1-4. Ocitangi cipi ca tĩla Petulu a liyaka laco kuenda ove nda wa liyeva ndati nda wa kaile Petulu?

 OMBUNDI yinene yutale, yi liyika longusu yalua konyima ya Petulu. Loku kutiwa lalienge pokati kolondavululi vivali va Roma, o tualiwa toke vohondo yimue yokayike. Eye o kevelela olowola vialua, pamue oloneke, oco a kũlĩhe eci ci ka pita laye. Vohondo a kasi yokayike wa ponduile oku mola lika olondavululi, alienge, ovimano kuenda olombundi.

² Kuenje Petulu o tambula esapulo limue lĩvi. Soma Herode Agripa I, o yongola okuti, Petulu o pondiwa. a Esokiyo lia soma, oku lekisa Petulu kowiñi noke lio Paskoa; kuenda oku pondiwa kupostolo kua laikele oku kala ndombanjaile yimue oco yi sanjuise owiñi. Eye ka kaile ño oku u saluisamo, momo ka pa pitile otembo yalua tunde eci osoma yaco ya ponda upostolo Tiago.

³ Tu kasi kuteke, u kuama veteke lia sokiyiwa oku pondiwa kua Petulu. Ocina cipi Petulu a kasi oku sokolola vowelema wohondo yokayike? Anga hẽ o kasi oku sokolola olondaka Yesu o sapuilile anyamo a pita, vi situlula okuti Petulu eteke limue wa laikele oku kutiwa loku kisikiwa oku ambatiwa oco a pondiwe? (Yoa. 21:18, 19) Citava okuti, Petulu o kasi oku lipula nda epuluvi liaco lia pitĩlapo.

⁴ Nda ove wa kaile Petulu, nda wa liyeva ndati? Valua nda va sumua calua, loku sima okuti ka va kuete vali elavoko. Pole, kondonge yimue yocili ya Yesu Kristu, kuli hẽ ocitangi cimue ka ci kuete elavoko? Nye tu lilongisila kocituwa Petulu, la vamanji vakuavo Akristão va lekisa poku liyaka lelambalalo? Tu ci kũlĩhĩsi.

5, 6. (a) Momo lie Soma Herode Agripa I a ñualelapo ekongelo Liakristão kuenda wa ci linga ndati? (b) Momo lie olofa via Tiago via kalela oseteko kekongelo?

⁵ Ndomo tua ci konomuisa vocipama ca pita, ulandu wa Vakualofeka vatete va linga Akristão okuti, Korneliu kuenda epata liaye, wa komõhisa calua ekongelo Liakristão. Pole, sokolola ndomo va Yudea vana ka va kaile Akristão va komõha poku mola va Yudea valua kuenda Vakualofeka oku fendelela kumosi lelianjo vekongelo Liakristão.

⁶ Herode ukuapulitika haeye ukuatutu, wa sangelapo epuluvi lioku kuata ocali ca va Yudea. Kuenje wa fetika oku tata lãvi Akristão. Ocili okuti, eye wa yevele okuti upostolo Tiago wa kuata ukamba wa pama la Yesu Kristu. Omo liaco, Herode wa “ponda losipata Tiago manji a Yoano.” (Ovil. 12:2) Eci, ca kala oseteko yinene kekongelo! Tiago wa kala umue pokati kolombangi via mola oku pongoluiwa kua Yesu kuenda ovikomo vikuavo ka via muiwile lovapostolo vakuavo. (Mat. 17:1, 2; Mar. 5:37-42) Yesu wa tukuile Tiago la manjaye Yoano okuti, “Omãla Vocindindimo,” omo liombili yavo yalua ka ya sungulukile. (Mar. 3:17) Lonjila eyi, ekongelo lia pumba omunu umue ukuotõi kuenda ombangi ya koleliwa haeye upostolo umue wa soliwa.

7, 8. Nye ekongelo lia linga eci Petulu a kapiwa vokayike?

