Ахири бу адәмләр гепини түгәтти. Җим-җитлиқ сүргәндин кейин, Әрәпстан чөлиниң иссиқ шамили уруп туратти. Узақ талаш-тартиштин кейин, Аюпниң ейтидиған сөзиму қалмиди. У Елифаз, Билдад вә Зофарға әйиплирини ейтишқа давамлаштурушқа чақирғандәк тикилип қариди. Бирақ улар Аюпниң көзигә қаралмиған. Уларниң әқиллиқ дәлил-испатлири, қопал вә җанға патидиған «қуруқ» сөзлири мәхситигә йәтмиди (Аюп 16:3). Қандақла болмисун, Аюп садақәтмәнлигини сақлап қелишқа бәл бағлиған.

Аюп һәммә нәрсидин айрилип қалсиму, садақәтмәнлигидин ваз кәчмиди. У бар байлиғидин, он балисидин, дост-бурадәр вә холум-хошнилириниң иззәт-һөрмитидин, ахирида саламәтлигидинму айрилди. Униң кесәлдин қарийип, қәқәч бағлиған тенидә қурутлар өмләп жүрәтти. Һәтта ағзидинму сесиқ пурақ чиқатти (Аюп 7:5; 19:17; 30:30). Буниңдин ташқири, үч достиниң һуҗуми Аюпниң ғәзивини қозғиди. Аюп уларға өзиниң гунакар әмәс екәнлигини дәлилләшни халиған. Аюпниң ахирқи сөзлиридин кейин уларниң қопал сөзлири түгәп, Аюпқа немә ейтишини билмәй қалди. Амма униң дәрди түгимигән еди. Мошу интайин еғир әһвалда у техичә ярдәмгә муһтаҗ еди.

Әлвәттә, бу вәзийәттә Аюпқа тәңпуңлуқ билән ой-пикир қилиш қийин еди. Униңға түзитиш һәм нәсиһәт керәк еди. Аюп муһтаҗ болған тәсәллини үч дости берәлмиди. Шуңа у һәқиқәтән ғәмхорлуқ қилидиған бирсигә муһтаҗ болған. Сиз қандақту бир вақитта тәсәлли билән нәсиһәткә муһтаҗ болғандиңизму? Қандақту бир вақитта җан достум дәп һесаплиған адәмдин көңлиңиз қалғанму? Йәһва Худа Өз хизмәтчиси Аюпни қандақларчә қоллап-қувәтлигәнлигини вә у бу ярдәмни қандақ қобул қилғанлиғини биливелиң. Бу сизгә үмүт әта қилип, әмәлий ярдәм бериду.

Аюп китавиниң кейинки қисмида биз күтмигән бир вәзийәт йүз бериду. Уларниң қешида йәнә бир киши, Елиху исимлиқ яш жигит болған. У чоңларниң сөзигә арилашмай, бешидин та ахириғичә шу йәрдә җим-җит олтарған. Уларниң барлиқ сөзлири уни беарам қилған.

Аюпниң сөзлири Елихуни рәнҗиткән. Үч дости һуҗум қилғандин кейин, Аюпниң «Худани әмәс, бәлки өзини адил» дәп көрситишкә тиришқанлиғи Елихуни хапа қилған. Шундақ болсиму, Елихуниң Аюпқа ичи ағриған. У Аюпниң тартқан дәрдини вә сәмимий ейтқан сөзлирини байқап, меһрибан мәслиһәткә вә тәсәллигә муһтаҗ екәнлигини көргән. Шуңа Аюпниң үч сахта дости Елихуниң чидамлиғини чәктин чиқарғанлиғи бизни һәйран қалдурмайду. Бу кишиләрниң Аюпқа қәлбини ярилайдиған сөзләрни ейтип, униң етиқадини, иззәт-абройини вә садақәтмәнлигини йоққа чиқармақчи болғанлиғини Елиху аңлап турған. Әң ямини, уларниң бурмилиған сөзлири Худани залим дәп көрсәткән. Елихуниң ичи қайниғанлиқтин, еғизини бесип җим олтиралмиған (Аюп 32:2—4, 18).

