Skip to content

Skip to table of contents

OCIPAMA 7

Olohongele vi ‘Vetiya Ocisola Kuenda Ovilinga Viwa’

Olohongele vi ‘Vetiya Ocisola Kuenda Ovilinga Viwa’

 VOKUENDA kuanyamo alua, afendeli va Yehova va siata oku liongolola lonjila yimue ya sokiyiwa ciwa. Ko Isareli yosimbu, alume vosi va lingaile ungende poku enda ko Yerusalãi, omo liovipito via lingawaile olonjanja vitatu vunyamo. (Esin. 16:16) Kocita catete, Akristão va enda oku liongolola olonjanja viosi, vapuluvi amue va enda oku liongoluila konjo ya manji umue. (File. 1, 2) Koloneke vilo, tu kuetevo olohongele viekongelo, olohongele vimbo kuenda viofeka. Momo lie afendeli va Suku va liongoluila? Momo ci panga onepa kefendelo lietu.—Osa. 95:6; Va Kol. 3:16.

2 Olohongele vietu, vi kuatisa vana va kalako. Kosimbu catiamẽla Kovipito Violombalaka, va Isareli va va sapuilile hati: “Ongoluila pamosi omanu okuti, alume, lakãi, lomãla kuenda ocingendeleyi ca tunga valupale ene, oco ovo va yeve loku lilongisa kuenda oku sumbila Yehova Suku yene loku kapako olondaka viosi Viocihandeleko eci.” (Esin. 31:12) Tua kũlĩha okuti oku liongolola ku kuete esilivilo oco tu ‘longisiwe la Yehova.’ (Isa. 54:13) Olohongele vi tu kuatisavo oku kala la vamanji, oku va kũlĩha ciwa, oku pamisiwa kuenda oku likolisa pokati.

OLOHONGELE VIEKONGELO

3 Olondonge vina via sialele ko Yerusalãi noke yo Pendekoste yunyamo wa 33 K. K., viamamako oku litumbika kelongiso liovapostolo kuenda “eteke leteke va enda oku liongoluila pamosi vonembele locimãho cimuamue.” (Ovil. 2:42, 46) Noke yanyamo amue eci Akristão va enda oku liongolola oco va fendele, ovo va enda oku tanga oviña via sonehiwa oku kongelamo ovikanda viovapostolo kuenda Viakristão vakuavo. (1 Va Kor. 1:1, 2; Va Kol. 4:16; 1 Va Tes. 1:1; Tia. 1:1) Vapuluvi aco, va endavo oku likutilila. (Ovil. 4:24-29; 20:36) Olonjanja vimue, va enda oku li sapuilako ovolandu wupange wumisionaliu. (Ovil. 11:5-18; 14:27, 28) Va enda oku konomuisa alongiso Embimbiliya loku tẽlisiwa kuovitumasuku. Va enda oku tambula olonumbi viatiamẽla kovituwa Akristão va sukila oku kuata kuenda oku taviwa la Suku. Vosi va enda oku vetiyiwa oku kala vakuambili poku kunda olondaka viwa.—Va Rom. 10:9, 10; 1 Va Kor. 11:23-26; 15:58; Va Efe. 5:1-33.

Vokuenda kuoloneke vilo via sulako, tu sukila evetiyo li tunda koku liongolola olonjanja viosi

4 Koloneke vilo, Akristão poku linga olohongele, va kuãi ongangu yovapostolo vo kocita catete. Etu tua kapako elungulo li sangiwa kelivulu lia Va Heveru 10:24, 25 liokuti: “Tu likapiko pokati oco tu livetiyi locisola kuenda lovilinga viwa, ka tu ka liwekipo oku liongolola kolohongele vietu ndeci vamue va lingainga, pole, tu li pamisi pokati, ca piãla enene omo vu lete okuti eteke li kasi ocipepi.” Koloneke vilo via sulako, eci tu kala kolohongele tu pamisiwa calua. Poku ci linga, tu pama konepa yespiritu kuenda tu amamako lekolelo. (Va Rom. 1:11, 12) Tu kasi pokati komanu va kuete ovituwa vĩvi haivo olongangala. Tu yuvula oku sumuisa Suku kuenda oku yuvula oloñeyi violuali. (Va Fil. 2:15, 16; Tito 2:12-14) Omo liaco, ocina cipi ca velapo okuti oku kala pokati kafendeli va Yehova ci sule? (Osa. 84:10) Nye ci kuete vali esilivilo lia velapo okuti, oku tanga Ondaka ya Suku loku yi konomuisila kumosi ci sule? Kũlĩhĩsa ndomo olohongele vi kuãimo vi tu kuatisa.

