1, 2. Әйса әң ахирқи сөзлирини ейтиштин бурун, немә ишлар йүз бәргәнлигини тәсвирләп бериң.

 МИЛАДИ 33-жили, нисан ейиниң 14-күни күндизи Әйсаға қара чаплинип, өзи қилмиған иш үчүн гунакар, дәп һөкүм қилинған. У башқиларниң мәсхирә қилишиға учрап, рәһимсизләрчә қийналған, ахирида азап түвригигә миқланған. Униң пут-қоллириға өткүр миқлар қеқилған. У һәрбир нәпәс алғанда вә сөзлигәндә қаттиқ ағриқни һис қилған. Бирақ у чоқум сөзлиши керәк еди, чүнки униң ейтидиған муһим сөзлири болған.

² Әйса азап түвригидә болғанда, өлүм алдида бирқанчә еғиз сөзләрни қилған. Һазир униң сөзлиридин немиләрни үгинәләйдиғанлиғимизни муһакимә қилайли. Башқичә ейтқанда униң сөзигә қулақ салайли (Мәт. 17:5).

3. «Ата, уларни кәчүргин» дегән сөзләрни қилғанда Әйса кимни көздә тутқан?

³ Әйса немә дегән? Әйса түврүккә миқланған һаләттә мундақ дуа қилған: «Ата, уларни кәчүргин». Кимни кәчүрүш керәк? Кейинки сөзлиридин униң кимни көзидә тутқанлиғини чүшинәләймиз: «Улар немә қиливатқанлиғини билмәйватиду» (Луқа 23:33, 34). Бәлким Әйса уни түврүк яғачқа миқлиған Рим әскәрлирини көзидә тутқан. Улар Әйсаниң ким екәнлигини ениқ билмигән. У өзини өлүмгә һөкүм қилишни тәләп қилған, бирақ кейин униңға ишәнгән адәмләрниму көзидә тутқан болуши мүмкин (Әлч. 2:36—38). Әйса адаләтсизликкә учриған болсиму, у өзи чәккән азап-оқубәтләр сәвәплик аччиқланмиған вә адавәт сақлимиған (Пет. 1-х. 2:23). Әксинчә, у Атисидин өзини өлтүргәнләрни кәчүрүшни сориған.

4. Әйсаниң өзигә қарши чиққанларни кәчүрүветишигә тәйяр болғинидин немиләрни үгинәләймиз?

⁴ Әйсаниң сөзлиридин немиләрни үгинәләймиз? Әйсаға охшаш  чин қәлбимиздин башқиларни кәчүрүшкә тәйяр болушимиз керәк (Кол. 3:13). Бәзиләр, һәтта уруқ-туққанлиримиз бизгә қарши чиқиши мүмкин. Чүнки улар иман-етиқадимиз вә һаят кәчүрүш тәрзимизни чүшәнмәйду. Улар биз һәққидә башқиларға ялған ейтиши, башқиларниң алдида бизни һақарәтлиши, әдәбиятлиримизни жиртиветиши вә һәтта бизгә җисманий зиян яткүзимиз дәп, тәһдид селиши мүмкин. Шуларға қәлбимиздә адавәт сақлашниң орниға, Йәһвадин бир күни уларниң һәқиқәтни көрүп йетиши үчүн көзини ечиши тоғрилиқ дуа қилалаймиз (Мәт. 5:44, 45). Бәзидә, болупму биз чидиғусиз адаләтсиз муамилигә дуч кәлгәндә, башқиларни кәчүрүветиш қийинға тохтиши мүмкин. Бирақ биз ғәзәп-нәпрәт вә өч-адавәтниң қәлбимиздә йилтиз тартишиға йол қойсақ, өз-өзүмизгә зиянкәшлик қилған болимиз. Бир қериндишимиз: «Мән шуни тонуп йәттимки, кәчүрүмчан болуш дегәнлик, башқиларниң қилғини хата әмәс яки уларниң мениңдин пайдилинип кетишигә йол қойдум дегәнни билдүрмәйду. Бәлки, мән уларға өч-адавәт сақлимаслиқни таллидим дегәнни билдүриду»,— дәйду (Зәб. 37:8). Биз кәчүрүшни қарар қилғанда, сәлбий ой-хияларниң ғәзәп-нәпритимизни қозғишиға йол бәрмәсликни таллаймиз (Әфәс. 4:31, 32).

5. Өзи билән бирликтә түврүкә миқланған җинайәтчиниң биригә Әйса қандақ вә немә үчүн шундақ вәдә бәргән?