Елиху: «Мән болсам яш, силәр болсаңлар яшанғансиләр.Шундақ болғачқа мән тартинип, билгәнлиримни силәргә аян қилиштин қорқуп кәлдим»,— дегән. Бирақ у җим олтиралмай мундақ ейтқан: «Чоңларниң дана болуши натайин.Қериларниң тоғра һөкүм чиқаралишиму натайин» (Аюп 32:6, 9). Елиху кейин ейтқанлири билән бу гәп-сөзләрниң һәқиқәт екәнлигини дәлиллиди. У Елифаз, Билдад вә Зофарға қариғанда, сөзини тамамән башқичә башлиған. Елиху Аюпни пәсләштүрмәй, ярисиға туз сепиш нийити йоқ екәнлигигә ишәндүрди. Елиху бу үч кишиниң Аюпниң қәдир-қиммитини дәпсәндә қилғанлиғини етирап қилди *. Аюпқа һөрмәт көрситип, исмини атап: «Аюп, баянлиримға қулақ салғайсән»,—деди у (Аюп 33:1, 7; 34:7).

Елиху Аюпқа очуқ мәслиһәт бәргән: «Сән дәрвәқә қулиғимға гәп қилдиңки...: “Мән һеч итаәтсиз болмай пак болимән.Мән сап, мәндә һеч гуна йоқ. Мана, Худа мәндин сәвәп тепип һуҗум қилиду”». Кейин у Аюпниң қийинчилиғиниң асаси немидә екәнлигини көрситип: «Сән мошу гепиңни, йәни “Һәққанийлиғим Тәңриниңкидин үстүндур” дегиниңни тоғра дәп қарамсән?»— дәп сориған. Бу жигит Аюпниң давамлиқ шундақ натоғра ойлинишиға йол бәрмәй, мундақ дегән: «Бу ишта гепиң тоғра әмәс» (Аюп 33:8—12; 35:2). Елиху Аюпниң шунчә көп нәрсиләрдин айрилғанлиғидин вә муһтаҗ болған тәсәллини бәрмигән сахта достлириниң рәһимсиз муамилисидин аччиқланғанлиғини билгән. Шуңа Елиху Аюпқа: «Ғәзивиңниң қайнап кетишиниң сени мазаққа башлап қоюшидин һошияр бол»,— дәп агаһландурған (Аюп 36:18).

Әң авал Елиху Йәһва Худа һәрдайим тоғра иш тутидиғанлиғини чүшәндүргән. У муһим бир һәқиқәтни хуласиләп мундақ ейтқан: «Худа һәргиз яманлиқ қилмайду, Һәммигә Қадир Худа һәргиз адаләтсизлик қилмайду... Һәммигә Қадир Худа адаләтни әсла астин-үстүн қилмайду» (Аюп 34:10, 12, ҺЗ). Елиху Аюпқа Йәһва қанчилик меһрибан вә адил Худа екәнлигини көрүшкә ярдәм бәргән. Аюп пәқәт өзинила ойлиғанлиқтин, Худаға һөрмәтсизлик қилип, натоғра гәп ейтқан. Бу сөзлири үчүн Худа уни җазалиши мүмкин еди, бирақ ундақ қилмиди (Аюп 35:13—15). Елиху Йәһва Худа тоғрилиқ һәммини билимән дәп ейтмиған. Әксинчә, у кичик пейиллиқ билән мундақ дегән: «Тәңри улуқтур, биз Уни чүшинәлмәймиз» (Аюп 36:26).

Елиху очуқ мәслиһәт бәргән болсиму, меһрибанлиқ көрсәткән. У Йәһва Худа күнләрниң бир күнидә Аюпниң саламәтлигини әксигә кәлтүридиғанлиғи һәққидә әҗайип үмүтни ейтти. Худа Өз садиқ хизмәтчиси һәққидә мундақ дәп ейталатти: «Униң әтлири балилиқ вақтидикидин жумран болиду. У яшлиғиға қайтиду». Елихуниң Аюпқа қилған йәнә бир меһрибанлиғи, тәнбиһ-тәрбийә беришниң орниға, униңға өз ой-пикрини ейтишқа мүмкинчилик бәргән. Елиху: «Сөзлигин! Чүнки имканийәт болсила, мениң сени ақлиғум бар»,— дегән (Аюп 33:25, 32). Бирақ Аюп һечнемә ейтмиған. Елихуниң меһрибан вә илһамландуридиған сөзлиридин кейин, Аюп өзини ақлашниң кериги йоқ дәп ойлиған болуши мүмкин. Бәлким, Аюп йеникләп қалғанлиғидин жиғлап кәткән.

