1. Cipi ocipango ca Suku catiamẽla komanu?

SUKU o kuete ocipango cimue ci komõhisa catiamẽla komanu. Eye wa lulika ulume wa tete Adama, kuenda ukãi okuti Heva, oco va kale vocumbo cimue ca posoka. Suku wa yonguilevo okuti va cita omãla, loku pongolola ongongo yosi oco yi linge ocumbo ceposo, kuenda oku tata ovinyama.—Efetikilo 1:28;2:8,9, 15; tala Etosi 6 kesulilo lielivulu lilo.

2. (a) Tua kũlĩha ndati okuti Suku o ka tẽlisa ocipango caye? (b) Nye Embimbiliya li popia catiamẽla koku kala otembo ka yi pui?

² Ove hẽ o sima okuti lalimue eteke tu ka kala voluali luokaliye palo posi? Yehova o tu sapuila hati: “[Ondaka yange] yi linga ndeci nda panga oku tẽlisa, leci nda yi tumĩla.” (Isaya 46:9-11; 55:11) Yehova o ka tẽlisa ovina viosi a likuminya kuenda lacimue ci pondola oku u tateka. Eye wa popia hati, wa lulika ongongo locimãho cimue, pole “ka yi sowilile ekalasoko.” (Isaya 45:18) Yehova wa yonguile okuti omanu vosi va kala vongongo. Omanu vapi a yongola okuti va kala mulo vongongo, kuenda otembo yiñami? Embimbiliya li popia ndoco: “Olondingesunga [ale omanu vakuepokolo] vi piñala ofeka, vi tungamo oloneke ka vi pui.”—Osamo 37:29; Esituluilo 21:3, 4.

3. Omo okuti omanu va siata oku vela kuenda oku fa, epulilo lipi o pondola oku linga?

³ Koloneke vilo omanu va siata oku vela kuenda oku fa. Kovitumãlo vialua omanu va siatavo oku liyaka pokati loku li ponda. Pole, eci hacoko ca kala ocipango ca Suku. Ocitangi cipi ca pitako kuenda momo lie? Embimbiliya olio lika li pondola oku lombolola ovina viaco.

4, 5. (a) Helie wa sapela la Heva lekuatiso lionyõha vocumbo Cedene? (b) Omunu umue ukuacili o pondola ndati oku linga ocimunu?

⁴ Embimbiliya li tu sapuila okuti, Suku o kuete unyãli umue o “tukuiwa [hati] Eliapu haeye Satana.” Lekuatiso lionyõha wa sapela la Heva vocumbo Cedene. (Esituluilo 12:9; Efetikilo 3:1) Satana wa ci linga lonjila yimue ya lekisa okuti onyõha oyo ya kala oku vangula.—Tala Etosi 7 kesulilo lielivulu lilo.

⁵ Anga hẽ Suku eye wa lulika Satana Eliapu? Sio! Ungelo umue wa kala kilu eci Suku a lulika ongongo oco Adama la Heva va kalemo, wa pongolola ekalo liaye kuenje wa linga Eliapu. (Yovi 38:4, 7) Ca pita ndati? Omunu umue ukuacili o pondola oku pongolola ndati ekalo liaye oco a linge ocimunu? Poku citiwa ka tambula onduko yocimunu. Pole, vokuenda kuotembo o vetiyiwa lonjongole yoku kuata ocina cimue ka ca tiamẽlele kokuaye. Noke amamako oku tiamisila utima kocina caco, kuenje onjongole yaco yĩvi yi livokiya calua. Nda wa sanga epuluvi limue o nyana ocina caco. Kuenje o linga ocimunu.—Tanga Tiago 1:13-15; tala Etosi 8 kesulilo lielivulu lilo.

6. Ungelo umue wa linga ndati unyãli wa Suku?

⁶ Eci oco ca pita lungelo waco. Yehova eci a lulika Adama la Heva, wa va sapuila oco va cite omãla okuti va ‘yukisa oluali.’ (Efetikilo 1:27, 28) Citava okuti ungelo waco wa sokolola ndoco: ‘Omanu vosi va pondola oku ndi fendela okuti ka va fendela Suku!’ Osimbu a kala oku amamako oku sokolola ovina viaco, onjongole yoku tambula ovina viatiamẽla ku Yehova ya livokiya. Ungelo waco wa yonguile okuti omanu vo fendela. Omo liaco, wa kemba Heva kuenda wo yapuisa. (Tanga Efetikilo 3:1-5.) Poku ci linga, wa linga Satana Eliapu okuti, unyãli wa Suku.