⁵ Әйса немә дегән? Әйса билән бирликтә икки җинайәтчиләрму түврүккә миқланған. Дәсләптә уларму Әйсани заңлиқ қилған (Мәт. 27:44). Бирақ кейинирәк уларниң бирсиниң қәлби өзгәргән. У Әйсаниң һечқандақ яман иш қилмиғанлиғини тонуп йәткән (Луқа 23:40, 41). Униңдин башқа, у Әйсаниң өлүмдин тирилдүрүлүп, бир күни падиша болуп һөкүмранлиқ қилидиғанлиғиға ишәнгәнлигини көрсәткән. Йәнә у Әйсаға мундақ дегән: «Әйса, Падишалиғиң билән кәлгиниңдә, мени унтумиғайсән» (Луқа 23:42). У адәм күчлүк етиқадини көрсәткән. Униңға җававән Әйса мундақ дегән: «Саңа һәқни бүгүн ейтимәнки, сән мениң билән биллә [Падишалиқта әмәс, бәлки] җәннәттә болусән» (Луқа 23:43). Диққәт қилсиңиз у шу кишигә шәхсән вәдә бәргәнлигини көрситиш үчүн «мән», «сән» вә «мениң» дегән сөзләрни ишләткән. Әйса өз Атисиниң меһир-шәпқәтлик екәнлигини билгәч, шу сөзлири арқилиқ өлүш алдида турған җинайәтчигә үмүт бәргән (Зәб. 103:8).

6. Әйсаниң җинайәтчигә қилған сөзлиридин немини үгинәләймиз?

⁶ Әйсаниң сөзлиридин немини үгинәләймиз? Әйса Атисиниң пәзиләтлирини мукәммәл әкс әттүргән (Ибр. 1:3). Әгәр сиз өтмүштә қилған яман ишлириңиз тоғрилиқ өкүнүп, һәқиқий пушайман қилсиңиз вә гуналириңизни Әйсаниң төләм қурбанлиқ қени кәчүрүмгә ериштүрәләйдиғанлиғиға ишәнч қилғанлиғиңизни көрсәтсиңиз, Йәһва кәчүрүшкә тәйяр вә сизгә меһир-шәпқәт көрситиду (Йоһ. 1-х. 1:7). Бәлким бәзиләр үчүн өтмүштә қилған гуналирини Йәһваниң кәчүридиғанлиғиға ишиниш қийинға тохтиши мүмкин. Сизму бәзидә шундақ һис-туйғуда болсиңиз, буни чоңқур ойлап көрүң. Әйса өлүштин сәл авал йенидики җинайәтчигә меһир-шәпқәт көрсәткән. Әгәр әндила ишәнч қилишқа башлиған җинайәтчигә меһир-шәпқәт көрсәткән болса, бизму шуниңға ишинәләймизки, Йәһва пүтүн күчи билән Униң әмирлиригә бойсунушқа һәрикәт қиливатқан садиқ хизмәтчилиригә техиму меһир-шәпқәт көрситиду (Зәб. 51:1; Йоһ. 1-х. 2:1, 2).

7. Йоһан 19:26, 27-айттә Әйса аниси Мәрийәм билән әлчи Йоһанға немә дегән вә немә үчүн?

⁷ Әйса немә дегән? (Йоһан 19:26, 27ни оқуң). Әйса бәлки тул қалған өз анисиниң ғемини йегән. Униң бир қосақ қериндашлири анисиниң маддий еһтияҗлирини қамдалатти. Амма униң роһий еһтияҗлириға ким ғәмхорлуқ қилалайду? Шу чағда, қериндашлириниң Әйсаниң шагирти болғанлиғи тоғрилиқ һечбир мәлумат йоқ. Амма Йоһан Әйсаниң садиқ әлчиси вә йеқин достлиридин бири еди. Әйса өзи билән Йәһваға ибадәт қилғанларни роһий аиләм, дәп қариған (Мәт. 12:46—50). Әйса аниси Мәрийәмни яхши көргәч вә униң ғәмхорлуққа еришишигә капаләтлик қилиш үчүн Йоһанниң ғәмхорлуқ қилишиға тапшурған. Чүнки  у Мәрийәмниң роһий еһтияҗлириға Йоһанниң ғәмхорлуқ қилалайдиғанлиғини биләтти. Шуңа у анисиға, «бу сениң оғлуң», Йоһанға болса, «бу сениң анаң», дегән. Йоһан шу күндин башлап Мәрийәмгә оғлидәк болған вә у Мәриймгә өз анисидәк муамилә қилған. Әйса уни туғуп өстүрүп вә өлгәндә йенида турған әшу меһрибан аялға сөйгү-муһәббитини ипадилигән.

