OCIPAMA 25
“Ndi Pinga Oco Kaisare a Kũlĩhe Ocitangi Eci!”
Paulu o tu sila ongangu yiwa yonjila ndomo tu teyuila olondaka viwa
Wa kunamẽla Kovilinga 25:1–26:32
1, 2. (a) Vekalo lipi Paulu a sangiwile? (b) Epulilo lipi lia votuiwa liatiamẽla konjila Paulu a nõla yoku pinga oco Kaisare a kũlĩhe ocitangi caye?
PAULU amamako oku laviwa lolondavululi via velapo vio Kaisarea. Osimbu ka kua pitile anyamo avali, tunde eci a tiukilile ko Yudea, va Yudea va seteka oku u ponda olonjanja vitatu voloneke vitito. (Ovil. 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Toke cilo, ovanyãli vaye ka va kuatele onima yiwa, pole, handi ka va liwekelepo. Eci a limbuka okuti wa ponduile oku kupukila peka liovanyãli vaye, Paulu wa sapuila nguluvulu Festo wo Roma hati: “Ndi pinga oco Kaisare a kũlĩhe ocitangi eci!” —Ovil. 25:11.
2 Anga hẽ Yehova wa tava onjila Paulu a nõla yoku pinga okuti ombiali yo Roma yi kũlĩha ocitangi caco? Oku kũlĩha etambululo liaco ci kuete esilivilo kokuetu tua siata oku eca uvangi wosi watiamẽla Kusoma wa Suku kotembo yilo ya sulako. Tu sukila oku kũlĩha nda Paulu wa tu sila ongangu yimue yatiamẽla “koku teyuila loku imbila uvangi olondaka viwa.” —Va Fil. 1:7.
“Ndi Tãi Kovaso Yomangu Yekanga” (Ovil. 25:1-12)
3, 4. (a) Ovisimĩlo vipi viungangala va Yudea va kuata poku pinga oco Paulu ambatiwe ko Yerusalãi kuenda eye wa puluka ndati kolofa? (b) Yehova koloneke vilo wa siata oku kuatisa ndati afendeli vaye ndeci a linga la Paulu?
3 Noke yoloneke vitatu tunde eci nguluvulu yokaliye yo Roma yo Yudea a nõliwa, Festo wa enda ko Yerusalãi. a Ko Yerusalãi wa yevelela ovitunda vinene kuenda alume va kemãla va Yudea oku lundila Paulu okuti wa linga ovina vĩvi. Ovo va kũlĩhĩle okuti nguluvulu yokaliye wa kala oku kisikiwa oku kuata ombembua lavo kuenda la va Yudea vosi. Kuenje va pinga ku Festo lohenda, oco a nene Paulu ko Yerusalãi okuti o sombisiwa. Pole, ovo va kuatele ocisimĩlo cungangala poku linga epingilo liaco. Ovanyãli va Paulu va kala oku sokiya oku u pondela vetapalo lia tundile ko Kaisarea toke ko Yerusalãi. Festo ka tavele kepingilo liavo poku popia hati: “Vana okuti asongui pokati kene, . . . va loke lame [ko Kaisarea] kuenje vo pindike nda ulume waco wa linga cimue cĩvi.” (Ovil. 25:5) Lonjila eyi, yimue vali onjanja Paulu wa puluka kolofa.
4 Vokuenda kualambalalo osi Paulu a liyaka lao, Yehova wo kuatisa pocakati ca Ñala Yesu Kristu. Ivaluka okuti vocinjonde cimue, Yesu wa sapuila upostolo hati: “Kuata utõi!” (Ovil. 23:11) Afendeli va Suku va siatavo oku liyaka lovitangi kuenda oku saluisiwa. Yehova o tu teyuila kovitangi viosi, pole, eye o tu ĩha olondunge kuenda ongusu tu sukila oco tu pandikise. Olonjanja viosi tu koleli okuti tu kuatisiwa ‘lunene wa piãla’ u tunda ku Suku yetu ukuacisola. —2 Va Kor. 4:7.
