1, 2. Momo lie ku popiwila okuti Soma Daviti wa kũlĩhĩle ciwa eci ci lomboloka ekambo lioku kala ukuacili?

 SOMA DAVITI olonjanja vialua wa tala ohali omo liomanu ka va kaile vakuacili. Ndeci, onjanja yimue omanu vo vofeka yaye okuti va Isareli, vo pakula kuenda va seteka oku upa kuviali. Handi vali, akamba vaye vo ponipa vo ñualelapo. Umue pokati komanu vaco, Mikale ukãi waye watete una okuti kefetikilo, “wa solele Daviti” kuenda wa enda oku u kuatisa kovopange aye wusoma. Pole, noke wa “fetika oku u pembula vutima,” loku tenda Daviti ‘ndeveke.’—1 Samuele 18:20; 2 Samuele 6:16, 20.

² Ulandu ukuavo woku pakuiwa kua Daviti, kua lingiwa la Ahitofele una wa kala ondunguli yaye. Omanu va sumbilile calua alungulo a Ahitofele okuti, a sokisiwile ndondaka ya Yehova. (2 Samuele 16:23) Pole, vokuenda kuotembo ondunguli yina ya koleliwile ya likongela kusuanji wa lingiwila soma. Oco hẽ helie wa fetika lusuanji waco? Omõla muẽle a Daviti okuti, Avisalome! Eye omo lioku kala ukuacipululu haeye ukuatutu, “wa enda oku tamba ovitima via va Isareli,” kuenje wa li lingisa ndosoma yimue unyãli. Omo okuti omanu valua va likongela kusuanji wa Avisalome, Soma Daviti wa sukilile oku tila, oco a popele omuenyo waye.—2 Samuele 15:1-6, 12-17.

3. Ekolelo lipi Daviti a kuatele?

³ Daviti votembo a liyaka loloseteko viaco, anga hẽ lomue wamamako oku kala ukuacili kokuaye? Soma Daviti wa kũlĩhĩle okuti, kua kala umue wamamako oku kala ukuacili kokuaye. Helie? Ocili okuti, Yehova Suku. Catiamẽla ku Yehova, Daviti wa popia hati: “Ove o lekisa ocisola ka ci pongoloka ku una o lekisa ocisola ka ci pongoloka kokuove.” (2 Samuele 22:26) Nye ci lomboloka oku kala ukuacili kuenda Yehova eca ndati ongangu ya velapo yoku ci lekisa?

4, 5. (a) Nye ci lomboloka oku kala “ukuacili”? (b) Oku kala ukuacili kuenda oku koleliwa kua litepa ndati?

⁴ Ndomo ca lekisiwa Vovisonehua vio Heveru, “oku kala ukuacili,” ci lomboloka uwa u lekisiwa locisola ci kakatela kocituwa caco coku kala ukuacili okuti, ka ci liwekapo toke eci ocipango calio ci tẽlisiwa. Ocituwa caco ca velapo calua okuti, oku koleliwa lika ci sule. Momo omunu umue o pondola lika oku lekisa ekolelo omo liekisika limue. Ca litepa locituwa caco ceci okuti, oku kala ukuacili kua kunamẽla kocisola. a Ondaka “oku koleliwa,” yi pondolavo oku tiamisiwila kovina ka vi kuete omuenyo. Ndeci, ukualosamo wa tukula Osãi “ndombangi ya koleliwa kovailu,” omo lioku molẽha kuayo olonjanja viosi. (Olosamo 89:37) Pole, ka citava oku tukula Osãi okuti ukuacili. Momo lie? Momo oku kala ukuacili ocindekaise cimue cocisola osimbu okuti, ovina ka vi kuete omuenyo, ka vi pondola oku ci lekisa.

⁵ Ndomo ca lomboluiwa Vembimbiliya, vocituwa coku kala ukuacili, mua kongela ocisola. Nda omunu umue ukuacili  lukuavo, ci lekisa okuti eye wo kapako. Ocituwa caco ka ci pongoloka ndakimba okalunga okuti apungokaila kuna ofela yi sikila. Pole, ocituwa coku kala ukuacili ale ocisola ka ci pongoloka, ca pama calua okuti, ndaño lovitangi via kãla, ka ci pongoloka.

6. (a) Ovina vipi vi lekisa okuti ocituwa coku kala ukuacili ka ca siatele pokati komanu kuenda ci lekisiwa ndati Vembimbiliya? (b) Onjila yipi ya velapo yoku lilongisa catiamẽla koku kala ukuacili kuenda momo lie?

