1-4. Momo lie Paulu a kalela oku enda ko Yerusalãi kuenda nye ca laikele oku pita laye oko?

 VOSI ko Miletu va lila omo lia Paulu la Luka va kasi oku enda. Kolomisionaliu evi vivali, ka ca lelukile oku liusika lakulu vekongelo va Efeso vana ovo va sole calua. Kavali kavo va kasi kilu lionaviyu. Vovikuata vambata, muli okulia ku ka va kuatisa vungende. Ovo vambatavo olombanjaile va kongola oco vi eciwe Kakristão va suka vo ko Yudea kuenda va yongola calua oku eca olombongo ku vamanji vaco.

² Ofela yimue ya tulumũha yi pepelela olonanga kuenje onaviyu yenda ocipãla locipando. Alume vaco vavali kuenda vakuavo epanduvali va kasi oku lingila kumosi ungende, va vandekela kovipolo via sumua via vamanji va kasi kohulo. (Ovil. 20:4, 14, 15) Olongende viaco, vieca ondimbukiso yoku liusika toke eci ka va tẽla vali oku mola akamba vavo va kasi kohulo yokalunga.

³ Vokuenda kuanyamo atatu, Paulu wa talavaya lakulu vekongelo vo ko Efeso. Pole, cilo omo lioku songuiwa lespiritu sandu, enda ko Yerusalãi. Eye wa kũlĩha ovina vimue vi ka pita laye. Tete wa sapuilile ale akulu vekongelo hati: “Loku vetiyiwa lespiritu, ngenda ko Yerusalãi, ndaño sia kũlĩhĩle ovina vi laika oku pita lame, pole, nda kũlĩha lika okuti, volupale lolupale, espiritu sandu olonjanja viosi li njimbila uvangi wokuti va ka ñapa vokayike kuenda ndi ka tala ohali yalua.” (Ovil. 20:22, 23) Ndaño lohele, Paulu o kasi oku liyeva okuti wa “vetiyiwa lespiritu,” ale o liyevite okuti o sukila oku kuama olonumbi viespiritu, loku enda ko Yerusalãi kuenda wa nõlapo oku ci linga. Eye ka yongola oku fa, pole, oku linga ocipango ca Suku, oco ca velapo kokuaye.

⁴ Ove o liyevitevo ndoco? Poku litumbika ku Yehova, pokolika tua likuminya okuti oku linga ocipango caye, oco ca laikele oku velapo komuenyo wetu. Oku kũlĩhĩsa ulandu wekolelo wupostolo Paulu, ci ka tu kuatisa.

5. Pi Paulu lakamba vaye va pita toke eci va pitĩla vo Turo?

⁵ Onaviyu mua kala Paulu lakamba vaye, ‘ya enda toke’ ale ya linga ungende lekuatiso liofela okuti, ka ya ñualalepo toke eci va pitĩla keteke limuamue kekumbi vo Kose. (Ovil. 21:1) Ci molẽha okuti onaviyu oko ya talama vokuenda kuteke, osimbu ka va endele ko Roda kuenda ko Patara. Ko Patara okuti kohulo yombuelo yo Asia Menor, vamanji va londa vonaviyu yimue yinene yoku ambatela ovilemo okuti, ya vambata toke ko Turo vo Foinike. Vonjila ovo va pita ‘vocifuka co Kupro konele yepĩli lietapu’ liaco. (Ovil. 21:3) Momo lie Luka usonehi welivulu Liovilinga a tukuila etosi eli?

6. (a) Momo lie poku mola ocifuka co Kupro pamue ca pamisila Paulu? (b) Poku sokolola konjila ndomo Yehova a siata oku ku sumũlũisa loku ku kuatisa wa pitĩla petosi lipi?

