1. Немә үчүн һәммимиз Худадин келидиған әқил-парасәткә муһтаҗ? (Пәнд-нәсиһәтләр 4:7)

 СИЗ илгири муһим бир қарарни чиқиришқа тоғра кәлгән болсиңиз, шәк-шүбһисизки әқил-парасәт сорап дуа қилдиңиз. Чүнки сиз йолбашчилиққа муһтаҗлиғиңизни билисиз (Яқуп 1:5). Сулайман падиша даналиққа еришишниң һәммидин муһимлиғи, шуңа әқил-парасәткә еришиш үчүн тиришиш лазимлиғини язған (Пәнд-нәсиһәтләр 4:7ни оқуң). Әлвәттә, Сулайман бу йәрдә инсанларниң даналиғи әмәс, бәлки Йәһвадин келидиған даналиқ һәққидә сөз қилған (Пәнд н. 2:6). Амма Яратқучидин келидиған әқил-парасәт бүгүнки күндә биз дуч келиватқан түрлүк қийинчилиқларни һәл қилишқа ярдәм берәмду? Әлвәттә, бу мақалидә қандақ ярдәм беридиғанлиғини бир-бирләп көрүп чиқимиз.

2. Һәқиқий даналиққа еришишниң бир йол қайси?

² Һәқиқий даналиққа еришишимизниң бир йоли — даналиғи билән һөрмәткә сазавәр болған икки кишиниң тәлимлирини чоңқур тәтқиқ қилип үгиниш вә уни әмәлий қоллиништур. Биринчи, Сулайман падиша һәққидә мулаһизә қилимиз. Муқәддәс китапта мундақ дейилгән: «Пәрвәрдигар Сулайманға даналиқ һәм әҗайип зор әқил бәрди. Униң қәлби болса деңиз бойидики қумдәк бәк көләмлик еди» (Пад. 1-яз. 4:29). Иккинчи, инсанийәт тарихидики әң дана киши Әйса Мәсиһ тоғрилиқ мулаһизә қилимиз (Мәт. 12:42). Әйса һәққидә: «Пәрвәрдигарниң Роһи, Йәни даналиқниң вә йорутушниң Роһи...униң үстигә чүшүп туриду» дәп бәшарәт берилгән (Йәшая 11:2).

3. Бу мақалидә немиләрни муһакимә қилимиз?

³ Худа бәргән әқил-парасәтни ишлитип, Сулайман падиша вә Әйса Мәсиһ һәр иккиси һәммимиз қизиқидиған муһим ишлар һәққидә әмәлий мәслиһәтләрни бәргән. Бу мақалидә биз пул, иш вә өзүмизгә қарита тәңпуң көзқарашта болушимизға ярдәм беридиған бәзи нәсиһәтләрни муһакимә қилимиз.

4. Сулайман билән Әйсаниң турмуш шараитида қандақ пәриқ бар еди?

⁴ Сулайманниң һәйран қаларлиқ көп байлиғи бар еди, у һәшәмәтлик турмуш кәчүргән (Пад. 1-яз. 10:7, 14, 15). Әксичә, Әйсаниң мал-мүлки аз, өзиниң өйиму йоқ еди (Мәт. 8:20). Шундақтиму, һәр иккилиси мал-дунияға тәңпуң көз қарашта болған, чүнки уларда Йәһва Худадин кәлгән даналиқ бар еди.

5. Сулайман пулға қарита қандақ тәңпуң көзқарашта болған?

⁵ Сулайман пул бизни қоғдайду дегән (Вәз 7:12). Пулумиз болса, зөрүр турмуш лазимәтликлирини, бәлким, арзу қилған бәзи нәрсиләрни сетивалалаймиз. Бирақ Сулайман шунчә бай болсиму, пулдинму муһим нәрсиләрниң барлиғини чүшәнгән. Мәсилән, у «Яхши нам-атақ зор байлиқтин яхши» дәп язған (Пәнд н. 22:1). Сулайман йәнә пулни сөйидиған кишиләрниң өзидә бариға қанаәт қилмайдиғанлиғини көрүп йәткән (Вәз 5:10, 12). У бизни ишәнчимизни пулға бағлимаслиққа агаһландурған, чүнки пулумиз тезла йоқ болуп кетиши мүмкин (Пәнд н. 23:4, 5).