⁶ Ocili okuti, koloneke vilo ocituwa caco coku kala ukuacili ka ca siatele. Kuli akamba valua va “li linga cĩvi omunu lukuavo.” Koloneke vilo, tua siata calua oku yeva omanu va siapo alume, ale akãi vavo. (Olosapo 18:24; Malakiya 2:14-16) Ocituwa coku pakula ca siata calua okuti, pamue tu popia ndeci uprofeto Mika hati: “Una ukuacili wa kunduiwa kilu lieve.” (Mika 7:2) Ndaño omanu olonjanja vialua va lueya koku lekisa ocituwa cukuacili, ocituwa caco ci situlula calua Yehova haico ci silivila calua. Ocili okuti, onjila ya velapo yoku lilongisa ciwa eci ci lomboloka oku kala ukuacili, oku konomuisa ndomo Yehova a lekisa onepa eyi yocisola caye.

7, 8. Momo lie ku popiwila okuti Yehova eye lika ukuacili?

⁷ Catiamẽla ku Yehova, Embimbiliya liti: “Ove lika ukuacili.” (Esituluilo 15:4) Momo lie kua popiwila ndoco? Omanu lovangelo olonjanja vimue ka va siatele hẽ oku lekisa ocituwa coku kala ukuacili? (Yovi 1:1; Esituluilo 4:8) Nye ci popiwa catiamẽla ku Yesu Kristu? Haeyeko hẽ omunu wa velapo koku kala ukuacili ku Suku? (Olosamo 16:10) Oco hẽ momo lie ku popiwila okuti Yehova eye lika ukuacili?

⁸ Catete, ivaluka okuti oku kala ukuacili onepa yimue yocisola. Omo okuti “Suku eye ocisola” kuenda olio ekalo liaye, helie vali nda wa lekisa oku kala ukuacili okuti Yehova o sule? (1 Yoano 4:8) Ocili okuti, ovangelo kuenda omanu va pondola oku lekisa ovituwa via Suku, pole, Yehova eye lika wa velapo koku kala ukuacili. Omo okuti eye “Ukuasimbu,” wa siata  oku lekisa oku kala ukuacili tunde kosimbu okuti, oviluvo via palo posi ale vio kilu, ci sule. (Daniele 7:9) Yehova eye ongangu ya velapo koku kala ukuacili. Eye o lekisa ocituwa caco lonjila yimue okuti, lacimue ociluvo ci pondola oku li sokisa laye. Kũlĩhĩsa ovolandu amue.

9. Yehova o lekisa ndati okuti “ukuacili kovina viosi a linga”?

⁹ Yehova “ukuacili kovina viosi a linga.” (Olosamo 145:17) Lonjila yipi? Elivulu Liolosamo 136 li eca etambululo liaco. Velivulu liaco mua tukuiwa ovilinga vialua vioku yovola via Yehova, oku kongelamo eyovo li komõhisa lia va Isareli, eci a va songuila Vokalunga Kakusuka. Limbuka okuti, ocinimbu locinimbu ca sulako Colosamo evi, ci malusula lolondaka viokuti: “Ocisola caye ka ci pongoloka ci kala otembo ka yi pui.” Poku tanga Osamo eyi okuti ya kongeliwa “ Vapulilo Oku Sokolola” kemẽla 289, citava okuti o komõha lonjila ndomo Yehova a lekisa ocisola caye ka ci pongoloka kafendeli vaye. Ocili okuti, Yehova o lekisa oku kala ukuacili kafendeli vaye vakuekolelo poku yevelela apingilo avo, loku va popela votembo ya sokiyiwa. (Olosamo 34:6) Yehova otembo yosi o ka lekisa oku kala ukuacili lafendeli vaye nda ovo vamamako oku kala vakuacili kokuaye.

10. Yehova o lekisa ndati oku kala ukuacili catiamẽla kolonumbi viaye?

¹⁰ Handi vali, Yehova o lekisa oku kala ukuacili kafendeli vaye omo okuti, lalimue eteke a pongolola olonumbi viaye vieci ciwa leci cĩvi. Omanu vamue okuti va songuiwa lovisimĩlo viavo ale lovina va sole votembo yimue, vocipikipiki va pongolola ovisimĩlo viavo viatiamẽla kueci ciwa leci cĩvi. Pole, Yehova lalimue eteke a ci linga. Ndeci, eye lalimue eteke a pongoluile ovisimĩlo viaye viatiamẽla kumbanda, koku fendela oviteka kuenda kumondi. Yehova pocakati cuprofeto Isaya wa popia hati: “Toke koku kuka kuove, ndi ka kala umuamue.” (Isaya 46:4) Omo liaco, tu pondola oku kolela okuti, nda tua kuama olonumbi vi sangiwa Vondaka ya Suku, otembo yosi tu ka sumũlũisiwa.—Isaya 48:17-19.