⁶ Citava okuti Paulu wa ilika ocifuka caco kuenda wa tukula ovina  vimue via pitako. Vungende waye watete wumisionaliu okuti ceci handi ka kua pitile anyamo ecea, Paulu la Barnaba kuenda Yoano Marko, va sanga Elumasi ocimbanda una wa lambalala upange wavo woku kunda. (Ovil. 13:4-12) Poku mola ocifuka caco loku sokolola ovina via pitamo, pamue ca vetiya Paulu loku u pamisa kueci ca laikele oku pita. Tu pondolavo oku kuatisiwa poku sokolola konjila ndomo Suku a tu sumũlũisa loku tu kuatisa oku liyaka loloseteko. Ovisimĩlo viaco vi pondola oku tu kuatisa oku liyeva ndeci Daviti wa soneha ndoco: “Ohali yukuesunga yalua, pole, Yehova u yovola kohali yaco yosi.” —Osa. 34:19.

7. Nye olongende via linga eci via pitĩla vo Turo?

⁷ Paulu wa limbukile esilivilo lioku kuata ukamba la vamanji Akristão kuenda wa kuatele onjongole yalua yoku kala lavo. Luka wa soneha ovina eye kuenda olondonge vikuavo via linga eci va pitĩla vo Turo ndoco: “Tua sandiliya olondonge kuenje . . . tua vi sanga.” (Ovil. 21:4) Omo lioku kũlĩha okuti vo Turo mua kala Akristão, olongende via va sandiliya kuenda citava okuti via kala lavo. Limue pokati kesumũlũho linene lioku kũlĩha ocili, lieli okuti kuosi tu enda, tu ka sangako vamanji va sokolola ndetu kuenda va ka tu tambula ciwa. Vana va sole Suku kuenda va kapako efendelo liocili, va kuete akamba kolonepa viosi violuali.

8. Elomboloko lipi tu sukila oku kuata Kovilinga 21:4?

⁸ Poku lombolola oloneke epanduvali olongende via kala vo Turo, Luka wa soneha cimue okuti, kefetikilo ci molẽha ndu okuti ka ca lombolokele ciwa, ndoco: “Pocakati cespiritu sandu, [vamanji ko Turo] va sapuila Paulu olonjanja vialua, oco ka ka liate ko Yerusalãi.” (Ovil. 21:4) Yehova wa yonguile hẽ okuti Paulu enda kumue kuiñi? Anga hẽ Yehova ka yonguile vali okuti Paulu enda ko Yerusalãi? Hacoko. Espiritu lia lekisile okuti, Paulu wa laikele oku tatiwa lãvi ko Yerusalãi, pole, ka lia lekisile okuti wa sukilile oku yuvula oku enda volupale luaco. Ci molẽha okuti pocakati cespiritu sandu, vamanji ko Turo va kuata ocisimĩlo cokuti, Paulu wa laikele oku liyaka lovitangi ko Yerusalãi. Omo lioku sakalala lekalo liwa lia Paulu, vo vetiya oco ka ka ende volupale luaco. Ovo va yonguile oku teyuila Paulu kohele a laikele oku pita layo. Ocili okuti eci ca sunguluka. Ndaño ndoco, Paulu omo lioku nõlapo oku linga ocipango ca Yehova, wamamako lungende toke ko Yerusalãi. —Ovil. 21:12. 

9, 10. (a) Paulu poku yeva esakalalo lia vamanji ko Turo citava okuti wa sokolola kocitangi cipi? (b) Ocisimĩlo cipi ca siata voluali koloneke vilo kuenda eci ca litepa ndati lolondaka via Yesu?

 ⁹ Poku yeva asakalalo a vamanji, Paulu citava okuti wa ivaluka okuti Yesu vo popiavo ovina vimuamue noke lioku sapuila olondonge viaye okuti, wa laikele oku enda ko Yerusalãi oku talisiwa ohali yalua loku pondiwa. Poku vetiyiwa lovisimĩlo viaye, Petulu wa sapuila Yesu hati: “A Ñala, likuatela ohenda; lalimue eteke eci ci ka pita love.” Yesu wo tambulula hati: “Pita konyima yange, a Satana! O kasi oku ñapela ewe liocilondokua, momo ku kuete ovisimĩlo via Suku, pole, viomanu.” (Mat. 16:21-23) Yesu wa nõlelepo oku pokola lutima wosi ocikele Suku a ecele kokuaye. Paulu wa nõlelepovo onjila yaco. Vamanji ko Turo ndeci ca pita lupostolo Petulu, ocili okuti va kuatele ovisimĩlo viwa, pole, ka va limbukile ocipango ca Suku.