OLOHONGELE VIESULILO LIOSEMANA

5 Onepa yatete yohongele yesulilo liosemana, ohundo yimue Yembimbiliya yi tiamisiwila komanu vosi, citava okuti vamue oyo onjanja yavo yatete yoku kala kohongele. Ohundo yowiñi yi kuete esilivilo lialua poku longisa ocili Cembimbiliya komanu, ci kaile vana va kasi oku fetika ndopo oku enda enda kolohongele ale kakundi vekongelo.—Ovil. 18:4; 19:9, 10.

6 Yesu Kristu, ovapostolo vaye kuenda vana va enda oku kala laye, va enda oku linga olohongele ndevi tua siata oku linga koloneke vilo vakongelo afendeli va Yehova. Ocili okuti, Yesu eye wa kala ohundi ya velapo palo posi. Catiamẽla kokuaye kua popiwa ndoco: “Lomue omunu wa la popia ndeye.” (Yoa. 7:46) Yesu wa vangowaile lutõi kuenda olonjeveleli viaye via enda oku komõha calua. (Mat. 7:28, 29) Vana va tavale kalongiso aye, va enda oku kuatisiwa calua. (Mat. 13:16, 17) Ovapostolo va kuamavo ongangu yaye. Kelivulu Liovilinga 2:14-36, tu tangako ohundo yimue yi komõhisa calua upostolo Petulu a linga, keteke lio Pendekoste yunyamo wa 33 K. K. Omanu valua va vetiyiwa oku tava omo liovina va yeva. Noke yanyamo amue, vamue va linga Akristão omo liohundo va yeva, Paulu a lingila ko Atenai.—Ovil. 17:22-34.

7 Cimuamue haico koloneke vilo okuti, omanu valua va siata oku kuatisiwa lolohundo viowiñi vi lingiwa olosemana viosi vakongelo kuenda vina vi lingiwila kolohongele vimbo levi viofeka. Olohundo viaco vi tu kuatisa oku kapako olonjanja viosi alongiso Akristão loku amamako oku kakatela Kusoma. Poku laleka vana va lekisa onjongole, tu va kuatisa oku kũlĩha alongiso a velapo Embimbiliya.

8 Volohundo viowiñi mu konomuisiwa ovina vialua via litepa. Mua kongela alongiso, ovitumasuku, olonumbi Viembimbiliya, alungulo atiamẽla komuenyo wepata, olohuela, ovitangi amalẽhe va siata oku liyaka lavio kuenda ovituwa Viukristão. Olohundo vimue, vi tiamisiwila koviluvo via Yehova. Vikuavo vi lombolola eci catiamẽla kekolelo kuenda kutõi afendeli va Suku kosimbu va kuatele okuti, vi tu kuatisavo koloneke vilo.

9 Oco tu kuatisiwe lolohongele viaco viowiñi, tu sukila oku yevelela lutate, oku sanda ovinimbu Viembimbiliya vi tukuiwa lamanji o linga ohundo loku kuamelela osimbu a tanga kuenda ndomo a vi lombolola. (Luka 8:18) Nda tua ci linga tu limbuka okuti olonumbi vi sangiwa Vembimbiliya viocili kuenje ci pamisa ekolelo lietu loku kakatela kovina tua lilongisa loku vi kapako komuenyo wetu.—1 Va Tes. 5:21.

10 Nda vekongelo muli vamanji va linga olohundo, olosemana viosi va ka kuata ohundo yowiñi. Olonjanja vimue kua siata oku lalekiwa vamanji vakongelo akuavo oco va linge olohundo. Nda ka kuli vamanji valua va linga olohundo, citava okuti olohundo viaco vi lingiwa lika olonjanja vimue.

11 Onepa yavali yohongele yesulilo liosemana, Elilongiso Liutala Wondavululi, li lingiwa lapulilo kuenda atambululo. Yehova o tu ĩha okulia tu sukila pocakati Cutala Wondavululi.