8. Әйсаниң аниси Мәрийәмгә вә әлчиси Йоһанға ейтқан сөзлиридин немини үгинәләймиз?

⁸ Әйсаниң сөзлиридин немини үгинәләймиз? Етиқатчи қериндашлиримиз билән болған риштимизни уруқ-туққанлиримиз билән болған мунасивәттин күчлигирәк болуши мүмкин. Бәлким уруқ-туққанлиримиз бизгә қарши чиқип, һәтта ташлап кетиду. Бирақ Йәһваға вә Униң тәшкилатиға йеқин болсақ, Әйса вәдә қилғандәк, биз өзүмиз жүтәргәндинму йүз һәссә көп ака-ука, һәдә-сиңил, ата-ана вә бала-чақиларға еришәләймиз (Марк 10:29, 30). Иман-етиқат, Йәһва Худаға болған меһир-муһәббәт вә қериндашлиқ ришти билән бағланған роһий аилиниң әзаси болғиниңиздин өзүңизни қандақ һис қилисиз? (Кол. 3:14; Пет. 1-х. 2:17)

9. Мәтта 27:46дики Әйсаниң сөзлиридин биз немигә үгинәләймиз?

⁹ Әйса немә дегән? Әйса өлүштин сәл авал: «Илаһим, Илаһим, немишкә мени ташлавәттиң?»— дәп товлиған (Мәт. 27:46). Немә үчүн Әйсаниң шундақ товлиғанлиғи Муқәддәс китапта чүшәндүрүлмигән? Ундақта биз шу сөзләрни мулаһизә қилип, немиләрни үгинәләймиз? Биз Әйса шу сөзләрни қилиш арқилиқ Зәбур 22:1дики b бәшарәтни әмәлгә ашурғанлиғини үгинәләймиз. Йәнә әшу сөзләр шуни йениқ көрсәткәнки, Йәһва Өз Оғлини һимайә қилиш үчүн униң әтрапиға тосақ қоймиған (Аюп 1:10). Әйса өзигә өчмәнлик қилғучиларниң униң иман-етиқадини өлгичә толуқ синишиға Атисиниң рухсәт бәргәнлигини чүшәнгән. Һечбир инсан Әйсаға охшаш синаққа дуч кәлмигән. Буниңдин башқа, әшу сөзләр Әйсаниң өлүмгә лайиқ һечбир җинайәт өткүзмигәнлигини тәстиқләйду.

10. Әйсаниң Атисиға ейтқан сөзлиридин немиләрни үгинәләймиз?

¹⁰ Әйсаниң сөзлиридин немини үгинәләймиз? Биз үгинәләйдиған бир нәрсә, иман-етиқадимиз синалғанда, Йәһва Худа қийинчилиқлардин бизни қоғдайду, дәп күтмәслигимиз керәк. Иман-етиқади өлгичә толуқ синалған Әйсаға охшаш, зөрүр тепилса бизму чоқум өлгичә садиқ қелишқа тәйяр болғанлиғимизни көрситишимиз керәк (Мәт. 16:24, 25). Бирақ биз шуниңға ишәнч қилалаймизки, Худа бизни бәрдашлиқ берәлмәйдиған синақларға дучар қилмайду (Кор. 1-х. 10:13). Үгинәләйдиған йәнә бир нәрсә, Әйсаға охшаш адаләтсизликкә учрап, азап-оқубәт чекишимиз мүмкин (Пет. 1-х. 2:19, 20). Қарши чиққучиларниң бизгә адаләтсизлик қилишиниң сәвәви, бирәр ишни хата қилмидуқ, бәлки биз бу дунияға тәвә әмәс вә һәқиқәткә гувалиқ беримиз (Йоһ. 17:14; Пет. 1-х. 4:15, 16). Әйса өз Атисиниң немә үчүн униң азап-оқубәт чекишигә йол қойғанлиғини чүшәнгән. Униңға охшимайдиған йери шуки, садақәтмән хизмәтчиләр синақларға дуч кәлгәндә, бәзидә немә үчүн Худаниң бәзи ишларға йол қойғанлиғи һәққидә әҗәплинип сорайду (Һаб. 1:3). Сәвирчан вә меһир-муһәббәтлик Худайимиз шу садиқ хизмәтчилириниң ишәнчисини аҗиз, дәп қаримайду. Улар тәсәллигә муһтаҗ вә пәқәт Худа уларға тәсәлли берәләйду (Кор. 2-х. 1:3, 4).