7. (a) Momo lie Adama la Heva va fila? (b) Momo lie tu kukila kuenda tu fila?

⁷ Adama la Heva ka va pokuile ku Suku, kuenje va lia kepako.  (Efetikilo 2:17; 3:6) Ovo va lueyela Yehova, kuenje veya oku fa ndomo Yehova a ci popele. (Efetikilo 3:17-19) Omo okuti omãla va Adama la Heva va citiwa lekandu, va siata oku fa. (Tanga Va Roma 5:12.) Oco tu kuate elomboloko lieci omãla va Adama la Heva va lingila vakuakandu, tu konomuisi ulandu u kuãimo. Sokolola ofoloma yoku sukula olondopi. Nda ofoloma yaco ya penga, olondopi viosi vi tundamo vi pengavo. Eci Adama a lueyela Suku, wa linga ukuakandu. Omo okuti tumãla va Adama, vosi yetu tuakuakandu, ale tu kasi ndolondopi via “penga” ndeci ca pita la Adama. Omo okuti vosi yetu tuakuakandu, tu kuka, kuenda tu fa.—Va Roma 3:23; tala Etosi 9 kesulilo lielivulu lilo.

8, 9. (a) Satana wa yonguile okuti Adama la Heva va tava kuhembi upi? (b) Momo lie Yehova ka pondelele vakuesino vepuluvi liaco?

⁸ Satana wa fetika oku lekisa esino eci a kemba Adama la Heva, oco ka va ka pokole vali ku Yehova. Eye wa yonguile okuti Adama la Heva va tava kuhembi wokuti, Yehova ohembi, ombiali yimue yĩvi, kuenda ka yongola okuti va kala ciwa. Satana wa popia hati, omanu ka va sukila ekuatiso lia Suku okuti va linga ovina a popia, kuenda Adama la Heva va kuatele omoko yoku nõla eci ciwa leci cĩvi. Nye Yehova a sukilile oku linga? Eye wa kuatele omoko yoku ponda omanu vaco vakuesino, kuenda oku malako esino. Nda wa ci lingile nda ca eca hẽ uvangi wokuti Satana ohembi? Sio, nda ka ca ecele.

⁹ Yehova ka pondele omanu vakuesino vepuluvi liaco. Pole, wa ecelela okuti omanu va li viala ovo muẽle vokuenda kuotembo yimue. Kuenje, otembo yaco ya siata oku eca uvangi wokuti Satana ohembi, kuenda Yehova wa kũlĩha ovina viwa vi kuatisa omanu. Kocipama 11, tu ka lilongisa ovina vialua viatiamẽla kondaka yaco. Pole,  nye o sima catiamẽla konjila Adama la Heva va nõla? Ca sungulukile hẽ okuti va tava ku Satana pole, ka va pokola ku Yehova Suku? Yehova wa ecele ku Adama la Heva ovina viosi va sukilile. Eye wa ecele kokuavo omuenyo wa lipua, ocitumãlo cimue ca posoka muna va kala, kuenda upange wa va nenelele esanju. Pole, Satana lalimue eteke a va lingilile ocina cimue ciwa. Nda ove wa kalele kotembo yaco nda wa linga nye?

10. Omunu lomunu pokati ketu o kuete elianjo lipi lioku nõla?

 ¹⁰ Koloneke vilo, omunu lomunu pokati ketu o kuetevo elianjo lioku nõla onjila a yongola oku kuama, kuenje omuenyo wetu u kunamẽla konjila tu nõla. Tu pondola oku nõla oku pokola ku Yehova okuti eye Ombiali yetu, loku kuatisa kuvangi wokuti Satana ohembi. Ale tu pondola oku nõla Satana okuti o linga ombiali yetu. (Osamo 73:28; tanga Olosapo 27:11.) Voluali lulo muli lika omanu vamue va siata oku pokola ku Suku. Eci ci lekisa okuti, Suku hayeko ombiali yoluali lulo. Pole, nda Suku hayeko, helie ombiali yaco?

11, 12. (a) Nye tu lilongisa catiamẽla kombanjaile Satana a yonguile oku eca ku Yesu? (b) Ovinimbu vipi Viembimbiliya vi lekisa okuti Satana eye ombiali yoluali lulo?