11. Tukula ovolandu a lekisa okuti, Yehova wa koleliwa koku tẽlisa olohuminyo viaye.

 ¹¹ Onjila yikuavo ya Yehova yoku kala ukuacili, poku tẽlisa olohuminyo viaye. Nda eye o likuminya oku linga cimue, o ci tẽlisa. Omo liaco, Yehova wa popia hati: “Ondaka yi tunda vomẽla wange. Ka yi ka tiukila kokuange okuti ka yi tẽlisa ocimãho calio, pole, yi ka tẽlisa muẽle eci nda panga, kuenda yi ka tẽlisa muẽle ocimãho ceci nda yi tumĩla.” (Isaya 55:11) Yehova poku kakatela kondaka yaye ya koleliwa, o lekisa okuti ukuacili lafendeli vaye. Eye ka lingisa afendeli vaye oku lavoka ovina a kũlĩha okuti ka ka vi tẽlisa. Omo liocituwa coku koleliwa ca Yehova, ufendeli waye Yehosua wa popia hati: “Olohuminyo viosi viwa Yehova a lingile lonjo ya Isareli, layimue ohuminyo ya kambapo; viosi via tẽlisiwa.” (Yehosua 21:45) Omo liaco, tu pondola oku kolela okuti, lalimue eteke tu ka sumuisiwa omo Yehova ka tẽlisile olohuminyo viaye.—Isaya 49:23; Va Roma 5:5.

12, 13. Volonjila vipi ocisola ka ci pongoloka ca Yehova “ci kala otembo ka yi pui”?

¹² Ndomo tua lilongisa ale, Embimbiliya li tu sapuila okuti ocisola ka ci pongoloka ca Yehova “ci kala otembo ka yi pui.” (Olosamo 136:1) Eye o ci linga ndati? Onjila yimue yoku ci linga yeyi okuti, eci Yehova a ecela akandu, ka a ivaluka vali. Ndomo tua lilongisa kocipama 26, Yehova ka ivaluka vali akandu ana omunu a eceliwa. Omo okuti “vosi va linga ekandu kuenje va lipumbisa oku kuata ulamba wa Suku,” tu sukila oku lekisa olopandu omo liocisola ka ci pongoloka ca Yehova ci kala otembo ka yi pui.—Va Roma 3:23.

¹³ Pole, ocisola ka ci pongoloka ca Yehova, ci kalavo otembo ka yi pui lonjila yikuavo. Ondaka Yaye yi popia okuti, ukuesunga “o ka kala nduti wa kũlĩwa ocipepi lolono viovava, uti waco wimaima apako votembo yawo, amẽla awo ka owuka. Kuenje cosi eye a linga ci tunda ciwa.” (Olosamo 1:3) Sokolola uti umue weyuka amẽla okuti, ka owuka! Cimuamue haico okuti, nda tu lekisa onjongole yocili Kondaka ya Suku, tu kala otembo yalua komuenyo, tu kuata ombembua kuenje tu  ka kuata asumũlũho alua. Ocili okuti, asumũlũho Yehova a ka eca kafendeli vaye, a ka kala otembo ka yi pui. Kuenje oluali luokaliye luesunga Yehova a ka nena, omanu vakuepokolo va ka kuatisiwa locisola caye ka ci pongoloka otembo ka yi pui.—Esituluilo 21:3, 4.

14. Yehova o liyeva ndati poku lekisa oku kala ukuacili lafendeli vaye?

¹⁴ Yehova olonjanja viosi o lekisa oku kala ukuacili lafendeli vaye vakuekolelo. Omo okuti Yehova wa lipua ale ka pongoloka, lalimue eteke a ka liwekapo oku kala ukuacili lafendeli vaye. Ukualosamo wa soneha ndoco: “Nda kala umalẽhe kuenje cilo nda kuka, pole, sia la mola ukuesunga okuti wa yandulukiwa, ndaño omãla vaye oku sanda okulia. Momo Yehova o sole esunga, kuenda eye ka ka yanduluka vana vo kolela.” (Olosamo 37:25, 28) Ocili okuti, omo lioku kala Ululiki, Yehova o sesamẽla efendelo lietu. (Esituluilo 4:11) Kuenje omo lioku kala ukuacili, Yehova o sanjukila ovilinga vietu viekolelo.—Malakiya 3:16, 17.