11. Әйса немә үчүн Йоһан 19:28дики сөзләрни қилған?

¹¹ Әйса немә дегән? (Йоһан 19:28ни оқуң). Немә үчүн Әйса уссидим дегән? У Муқәддәс Язмилардики сөзләр әмәлгә ешиши үчүн шундақ дегән. Бу бәшарәтни Зәбур 22:15-тин тапалаймиз: «Күчүм сапал парчидәк қуруп кәтти, тилим ағзимға чаплашти». Шунчә азап-оқубәтләрни, йәни азап түвригигә миқлинип, қаттиқ ағриқни бешидин өткүзгәндин кейин, у чоқум бәкму уссап кәткән. Уссузлуғини қандуруш үчүн ярдәмгә муһтаҗ болған.

12. Әйсаниң «Уссидим» дегән сөзлиридин немиләрни үгинәләймиз?

¹² Әйсаниң сөзлиридин немини үгинәләймиз? Әйса өз һис-туйғулирини ипадиләшни аҗизлиқниң бир бәлгүси, дәп қаримиған. Ундақта, бизму өз һис-туйғулиримизни ейтишимиз керәк әмәсму? Көпинчә вақитларда адәмләр өзиниң немигә муһтаҗ екәнлигини башқиларға ейтишни халимайду. Өз-өзүмизгә ярдәм берәлмәйдиған шундақ бир вақит кәлгәндә, биз иккиләнмәй башқилардин ярдәм соришимиз керәк. Мәсилән, әгәр тенимиз аҗиз яки яшинип қалған болған болсақ, бәлким достлиримизниң биридин дуканға яки дохтурға апиришни сорисақ болиду. Әгәр сизниң көңлиңиз йерим болса, өзүңизниң муңдишишқа муһтаҗ екәнлигиңизни ақсақалларниң биригә яки етиқатта йетилгән достуңизға ейтсиңиз болиду. Улар сөзлириңизни зәң қоюп аңлайду вә көңлиңизни көтиридиған сөзләрни қилиду (Пәнд н. 12:25). Етиқатдашлиримизниң бизгә меһир-муһәббәт көрситидиғанлиғини вә бешимизға еғир күн кәлгәндә ярдәм беридиғанлиғини халайдиғанлиғини унтумаң (Пәнд н. 17:17). Әгәр уларға һечнемә демисәк, улар бизниң ярдәмгә муһтаҗ болуватқанлиғимизни билмәйду. Шуңа, уларға өз ой-пикиримизни вә һис-туйғулиримизни иккиләнмәй ейтип беришимиз керәк.

13. Әйса өлгичә садақәтмәнлигини сақлаш арқилиқ немини тамамлиған?

¹³ Әйса немә дегән? Чүштин кейин саат үчләрдә Әйса: Тамам болди!— дәп товлиған (Йоһ. 19:30). Әйсаниң сөзлиридин чүшинип үгинәләймизки, Әйса өлүштин сәл авал Атисиниң өзидин күткәнлирини пүтүнләй тамамлиғанлиғини билгән. Әйса өлгичә садақәтмәнлигини сақлаш арқилиқ, бирқанчә ишларни тамамлиған. Биринчи, у Шәйтанниң ялғанчи екәнлигини испатлиған. Шәйтан мәйли немиләр қилсун, Әйса мукәммәл адәмниң садақәтмәнлигини пүтүнләй сақлалайдиғанлиғини көрсәткән. Иккинчи, у өз һаятини төләм қурбанлиғи сүпитидә бәргән. Әйса һаятини қурбанлиққа бериш нәтиҗисидә намукәммәл инсанларни Худа билән яришиш пурситигә вә мәңгү яшаш үмитигә егә қилған. Үчинчи, Әйса Худаниң исмини һақарәттин паклап, Йәһваниң һәққаний һөкүмран екәнлигини испатлиған.

14. Биз һәрбир йеңи күнни башлиғанда, немә қилишни қарар қилишимиз керәк? Чүшәндүрүң.

