1-3. Omanu va lisunguile la Yesu va tendele ndati elongiso liaye kuenda nye ka va limbukile catiamẽla kokuaye?

 OLONJEVELELI via komõhele. Umalẽhe Yesu wa talama kovaso yavo vosunangonga loku longisa. Ovo vo kũlĩhĩle ciwa; wa kulila volupale luaco kuenda vokuenda kuanyamo omo a talavaya ndokalupindelu. Citava okuti, vamue pokati kavo va kala volonjo Yesu a kuatisile oku tunga, ale pamue va talavayele lolosaluwa kuenda olokanga a pangele. a Pole, ovo va tendele ndati elongiso liomunu waco wa kala okalupindelu?

² Omanu valua va kalamo, va komõha kunje va pula vati: “Ulume u, pi opa olondunge evi?” Pole, va endavo oku popia vati: “U siti kalupindelu omõla a Maria.” (Mateo 13:54-58; Marko 6:1-3) Ci sumuisa ceci okuti omanu va lisunguile la Yesu va kala oku popia okuti: ‘Kalupindelu u, omunu umue ño wa lisoka letu.’ Ndaño wa vangula olondaka violondunge, vo likala. Ovo ka va limbukile oku kua tundile olondunge viaye.

³ Pi Yesu opa olondunge viaco viosi? Eye wa popia hati: “Eci ndi longisa hacangeko, pole, ca una wa numa.” (Yoano 7:16) Upostolo Paulu wa lombolola okuti Yesu “wa linga kokuetu olondunge vi tunda ku Suku, lesunga.” (1 Va Korindo 1:30) Olondunge via Yehova vi situluiwa pocakati Comõlaye Yesu. Omo liaco, Yesu wa popia hati: “Ame la Isia tuamuamue.” (Yoano 10:30) Tu kũlĩhĩsi olonepa vitatu Yesu a situluila “olondunge vi tunda ku Suku.”

4. (a) Yipi ya kala osapi yesapulo lia Yesu kuenda momo lie ya kuatela esilivilo lialua? (b) Momo lie ovina viosi Yesu a enda oku longisa via nenela onima yiwa loku kuatisa omanu?

⁴ Onepa Yatete, oku kũlĩhĩsa ovina Yesu a enda oku longisa. Osapi yesapulo liaye ya kala “olondaka viwa Viusoma.” (Luka 4:43) Esapulo liaco lia kuatele esilivilo lialua omo lieci Usoma wa laikele oku linga koku kemãlisa onduko ya Yehova, muna mua kongela ekalo liaye lioku kala Ombiali ukuesunga kuenda oku nena asumũlũho ka a pui komanu. Yesu voku longisa kuaye, wa ecavo alungulo olondunge a kuatisa komuenyo weteke leteke. Eye wa eca uvangi wokuti, wa kala “Ndunguli o Komõhisa,” ndomo ca popiwile. (Isaya 9:6) Momo lie Yesu a kalela “Ndunguli o Komõhisa” ale ulongisi uwa? Eye wa kũlĩhĩle ciwa Ovisonehua kuenda ocipango ca Suku. Handi vali, wa kuatele elomboloko lia suapo liekalo liomanu kuenda wa solele calua omanu. Omo liaco, cosi eye a longisa, ca nena onima yiwa kuenda ca kuatisa omanu. Yesu wa pitiya “olondaka viomuenyo ko pui.” Ka kuli atatahãi okuti, oku kapako alungulo aye ci tuala keyovo.—Yoano 6:68.

5. Ovina vipi Yesu a lombolola vohundo a lingila Komunda?

⁵ Ohundo Yesu a lingila Komunda, uvangi umue u komõhisa wolondunge ka vi sokisiwa vi sangiwa valongiso aye. Ndomo ca sonehiwa ku Mateo 5:3–7:27, citava okuti, ohundo yaco nda ya lingiwa lika vakukutu a soka 20. Pole, alungulo aco a kuete esilivilo lialua toke koloneke vilo ndeci keteke a eciwa. Yesu wa popia eci catiamẽla kovina vialua oku kongelamo ndeci: ndomo ku mioñoluiwa ukamba uwa la vakuetu, (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12)), ndomo tu amamako oku liyelisa kovituwa (5:27-32) kuenda ndomo tu kuata omuenyo wesanju (6:19-24; 7:24-27). Pole, Yesu ka sapuilile lika kolonjeveleli viaye ndomo vi lekisa olondunge; wa lombololavo esunga liovina a popia kuenda wa eca ongangu. Lonjila eyi, wa va kuatisa oku limbuka okuti oku kapako elungulo liaye liolondunge, oco ocina ca velapo.