6. Әйса мал-дунияға қарита қандақ тәңпуң көзқарашта болған? (Мәтта 6:31—33)

⁶ Әйса мал-дунияға тәңпуң көзқарашта болған. У йемәк-ичмәкликләрдин һузурланған (Луқа 19:2, 6, 7). У бир қетим мөҗүзә көрситип, суни наһайити яхши сүпәтлик шарапқа айландурған (Йоһ. 2:10, 11). У өлүп кетидиған күни есил сүпәтлик тонни кийгән (Йоһ. 19:23, 24). Амма Әйса мал-дунияниң һаятида әң муһим орунда турушиға йол бәрмигән. У әгәшкүчилиригә: «Һечким... Худаниң һәм байлиқниң қули болалмайсиләр»,— дегән еди (Мәт. 6:24). Әйса йәнә әгәр биз әң авал Худа Падишалиғини биринчи орунға қойсақ, Йәһва чоқум турмушта еһтияҗлиқ нәрсилиримизни тәминләп беридиғанлиғини ейтқан (Мәтта 6:31—33ни оқуң).

7. Бир бурадәр пулға тәңпуң көзқарашта болуп, қандақ бәрикәтләргә еришкән?

⁷ Нурғун қериндашлиримиз пул тоғрилиқ Худадин кәлгән әқил-парасәтни әмәлий қоллинишниң пайдисини көргән. Ялғуз яшайдиған Даниял исимлиқ бурадәрниң мисалини көрүп бақайли. У: «Өсмүрлүк чағлиримда,  мән Йәһваға хизмәт қилишни һаятимда әң муһим орунға қоюшни қарар қилдим»,— дәйду. Даниял аддий-саддә һаят кәчүргәчкә, өз вақти вә қабилийитини апәттин қутқузуш вә Бәйтәл ишлириға ярдәм беришкә сәрип қилалиған. У йәнә: «Сәмимийлик билән ейталаймәнки, мән бу йолни таллашни қарар қилғиним үчүн әзәлдин пушайман қилип бақмидим. Әлвәттә, әгәр мән пул тепишни һаятимда әң муһим орунға қойған болсам, көп пул тапқан болаттим. Амма әҗайип яхши достларни тапалматтим. Әгәр пул тепишқа диққитимни қаратқан болсам, һазирқидәк хошаллиқ тапалматтим. Чүнки мән Йәһваға хизмәт қилишни биринчи орунға қойғачқа, һазирқидәк зор хошаллиққа еришәлидим. Йәһва мени пул билән еришкили болмайдиған әҗайип зор бәрикәтләргә ериштүрди». Ениқки, биз диққитимизни пулға әмәс, бәлки Худаниң хизмитини қилишқа қаратсақ, униң пайдисини көримиз.

8. Сулайманниң иш-әмгәккә тәңпуң көзқарашта болғанлиғини қандақ билимиз? (Вәз 5:18, 19)

⁸ Сулайман бизниң җапалиқ әмгәк қилип еришәләйдиған һузур-һалавитимизни Худаниң илтипати дәп атиған (Вәз 5:18, 19ни оқуң). У мундақ дәп язған: «Һәрхил әмгәктин кирим бардур» (Пәнд н. 14:23). Сулайман әшу сөзләрниң һәқиқәт екәнлигини билгән еди. У ишчан киши болған! У өйләрни, үзүмзарлиқларни салған, бағларни вә су көлчәклирини ясиған. Йәнә шәһәрләрни бәрпа қилған (Пад. 1-яз. 9:19; Вәз 2:4—6). Шулар җапалиқ ишлар еди вә Сулайман чоқум өзи қилған ишлардин хошаллиқ тапқан. У пәқәтла шу ишларниң уни хошал қилиши билән чәклинип қалмай, йәнә Йәһва үчүн нурғун ишларни қилған. Мәсилән, у Йәһваға ибадәт қилидиған һәйвәтлик ибадәтхана қурулушини тамамлашқа баш болуп, йәттә жил өзи йетәкчилик қилған (Пад. 1-яз. 6:38; 9:1). Сулайман нурғунлиған ишларни қилип көргәндин кейин, бир кишиниң Худаға хизмәт қилиштин муһим иши болмайдиғанлиғини тонуп йәткән. Шуниң билән, у мундақ дәп язған: «Мана ейтилған барлиқ нәрсиниң мәзмуни: һәқиққий Худадин қорқиң һәм Униң вәсийәтлирини орунла» (Вәз 12:13).

9. Әйса яғашчилиқ һүнирини әң муһим орунға қоюштин қандақ сақланған?

⁹ Әйса ишчан еди. У яш вақтида яғашчи болуп ишлигән (Марк 6:3). Шәк-шүбһисизки, ата-аниси чоң бир аилә кишилириниң еһтияҗини қамдаш үчүн тиришиватқанда, Әйсаниң қилған ярдими үчүн миннәтдар болған. Әйса мукәммәл адәм болғачқа, яғашчилиқ һүнирини әң яхши қилған, бәлким нурғун адәмләр у ясиған нәрсиләрни халиған болуши мүмкин! Бәлким, Әйса өз иш-әмгигиниң һузур-һалавитини көргән. Амма у өз һүнирини тиришип қилған болсиму, дайим Худаға хизмәт қилишқа вақит аҗратқан еди (Йоһ. 7:15). Кейин Әйса пүтүн күн вәз ейтиш билән мәшғул болуп, әтрапидики аңлиғучиларға мундақ нәсиһәт бәргән: «Бузулуп кетидиған озуқлуқ үчүн әмәс, мәңгүлүк һаят беридиған озуқлуқ үчүн әмгәк қилиңлар» (Йоһ. 6:27). Әйса тағдики вәз-нәсиһитидә мундақ дегән: «Ғәзнини асманда топлаңлар» (Мәт. 6:20).