5. Festo wa tata ndati Paulu?
5 Noke lioloneke vimue, Festo “wa tumãla komangu yekanga” vo Kaisarea. b Kovaso yaye kua kala Paulu la vakuakulundila. Paulu poku tambulula ovanyãli vaye vakuakulundila, wa liteyuila poku popia hati: “Sia lueyele Ocihandeleko ca va Yudea, ndaño onembele ale Kaisare.” Upostolo ka kuatele eko lalimue kuenje wa sukilile oku yovuiwa. Onjila yipi Festo a laikele oku nõlapo? Festo omo a yonguile oku sanjuisa va Yudea, wa pulisa Paulu hati: “O yongola hẽ oku lamanela ko Yerusalãi oco o sombisiwe kovaso ange omo liovina evi?” (Ovil. 25:6-9) Eyi ya kala onumbi yimue yĩvi. Paulu nda wa tualiwile vali ko Yerusalãi, nda wa sombisiwa la vana vo lundila kuenje nda wa pondiwa muẽle. Festo wa sakalalele vali calua loku sanjuisa omanu okuti, oku linga ovina via sunguluka hacoko. Onguluvulu ya kalako tete okuti Pondiu Pilato, ya lingilevo ocina cimuamue la Yesu. (Yoa. 19:12-16) Koloneke vilo, pamue olonganji vimue vi nõlapovo onjila yimuamue yekambo liesunga, oco vi sanjuise omanu vakuavo. Omo liaco, ka tu sukila oku komõha nda olombonge vi nõlapo onjila ka yi litava lovovangi ocili muna mua kongela afendeli va Suku.
6, 7. Momo lie Paulu a pingila oco Kaisare a kũlĩhe ocitangi caye kuenda ongangu yipi a sila Kakristão vocili vo koloneke vilo?
6 Onjongole ya Festo yoku sanjuisa va Yudea nda ya kapa omuenyo wa Paulu kohele. Omo liaco, Paulu wa talavaya lomoko a kuatele yoku kala onyitiwe yo Roma. Eye wa sapuila Festo hati: “Ndi tãi kovaso yomangu yekanga ya Kaisare kuna ndi sesamẽla oku sombisiwa. Sia lingile cimue cĩvi ku va Yudea, ndeci ove wa ci kũlĩha ciwa . . . Ame ndi pinga oco Kaisare a kũlĩhe ocitangi eci!” Nda ku lingiwa epingilo ndeli, olonjanja vialua ondaka yaco ka yi tiuwiyiwa. Festo wa tõlisa ondaka yaco poku popia hati: “Omo okuti ove o yongola oku sombisiwa la Kaisare, o ka sombisiwa la Kaisare.” (Ovil. 25:10-12) Paulu poku pinga oco Kaisare a kũlĩhe ocitangi caye, wa tumbika ongangu Kakristão vocili okuti, ovo va pondolavo oku linga ocina cimuamue poku liyaka locitangi ndeci. Eci vakuakulambalala va seteka oku “sokiya oku linga eci cĩvi vonduko yocihandeleko,” Olombangi Via Yehova vi sanda ekuatiso liomoko va kuete kolombonge oco vi teyuile elianjo liavo lioku kunda olondaka viwa. c —Osa. 94:20.
7 Kuenje noke lianyamo avali vokayike, omo lioku lundiliwa ovina ka lingile, kua eciwa ku Paulu evelo lioku teyuila ocitangi caye ko Roma. Pole, osimbu Paulu ka endele, ombiali yikuavo ya yonguile oku u mola.
Etu tu pinga ekuatiso kolombonge, kovitangi vina ka kua nõliwile olonjila via sunguluka
‘Sia Lingile Ukuesino’ (Ovil. 25:13–26:23)
8, 9. Momo lie Soma Agripa a nyulila o Kaisarea?
8 Noke yoloneke vimue tunde eci Paulu a pinga ku Festo oco Kaisare a kũlĩhe ocitangi caye, Soma Agripa la manjaye ukãi Bernike, veya “oku pasuisa” onguluvulu yokaliye. d Koloneke viuviali wo Roma, olombiali via kuatele ocituwa coku nyula olonguluvulu viokaliye. Poku pandiya Festo omo lioku nõliwa kuaye, Agripa wa kala oku seteka oku pamisa ukamba waye la Festo kuenda wopulitika okuti, wa ponduile oku u kuatisa kovaso yoloneke. —Ovil. 25:13.