⁷ Oku pondiwa kua Tiago kua sanjuisa va Yudea, ndeci Agripa a lavokaile. Loku sanjukila elinga liaco, wa sokiya oku linga ocina cimuamue  ku Petulu. Ndomo ca lekisiwa kefetikilo liocipama cilo, eye wa tuma oku u kapa vokayike. Agripa omo lioku kũlĩha okuti kosimbu ovapostolo va pulukile ale vokayike ndeci tua lilongisa Vocipama 5 celivulu lilo, eye ka yonguile vali oku kuama onjila yaco. Oco a kolele okuti esokiyo liaye li tunda ciwa, wa handeleka okuti, Petulu o kutiwa lalienge pokati kolondavululi 2, kuenje olondavululi 16, vimue vi talavaya lutanya, vikuavo luteke, oco upostolo ka ka tile okuti, nda Petulu wa puluka, eko liaco li wila olondavululi viaco. Poku liyaka locitangi eci ka ca lelukile, nye vamanji Akristão va Petulu va ponduile oku linga?

⁸ Ekongelo lia kũlĩhĩle ciwa eci lia ponduile oku linga. Kovilinga 12:5, tu tangako ndoco: “Petulu wamamako oku kala vokayike, pole, ekongelo ka lia liwekeleko oku u likutililako ku Suku.” Ocili okuti, olohutililo ekongelo lia kala oku lingilako manjavo o soliwe, via kala olohutililo violupili kuenda viutima wosi. Olofa via Tiago, ka via sumuisile Akristão, ale oku sima okuti ka ci kuete esilivilo oku likutilila. Yehova wa kapako calua olohutililo. Nda ovio vi likuata locipango Caye, eye o ka vi tambulula. (Va Hev. 13:18, 19; Tia. 5:16) Olu, olumapu lumue luekolelo Akristão vo koloneke vilo va sukila oku kapako.

9. Catiamẽla kolohutililo, nye tu lilongisa kongangu ya siwa Lakristão va likutililako Petulu?

⁹ Wa kũlĩha hẽ okuti kuli vamanji vamue Akristão va kasi oku liyaka loloseteko? Pamue va kasi oku liyaka lelambalalo, oku tatekiwa, ale ovilunga vikuavo. Momo lie ku kongelela  vamanji vaco volohutililo o linga lutima wosi? Citava okuti wa kũlĩha vamanji vamue va kasi oku liyaka lovitangi ka via kũlĩhĩwile ndeci, ovitangi vepata, esumuo, ale oseteko yimue yekolelo. Nda wa sokolola tete osimbu kua likutilile, pamue o ka ivaluka olonduko viomanu valua o pondola oku tukula vohutililo eci o sapela la Yehova ‘Ukuakuyeva ohutililo.’ (Osa. 65:2) Momo tu yongola okuti, vamanjetu kespiritu, va tu lingilavo cimuamue nda tueya oku liyaka lovitangi.

10, 11. Lombolola onjila ndomo ungelo wa Yehova a yovola Petulu vokayike.

¹⁰ Anga hẽ Petulu wa sakalalele leci ca laikele oku pita laye? Ka tua ci kũlĩhĩle, pole, vokuenda kuteke waye wa sulako vokayike, wa pekela otulo tuelume, osimbu olondavululi vivali via kala oku u lavulula. Ulume waco ukuekolelo, wa kũlĩhĩle okuti, cosi ca laikele oku pita keteke li kuamamo, Yehova o ko tata. (Va Rom. 14:7, 8) Pole, Petulu ka lavokaile ovolandu a komõhisa, a laikele oku pita. Vocipikipiki, ocinyi cimue ca tuila vohondo yokayike. Ungelo umue okuti ka muiwile lolondavululi, wa molẽha, kuenje londaka yonjanga, wa handeleka Petulu oco a pasuke. Alienge ana a molẽhele ndu okuti a pama calua a kala kovoko wupostolo, a kupukila posi!