¹⁴ Әйсаниң сөзлиридин немини үгинәләймиз? Һәр күни садақәтмәнлигимизни сақлаш үчүн чоқум қолумиздин кәлгәнниң һәммисини қилишимиз керәк. Гилиад мәктивидә йәтәкчилик қилған Максвэлл Френдниң ейтқанлириға диққәт қилип бақайли. Бурадәр Френд бир хәлиқарилиқ конгресста садақәтмәнлик һәққидә нутуқ ейтқан. У: «Бүгүн қилалайдиған ишиңизни яки сөзүңизни әтигә қоймаң. Һечким әтиниң болидиғанлиғиға бир немә дейәлмәйду. Йеңи бир күнни башлиғиниңизда, шу күнни мәңгүлүк һаятлиққа еришишкә лайиқ екәнлигиңизни көрситишниң әң ахирқи пурсити, дәп қараң»,— дегән  еди. Сиз һәрбир күнни садақәтмәнлигиңизни сақлашниң әң ахирқи пурсити, дәп яшаватамсиз? Ундақ болғинида, һәтта өлүмгә дуч кәлсәкму, бизму: «Йәһва мән Саңа садақәтмәнлигимни сақлаш, Шәйтанниң ялғанчи екәнлигини испатлаш һәм сениң исмиңни вә һөкүмранлиқ һоқуқуңни яқлаш үчүн қолумдин кәлгәнниң һәммисини қилдим»,— дәп ейталаймиз.

15. Луқа 23:46дә Әйса өзиниң ишәнчисини қандақ ипадилигән?

¹⁵ Әйса немә дегән? (Луқа 23:46ни оқуң). Әйса қәтъий ишәнч билән: «Ата, роһумни Сениң қолуңға тапшурдум»,— дегән (Луқа 23:46). У өз келәчигиниң Йәһваға бағлиқ екәнлигини билгән вә Атисиниң уни унтуп қалмайдиғанлиғиға ишәнгән.

16. Он бәш яшлиқ бир гувачи баштин өткүзгән ишлардин өзүмизгә қандақ савақ алалаймиз?

¹⁶ Әйсаниң сөзлиридин немини үгинәләймиз? Һәтта һаятиңиз хәтәр астида болсиму, Йәһва Худаға садақәтмәнликни сақлашқа тәйяр туруң. «Пәрвәрдигарға чин қәлбиң билән таянғин» дегән Худа Сөзигә әмәл қилиң (Пәнд н. 3:5, КТ). Сақаймас кесәлгә гириптар болған он бәш яшлиқ Йәшуа исимлиқ бир гувачиниң мисалини көрүп бақайли. У Худаниң қанунини бузидиған давалаш усулини рәт қилған. У өлүш алдида анисиға мону сөзләрни қилған: «Апа, мән Йәһваниң қолида. Мән шуни қәтъий ейталаймәнки, апа, Йәһваниң мени қайта тирилдүридиғанлиғиға ишинимән. У мениң ой-пикирим вә һис-туйғулиримни билиду. Мән чин қәлбимдин Уни сөйүмән». Һәрбиримиз өзүмиздин шундақ соралаймиз: «Әгәр хәтәрлик әһвалға дуч келип, иман-етиқадим синалса, һаятимни Худаниң қолиға тапшуруп, Униң мени әскә алидиғанлиғиға ишинимәнму?»

17, 18. Биз немиләрни үгәндуқ? (« Әйсаниң әң ахирқи сөзлиридин немигә үгинәләймиз?» дегән рамкиға қараң.)

¹⁷ Әйсаниң әң ахирқи бирқанчә еғиз сөзлиридин биз муһим нәрсиләрни үгәндуқ. Үгәнгәнлиримиз башқиларни кәчүрүш вә Йәһваниң бизни кәчүриветидиғанлиғини есимизгә салди. Биз қийин вақитларда бир-биригә ярдәм беришкә тәйяр туридиған роһий аилиниң әзаси болуш шан-шәрипигә егә. Бешимизға күн чүшкәндә, башқилардин ярдәм сораштин иккинләнмәслигимиз керәк. Бизниң қийин синақларға бәрдашлиқ беришимизгә Йәһваниң ярдәм беридиғанлиғини билимиз. Һәрбир йеңи күнни башлиғанда, биз шу күнни муһим, йәни шу күнни садақәтмәнлигимизни көрситишниң әң ахирқи пурсити дәп қараймиз вә һәтта өлүп кәтсәкму, Худа бизни қайта тирилдүридиғанлиғиға ишинимиз.

¹⁸ Һәқиқәтән Әйсаниң түврүк яғачта өлүш алдида ейтқан сөзлиридин нурғун нәрсиләрни үгинәләймиз. Үгәнгәнлиримизни әмәлий турмушимизда қоллиниш арқилиқ Йәһва Худаниң Өз Оғли һәққидә: «Униңға қулақ селиңлар»,— дегән буйриғиға әмәл қилалаймиз (Мәт. 17:5).