9 Festo wa sapuila ku soma Agripa catiamẽla ku Paulu kuenje eye wa yonguile oku yevelela upostolo. Veteke lia kuamamo, olosoma vivali via tumãla komangu yekanga. Pole, unene kuenda ulamba wavo, ka via velelepo olondaka omandekua ya laikele oku popia kovaso yavo. —Ovil. 25:22-27.
10, 11. Upostolo Paulu wa lekisa ndati esumbilo ku Soma Agripa kuenda ovina vipi viekalo liaye lio kosimbu o situluila?
10 Paulu lesumbilo lialua, wa pandula Soma Agripa omo liepuluvi vo wĩha lioku liteyuila kovaso aye poku limbuka okuti, soma wa kũlĩhĩle oviholo viosi kuenda ovama a kala pokati ka va Yudea. Paulu wa fetika oku lombolola omuenyo waye wo kosimbu ndoco: “Ame nda kala u Fariseo ocisoko ca vana va tõlisa oviholo viefendelo lietu.” (Ovil. 26:5) Omo okuti Paulu wa kala u Fariseo, wa lavokale oku iya kua Mesiya. Omo okuti cilo Ukristão, Paulu lutõi walua wa tukula Yesu Kristu okuti eye Mesiya wa lavokawaile. Eli lia kala elongiso limue eye kumue lolomindiki viaye va kũlĩhĩle liokuti, Suku wa laikele oku tẽlisa ohuminyo a lingile ku vakukululu yavo kuenda eli olio esunga lieci Paulu a kalela oku sombisiwila keteke liaco. Ocitangi eci, handi ca vetiya vali Agripa oku lekisa onjongole yoku yevelela Paulu kueci a ponduile oku popia. e
11 Paulu poku ivaluka otembo a enda oku tata Akristão lungangala, wa popia hati: “Ame muẽle nda nõlelepo oku kuama olonjila viosi, oco ndi katukile onduko ya Yesu u Nasara. . . . Omo okuti nda va kuatelele onyeño yalua [okuti olondonge via Kristu], nda va lambalala toke kalupale ocipãla.” (Ovil. 26:9-11) Paulu ka kalele oku piãlisapo ovina a kala oku popia. Omanu valua va kũlĩhĩle ungangala eye a lekisa poku lambalala Akristão. (Va Gal. 1:13, 23) Citava okuti Agripa wa lipula ndoco: ‘Nye ca vetiya ulume ukuavituwa ndevi oku linga apongoloko’?
12, 13. (a) Paulu wa lombolola ndati onjila ndomo a linga Ukristão? (b) Lonjila yipi Paulu a kala oku “tasula kolosongo”?
12 Epulilo eli lia tambuluiwa lolondaka via Paulu viokuti: “Osimbu nda kala oku ci linga, nda linga ungende woku enda ko Damasko lomoko kuenda ocikundi covitunda via velapo, eci ekumbi lia kala pongunji, a Soma, vonjila nda mola ocinyi ca tunda kilu ca tua okuti, oku nina kuekumbi ci sule kuenda ca ndi tuila kumue la vana va kala oku enda lame. Eci vosi tua kupukila posi, nda yeva ondaka ya ndi sapuila kelimi lio Heveru hati: ‘A Saulu, a Saulu, momo lie o ndi lambalalela? Nda wamamako oku tasula kolosongo cu ku punyula.’ Pole, nda pula siti: ‘Ove helie, a Ñala?’ Ñala wa nambulula hati: ‘Ame Yesu, una ove o kasi oku lambalala.’” f — Ovil. 26:12-15.
13 Osimbu ka kua pitile ocinjonde caco, Paulu wa kala ndu okuti o kasi “oku tasula kolosongo.” Ndeci ocinyama cimue coku ambatela ovilemo ci li punyula oco muẽle poku tasula kosungu yosongo yimue ya tua, Paulu wa li punyuile konepa yespiritu omo lioku linga ovina ka vi likuata locipango ca Suku. Poku molẽhela ku Paulu vetapalo li enda ko Damasko, Yesu wa pinduiwa wa lingisa okuti ulume waco ukuotima wa sunguluka pole, ka songuiwile ciwa, wa pongolola onjila yaye yoku sokolola. —Yoa. 16:1, 2.