15. Onjila ndomo Yehova a kuatisa epata lia Isareli ya situlula ndati oku kala kuaye ukuacili?

¹⁵ Omo liocisola caye ka ci pongoloka, Yehova olonjanja vialua o kuatisa afendeli vaye eci va liyaka lovitangi. Ukualosamo o tu sapuila ndoco: “Eye o lava ovimuenyo via vana vo kolela; o va yovola peka liolondingaĩvi.” (Olosamo 97:10) Sokolola ndomo a kuatisa epata lia Isareli. Noke lioku yovuiwa locikomo Vokalunga Kakusuka, va Isareli va popia olondaka vi kuãimo vocisungo va imbila Yehova vati: “Wa songuila locisola cove ka ci pongoloka omanu vana wa yovola.” (Etundilo 15:13) Ocili okuti, eyovo lia lingiwa Vokalunga Kakusuka, elinga limue liocisola ka ci pongoloka ca Yehova. Omo liaco, Mose wa sapuila va Isareli hati: “Yehova ka vu nõleli, ale oku vu lekisi ocisola omo okuti vumanu valua okuti, omanu vosi va sule, momo ene wa kali omanu vatito pokati komanu vosi. Pole, Yehova wa ku upi leka liaye lia pama oco a ku yovoli konjo yupika peka lia Fareo soma Yegito, omo liocisola Yehova a  ku kueteli kuenda eye wa kapako ocisila a lisila la vakukululu yene.”—Esinumuĩlo 7:7, 8.

16, 17. (a) Va Isareli va lekisa ndati olutukãi kocisola ka ci pongoloka ca Yehova? Pole, Yehova wa lekisa ndati ohenda kokuavo? (b) Va Isareli valua va lekisa ndati okuti ‘ka kua kaile vali elavoko lioku va sakula’ kuenda eci ci tu longisa nye?

¹⁶ Tua kũlĩha ciwa okuti, epata liosi lia Isareli lia liwekapo oku lekisa olopandu kocisola ka ci pongoloka ca Yehova omo okuti, noke lieyovo liavo, “vamamako oku u lingila ekandu poku sinĩla [Yehova] Fũ.” (Olosamo 78:17) Vokuenda kuanyamo ovo va sinĩla Yehova olonjanja vialua, vo yanduluka, va fendela olosuku viesanda kuenje va nyõla ukamba wavo la Yehova. Ndaño ndoco, Yehova ka nyõlele ocisila a lingile lavo. Pole, pocakati cuprofeto Yeremiya, eye wa livondela komanu hati: “Tiuka a Isareli ukuesino . . . Si ka vanja lonyeño kokuene, momo ame ndukuacili.” (Yeremiya 3:12) Ndomo tua lilongisa kocipama 25, valua pokati ka va Isareli ka va vetiyiwile lepingilo liaco. Ocili okuti, “ovo vamamako oku yola epembe olomunga via Suku yocili kuenda va sepula olondaka viaye loku fuanguila ovaprofeto vaye.” Onima yipi va kuata? Oku sulako, “onyeño ya Yehova ya wengukila omanu vaye kuenda . . . ka kua kaile vali elavoko lioku sakuiwa.”—2 Asapulo 36:15, 16.

¹⁷ Nye tua lilongisilako? Ndaño okuti Yehova ukuacisola ka ci pongoloka, ka ci lomboloka okuti ka kapiko ovina vĩvi omanu va linga, ale oku u kemba. Ocili okuti, Yehova “ukuacisola calua haico ka ci pongoloka” kuenda o sanjukila oku lekisa ohenda nda kuli esunga liaco. Pole, nye Yehova a linga nda umue ukuekandu o lekisa okuti lalimue eteke a ka pongoloka? Konepa eyi, Yehova o kapako olonumbi viaye viesunga kuenda o yambula omunu waco. Ndomo ca sapuiwa ku Mose, Yehova “ka yovuisa u o kuete eko.”—Etundilo 34:6, 7.

18, 19. (a) Eyambulo Yehova a ka nena kolondingaĩvi li lekisa ndati uvangi wocisola caye ka ci pongoloka? (b) Yehova o ka lekisa ndati ocisola ka ci pongoloka kafendeli vaye vana va lambalaliwa toke kolofa?