6-8. (a) Asunga api awa Yesu a lekisa oco tu yuvule asakalalo? (b) Nye ci lekisa okuti alungulo a Yesu a situlula olondunge via Suku?

 ⁶ Ndeci, kũlĩhĩsa elungulo liolondunge lia Yesu liatiamẽla koku liyaka lasakalalo ovokuasi, ndomo ca lekisiwa kelivulu lia Mateo ocipama 6 liokuti: “Liwekipo oku sakalala lomuenyo wene catiamẽla kueci vu lia ale kueci vu nyua, pamue latimba ene catiamẽla kueci vu wala.” (Ocinimbu 25) Omanu vosi va sukila okulia kuenda uwalo, kuenje ka cĩviko oku sokolola ndomo va pondola oku kuata ovina viaco. Pole, Yesu o tu sapuila okuti, “liwekipo oku sakalala” calua lovina viaco. b Momo lie?

⁷ Tiamisila utima kalomboluilo a vetiya a Yesu. Omo okuti Yehova wa tu ĩha omuenyo letimba, anga hẽ ka pondola oku tu ĩha okulia oco ku tekule omuenyo kuenda uwalo oco u teyuile etimba? (Ocinimbu 25) Nda Suku eca okulia kolonjila kuenda o walisa olonelẽho leposo, nye ci popiwa koku tata afendeli vaye? (Ovinimbu 26, 28-30) Oku sakalala calua ka ci kuete esilivilo. Esakalalo liaco, ka li amisako omuenyo wetu ndaño osengundu yimosi. c (Ocinimbu 27) Oco hẽ tu yuvula ndati esakalalo? Yesu o tu lungula hati: Amamako oku pitisa kovaso efendelo lia Suku. Omunu wosi o ci linga a kolele okuti, asukila aye osi eteke leteke a ko ‘vokiyiwa.’ (Ocinimbu 33) Oku sulako, Yesu wa eca onumbi yimue yiwa yokuti: Kuata lika esakalalo lieteke limosi. Momo lie o kongelela asakalalo a hẽla lasakalalo o kuete etaili? (Ocinimbu 34) Handi vali, momo lie o sakalalela lovina vimue okuti pamue lalimue eteke vi ka pita? Nda tua kapako alungulo olondunge a Yesu, tu ka yuvula ovina vialua vi kokela omanu voluali oku yeva esakalalo lialua kuenda esumuo.

 ⁸ Ocili okuti, alungulo a Yesu toke cilo a kuete esilivilo ndeci a kuatele konyima okuti cilo pa pita ale 2.000 kanyamo. Eci ka ceci hẽ uvangi wolondunge via Suku? Ndaño muẽle olonumbi vi tundilila kolondunguli viomanu, via siata oku pongoluiwa ale oku piñainyiwa omo okuti, vimue ka vi kapiwako vali koloneke vilo. Alongiso a Yesu a kasi oku amamako ndaño pa pita ale otembo yalua. Pole, eci nda ka ci tu komõhisa, omo okuti Ndunguli o Komõhisa wa pitiya “olondaka via Suku.”—Yoano 3:34.

9. Nye asualali vamue va popia catiamẽla koku longisa kua Yesu kuenda momo lie ka va kalele oku luvikiya?

⁹ Onepa yavali Yesu a situlula olondunge via Suku, onjila ndomo a longisa. Onjanja yimue eci asualali vamue va tumiwile oco va ka kuate Yesu, va tiuka okuti ka vo wambatele, momo ovo va popia vati: “Lomue omunu wa la popia ndeye.” (Yoano 7:45, 46) Ovo ka va kaile oku luvikiya. Pokati komanu vosi va kala ale mulo voluali, Yesu una wa kala ‘ukuacitumãlo co kilu,’ wa kuatele ukũlĩhĩso walua kuenda uloño. (Yoano 8:23) Ocili okuti, eye wa enda oku longisa lonjila yimue okuti, lomue omunu nda wa tẽla oku u setukula. Tu kũlĩhĩsi lika olonjila vivali Ulongisi waco ukualondunge a enda oku kuama.

10, 11. (a) Momo lie tu komõhela lonjila ndomo Yesu a longasaile lalusapo? (b) Nye ci lomboloka alusapo kuenda ulandu upi u lekisa okuti alusapo a Yesu onjila yimue yiwa yoku longisa?