12 Ovipama vielilongiso olonjanja vialua vi lombolola eci catiamẽla koku kapako olonumbi Viembimbiliya komuenyo wetu weteke leteke. Ovio vi vetiya Akristão oku tamalãla ‘lespiritu lioluali’ loku kuata ovituwa viwa. (1 Va Kor. 2:12) Pocakati celilongiso Liutala Wondavululi, ovitumasuku kuenda alongiso Embimbiliya a siata oku lomboluiwa olonjanja viosi, oco ci kuatise vosi oku kuata ukũlĩhĩso wocili loku amamako vonjila ya vakuesunga. (Osa. 97:11; Olosap. 4:18) Poku kala kelilongiso Liutala Wondavululi loku linga onepa kokualio, ci tu kuatisa oku sanjukila elavoko lioluali luokaliye lua Suku luesunga. (Va Rom. 12:12; 2 Pet. 3:13) Ohongele yaco, yi tu kuatisa oku kuata epako liespiritu kuenda yi pamisa onjongole yetu yoku vumba Yehova lekolelo. (Va Gal. 5:22, 23) Tu kuatisiwavo oku pandikisa kovitangi loku pamisa “ociseveto ciwa co kovaso yoloneke,” oco tu ‘kakatele komuenyo wocili.’—1 Tim. 6:19; 1 Pet. 1:6, 7.

13 Tu pondola oku kuatisiwa ndati leliangiliyo liaco liokulia kuespiritu? Tu ci linga poku pongiya selo ocipama caco, ci kaile ulika ale lepata, oku sanda ovisonehua via tukuiwa kuenda oku eca atambululo volondaka vietu muẽle. Poku ci linga, ci ecelela okuti ocili caco ci kala vutima wetu kuenda vakuetu va kuatisiwavo poku yeva ovolandu etu ekolelo. Eci tu yevelela lutate atambululo a vamanji vakuavo, tu kuatisiwa olosemana viosi.

OHONGELE YOVOKATI KOSEMANA

14 Olosemana viosi, vamanji vekongelo va siata oku liongoluila Vonjango Yusoma oco va linge ohongele Yekalo Lietu Tuakristão Kuenda Oku Kunda. Olohongele viaco, vi kuete olonepa vitatu vi tu kuatisa oku “loñoloha,” koku kala akuenje va Suku. (2 Va Kor. 3:5, 6) Esokiyo kuenda ulandu waco, via siata oku eciwa olosãi viosi Vekalo Lietu Tuakristão Kuenda Oku Kunda. Omo, mu sangiwa olonumbi vioku fetika ombangulo kupange woku kunda.

15 Onepa yatete yohongele yaco yi tukuiwa okuti, Ovokuasi a Sangiwa Vondaka ya Suku, yi tu kuatisa oku kũlĩha ciwa ovolandu Embimbiliya kuenda ndomo tu a kapako komuenyo wetu. Vonepa yaco mua kongela ohundo, oku tangiwa kuovinimbu vimue kuenda apulilo latambululo a kunamẽla vesokiyo lioku tanga Embimbiliya liosemana yaco. Vulandu Wekalo Lietu Tuakristão Kuenda Oku Kunda, mua kongela oviluvialuvia vialua vi tu kuatisa oku longisa. Oku konomuisa ovina viaco via longa Viembimbiliya, ci tu kuatisa komuenyo wetu kuenda konjila ndomo tu longisa oco tu ‘loñolohe loku liangiliyila upange wosi uwa.’—2 Tim. 3:16, 17.

16 Onepa yavali yohongele yaco, Kapako Olonumbi Evi Kupange Woku Kunda, ya pongiyiwila oku pindisa akundi kupange woku kunda, oco va mioñolole uloño wavo woku kunda kuenda oku longisa. Ndaño kuli olonepa vi lingiwa lolondonge, kua siatavo oku konomuisiwa olovideo vi lekisa ndomo ku fetikiwa olombangulo viatiamẽla Kembimbiliya. Onepa yaco yohongele, yi tu kuatisa oku kuata “elimi lia vana va longisiwa,” oco tu ‘kũlĩhe ndomo tu tambulula una wa kava londaka yimue ya sunguluka.’—Isa. 50:4.