14, 15. Nye Paulu a popia catiamẽla kapongoloko a lingile komuenyo waye?
14 Ocili okuti Paulu wa linga apongoloko lonjanga yalua komuenyo waye. Eye wa sapuila Agripa hati: “Nda linga eci Yesu a numa oku linga vocinjonde, pole, tete ku vana va kala ko Damasko, noke ku vana va kala ko Yerusalãi kuenda kofeka yosi yo Yudea, la vakualofeka vana nda kundila okuti, va sukila oku likekembela loku pongolokela ku Suku poku linga ovina vi lekisa elikekembelo liavo.” (Ovil. 26:19, 20) Pa pitile ale anyamo alua tunde eci Paulu a kala oku tẽlisa ocikundi Yesu Kristu a ecele kokuaye vocinjonde a kuata, eci ekumbi pongunji. Onima yipi a kuata? Vana va tava olondaka viwa Paulu a kunda, va likekembela kevĩho liavo liukahonga, lovohembi kuenje va fetika oku vumba Suku. Omanu vaco va linga olonungi viwa poku lekisa esumbilo kocihandeleko kuenda kolonumbi vikuavo viofeka.
15 Pole, onima yaco ka ya lombolokele lacimue ku va Yudea vakuakulambalala Paulu. Eye wa popia hati: “Eli olio esunga lieci va Yudea va ñuatela vonembele loku seteka oku ndi ponda. Pole, omo nda tambula ekuatiso lia Suku, toke etaili ndi kasi oku amamako oku imba uvangi, ci kaile kuava vatito, ci kaile kuava vanene.”—Ovil. 26:21, 22.
16. Tu setukula ndati Paulu poku vangula lolonganji kuenda olombiali catiamẽla kalongiso etu?
16 Omo okuti Tuakristão vocili, tu sukila oku “lipongiyila olonjanja viosi” oku teyuila ekolelo lietu. (1 Pet. 3:15) Poku vangula lolonganji kumue lolombiali catiamẽla kalongiso etu, tu kuatisiwa poku setukula onjila ndomo Paulu a vangula la Agripa kuenda Festo. Nda tu vangula lesumbilo ndomo ocili Cembimbiliya ca siata oku mioñolola ekalo liomanu, oku kongelamo etu kuenda vana va tava kesapulo, citava okuti tu vetiya ovitima violombiali viaco.
“Nda wa Ndi Tavisa Okuti, Ndi Linga Ukristão” (Ovil. 26:24-32)
17. Ocituwa cipi Festo a lekisa eci Paulu a kala oku liteyuila kuenda ocituwa cipi tua siatavo oku mola koloneke vilo?
17 Osimbu va kala oku yevelela uvangi u vetiya wa Paulu, olombiali vivali via kuata ovisimĩlo vimuamue. Kũlĩhĩsa eci ca pita: “Osimbu Paulu a kala oku popia olondaka evi oco a liteyuile, Festo wa popia lolukandi hati: ‘A Paulu, ove o kasi oku linga eyui! Oku lilongisa kuove calua ku kasi oku ku kokela uyui!’” (Ovil. 26:24) Ocituwa Festo a lekisa pamue ca siatavo oku muiwa koloneke vilo. Komanu valua vana va longisa eci Embimbiliya li popia, va va tenda okuti va ci piãlisapo. Vana va lilongisa calua voluali lulo, olonjanja vialua ka ca lelukile kokuavo oku tava kelongiso Liembimbiliya liatiamẽla kepinduko.