¹¹ Yesu wa kũlĩhĩle ciwa ombiali yoluali lulo. Vepuluvi limue, Satana wo “lekisa ovosoma osi oluali lulamba [waco].” Kuenje wa likuminya ku Yesu hati: “Ndu ku ĩha ovina evi viosi nda wa ñekamẽla loku ndi fendela.” (Mateo 4:8, 9; Luka 4:5, 6) Lipula ove muẽle ndoco: ‘Nda ovosoma aco ka a tiamẽlele ku Satana, anga hẽ nda wa likuminya oku a eca ku Yesu?’ Sio. Ovoviali osi oluali lulo atiamẽla ku Satana.

¹² O pondolavo oku lipula ndoco: ‘Citava ndati okuti Satana eye ombiali yoluali lulo? Yehova Ukuonene wa Velapo okuti wa lulika oluali, hayeko hẽ o kasi oku viala?’ (Esituluilo 4:11) Ocili okuti eye ululiki, pole Yesu wa tukula Satana hati: “Ombiali yoluali lulo.” (Yoano 12:31; 14:30; 16:11) Upostolo Paulu wa tukulavo Satana Eliapu hati: “Osuku yoluali lulo.” (2 Va Korindo 4:3, 4) Noke upostolo Yoano wa soneha ndoco: “Oluali luosi lu kasi povaka ondingaĩvi.”—1 Yoano 5:19.

13. Momo lie tu sukilila oluali luokaliye?

¹³ Voluali lulo, ovina vi kapa kohele ekalo liomanu vi kasi oku  livokiya calua. Tua siata oku mola ovoyaki, ovitukiko, ombambe, kuenda ungangala kolonepa viosi violuali. Omanu ka va pondola oku malako ovitangi viosi via tukuiwa ndeti, ndaño va siata oku likolisilako oku ci linga. Pole, ndopo Suku o ka nyõla oluali lulo lua vĩha vokuenda kuyaki wo Harmagedo, kuenje o ka lu piñainya loluali luokaliye luesunga.—Esituluilo 16:14-16; tala Etosi 10 kesulilo lielivulu lilo.

14. Helie Suku a nõla okuti eye o linga Soma Yusoma Waye? Nye Embimbiliya li popia catiamẽla ku Yesu?

¹⁴ Yehova wa nõla Yesu Kristu oco a linge Soma yuviali Waye wo kilu, ale Yusoma waye. Pa pita ale anyamo alua tunde eci Embimbiliya lia popele hati, Yesu wa laikele oku viala oco a linge “Soma Yombembua,” kuenje uviali waye ka u sulila. (Isaya 9:6, 7) Yesu wa longisa olondonge viaye oku likutilila catiamẽla kuviali waco eci a popia hati: “Usoma wove wiye. Ocipango cove ci lingiwe palo posi, ndeci ci lingiwa kilu.” (Mateo 6:10) Kocipama 8, tu ka lilongisa ndomo Usoma wa Suku u ka piñanya olombiali violuali lulo. (Tanga Daniele 2:44.) Noke, Usoma wa Suku u ka pongolola ongongo yilo oco yi kale ocumbo cimue ca posoka.—Tala Etosi 11 kesulilo lielivulu lilo.

15. Nye ci lomboloka “ongongo yokaliye”?

¹⁵ Embimbiliya li tu likuminya ndoco: “Kuli ilu liokaliye longongo yokaliye tu lavoka” okuti “mu [ka] kala esunga.” (2 Petulu 3:13; Isaya 65:17) Olonjanja vimue eci Embimbiliya li tukula ondaka “ongongo,” yi tiamisiwila komanu va  kasi voluali. (Efetikilo 11:1) Omo liaco, “ongongo yokaliye” yesunga, yi tiamisiwila komanu vosi va pokola ku Suku okuti, va siata oku tambula asumũlũho a tunda kokuaye.

16. Ombanjaile yipi yi komõhisa Suku a ka eca komanu vana va ka kala voluali luokaliye, kuenda nye tu sukila oku linga oco tu ka tambule ombanjaile yaco?

¹⁶ Yesu wa likuminya hati, omanu vana va ka kala voluali luokaliye lua Suku, va ka kuata “omuenyo ko pui.” (Marko 10:30) Nye tu sukila oku linga oco tu tambule ombanjaile yaco? Oco o sange etambululo, tanga elivulu lia Yoano 3:16, kuenda 17:3. Cilo tu konomuisi eci Embimbiliya li popia catiamẽla komuenyo ndomo u ka kala Voluali Luokaliye palo posi.