17 Onepa yatatu okuti, Ekalo Liakristão, yi lekisa ndomo tu kapako olonumbi Viembimbiliya komuenyo weteke leteke. (Osa. 119:105) Vonepa yaco, mua kongela Elilongiso Liembimbiliya Vekongelo. Ndeci ca siata oku lingiwa Lelilongiso Liutala Wondavululi, Elilongiso Liembimbiliya Vekongelo li lingiwa lapulilo kuenda atambululo.

18 Olosãi viosi, eci ku tambuiwa ocicapa colohongele Ekalo Lietu Tuakristão Kuenda Oku Kunda, mitavaso yakulu vekongelo ale ukulu umue wekongelo okuti oñuatisi yaye, o kũlĩhĩsa lutate ulandu waco kuenje o linga esokiyo liolohongele. Olosemana viosi, ukulu umue wekongelo okuti ulongisi uwa kuenda wa nõliwa locimunga cakulu vekongelo, o songola ohongele. Vocikele caye mua kongela oku lavulula okuti, ohongele yi fetika kuenda yi maluisiwa velivala lia sokiyiwa, oku pandiya kuenda oku eca alungulo ku vana va linga olonepa.

19 Poku lipongiya ciwa olonjanja viosi, oku kala kohongele Yekalo Lietu Tuakristão Kuenda Oku Kunda, loku panga onepa kohongele yaco, tu kuata ukũlĩhĩso Wovisonehua, elomboloko liolonumbi Viembimbiliya, utõi woku kunda olondaka viwa kuenda uloño woku linga olondonge. Vana va siata oku kala kohongele yaco okuti handi Halombangiko Via Yehova via papatisiwa, va pondolavo oku kuatisiwa lomunga ya vamanji kuenda okulia kuespiritu ku pamisa ekolelo. Oco tu kuatisiwe poku lipongiyila ohongele yaco kuenda olohongele vikuavo, citava okuti tu kũlĩhĩsa vo Watchtower Library, vo JW Library®, VOCISELEKO CALIVULU vo Internet (nda alivulu aco a pongoluiwa kelimi lietu), kuenda vociseleko calivulu Vonjango Yusoma. Vociseleko calivulu Vonjango Yusoma, mu sangiwa alivulu Olombangi Via Yehova, o Índice das Publicações da Torre de Vigia ale Elivulu Lioku Konomuisa Liolombangi Via Yehova kuenda mu sangiwavo Ambimbiliya akuavo, ondisionaliu kuenda alivulu akuavo a kuatisa oku linga a konomuiso. Omunu lomunu o pondola oku konomuisa vociseleko caco, osimbu ohongele ka ya fetikile ale noke yohongele.

OLOHONGELE VIUPANGE WOKU KUNDA

20 Olonjanja vimue vokuenda kuosemana kuenda kasulilo osemana, ovimunga viakundi vi liongolola oco vi linge ohongele yupange woku kunda. Olohongele viaco via siata oku lingiwila kolonjo via vamanji ale pocitumãlo cimue cikuavo. Citavavo oku lingila olohongele viaco Vonjango Yusoma. Oku kuata ovimunga vitito vi liongoluila kovitumãlo via litepa vocikanjo, ci kuatisa akundi oku enda kovitumãlo vioku lingila ohongele yupange woku kunda kuenda vocikanjo. Akundi va pondola oku tepiwa loku pitĩla lonjanga vocikanjo. Handi vali, ci lelukavo ku mitavaso yocimunga cupange woku kunda oku kuatisa akundi va kasi kocimunga caye. Ndaño ci kuete esilivilo akundi oku liongoluila kovitumãlo via litepa, pole, pamue ekalo li kisika okuti akundi vosi va liongoluila pamosi. Ndeci, nda vokati kosemana ka kuli etendelo lialua liakundi li enda kupange woku kunda, citava okuti va liongoluila Vonjango Yusoma ale pocitumãlo cimue cikuavo. Poku ci linga, ci kuatisa akundi oku kuata omunu va talavayela kumosi. Akulu vekongelo citava okuti va linga esokiyo liokuti vateke owusa, akundi vosi va liongoluila Vonjango Yusoma. Ale va nõlapo oku linga ohongele yaco noke yelilongiso Liutala Wondavululi.