18. Paulu wa tambulula ndati Festo kuenda ocituwa cipi Agripa a lekisa ketambululo liaco?
18 Pole, Paulu wa eca etambululo ku nguluvulu liokuti: “A Ñala a Festo, sia lingile eyui, puãi ñasi oku vangula olondaka viocili haivio via sunguluka. Ocili okuti, soma ñasi oku vangula laye lutõi, wa kũlĩha ciwa ovina evi . . . A Soma Agripa, wa kolela Kovaprofeto? Ndi cĩ okuti wa kolela.” Pole, Agripa wa sapuila Paulu hati: “Vokatembo katito nda wa ndi tavisa okuti, ndi linga Ukristão.” (Ovil. 26:25-28) Olondaka evi ci kaile okuti via tunda kosi yutima ale sio, vi lekisa okuti uvangi Paulu a eca, wa vetiya calua soma.
19. Ovisimĩlo vipi Festo la Agripa va kuatela Paulu?
19 Kuenje Agripa la Festo va votoka loku eca ondimbukiso yokuti, ohongele yaco ya sulila. “Pole, osimbu va kala oku enda, va fetika oku livangula pokati vati: ‘Omunu u, ka kasi oku linga cimue okuti o sesamẽla oku fa ale oku kapiwa vokayike.’ Agripa wa sapuila Festo hati: ‘Ulume u nda ca tava oku weca, nda ka pingile oco a ende ku Kaisare.’” (Ovil. 26:31, 32) Ovo va kũlĩhĩle okuti, ulume una wa kala kovaso yavo, ka kuatele eko lalimue. Oku upisa opo, citava okuti ovo va fetika oku kuatela ovisimĩlo via sunguluka Akristão.
20. Uvangi Paulu a eca kolombiali wa kuata onima yipi?
20 Citava okuti pokati kolombiali vivali via tukuiwa vulandu owu, lomue wa tava kolondaka viwa Viusoma wa Suku. Anga hẽ ca kuata esilivilo upostolo Paulu oku molẽha kovaso yalume vaco? Ocili okuti, ca kuata. Paulu omo lioku ‘ambatiwa kovaso yolosoma lo kolonguluvulu,’ ca ecelela okuti ku eciwa uvangi kolombiali vio ko Roma okuti, nda ca kaile lonjila yikuavo, nda ka ca tẽliwile. (Luka 21:12, 13) Handi vali, ovina a li pita lavio kuenda ekolelo a lekisa vokuenda kuoloseteko, via pamisa vamanji konepa yespiritu. —Va Fil. 1:12-14.
21. Onima yipi tu kuata poku pandikisa kupange Wusoma?
21 Cimuamue haico ca siata oku pita koloneke vilo. Poku pandikisa kupange Wusoma ndaño loloseteko kuenda alambalalo, tu kuata onima yiwa. Pamue tu eca uvangi kolombiali vina okuti, nda ka tua tẽlele oku vi kundila lonjila yikuavo. Epandi lietu li pondola oku kala ono yelembeleko ku vamanjetu Akristão, loku va vetiya oku lekisa vali utõi kupange woku eca uvangi wosi watiamẽla Kusoma wa Suku.
a Tala okakasia, “ Nguluvulu yo Roma Porkio Festo.”
b “Omangu yekanga” ya kala omangu yimue ya enda oku kapiwa kilu liembumbua limue. Ya enda oku kapiwa pocitumãlo ca lepa, oco yi lekise okuti onjila yosi onganji yi nõlapo, yi kuete esilivilo lialua kuenda yi sukila oku kapiwako. Pilato wa tumãlele komangu yimue yolonganji, eci a kũlĩhĩsa alundi a lingiwa ku Yesu.
c Tala okakasia, “ Apingilo Oku Kuatisa Efendelo Liocili Koloneke Vilo.”
d Tala okakasia, “ Soma Herode Agripa II.”
e Paulu omo lioku kala Ukristão, wa tavele okuti Yesu eye Mesiya. Va Yudea vana va likalele Yesu, va tendele Paulu ndonanguluke. —Ovilinga 21:21, 27, 28.
f Catiamẽla kolondaka via Paulu viokuti eye wa kala oku linga ungende ‘ekumbi pongunji,’ onoño yimue ya popia hati: “Ongende yimue nda ka yi kuete onjanga yalua, ya siatele oku puyuka eci ekumbi li kala pongunji osimbu ku linga owuya walua. Omo liaco, tu pondola oku limbuka ndomo Paulu a pesela ongusu yaye oco a tẽlise ocikele coku lambalala.”