10. Иш орнимизда ишчан хизмәтчи болсақ, қандақ қийинчилиқ туғулуши мүмкин?

¹⁰ Худадин келидиған әқил-парасәт тирикчилик қилидиған иш-әмгигимизгә тәңпуң көзқарашта болушимизға ярдәм бериду. Мәсиһ әгәшкүчилири сүпитидә, бизгә тиришип яхши ишләш һәққидә нәсиһәт берилгән (Әфәс. 4:28). Ишқа алидиған ғоҗайинлар һәмишә сәмимийлигимиз вә ишчанлиғимизға диққәт қилиду вә қилған ишлиримиздин сөйүнгәнлигини ейтиду. Бәлким, тоғра нийәт-мәхсәт билән, йәни ғоҗайинлиримизда Йәһва гувачилириға қарита яхши тәсиратларни қалдурушни үмүт қилип, техиму узунирақ вақит ишләшкә башлаймиз. Лекин биз узун өтмәй, аилидикиләр билән вақит өткүзүшкә  вә Йәһваға хизмәт қилишқа көпирәк вақит аҗритишқа сәл қарашқа башлиғанлиғимизни һис қилишимиз мүмкин. Шундақ әһвалда өзгәртишләрни қилиң. Шундила техиму муһимирақ ишларни қилишқа вақтиңиз болиду.

11. Бир бурадәр иш-әмгәккә тәңпуң көзқарашта болуш һәққидә немиләрни үгәнгән?

¹¹ Уильям исимлиқ яш бурадәр иш-әмгәккә тәңпуң көзқарашни сақлашниң пайдисини өз көзи билән көргән. Уильям илгири өзини ишқа яллиған бир ақсақалниң үлгисидин үгәнгән. У мундақ дәйду: «[Бу қериндаш] иш-әмгәккә тәңпуң көзқарашни сақлиған яхши үлгә. У тиришип җапалиқ ишләйду, қилған ишлириниң сүпити яхши болғачқа, херидарлири билән яхши мунасивәт орнатқан. Амма һәр күни иштин чүшкәндә, у ишини шу йәрдә қалдуруп, вақтини вә күчини аилисигә вә Йәһваға аҗритишқа әһмийәт бериду. Мениңчә, у мән тонуйдиғанлар арисидики әң хошал кишиләрдин бири b!»

12. Сулайман өз-өзигә болған тәңпуң көзқарашни қандақ көрсәткән вә кейин уни қандақ йоқитип қойған?

¹² Сулайман падиша Йәһва Худаниң садақәтмән хизмәтчиси болғанда, у өзигә тәңпуң көзқарашта болған еди. Яш вақтида, у өзиниң чәклимисини кичик пейиллиқ билән етирап қилған вә Йәһвадин йол көрситип беришни өтүнгән (Пад. 1-яз. 3:7—9). Сулайман падиша болған дәсләпки мәзгилдә мәғрурлуқниң хәтириниму билгән. У: «Жиқилишқа мәғрурлуқ елип келиду вә путлишишқа йоғанчилиқ»,— дәп язған (Пәнд н. 16:18). Бәк әпсус, Сулайман кейинчә өзиниң нәсиһәт сөзлиригә өзи әмәл қилмиған. Бир мәзгил падиша болғандин кейин, у һакавурлишип, Худаниң тәләплиригә сәл қарап, бойсунмаслиққа башлиған еди. Мәсилән, бир қанунда, Исраилға падиша болғучи һәққидә, «падишаниң аяллири көп болмисун, болмиса Пәрвәрдигарға болған муһәббити суслап кетиши мүмкин» дейилгән еди (Қ. шәр. 17:17). Сулайман бу қанунни көзгә илмай, 700 хотун вә 300 тоқал алған еди. Уларниң көпинчиси  ғәйри илаһларға чоқунатти! (Пад. 1-яз. 11:1—3) Бәлким, Сулайман һәммә ишлар мениң қолумда дәп өз-өзигә бәк ишәнгән болуши мүмкин. Қандақ болушидин қәтъийнәзәр, вақитниң өтүшигә әгишип, Сулайман Йәһваға итаәтсизлик қилишниң яман ақиветини көргән (Пад. 1-яз. 11:9—13).

13. Әйсаниң кәмтәрлиги һәққидә чоңқур мулаһизә қилсақ, немиләрни үгинәләймиз?