¹⁸ Nda Suku o yambula olondingaĩvi, eci ci situlula okuti o kasi ale oku lekisa ocisola caye ka ci pongoloka. Ndamupi?  Oco o kuate elomboloko, tala olonumbi Yehova a eca kovangelo epanduvali vocinjonde cimue ca tukuiwa kelivulu Liesituluilo viokuti: “Kuendi, ka peseli atiyela epanduvali onyeño ya Suku.” Eci ungelo watatu a pesila etiyela liaye “volondui lo volono viovava,” ovava aco a pongoloka osonde. Noke ungelo wa sapuila Yehova hati: “Ove Una o kasi, haive wa kala ale, wa Kolelua kuenda ukuesunga, momo wa sokiya asombiso a-a, momo ovo va pesela osonde yolosandu, leyi yovaprofeto kuenda wa va ĩha osonde oco va nyue; eci oco ci va sesamẽla.”—Esituluilo 16:1-6.

¹⁹ Limbuka okuti pokati kesapulo liesombiso, ungelo o tukula Yehova okuti “wa Kolelua.” Momo lie? Momo poku kundula olondingaĩvi, Yehova o lekisa oku kala ukuacili kafendeli vaye vana okuti, valua pokati kavo va lambalaliwa toke kolofa. Locisola ka ci pongoloka, Yehova o va patekela vovisimĩlo viaye. Eye o yongola calua oku ka mola afendeli vaye vakuekolelo vana va fa kuenda ndomo Embimbiliya li popia catiamẽla kepinduko. (Yovi 14:14, 15) Yehova ka ivaleleko afendeli vaye vakuekolelo omo okuti ka va kasi vali komuenyo. Pole, kokuaye “vosi va kasi lomuenyo.” (Luka 20:37, 38) Uvangi wa velapo  wocisola ka ci pongoloka Wululiki, oku tẽlisa ocipango caye coku pindula vosi vana va fa okuti va kasi vovisimĩlo viaye.

20. Velie va lomboloka “ovikuata viohenda” kuenda Yehova wa lekisa ndati kokuavo ocisola ka ci pongoloka?

²⁰ Vokuenda kulandu wosi, Yehova wa siata oku lekisa ocisola ka ci pongoloka komanu lonjila yi komõhisa. Ocili okuti, vokuenda kuolohulukãi vianyamo, Yehova wa “pandikisa lepandi lialua lovikuata vionyeño via tungiwila oku nyõliwa.” Momo lie? Eye wa ci lingila “oku kũlĩha ulamba waye walua omo liovikuata viohenda vina eye a pongiyile ale oku muisua ulamba.” (Va Roma 9:22, 23) ‘Ovikuata viaco viohenda,’ vi lomboloka omanu vakuotima wa sunguluka vana va wavekiwa lespiritu sandu, oco va kale va kapiñala kumue la Kristu Vusoma  waye. (Mateo 19:28) Poku yikuila onjila yeyovo kovikuata viaco viohenda, Yehova wa lekisa ocituwa caye coku kala ukuacili ku Avirahama, una eye a likuminyile vocisila cokuti: “Olofeka viosi vio kilu lieve vi ka sumũlũhila kocitumbulukila cove, omo wa pokola kondaka yange.”—Efetikilo 22:18.

21. (a) Yehova o lekisa ndati oku kala ukuacili ‘kowiñi wakahandangala’ una u kuete elavoko lioku puluka “kohali ya piãla?” (b) Ocisola ka ci pongoloka ca Yehova ci ku vetiya oku linga nye?

²¹ Cimuamue haico okuti, Yehova o lekisavo oku kala ukuacili ‘kowiñi wakahandangala’ una u kuete elavoko lioku puluka “kohali ya piãla.” (Esituluilo 7:9, 10, 14) Ndaño afendeli vaco ka va lipuile, Yehova locisola calua o va ĩha epuluvi lioku kala otembo ka yi pui palo posi. Eye o ci linga ndati? Pocakati cocisembi okuti—oco ocindekaise ca velapo cocisola ka ci pongoloka ca Yehova. (Yoano 3:16; Va Roma 5:8) Vana va sanda lutima wosi esunga, va vetiyiwa oku kuata ukamba la Yehova omo liocisola caye ka ci pongoloka. (Yeremiya 31:3) Ku vetiyiwa hẽ oku kuata ukamba la Yehova omo liocisola caye ka ci pongoloka a lekisa leci handi a ka lekisa? Tu lekisa okuti tua sanjukila ocisola caye ka ci pongoloka, poku nõla oku amamako oku u vumba lekolelo, kuenje tu ka kuata ukamba wa pama la Suku.