Бу икки садиқ кишидин биз бирнәччә муһим савақ алалаймиз. Елихудин қандақларчә мәслиһәт беришни вә тәсәллигә муһтаҗларни қандақ қоллашни үгинәләймиз. «Дост жиғлитип, дүшмән күлдүрүп» дегән мақалда ейтилғандәк, һәқиқий дост хаталиғиңизни көрситип, хәвплик йолдин қайтуруш үчүн үзиңизгә ейтиштин қорқмайду (Пәнд н. 27:6). Һәтта достлиримиз ойланмай гәп қилсиму, биз меһрибанлиқ көрситип, ярдәмгә муһтаҗ достларға тәсәлли беришни халаймиз. Биз Аюпқа охшаш мәслиһәткә муһтаҗ болғанда, униң үлгиси бизни мәслиһәтни рәт қилмай, кәмтәрлик билән тиңшашқа дәвәт қилиду. Биз һәммимиз мәслиһәт вә түзитишкә муһтаҗ. Уларни қобул қилсақ, һаятимизни қутулдуруп қалалаймиз (Пәнд н. 4:13).

Елиху сөзлиридә шамални, булутларни, гүлдүрмомини вә чақмақни дайим тилға алған. У Йәһва Худа һәққидә мундақ дегән: «Униң авазиниң гүлдүрлишигә қулақ салғин». Бираздин кейин Елиху «боран-чапқунни» тилға алған (Аюп 37:2, 9). Елиху Аюп билән сөзлишиватқанда, боран-чапқун көтүрүлүп, күчийишкә башлиған. Ахири у қара қуюнға айланған. Андин техиму һәйран қаларлиқ бир немә йүз бәргән. Йәһва сөз қилишни башлиған! (Аюп 38:1)

Йәһваниң Аюпқа ейтқан сөзлири йезилған әҗайип бапларни оқуғанда, өзүмизни қанчилик бәхитлик һис қилимиз. Шамал йеник әхләтни учритип кәткәндәк, Йәһва Худаму Елифаз, Билдад вә Зофарниң ялған сөзлирини учуритивәтти. Кейин Йәһва бу үч кишигә һәтта бирму сөз ейтмиди. У бар диққитини пәқәт Аюпқа бөлгән. Ата балисини түзәткәндәк, Йәһва сөйүмлүк хизмәтчисини түзәткән.

Йәһва Аюпниң дәрдини яхши чүшәнгән. Шуниң үчүн Худаниң Аюпқа ичи ағриған. Сөйүмлүк балилири азап чәккәндә, Йәһваниң уларға дайим ичи ағрийду (Йәшая 63:9; Зәк. 2:8). Лекин У Аюпниң билимгә егә болмай туруп сөзлигәнлиги униң әһвалини техиму кәскинләштүриватқанлиғини билгән. Шуңа Йәһва Худа уни ойландуруш үчүн көплигән соалларни қойған. У мундақ башлиған: «Мән йәр-зиминни пәйда қилғинимда, сән зади нәдә едиң? Буларни чүшәнгән болсаң, баян қиливәр». Аләм яритилишиниң бешида, «сәһәрдики юлтузлар», йәни пәриштиләр, Худаниң әҗайип яратмилири үчүн хошаллиқтин тәнтәнә қилишқан (Аюп 38:2, 4, 7). Әлвәттә, Аюп бу һәққидә һечнемә билмигән.

Йәһва Худа яратмилири һәққидә сөзни давамлаштурған. Йәһва Аюпқа һазир адәмләр илим-пән дәп атайдиған астрономия, биология, геология вә физикидики мавзуларни қисқичә чүшәндүргән. Шундақла, Йәһва Худа Аюп яшайдиған зиминда учрайдиған бир қатар һайванларни, мәсилән, шир, қарға, тағ өшкиси, явайи ешәк, явайи буқа, төгә тапан, ат, шуңқар, бүркүт, бегемот вә левиафанни (бәлким, тимсаһ), тилға алған. Аләм Яратқучисиниң тәбиәт дунияси һәққидики дәрисигә қатнишиш қанчилик чоң имтияз екәнлигини тәсәввур қилип көрүңа! *