¹¹ Ungelo wa eca ku Petulu olonumbi vialua vi teta onimbu ndoco: “Votoka lonjanga!” . . . Wala kuenda kapa olohaku viove . . . Wala ocikutu cove.” Petulu wa pokola lonjanga. Oku sulako, ungelo wa popia hati: “Ñuame,” kuenje oco Petulu a linga. Ovo va tunda vohondo yokayike, va pita muẽle kovaso yolondavululi via talamẽle konẽle yo kosamua kuenje poku enda loku ũha, va pitĩla toke pombundi yutale. Va tẽla oku pita ndati pombundi? Ndaño Petulu wa sokolola kepulilo liaco, noke lia tambuluiwa. Eci ovo va pitĩla ocipepi lombundi, “ya va yulukila oyo muẽle.” Noke yolosengundu vimue, ovo va pita pombundi, va pitĩla vokololo, vocipikipiki, ungelo ka molẽhele vali. Petulu wa siwa vokololo. Kuenje Petulu wa limbuka okuti, ovina viosi via kala oku pita, viocili. Ka ca kaile ocinjonde cimue. Eye wa yovuiwa! —Ovil. 12:7-11.

12. Momo lie ci lembelekela oku sokolola konjila ndomo Yehova a yovola Petulu?

¹² Ka ci lembeleka hẽ oku sokolola kunene walua Yehova a kuete woku yovola afendeli vaye? Petulu wa kapiwile vokayike losoma yimue ya kolelele kekuatiso yombiali yimue ya kalako ukuapulitika ya velelepo voluali. Ndaño ndoco, Petulu wa tunda vokayike! Ocili okuti, Yehova ka lingi ocikomo caco kafendeli vaye vosi. Eye ka ci lingile ku Tiago; kuenda noke ka ci lingile vali ku Petulu yaco, eci olondaka via Yesu viatiamẽla kokuaye vieya oku tẽlisiwa. Koloneke vilo, Akristão  ka va lavoka oku yovuiwa lonjila yi komõhisa. Pole, tua kũlĩha okuti, Yehova ka pongolokele. (Mal. 3:6) Kuenje, ndopo Omõlaye o ka yovola olohuluwa viomanu va kasi vokayike ka ka lelukile oku pulukamo okuti, olofa. (Yoa. 5:28, 29) Oku ci kũlĩha, ci tu ĩha utõi walua woku tẽla oku liyaka loloseteko.

13-15. (a) Vamanji vo vekongelo va liongoluile vonjo ya Maria, nye va linga eci Petulu a pitĩla? (b) Elivulu Liovilinga li fetika oku tiamisiwila kovina vipi, pole, ekuatiso lipi Petulu amamako oku eca ku vamanjaye kespiritu?

¹³ Petulu wa talama vokololo yaco ya tekãva loku sokolola oku a laikele oku enda. Kuenje wa ivaluka okuti Ukristão umue ukãi o tukuiwa Maria, wa kala ocipepi. Citava okuti, eye wa kala ocimbumba kuenda wa kuatele ovipako vialua. Onjo yaye ya kala yinene oco ekongelo li liongoluilemo. Eye wa kala ina ya Yoano Marko, una wa tukuiwa onjanja yatete vulandu welivulu Liovilinga. Noke Marko weya oku kala ndomõla a Petulu. (1 Pet. 5:13) Vuteke waco, valua vekongelo va liongoluile vonjo ya Maria oku likutilila lolupili, ndaño ca kala ale uteke walua. Ocili okuti, ovo va kala oku likutilila oco Petulu a yovuiwe, pole, va komõha konjila ndomo Yehova a va tambulula!