¹⁰ Ocisimĩlo coku litetelẽla ale ocihandeleko coku yuvula oku likolisilako, ca siata oku kuamiwa lomanu valua koloneke vilo. Omanu valua koloneke vilo, va sanda etavo lina li va ecelela oku linga ovina viosi va yongola okuti, ka li kisika calua oloñame viavo. Ca litepa leci ceci okuti, Yesu wa tukula esukila lioku kuata ekalo liovutima umue wa litepa calua. Eye wa sapuila olondonge viaye hati: “Nda umue o yongola oku ñuama, ka ka lisokolole vali eye muẽle a tikule uti waye wekangiso kuenje amameko oku ñuama.” (Mat. 16:24) Oku kuama Yesu oco ci situlula olondunge kuenda ca suapo, pole, ka ca lelukile.

11. Olondonge vio ko Turo via lekisa ndati okuti via solele Paulu kuenda upange waye?

¹¹ Noke lia pitĩlapo elivala lia Paulu, la Luka lava va kala lavo oku amamako lungende. Oku lombolola catiamẽla koku fetika ungende wavo, ci vetiya calua. Ci situlula ocisola vamanji ko Turo va kuatela Paulu kuenda ekuatiso lialua va enda oku eca kupange waye woku kunda. Alume, akãi kuenda omãla, va sindikila Paulu lolongende vikuavo toke kohulo yokalunga. Omo okuti va kala ocimunga, va kekama kolongolo kuenda va likutilila kuenje va liusika. Noke, Paulu  la Luka kuenda akamba vavo vungende, va londa vocimbaluku cimue kuenje vamamako toke ko Tolemaya kuna va sanga vamanji loku kala lavo eteke limosi. —Ovil. 21:5-7.

12, 13. (a) Ulandu upi wupange wekolelo Filipu a kuata? (b) Asongui vapata Akristão koloneke vilo, va setukula ndati ongangu yiwa ya Filipu?

¹² Noke Luka o lombolola okuti Paulu la vana va kala oku endela kumosi, va enda ko Kaisarea. Eci va pitĩlako va “iñila vonjo yukundi Filipu.” a (Ovil. 21:8) Citava okuti va sanjukile calua poku mola Filipu. Osimbu ka kua pitile 20 kanyamo ko Yerusalãi, eye wa nõliwile lovapostolo oco a kuatise oku eca okulia kekongelo liokaliye lia sokiyiwa Liakristão. Filipu wa kuatele ulandu woku lekisa ombili yalua kupange woku kunda vokuenda kuotembo yalua. Ivaluka okuti eci elambalalo lia sandola olondonge, Filipu wa enda ko Samaria kuenda wa fetika oku kunda. Noke eye wa kundila enuku umue u Etiopia kuenda wo papatisa. (Ovil. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Ulandu umue uwa wupange wekolelo!

¹³ Filipu ka pumbile ombili yaye kupange woku kunda. Ndaño okuti cilo o kasi vo Kaisarea, handi wa litumbikile kupange woku kunda ndomo Luka a ci lekisa poku u tukula okuti, “ukundi.” Tua kũlĩhavo okuti eye wa kuata omãla vakuãla va kala vakuakuimba owanji, ci lekisa okuti ovo va kuama ongangu ya isiavo. b (Ovil. 21:9) Eci ci lekisa okuti Filipu wa likolisilako calua oco a pamise epata liaye konepa yespiritu. Omo liaco, ca sunguluka nda asongui vapata va kuama ongangu yiwa ya Filipu poku pitisa kovaso upange woku kunda loku kuatisa omãla oku sola upange woku kunda.