21 Nda akundi va liongoluila kovimunga via litepa, mitavaso yocimunga locimunga, o kuete ocikele coku linga ohongele yupange woku kunda. Olonjanja vimue citava okuti, eye o pinga koñuatisi yaye ale ku manji ukuavo wa loñoloha oco a linge olohongele viaco. Manji o songola o sukila oku lipongiya ciwa oco a vangule ovina vi ka kuatisa akundi kupange woku kunda. Akundi va tepiwa vavali vavali, va tambula ocikanjo va ka talavaya kuenda manji umue o linga ohutililo. Noke vamanji va enda vocikanjo. Olohongele viaco, vi lingiwa vakukutu atãlo ale epanduvali, pole, ka citava okuti yi tumãla calua nda yi lingiwa noke yohongele yimue. Olohongele viaco vi sukila oku vetiya kuenda oku eca olonumbi vi sukiliwa ku vana va enda kupange woku kunda. Nda akundi vokaliye kuenda vakuavo va sukila ekuatiso, citava oku tunda lakundi va loñoloha oco va pindisiwe.

OLOHONGELE VAKONGELO OKALIYE ALE ANA ATITO

22 Osimbu omanu vamamako oku kala olondonge, etendelo liakongelo li livokiya. Olonjanja vialua, epingilo lioku sokiya ekongelo liokaliye li tumiwa la manji o nyula akongelo. Pole, olonjanja vimue ovimunga vitito vi nõlapo oku liongolola lekongelo li kasi ocipepi.

23 Citava okuti kuli akongelo amue atito muli lika vamanji akãi. Lonjila ndeyi, nda manji ukãi o linga olohutililo vekongelo ale o songola ohongele, o sukila oku futa elesu ndomo ci likuata lonumbi Yembimbiliya. (1 Va Kor. 11:3-16) Olonjanja vialua eye o tumãla kovaso yocimunga. Vamanji akãi ka va lingi olohundo kembumbua ndeci vamanji alume. Handi vali, ovo va tanga loku lombolola ulandu wa eciwa locisoko ale va konomuisila kumosi ulandu lomanu vamue va kasi kohongele ale oku linga ocindekaise cimue. O Betele yi nõla manji umue ukãi oco a tate ovina viatiamẽla kolohongele kuenda ovikanda vi tunda ko filiale. Vokuenda kuotembo eci ku iya vamanji alume va loñoloha, ovo va ka tẽlisa ovikele viaco.

OLOHONGELE VIMBO

24 Unyamo lunyamo ku lingiwa esokiyo liokuti, akongelo a sangiwa vocikanjo cimuamue, a liongolola loku linga olohongele vivali vimbo. Apuluvi aco a ecelela okuti vamanji vosi va ‘lianja’ poku li sanga Lakristão vakuavo. (2 Va Kor. 6:11-13) Ocisoko ca Yehova ca siata oku pongiya ovolandu Embimbiliya oco a kuamiwe kolohongele viaco. Olonumbi viaco vi lomboluiwa volohundo, vovindekaise, vocindekaise comunu o vangula lika waye kuenda voku pulisiwa. Olonumbi viaco vi pamisa vosi veya kohongele yaco. Olohongele viaco, vi eca kolondonge viokaliye epuluvi lioku papatisiwa, ndondimbukiso yelitumbiko liavo ku Yehova.

OLOHONGELE VIOFEKA

25 Onjanja yimosi vunyamo, ku lingiwa olohongele vinene. Kolohongele viofeka violoneke vitatu, ku liongoluila akongelo ovikanjo via litepa. Olo filiale vitito citava okuti, vi nõlapo okuti akongelo osi a liongoluila pocitumãlo cimuamue. Kolofeka vimue, aliangiliyo oku linga olohongele viaco, a tamba kekalo lio pocitumãlo caco ale kolonumbi viocisoko va tambula. Olonjanja vimue ku lingiwa olohongele violofeka ale vi likasi kolofeka vimue kuenda Olombangi vialua Via Yehova vio kolofeka vikuavo, vi enda kolohongele viaco. Vokuenda kuanyamo, omanu valua va lilongisa olondaka viwa Viusoma, omo lioku sandekiwa kuolohongele viaco vinene.