Буларни қандақ чүшинишкә болиду? Аюпқа җиддий һалда кәмтәрликни риваҗландуруш керәк еди. Йәһваниң униңға нисбәтән адаләтсизлик қиливатқанлиғи һәққидә налә қилип, Аюп өзини көйүмчан Атисидин жирақлаштуруп, өз дәрдигә дәрт қошқан еди. Шуңа Йәһва Худа мәвҗудатларни яратқанда, Аюпниң қәйәрдә болғанлиғини қайта-қайта сориған. Аюп һәммә һайванатларниң қосиғини тойдуруп, уларни бойсундураламду? Әгәр Йәһва Худа яратқан мәвҗудатларни башқуруш Аюпниң қолидин кәлмисә, у чағда қандақ қилип у Яратқучиға немә қилиш керәклигини ейталайду? Аюпқа қариғанда, Йәһва Худа немә қилиш вә қандақ қилиш керәклигини нәқәдәр яхши билиду һәм чүшиниду.

Йәһваниң Аюпқа ейтқан барлиқ сөзлиридә чоңқур меһир-муһәббити көрүнгән. У Аюп билән соалларни муһакимә қилғандәк болуп: «Балам, әгәр Мән һәммини яритип, уларға ғәмхорлуқ қилалисам, саңа ғәмхорлуқ қилалмаймән дәп ойламсән? Мән сени ташлап кәттим, балилириңни тартивалдим, һаят хатирҗәмлигиңни вә саламәтлигиңни буздум дегән ойлар нәдин кәлди? Сән айрилип қалған нәрсиләрниң һәммисини қайтидин берәләйдиған ялғуз Мән әмәсму?»

Аюп Йәһва Худаниң ойландуридиған соаллириға бар-йоқи икки қетим җавап бәрди. У талаш-тартиш қилмиди, өзини ақлимиди вә банә издимиди. Аюп билиминиң әмәлийәттә интайин аз екәнлигини кәмтәрлик билән етирап қилип, өзиниң әқилсиз сөзлиригә пушайман қилди (Аюп 40:4, 5; 42:1—6). Аюп ишәнчисининиң әҗайип үлгисини көрсәтти. Бешидин шунчә көп нәрсиләрни өткүзгән болсиму, униң Йәһваға болған күчлүк етиқади һеч тәврәнмиди. У Йәһваниң түзитишини қобул қилип, көзқаришини өзгәртти. Өзүмизгә мундақ соал қойсақ болиду: «Мәслиһәт билән түзитишни қобул қилишқа кәмтәрлигим йетәмду?» Биз һәммимиз шундақ ярдәмгә муһтаҗ. Уни қобул қилсақ, Аюпниң ишәнчисини үлгә қилимиз.

Әнди Йәһва Худа Аюпқа тәсәлли беришкә киришти. Үч сахта тәсәлличиниң арисида әң чоңи Елифаз еди, шуңа Йәһва униңға сөз қилишни башлиди: «Мениң ғәзивим саңа һәм икки достуңға қарап қозғалди; чүнки силәр Мениң тоғрилиқ Өз қулум Аюп тоғра сөзлигәндәк сөзлимидиңлар» (Аюп 42:7). Мошу сөзләр һәққидә ойлап көрүң: Йәһва Худа бу үч кишиниң ейтқан һәммә сөзлири ялған, Аюпниң барлиқ сөзлири болса тоғра екәнлигини ейтқанму? Яқ, ейтмиған *. Бирақ Аюп билән үч әйиплигүчиниң арисида чоң пәриқ болған. Аюп дәрдидин қаттиқ азапланған вә сахта достлиридин көңли қалған. Шуниң үчүн униң бәзидә ойлимай сөзлигәнлигини чүшинишкә болатти. Амма Елифаз вә униң икки дости бундақ азап тартмиған. Етиқади аҗиз бу һакавур адәмләр көңүл ағритидиған сөзләрни әтәй ейтқан. Улар әйипсиз адәмгә һуҗум қилип қоймайла, техиму ямини, Йәһвани рәһим-шәпқәтсиз һәтта залим қилип көрсәткән.