¹⁴ Petulu wa totola kepito lina li ecelela oku iñila kocitali covaso yonjo. Upika umue o tukuiwa Rode okuti, onduko yaco kelimi lio Helasi yi lomboloka “Rosa” weya oku tala omunu wa totola. Eye wa komõhele calua londaka a kala oku yeva. Ya kala ondaka ya Petulu! Eye wa sanjukile calua okuti ka yikuile epito, wa sia Petulu vokololo, kuenje wa lupukila vokati konjo loku seteka oku vetiya ekongelo oku tava okuti, Petulu o kasi posamua. Ovo vo tukula okuti eyui, pole, upika waco wa lipilika loku va lomboluila. Eye wamamako oku va sapuila, momo wa kũlĩhĩle okuti eci a kala oku va sapuila, ocili. Vamue poku tava okuti upika waco wa yeva muẽle cimue, va popia vati: citava okuti, ungelo wa Petulu. (Ovil. 12:12-15) Pole, vepuluvi liaco Petulu wamamako oku totola kepito, toke eci veya oku u yikuilako.

¹⁵ Eci va yikula epito, “vo mola kuenje va komõha”! (Ovil. 12:16) Ovo va sanjukile calua loku linga onjuela yalua kuenje Petulu wa va tulumũla oco a va sapuile ovina via li pita, loku pinga okuti, va lombolola ulandu waco ku ndonge Tiago kuenda ku vamanji vakuavo. Noke wa enda, oco okuti asualali va Herode ka vo sangi. Petulu wa enda kocitumãlo cikuavo ca kolapo, kuna a ponduile oku amamako lupange waye wekolelo. Oku upisa petosi eli, elivulu Liovilinga li tiamisiwila vali kupange kuenda kovongende wupostolo Paulu. Ulandu  wa Petulu u sulila, oku upamo elivulu Liovilinga ocipama 15, kuna eye a kuatisa koku tetulula ocitangi coku seviwa evamba. Pole, tu pondola oku kolela okuti eye wa pamisa ekolelo lia vamanjaye kespiritu kuosi a enda. Ocili okuti Petulu eci a tunda konjo ya Maria kuteke waco, vamanji va liongoluileko, va kuata esanju lialua.

16. Momo lie tu kolelela okuti, kovaso yoloneke tu ka kuata apuluvi alua esanju?

¹⁶ Olonjanja vimue Yehova eca kafendeli vaye ovina vialua ka va lavokaile okuti, va kuata esanju lialua loku komõha. Eci oco ca li pita la vamanji Akristão va Petulu kuteke waco. Eci haicovo ci pondola oku pita letu poku tambula asumũlũho a Yehova koloneke vilo. (Olosap. 10:22) Kovaso yoloneke, tu ka mola oku tẽlisiwa kuolohuminyo viosi via Yehova voluali luosi. Ovina vi ka pita, vi ka komõhisa calua okuti, ka tu tẽla oku vi sokolola. Omo liaco, nda tuamamako lekolelo, tu pondola oku kolela okuti, tu ka kuata apuluvi alua esanju kovaso yoloneke.

17, 18. Ovolandu api a vetiya oku lekisa ombambe ku Herode?

¹⁷ Oku puluka kua Petulu kua komõhisavo Herode, pole, kuo temisa calua. Herode lonjanga yalua, wa tuma oku sandiliya Petulu kolonepa viosi, loku konomuisa olondavululi. Ovo va “kangisiwa,” citava okuti va pondiwa. (Ovil. 12:19) Herode Agripa lalimue eteke a ka ivalukiwa okuti wa kala ukuahenda, ale ukuacikembe. Anga hẽ ulume waco ongangala wa kangisiwa?

¹⁸ Citava okuti Agripa wa liyeva okuti wa kutisiwa osõi omo ka tẽlele oku ponda Petulu, pole, ka pa pitile otembo yalua, wa sanga onjila yikuavo yoku tumbulula epela liaye. Kueya ocitangi cimue copulitika muna ovanyãli vamue va Herode, va kisikiwa oku u pinga oco va linge ocisila combembua kuenda eye wa yonguile calua oku linga ohundo yimue kovaso yowiñi walua. Luka o lombolola okuti, poku lipongiyila ohundo yaco, “Herode wa wala uwalo wusoma.” Josefo ukuovolandu u Yudea, wa soneha okuti uwalo wa Herode wa pangiwile lopalata okuti, eci ocinyi ci tuila ku soma, ca kala ndu a molẽha lulamba. Kuenje ulume waco ukuapulitika haeye ukuepela, wa linga ohundo yimue. Omo okuti owiñi wa yonguile oku lekisa ombambe ku Herode, wa kaluka vati: “Ondaka eyi yosuku, hayomunuko!” —Ovil. 12:20-22.