26 Kafendeli va Yehova, olohongele viofeka apuluvi amue esanju oku u fendelela kumosi vomunga. Olohongele viaco, apuluvi awa oku eca olonumbi viokaliye viocili. Kolohongele viaco, kua siata oku eciwa alivulu okaliye oku linga efendelo lio pokolika, oku lilongisa vekongelo ale kupange woku kunda. Kolohongele viaco viofeka kua siatavo oku lingiwa epapatiso. Olohongele viaco vi kuete esilivilo momo vi tu kuatisa oku pamisa ukamba wetu la Yehova. Vi lekisavo okuti afendeli va Yehova va likuete omunga omo liocisola ci kasi pokati kavo.—Yoa. 13:35.

27 Poku enda kolohongele viekongelo, kolohongele vimbo kuenda kolohongele viofeka, tu pamisiwa oco tu linge ocipango ca Yehova. Tu teyuiwavo kovina vi pondola oku honguisa ekolelo lietu. Olohongele viaco viosi, vi eca ulamba kuenda esivayo ku Yehova. (Osa. 35:18; Olosap. 14:28) Tu pandula calua Yehova poku eca apuluvi aco kafendeli vaye oku pamisiwa konepa yespiritu koloneke vilo via sulako.

ONDALELO YA ÑALA

28 Onjanja yimosi vunyamo veteke Yesu Kristu a fa, akongelo Olombangi Via Yehova voluali luosi a liongolola oco a linge Ocipito Conjivaluko Yolofa Via Kristu ale Ondalelo ya Ñala. (1 Va Kor. 11:20, 23, 24) Vokuenda kunyamo, ohongele yaco oyo ya velapo kafendeli va Yehova. Tua tambula ocihandeleko coku linga Ocipito caco.—Luka 22:19.

29 Eteke Liocipito li likuata leteke lio Paskoa Vembimbiliya, lina lia tukuiwa Vovisonehua. (Etu. 12:2, 6; Mat. 26:17, 20, 26) O Paskoa ya kala ocipito cunyamo weyovo lia va Isareli Kegito, lia pita kunyamo 1513 O. Y. Vepuluvi liaco, Yehova wa handeleka okuti eteke 14 okuti eteke liatete liosãi ku va Isareli, va sukilile oku lia o kameme ko Paskoa kuenda oku tunda Vegito lelianjo. (Etu. 12:1-51) Eteke liaco li fetika oku tendiwa ekũi latatu koloneke oku upisa keteke eci osãi yi molẽha ko Yerusalãi, oku panda kotembo yonjovo. Ndomo ca siata, ocipito Conjivaluko ci li kuata lotembo yina eci osãi yi linga ongalo, noke yotembo yonjovo.

30 Olondaka via Yesu ku Mateo 26:26-28, vi lekisa ndomo onjivaluko yi lingiwa. Hacipitoko cimue covihilahila, pole ondalelo yocindekaise okuti, vana va nõliwa oco va linge va kapiñala kumue la Kristu Vusoma waye kilu, ovo lika va lia kovina viaco. (Luka 22:28-30) Akristão vakuavo kuenda vana va lalekiwa, va vetiyiwa oku kala Kondalelo ya Ñala, pole, ka vali kombolo loku nyua kovinyu. Poku enda kohongele yaco, va lekisa okuti va sanjukila eliangiliyo Yehova a linga lioku yovola omanu vosi pocakati Comõlaye, Yesu Kristu. Osimbu ka kua lingiwile Ocipito Conjivaluko, ku lingiwa ohundo yimue yowiñi yi likasi. Ohundo yaco yi pongiyila ovitima Konjivaluko kuenda yi vokiya onjongole yoku lilongisa Embimbiliya.

31 Etu Tulombangi Via Yehova, tu sole calua oku kala kolohongele la vamanjetu. Vapuluvi aco, ‘tu sokolola ndomo tu tẽla oku livetiya pokati loku kala locisola lovilinga viwa.’ (Va Hev. 10:24) Ukuenje wa kolelua haeye wa lunguka, wa likapelako oku sokiya olohongele viaco, oco tu pamise ukamba wetu la Yehova. Afendeli vosi va Yehova kuenda omanu vana va kuete onjongole, va vetiyiwa oku enda kolohongele viaco oco va kuatisiwe. Nda tua sanjukila ovina viosi Yehova Suku a tu ĩha pocakati cocisoko caye, etu tuafendeli vaye tu kamamako oku li kuata omunga. Ca velapo ceci okuti, tu ka sivaya kuenda oku kemãlisa Yehova.—Osa. 111:1.