Шуңа Йәһва Худа шу үч кишидин қурбанлиққа әң яхшисини елип келишини тәләп қилған. Улар йәттә буқа вә йәттә қой қурбанлиқ қилиши керәк еди, бу болса уларға қиммәткә чүшти. Кейинирәк Тәврат қанунида йезилғандәк, баш роһаний гуна өткүзүп, хәлиқни гунакар қилса, Йәһваниң алдиға буқини елип келиши керәк еди (Ләвийләр 4:3). Буқа Тәврат қануни бойичә қурбанлиққа кәлтүрүлгән һайванларниң арисида әң қиммити еди. Буниңдин ташқири, Йәһва шу үч кишиниң қурбанлиғини Аюп улар үчүн дуа қилғандин кейинла, қобул қилидиғанлиғини ейтқан * (Аюп 42:8). Йәһва Худа уни ақлап, адаләтлик орнатқанлиқтин Аюпниң көңли арам тапти!

Йәһва Аюпниң һәммини У ейтқандәк қилидиғанлиғиға ишәнгән. Аюп униңға қаттиқ азар бәргән үч киши үчүн дуа қилиши билән уларни кәчүридиғанлиғини көрситәтти. Аюп асмандики Атисиниң көңлини қалдурмиған (Аюп 42:9). Униң сөзлиригә қариғанда, итаәтчанлиғи Худаға болған садақәтмәнлигиниң әң күчлүк дәлил-испати болған. Аюп итаәтчан болғанлиғи үчүн көп бәрикәтләргә еришкән.

Йәһва Аюпқа муамилә қилғанда, «сезимлиридә интайин юмшақ вә рәһимдил» болған (Яқуп 5:11). Буни нәдин билимиз? Йәһва Худа Аюпниң саламәтлигини әксигә кәлтүргән. Елиху алдин-ала ейтқандәк, Аюп «униң әтлири балилиқ вақтидикидин жумран» болғанлиғини чүшәнгәндә, өзини қандақ һис қилғанлиғини тәсәввур қилип көрүңа! Ахири униң аилиси вә достлири өп-чөрисигә жиғилип, тәсәлли вә соғиларни бәрди. Йәһва Аюпниң байлиғини икки һәссә артуқ қайтуруп бәрди. Аюпқа әң көп азап кәлтүргән пәрзәнт җудалиғи һәққидә немә десәк болиду? Аюп билән аяли йәнә башқа он пәрзәнт тапқанда, жүригидики қайғу-һәсрити бесилди. Йәһва Аюпниң һаятини мөҗүзәвий һалда узартти. Аюп йәнә йүз қириқ жил яшап, төртинчи әвладқичә әврилирини көргән. «Шуниң билән Аюп яшинип, күнлиридин қанаәт тепип аләмдин өтти» (Аюп 42:10—17). Җәннәттә Аюп аяли иккиси балилири билән, шуниң ичидә Шәйтан өлтүрүвәткән он балиси биләнму учришиду (Йоһан 5:28, 29).

Немә үчүн Йәһва Аюпни шунчә мәрт мукапатлиған? Муқәддәс китапта мундақ җавап бар: «Силәр Аюпниң тәқабиллиғи һәққидә аңлиғансиләр» (Яқуп 5:11). Аюп көпчилигимиз тәсәввур қилалмайдиған нурғун қийинчилиқларни бешидин өткүзгән. «Тәқабиллиқ» дегән сөз Аюпниң шу синақлардин қутулупла қоймай, йәнә башқиму нәрсиләрни қилғанлиғини көрситиду. У бәрдашлиқ берип, Йәһва Худаға болған меһир-муһәббити вә ишәнчиси күчлүк болуп қалған. Ғәзәплиниш вә хапа болушниң орниға, униңға әтәй зиян кәлтүргән адәмләрниму кәчүрүшкә тәйяр болған. Аюп һечқачан бебаһа үмүтини вә өзигә әң қиммәт болған нәрсисини, йәни садақәтмәнлигини, йоқатмиған (Аюп 27:5).

Һәрбиримиз сәвир-тақәтлик болушимиз керәк. Шәйтан Аюпниң көңлини чүшәргәндәк, бизниңму көңлүмизни чүширишни халайду. Әгәр биз ишәнч билән чидамлиқ көрсәтсәк, кәмтәр болсақ, башқиларни тәйярлиқ билән кәчүрсәк вә садақәтмәнлигимизни қоғдашқа бәл бағлисақ, бизниму әҗайип келәчәк күтидиғанлиғини билимиз (Ибранийларға 10:36). Әгәр биз Аюпқа охшаш садақәтмәнликни сақлап қалсақ, бизни яхши көридиған Йәһва Худаниң көңлини хуш қилимиз, Шәйтанниң нийәтлирини болса, йоққа чиқиримиз.