19, 20. (a) Momo lie Yehova a kangisila Herode? (b) Tu lembelekiwa ndati lulandu wolofa viocipikipiki via Herode Agripa?

¹⁹ Ulamba waco wa tiamẽlele ku Suku kuenda Eye wa kala oku mola ovina viosi! Herode wa kuata epuluvi lioku yuvula ocitangi ca  kãla. Eye wa ponduile oku lungula owiñi, ale oku likala eci owo wa kala oku popia. Pole, eye wa linga ongangu yolusapo luokuti: “Epela li tuala koku kupuka.” (Olosap. 16:18) “Vocipikipiki ungelo wa Yehova wo veta,” kuenje wa lingisa okuti soma yaco ukuepela haeye ukuakulipanda o fa lonjila yimue yi lingisa onyanya. Herode “wa liwa lapuka kuenje wa fa.” (Ovil. 12:23) Josefo wa sonehavo okuti, Herode Agripa vo veta vocipikipiki kuenda wamisako hati, soma wa limbuka okuti wa kala oku fa, omo lioku tava ombambe yowiñi. Josefo wa sonehavo okuti, Agripa wa tala ohali yaco vokuenda kuoloneke vitãlo osimbu ka file. b

²⁰ Olonjanja vimue ci molẽha ndu okuti, olondingaĩvi vi linga ovina viosi vĩvi, pole, ka vi kangisiwa omo liovilinga viavo. Eci ka ci ka tu komõhise, momo “oluali luosi lu kasi povaka ondingaĩvi.” (1 Yoa. 5:19) Ndaño ndoco, afendeli va Suku vakuekolelo pamue ka va liyevi ciwa, eci omanu vaco olondingaĩvi va kala ndu okuti, ka va kasi oku kangisiwa. Omo liaco, ovolandu a soka ndava, a tu lembeleka. Tu mola ndomo Yehova a linga ovina, ndu a ivaluisa afendeli vaye vosi okuti eye o sole esunga. (Osa. 33:5) Cilo, ale kovaso yoloneke, esunga liaye li ka lingiwa.

21. Ocina cipi tu lilongisila kocipama 12 celivulu Liovilinga kuenda momo lie ci tu lembelekela koloneke vilo?

²¹ Ulandu owu u malusula lolondaka vi sanjuisa calua viokuti: “Ondaka ya Yehova yamamako oku kula kuenje omanu valua va tava.” (Ovil. 12:24) Ulandu owu watiamẽla kupange woku kunda, citava okuti u tu ivaluisa onjila ndomo Yehova a sumũlũisa upange umuamue koloneke vietu. Tua limbuka okuti ulandu owu u sangiwa kocipama 12 lielivulu Liovilinga, ka u tiamisiwila calua kolofa viupostolo umue kuenda koku puluka kupostolo ukuavo. Owo u vangula eci catiamẽla ku Yehova, kolonjila eye a kuama oco a tateke asokiyo a Satana oku nyõla ekongelo Liakristão kuenda lioku imũla upange woku kunda. Olonjanjo viaco via Satana, ka via kuatele onima yiwa. Olonjanjo viaye viosi a sokiyila afendeli va Yehova kovaso yoloneke, ka vi ka kuata onima yiwa. (Isa. 54:17) Omo liaco, vana va kasi konele ya Yehova kuenda ya Yesu Kristu, va panga onepa kupange umue okuti, lalimue eteke u ka ponya. Eci hẽ ka ci pamisa? Esumũlũho linene oku kuatisa koku sandeka “ondaka ya Yehova” koloneke vilo!