¹⁰ Yesu wa longisa lalusapo. Embimbiliya li tu sapuila hati: “Yesu wa sapuila owiñi ovina . . . viosi lalusapo. Ocili, ka va sapuilile cimue te lalusapo.” (Mateo 13:34) Ca leluka oku komõha uloño waye ka u sokisiwa woku longisa lovina vieteke leteke oco a longise ocili condongosi. Olonjeveleli viaye via siatele oku mola olongunja vi waya ombuto, akãi va panga olombolo, omãla va papalela povila, vakuakupipa va nãla awanda, angombo va sandiliya olomeme via nyẽlela kuenda ovina vikuavo. Oku setahãisa alongiso ocili a velapo lovina vimue via kũlĩhĩwa, ci kuatisa oku kapa vutima kuenda vovisimĩlo alongiso  a longa vepuluvi liaco.—Mateo 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

¹¹ Yesu wa siatele oku tukula alusapo ale ovolandu a teta onimbu a kuatisa oku lilongisilako ocili cimue. Omo okuti ca leluka vali oku kuata elomboloko kuenda oku ivaluka ovolandu, eyi ya kala onjila yimue yiwa ya Yesu yoku kuatisa olonjeveleli viaye oku patekela ovina va lilongisilako. Pokati kalusapo alua, Yesu wa lombolola eci catiamẽla ku Isiaye volondaka vimue okuti, ca tĩla oku vi ivala. Ndeci, helie nda ka kuatele elomboloko lietosi lia velapo liolusapo luomõla wa nyelile u lomboloka okuti: Nda omunu umue wa tinduka kuenje o likekembela lutima wosi, Yehova u kuatela ohenda kuenda locisola calua u tava vali?—Luka 15:11-32.

12. (a) Momo lie Yesu a talavayela lapulilo poku longisa? (b) Yesu wa lingisa ndati okuti omanu vana va kala oku tatãla omoko yaye yoku linga ovikomo ka kuata ndomo va tambulula?

¹² Oku talavaya ciwa lapulilo. Yesu wa enda oku talavaya lapulilo oco a kuatise olonjeveleli viaye oku sokolola lutate, oku konomuisa ovisimĩlo viavo, ale oku li nõlela ovo muẽle onjila va kuama. (Mateo 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Eci asongui vetavo va linga epulilo ku Yesu nda okuti Suku eye wo wĩha omoko yoku linga ovikomo, eye wa tambulula hati: “Epapatiso lia Yoano, lia tunda kilu, ale komanu?” Loku komõha epulilo liaco, ovo va li vangula pokati vati: “Nda tua popia tuti, ‘Lia tunda kilu,’ eye o tu pula hati, ‘Momo lie ka wa koleleli kokuaye?’ Anga tu popia tuti, ‘Lia tunda komanu’?” Pole, “ovo va kuatela ohele owiñi, momo vosi yavo va tendele Yoano okuti uprofeto.” Noke ovo va tambulula vati: “Ka tu cĩ.” (Marko 11:27-33; Mateo 21:23-27) Lepulilo liaño lia leluka lia lingiwa la Yesu, ovo ka va kuatele ndomo va tambulula kuenda lia sitululavo ombambe yavo.

13-15. Olusapo wulume uwa u Samaria wu situlula ndati olondunge via Yesu?

¹³ Olonjanja vimue Yesu wa enda oku tokekisa olonjila vioku longisa poku linga apulilo a vetiya valusapo aye. Onganji yimue u Yudea poku pula Yesu eci ya sukilile oku linga oco yi kuate  omuenyo ko pui, Yesu wa tukula Ocihandeleko ca Mose cina ca handelekele oku sola Suku kuenda omunu o lisungue laye. Ulume waco omo a yonguile oku li lekisa ndu okuti ukuesunga, wa pula hati: “U o lisungue lame helie?” Yesu wo tambulula lolusapo lumue. Eye hati: U Yudea umue wa kala oku linga ungende lika liaye eci ovingumba vio kuata loku u tipula toke eci a pandele kolofa. Vetapalo liaco mua pitavo va Yudea vakuavo vavali okuti, watete wa kala ocitunda, ukuavo wa kala u Lewi. Kavali kavo ka vo kapeleko, kuenje vo pitahãla. Pole, noke mua pita ulume umue u Samaria. Lohenda wo wambata kuatela u Yudea kuenda lutate walua wa tata apute aye, kuenje locisola calua wo ambata kocitumãlo cimue ca kolapo konjo yolongende, kuna a ponduile oku sakuiwa. Poku malusula olusapo, Yesu wa pula konganji hati: “Pokati kalume ava vatatu elie wa linga ndu o lisungue lulume wa kuatiwa lovingumba?” Ulume wa vetiyiwa oku tambulula hati: “Yuna wa lekisa ohenda kulume waco.”—Luka 10:25-37.

