саат он иккидин кечә саат үчкичә созулған. Әйса қолға елинған кечә тәсвирләнгәндә, ғораз қичқарғанлиғи тилға елинған. Шу вақит бәлким, үчинчи җесәк вақти болған (Марк 14:72). Төртинчи җесәк, йәни «таң сәһәр», саат үчтин күн чиққичә болған вақитни көрсәткән.

Демәк, қедимда адәмләрниң бүгүнки күндикигә охшаш вақит һесаплайдиған саатлири болмисиму, уларниң йәнила вақитни тоғра көрситидиған усуллири болған.