14. Apasu a Paulu a kuata onima yipi ku vamanjaye Akristão kuenda apuluvi api amuamue tu kuete koloneke vilo?

 ¹⁴ Kocitumãlo locitumãlo, Paulu wa enda oku sandiliya vamanji loku kala lavo. Ocili okuti vamanji va yonguile calua oku yekisa Paulu lakamba vaye. Apasu aco a enda oku eca onima yiwa yoku ‘likolisa pokati.’ (Va Rom. 1:11, 12) Koloneke vilo, tu kuetevo apuluvi amuamue. Eci tu yekisa manji ukuakunyula akongelo lukãi waye ndaño ka tu kuete calua ale onjo yimue ya fina, poku ci linga tu kuata onima yiwa. —Va Rom. 12:13.

15, 16. Esapulo lipi Agabo a nena kuenda lia kokela nye komanu va liyeva?

¹⁵ Vokuenda kuotembo Paulu a kala la Filipu, kua pitĩla ongende yikuavo ya sumbiwile okuti Agabo. Ava va kala konjo ya Filipu va kũlĩhĩle okuti Agabo wa kala uprofeto; eye wa tukuile ocitumasuku cimue catiamẽla konjala yalua vokuenda kuviali wa Kaludio. (Ovil. 11:27, 28) Citava okuti ovo va kala oku lipula ndoco: ‘Momo lie Agabo eyilila kulo? Esapulo lipi eye a nena?’ Vosi yavo, va kala oku luluvala lutate ku Agabo osimbu a kuata uvia wa Paulu, okuti uvia umue wonanga wa ecelele oku solekamo olombongo lovina vikuavo. Agabo wa kuta ovaka lolomãhi viaye muẽle luvia waco. Noke wa fetika oku vangula. Esapulo liaye haliesanjuko, momo eye hati: “Ca popia espiritu sandu ceci hati, ‘Va Yudea ko Yerusalãi haico va ka kuta ukuovia ulo loku u weca peka liomanu vakualofeka.’” —Ovil. 21:11.

¹⁶ Ocitumasuku ca lekisa vali okuti Paulu wa laikele oku enda ko Yerusalãi. Ca lekisilevo okuti, upange waye woku kundila va Yudea wa laikele oku u kokela oku eciwa “peka liomanu vakualofeka.” Ocitumasuku caco, ca kuata esilivilo lialua ku vana va kalapo. Luka wa soneha ndoco: “Eci tua ci yeva, etu kumue la vana va kala pocitumãlo caco, tua fetika oku u peya oco ka ka lamanele ko Yerusalãi. Paulu wa tambulula hati: ‘Nye vu kasi oku linga poku lila loku seteka oku honguisa onjila nda nõla? Koleli okuti sia lipongiyilile lika oku kutiwa, pole, nda lipongiyilavo oku fila onduko ya Ñala Yesu vo Yerusalãi.’” —Ovil. 21:12, 13.

17, 18. Paulu wamamako ndati lonjila a nõlelepo kuenda ocituwa cipi vamanji va lekisa?

¹⁷ Handi sokolola ulandu waco. Vamanji oku kongelamo Luka, va seteka oku u tateka oco ka ka amameko lungende waco. Vamue va lila. Oku mola esakalalo liocisola vamanji va lekisa kokuaye, Paulu locikembe, o va sapuila hati, va kasi ‘oku honguisa utima [waye]’ ale  ndomo ca pongoluiwa Vambimbiliya amue kelimi lio Helasi, ovo va kasi “oku teya utima waye.” Ndaño ndoco, eye amamako lonjila a nõlapo kuenda ndeci a sanga vamanji vo Turo, eye ka ecelela okuti oku lipilika kuavo ale asuẽlẽla o konyuisa. Pole, eye o va lomboluila esunga lieci a sukilila oku endako. Eye wa nõlapo onjila yiwa kuenda wa lekisa utõi walua! Ndeci Yesu a lingile, Paulu wa nõlelepo oku enda ko Yerusalãi. (Va Hev. 12:2) Paulu ka kaile oku sandiliya oku pondiwa, pole, nda ca lipitile laye nda wa ci tenda ndonjila yimue ya sunguluka yoku fa omo lioku kala ondonge ya Kristu Yesu.