¹⁴ Olusapo olu lu situlula ndati olondunge via Yesu? Kotembo yaco, upopi wokuti “u o lisungue love,” va Yudea va enda lika oku u tiamisila komanu vana va lavele oviholo viavo okuti, haicoko ca enda oku pita la va Samaria. (Yoano 4:9) Volusapo Yesu a ta, nda ulume u Samaria eye wa kuatiwile lovingumba kuenje u Yudea eye wo kuatisile, anga hẽ eci nda ca kuatisa oku malako olonepele? Lolondunge, Yesu wa lombolola ulandu lonjila yimue okuti, u Samaria eye wa tata lohenda u Yudea. Limbukavo epulilo Yesu a linga kesulilo liolusapo. Eye wa pongolola elomboloko liupopi “u o lisungue love.” Volondaka vikuavo onganji ya pulile hati: “Helie o sesamẽla ocisola cange okuti eye o lisungue lame?” Pole, Yesu wa pula hati: “Pokati kalume ava vatatu elie wa linga ndu o lisungue lulume wa kuatiwa lovingumba?” Yesu ka tiamisilile ombangulo komunu una wa tambula ekuatiso liohenda (una wa tipuiwa), pole, wa tiamisila ombangulo komunu wa lekisa ohenda okuti (u Samaria). Omunu wosi o lekisa okuti eye o “lisungue” lukuavo, eca enanga liatete koku lekisa ocisola komanu vakuavo, ndaño ka va tiamẽlele  kepata limuamue. Yesu wa longisa ulandu owu lonjila yimue yiwa yi situlula olondunge.

¹⁵ Anga hẽ tu kuata atatahãi omo okuti omanu va komõhele ‘lonjila yoku longisa’ ya Yesu loku kuata ukamba wa pama laye? (Mateo 7:28, 29) Eteke limue “owiñi walua” wo kuamẽle vungende woloneke vitatu okuti, ka va lile lacimue!—Marko 8:1, 2.

16. Lonjila yipi Yesu a eca ‘uvangi wocili’ wokuti wa ecelela oku songuiwa lolondunge via Suku?

¹⁶ Onepa yatatu Yesu a situlula olondunge via Yehova, kekalo liomuenyo waye. Olondunge vi eca onima yiwa. Ndonge Tiago wa pula hati: “Pokati kene hẽ, helie ukualondunge?” Noke eye muẽle wa tambulula epulilo liaco poku popia hati: “Omunu waco, komuenyo waye uwa, a lekise ovilinga viaye.” (Tiago 3:13, Embimbiliya li Kola) Ekalo liomuenyo wa Yesu lia ecele ‘uvangi wocili’ wokuti, eye wa ecelele oku songuiwa lolondunge via Suku. Tu kũlĩhĩsi ndomo Yesu a lekisa olondunge, ci kaile kekalo liomuenyo waye kuenda konjila ndomo a tata vakuavo.

17. Nye ci lekisa okuti Yesu wa kuatele ocituwa ca sunguluka komuenyo?

¹⁷ Anga hẽ wa limbuka ale okuti omanu vana va kamba olondunge olonjanja vialua va linga ovina ka via sungulukile? Kua siata oku pita ovina viaco omo okuti, oco tu kuate ocituwa ca sunguluka, tu sukila oku kuata olondunge. Yesu omo lioku kuata ocituwa ca sunguluka, wa situlula ciwa olondunge via Suku. Ca velapo vali ceci okuti, wa pitisile kovaso ovina viespiritu. Wa litumbikile calua kupange woku kunda olondaka viwa. Eye wa popia hati: “Oco ndeyilila.” (Marko 1:38) Ocili okuti, eye ka velisilepo ovokuasi; momo ka kuatele ovikuata vialua. (Mateo 8:20) Pole, eci ka ci lomboloka okuti Yesu ka solele oku linga ovina vi sanjuisa viomuenyo. Omo okuti Isiaye “Suku ukuesanju,” Yesu wa kalavo ukuesanju kuenda wa kuatisa vakuavo oku kuata esanju. (1 Timoteo 1:11; 6:15) Eci Yesu a endele kocipito cimue cuvala, kuna kua siata oku kala ovisikilo lovisungo  kuenda esanju, wa sanjukila kumue la vana vo yekisa. Handi vali eci ovinyu ya pua, eye wa pongolola ovava oco a linge ovinyu yina “yi sanjuisa utima womunu.” (Olosamo 104:15; Yoano 2:1-11) Yesu wa endavo oku tava kalaleko alua omanu, kuenje olonjanja vialua vapuluvi aco wa siatele oku longisa.—Luka 10:38-42; 14:1-6.