¹³ Әйса өзигә болған тәңпуң көзқарашни вә кәмтәрликни сақлиған. У йәр йүзигә келиштин бурун, Йәһваниң хизмитидә болғанда, әҗайип ишларни қилған еди. Мәйли йәр йүзидә яки әрштә болсун, мәвҗудатларниң һәммиси Әйса арқилиқ яритилған (Кол. 1:16). Әйса суға чөмдүрүлгәндә, наһайити ениқки өз Атиси билән биллә болғанда қилған ишларни әслигән (Мәт. 3:16; Йоһ. 17:5). Амма шу ишларни әслигәндә, Әйса мәғрурланмиған. Һәтта өзини башқилардин яхширақ дәп ойлиғанлиғини көрситидиған иш-һәрикәтләрни қилмиған. У өзиниң йәр йүзигә келиши һәққидә шагиртлириға мундақ дегән: «Инсан Оғлиму униңға хизмәт қилсун дәп кәлмиди, лекин өзи хизмәт қилип, көплири үчүн җенини төләмгә пида қилғили кәлди» (Мәт. 20:28). У йәнә өзлигидин һечбир ишни қилалмайдиғанлиғини етирап қилған (Йоһ. 5:19). Әйса нәқәдәр кәмтәр киши болған-һә! Әйса бизниң әгишишимиз үчүн әң есил үлгә қалдурған.

14. Биз өз-өзүмизгә тоғра көзқарашта болуш һәққидә Әйсадин немиләрни үгинәләймиз?

¹⁴ Әйса әгәшкүчилиригә өзлиригә қарита тоғра көзқарашта болушни үгәткән. Әйса бир қетим уларға: «Силәрниң болса, һәтта бешиңлардики чечиңларму саналған»,— дегән (Мәт. 10:30). Болупму, өз-өзүмизгә сәлбий көзқарашта болсақ, бу сөзләр көңлүмизгә тәсәлли бериду. Демәк, асмандики Атимиз бизгә көңүл бөлиду, Униң нәзәридә биз интайин қәдир-қиммәтлик. Әгәр Йәһва бизниң Униңға ибадәт қилишимизға йол қойса, У бизни йеңи дунияда мәңгү яшашқа лайиқ дәп қарайду. Биз һәргизму Уни хата һөкүм чиқириду дәп ойлимаслиғимиз лазим.

15. а) «Күзитиш мунари» бизни қандақ тәңпуң көзқарашни йетилдүрүшкә дәвәт қилған? ә) 24-бәттики сүрәттә көрситилгәндәк, әгәр өзүмиз һәққидә бәк көп ойлансақ, қандақ бәрикәтләрни қолдин берип қойимиз?

¹⁵ Тәхминән 15 жил илгири «Күзитиш мунари» журналида, өз-өзүмизгә тәңпуң көзқарашта  болушимиз керәклиги тәкитләнгән еди: «Ениқки, биз өз-өзүмиз һәққидә бәк көп ойлимаслиғимиз керәк, болмиса тәкәббур болуп кетимиз. Шундақтиму, өзүмиз һәққидә интайин аз ойлимаслиғимиз лазим, болмиса чүшкүнлүккә чүшүп кетимиз. Әксичә, мәхситимиз болса өзүмизгә болған мувапиқ көзқарашни йетилдүрүп, өзүмизниң артуқчилиғи вә камчилиғини чүшинидиған болуштур. Бир етиқатчи қериндаш мундақ дәйду: “Мән бәк яман киши әмәс, амма кишиләр арисида яхши дәп аталған кишиму әмәс. Башқа кишиләргә охшашла, мениң яхши тәрәплирим вә начар тәрәплирим бар”» c. Биз буниңдин немә үчүн өз-өзүмизгә тәңпуң көзқарашта болушниң муһимлиғини ениқ көрүвалалаймиз, шундақ әмәсму?

16. Немә үчүн Йәһва бизгә дана көрсәтмиләрни бериду?

¹⁶ Йәһва Худа Өз Сөзи арқилиқ бизгә дана көрсәтмиләрни бериду. Униң бизгә болған муһәббити чоңқур вә У бизниң хошал болушимизни халайду (Йәшая 48:17, 18). Әң дана қарар болса — һаятимизда Яратқучимиз Йәһваға хизмәт қилишни биринчи орунға қоюп, Уни хурсән қилиш вә өзүмизму һәқиқий хошал-хорамлиққа еришиштур. Шундақ қилғинимизда, пул, иш яки өз-өзүмизгә һәддидин зиядә диққәт қаратмаймиз. Шундақла нурғун қийинчилиқларға йолуқуштин сақлинип қалимиз. Һәрбиримиз дана киши болушқа бәл бағлап, Йәһваниң көңлини хошал қилайли! (Пәнд н. 23:15)