¹⁸ Ocituwa cipi vamanji va lekisa? Oku teta onimbu, va lekisa esumbilo. Tu tanga ndoco: “Omo okuti ka tavele oku u tiula, tua liwekapo kuenje tua popia tuti: ‘Ocipango ca Yehova ci lingiwe.’” (Ovil. 21:14) Vana va seteka oku tateka Paulu oco ka ka ende ko Yerusalãi, ka va kisikile oco ovina vi lingiwe ndeci ovo va yonguile. Ovo va yevelela Paulu, vo wecelela, va limbuka kuenda va tava ocipango ca Yehova ndaño ka ca lelukile kokuavo. Paulu wa fetikile ungende umue okuti, kesulilo u ko wambata kolofa. Nda ca leluka kokuaye nda okuti vana vo solele ka va setekele oku u konyuisa.

19. Nye tu lilongisila kulandu wa pita la Paulu?

 ¹⁹ Kulandu wa Paulu tu lilongisilako ocina cimue ci kuete esilivilo lialua liokuti, lalimue eteke ka tu ka seteki oku tateka vakuetu va yongola oku lieca lutima wosi kupange wa Suku. Tu pondola oku kapako ulandu owu kolonepa vialua okuti, hakolonepako lika mu kongela omuenyo ale oku fa. Ndeci osimbu olonjali vialua Akristão va sima okuti, ka ca lelukile oku mola omãla vavo oku tunda konjo oco va ka vumbe Yehova kovikele viocipãla, ovo va nõlapo oku yuvula oku va tateka. Ukãi umue o tukuiwa Phyllis, o kasi ko Inglaterra ivaluka ndomo a liyeva eci omõlavo ukãi wongunga a fetika upange wumisionaliu vo Afrika. Phyllis wa popia hati: “Lia kala epuluvi limue nda sumuile calua. Kokuange ca tĩlile oku kũlĩha okuti, eye o ka kala ocipãla. Nda sumuile kuenda nda kuatavo esanju vepuluvi limuamue. Nda likutilila calua catiamẽla kondaka yaco, pole, eye wa sukilile oku nõla. Ame lalimue eteke nda setekele oku u tiula, momo otembo yosi ndo longisile oku pitisa tete kovaso olonjongole Viusoma! Omõlange o kasi oku talavaya kolofeka vikuavo vokuenda kueci ci soka 30 kanyamo kuenda oloneke viosi ndi pandula ku Yehova omo liekolelo liaye.” Ciwa calua nda tu kuatisa vamanji va lieca lutima wosi kupange wa Yehova!

20, 21. Nye ci lekisa okuti Paulu wa yonguile oku kala la vamanjaye kespiritu kuenda momo lie a yonguilile oku kala la vana va kuata ekolelo ndeli liaye?

²⁰ Kua lingiwa asokiyo kuenda Paulu wamamako lungende. Vamanji vamue vo ko Kaisarea, vo sindikila, ci lekisa okuti va kala loku u kuatisa lutima wosi. Ci sanjuisa oku limbuka okuti kolonepa viosi viungende waye toke ko Yerusalãi, Paulu la vana va kala oku u kuama, va sandiliya ukamba wa vamanji Akristão. Eci va kala vo Turo, va sanga olondonge kuenda vamamako lavo oloneke epanduvali. Ko Tolemaya, va lama vamanji kuenda va pita lavo eteke limosi. Ko Kaisarea, va kalako oloneke vimue konjo ya Filipu. Noke ndomo ca tukuiwa ale, vamanji vamue vo ko Kaisarea va sindikila Paulu lolongende vikuavo toke vo Yerusalãi, kuna vosi yavo va yekisiwa la Manasone ondonge yimue yosimbu. Luka o lombolola ndoco: “Eci tua pitĩla ko Yerusalãi, vamanji va tu tambula lesanju.” —Ovil 21:17.

²¹ Eci ci situlula okuti, Paulu wa yonguile oku kala la vana va kuatele ekolelo limuamue ndeli liaye. Upostolo wa enda oku pamisiwa la vamanjaye kespiritu, ndeci tua siatavo oku linga koloneke vilo. Ocili okuti onjila ndomo Paulu a pamisiwa, yo vetiya calua poku liyaka lovanyãli va tema va setekele oku u ponda.