18. Yesu wa lekisa ndati olondunge vialua konjila ndomo a tata olondonge viaye?

¹⁸ Yesu wa lekisa olondunge vialua konjila ndomo a tata vakuavo. Elomboloko liwa a kuata liatiamẽla konjila ndomo omanu va lulikiwa, lio wecelela oku tenda olondonge viaye lonjila ya sunguluka. Eye wa kũlĩhĩle ciwa okuti ovo ka va lipuile. Pole, wa tẽlele oku limbuka ovituwa viavo viwa. Eye wa tẽlelevo oku limbuka epondolo liomanu vana Yehova a nõlele. (Yoano 6:44) Ndaño lakulueya avo, Yesu wa lekisile onjongole yoku va kolela. Poku lekisa ekolelo liaco, wa eca kolondonge viaye ocikele cimue cinene coku kunda olondaka viwa. Eye wa kolelele okuti va ponduile oku tẽlisa upange waco. (Mateo 28:19, 20) Elivulu Liovilinga li eca uvangi wokuti, ovo va tẽlisa lekolelo upange a va handelekele oku linga. (Ovilinga 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Ocili okuti, Yesu wa lekisa olondunge poku va kolela.

19. Yesu wa lekisa ndati okuti ‘wombokele haeye wonjuka vutima’?

¹⁹ Ndomo tua lilongisa kocipama 20, Embimbiliya li tokekisa umbombe lesunguluko kuenda olondunge. Ocili okuti,  ongangu yomunu wa velapo koku lekisa ovituwa viaco Yehova. Pole, nye ci popiwa catiamẽla ku Yesu? Ci sanjuisa calua oku limbuka umbombe Yesu a lekisa konjila ndomo a tata olondonge viaye. Omo okuti wa lipuile, wa va velelepo. Eye ka litendele okuti wa velelepo, okuti olondonge viaye vi sule. Lalimue eteke a va kapele kutito, ale oku va tenda okuti ka va tẽla cimue. Pole, wa kapeleko ovina va tẽlele oku linga, levi ka va tẽlele kuenda wa enda oku lekisa epandi eci va lueya. (Marko 14:34-38; Yoano 16:12) Eci ka ci ku komõhisa hẽ okuti ndaño muẽle omãla va lianjele la Yesu? Ocili okuti, va lianjele laye, omo va limbukile okuti, ‘wombokele haeye wonjuka vutima.’—Mateo 11:29; Marko 10:13-16.

20. Yesu wa lekisa ndati esunguluko konjila ndomo a tata ukãi umue Ukualofeka una omõlaye ufeko wa kuatiwile lolondele?

²⁰ Yesu wa lekisavo umbombe wa Suku konepa yikuavo ya velapo. Eye wa lekisile esunguluko vepuluvi lina lia sukiliwile. Ndeci, ivaluka eci ukãi umue Ukualofeka o lipilikila oco a sakule omõlaye ufeko wa kuatiwile lolondele. Catete, Yesu wa lekisile volonjila vitatu okuti, ka ponduile oku u kuatisa omo ko tambuluile; cavali, loku teta onimbu wo sapuila okuti ka tumiwile ku Vakualofeka, pole, ku va Yudea; kuenda catatu, wa ta olusapo lumue lu tõlisa etosi liesunga lieci ka yonguilile oku u kuatisa. Pole, ukãi wa lipilika loku popia okuti, wa kuatele ekolelo liocili. Omo liaco, nye Yesu a linga? Eye wa linga cina a popele okuti, ka ci lingi. Wa sakula omõla ufeko wukãi waco. (Mateo 15:21-28) Eci ci situlula umbombe walua! Ivaluka okuti, umbombe owo ono yolondunge viocili.

21. Momo lie tu sukilila oku likolisilako oku setukula ekalo, onjila yoku vangula kuenda ovituwa via Yesu?

²¹ Tu eca olopandu vialua omo okuti, Avanjeliu a tu situluila olondaka kuenda ovilinga viomunu wa velapo kolondunge wa kala ale palo posi! Ivaluka okuti, Yesu wa setukula ciwa onjila ndomo Isiaye a linga ovina. Nda tua setukulavo ekalo, onjila yoku vangula kuenda ovituwa via Yesu, tu ka lekisa olondunge via Suku. Vocipama ci kuãimo, tu ka lilongisa ndomo tu kapako olondunge via Suku komuenyo wetu.