17, 18. Tua kũlĩha ndati okuti kolonepa viosi violuali ku ka kala ombembua kuenda tu ka kolapo?

¹⁷ Evĩho, uyaki kuenda ungangala, ka vi ka kalako vali. Voluali ka mu ka kala vali omanu vakuevĩho. (Osamo 37:10, 11) Suku o ka “[imula] ovita toke kesukiyo liongongo.” (Osamo 46:9; Isaya 2:4) Oluali lu ka yuka omanu va sole Suku okuti va pokola kokuaye, kuenda mu ka kala ombembua ka yi pui.—Osamo 72:7.

¹⁸ Afendeli va Yehova va ka kolapo. Kosimbu, eci va Isareli va enda oku pokola ku Suku, va kolelepo momo wa enda oku va teyuila. (Ovisila 25:18, 19) Voluali Luokaliye, ka tu ka kuatela usumba ocina cimue. Pole, tu ka kolapo!—Tanga Isaya 32:18; Mika 4:4.

19. Momo lie tu sukilila oku kolela okuti voluali luokaliye lua Suku mu ka kala okulia kua lua?

¹⁹ Ku ka kala okulia kua lua. “Vofeka mu kale olomema via lua. Vi hunge hunge kilu liolomunda.” (Osamo 72:16) Yehova ‘Suku yetu o ka tu sumũlũisa,’ kuenda ‘osi yi ka ima ovaima ayo.’—Osamo 67:6.

20. Tua kũlĩha ndati okuti oluali lu ka linga luokaliye?

²⁰ Oluali luosi lu ka linga luokaliye. Omanu va ka kuata olonjo via posoka kuenda oviumbo violonelẽho. (Tanga Isaya  65:21-24; Esituluilo 11:18.) Oluali luosi lu ka posoka ndeci ca kala ocumbo Cedene. Yehova o ka tu ĩha ovina viosi tu sukila. Embimbiliya li popia eci catiamẽla kokuaye ndoco: “O nyanyumula eka liove, kuenje o kutisa [ovina] viosi vi kasi lomuenyo.”—Osamo 145:16.

21. Tua kũlĩha ndati okuti pokati komanu lovinyama pa ka kala ombembua?

²¹ Pokati komanu lovinyama pa ka kala ombembua. Ovinyama ka vi ka linga vali cimue cĩvi komanu. Omãla vatito va ka kolapo kuenda ka va ka kuatela vali usumba ovinyama vina okuti koloneke vilo via tema.—Tanga Isaya 11:6-9; 65:25.

22. Nye Yesu a ka lingila omanu vana va vela?

²² Ka ku ka kala vali ovovei. Eci Yesu a kala palo posi wa sakula omanu valua. (Mateo 9:35; Marko 1:40-42; Yoano 5:5-9) Pole, omo okuti Yesu eye Soma Yusoma wa Suku, o ka sakula omanu vosi. Lomue o ka popia hati: “Ndi vela.”—Isaya 33:24; 35:5, 6.

23. Nye Suku a ka lingila omanu vana va fa?

²³ Omanu va fa va ka pinduiwa. Suku wa likuminya okuti, o ka pindula omanu valua va fa. “Ku laika oku kala epinduko lia vakuesunga lava havakuesungako.”—Tanga Yoano 5:28, 29; Ovilinga 24:15.

24. Nye o yeva vutima catiamẽla koku ka kala Voluali Luokaliye?

²⁴ Vosi yetu tu kuete elianjo lioku nõla. Tu pondola oku nõla oku lilongisa ovina viatiamẽla ku Yehova kuenda oku u vumba, ale tu nõla oku linga ovina tu yongola. Nda tua nõlapo oku vumba Yehova, tu ka kuata ekalo liwa kovaso yoloneke. Eci ulume umue a pinga ku Yesu oco o wivaluke noke yoku fa kuaye, Yesu wo likuminya hati: “O ka kala kumue lame Vocumbo Celau.” (Luka 23:43) Omo liaco, tu ka lilongisa ovina vikuavo viatiamẽla ku Yesu Kristu kuenda ndomo ocipango ca Suku ci ka tẽlisiwa.