1. Nye cipondola oku pita eci omanu ka va lipuile va kuata unene?

 UKÃI umue usonehi wo kocita 19 wa popia hati: “Ka kuli unene ka u kuete onjanjo.” Ci lekisa okuti nda omunu umue o kuete unene, olonjanja vialua o kala kohele yimue. Ohele yipi? Ci sumuisa calua ceci okuti, omanu ka va lipuile va siata oku kupukila vonjanjo yaco. Ocili okuti vokuenda kuovolandu, “omunu wa siata oku viala ukuavo oco o linge eci cĩvi.” (Ukundi 8:9) Oku lekisa unene lekambo liocisola, kua siata oku koka ohali yalua pokati komanu.

2, 3. (a) Nye ci tu komõhisa konjila ndomo Yehova a talavaya lunene waye? (b) Nye ca kongela vunene tu kuete kuenda tu talavaya lawo ndati?

² Ku komõha hẽ poku limbuka okuti Yehova Suku lalimue eteke a talavaya lãvi lunene waye? Ndomo tua lilongisa kovipama via pita, locisola calua, otembo yosi o talavaya lunene waye woku lulika, woku kundula, woku teyuila kuenda woku tumbulula ndomo ci likuata locipango caye. Nda tua sokolola onjila ndomo a talavaya lunene waye, tu kuata onjongole yoku kuata ukamba wa pama laye. Kuenje eci ci ka tu vetiya oku kala “olosetukuli via Suku,” poku talavaya lunene wetu. (Va Efeso 5:1) Etu tumanu tua hongua, tu kuete unene upi?

³ Ivaluka okuti omanu va lulikiwa ‘lesetahãlo lia Suku.’ (Efetikilo 1:26, 27) Omo liaco, tu kuetevo unene umue wa pita pokati ndeci: Woku tẽlisa ovina vimue, woku talavaya, woku viala vakuetu, uloño woku vetiya vakuetu ca piãla enene vana va tu sole, ongusu yo vetimba ale (olohõlo) kuenda ovipako. Catiamẽla ku Yehova ukualosamo wa popia hati: “Ove wuno yomuenyo.” (Olosamo 36:9) Eci ci lekisa okuti, Suku eye ono yunene wosi tu pondola oku kuata. Omo liaco, tu sukila oku talavaya lunene lonjila yimue yu sanjuisa. Tu ci linga ndati?

4, 5. (a) Lipi elumbu lioku talavaya ciwa lunene kuenda ongangu ya Suku yi ci lekisa ndati? (b) Ocisola ci ka tu kuatisa ndati oku talavaya ciwa lunene wetu?

⁴ Elumbu lioku talavaya ciwa lunene, ocisola. Ongangu ya Suku yeca uvangi waco. Ivaluka ovituwa vikuãla via velapo via Suku tua lilongisa kocipama 1 okuti, unene, esunga, olondunge kuenda ocisola. Pokati kovituwa viaco vikuãla, cipi ca velapo? Ocili okuti, ocisola. Kukanda 1 Yoano 4:8 ku popia okuti: “Suku eye ocisola.” Ocisola oco ekalo lia Yehova kuenda o vetiyiwa locituwa caco kovina viosi a linga. Omo liaco, Ululiki poku talavaya lunene waye, otembo yosi o vetiyiwa locisola kuenda ocimãho caye coku kuatisa vana vo sole.

⁵ Ocisola ci ka tu kuatisavo oku talavaya ciwa lunene. Embimbiliya li popia okuti, ocisola “ci lingainga uwa” kuenda “ka ci sandi ovina vialio muẽle.” (1 Va Korindo 13:4, 5) Omo liaco, ocisola ka ci tu ecelela oku linga ovina lonjila yi lekisa ungangala komanu vana tu kasi oku songuila. Pole, tu ka tata vakuetu lesumbilo, loku pitisa kovaso asukila lovisimĩlo viavo okuti vietu ci sule.—Va Filipoi 2:3, 4.

6, 7. (a) Oku sumbila Suku ku lomboloka nye kuenda ocituwa eci ci ka tu kuatisa ndati oku yuvula oku talavaya lãvi lunene? (b) Ocindekaise cipi ci lekisa okuti tu sukila oku sola Suku oco tu u kuatele esumbilo lialua?

⁶ Ocisola ci kuete elitokeko locituwa cikuavo ci tu kuatisa oku talavaya ciwa lunene okuti—oku sumbila Suku. Momo lie ocituwa eci ci kuetele esilivilo? Olosapo 16:6, hati: “Omo lioku sumbila Yehova omunu o tinduka kũvi.” Oku talavaya lãvi lunene, kua kongeliwavo pokati kovina vĩvi tu sukila oku yuvula. Esumbilo tu kuetele Suku, li ka tu kuatisa oku yuvula oku tata lãvi vana va kasi vemẽhi liunene. Momo lie? Esunga liatete lieli tua kũlĩha okuti, Suku o ka tu sombisa konjila ndomo tua va tata. (Nehemiya 5:1-7, 15) Pole, voku sumbila Suku mua kongela ovina vikuavo okuti evi vi sule. Ondaka “esumbilo” kalimi atete, olonjanja vialua ya tiamisiwila kesumbilo lialua li lekisiwa ku Suku kuenda oku u komõha calua. Omo liaco,  Embimbiliya li tokekisa esumbilo locisola tu kuetele Suku. (Esinumuĩlo 10:12, 13) Voku komõha kuaco mua kongela usumba uwa woku yuvula oku sumuisa Suku okuti, ka tu ci lingila omo liusumba woku talisiwa ohali, pole, mekonda liocisola tu u kuetele.

⁷ Ndocindekaise: Sokolola kukamba uwa u kasi pokati komõla utito la isiaye. Omõla o limbuka okuti isiaye u kuetele ocisola konjila ndomo o tata. Pole, omõla wa kũlĩhavo ovina isiaye a yongola okuti ovio eye a linga kuenda o pondola oku tambula epindiso nda o linga ovina ka via sungulukile. Omõla ka kuatela isiaye usumba ka wa sungulukile. Pole, eye o sola calua isiaye. Eye o sanda oku linga ovina lonjila yimue yi taviwa la isiaye. Cimuamue haico catiamẽla kesumbilo tu kuetele Suku. Omo okuti tu sole Yehova Isietu wo kilu, tu kuete usumba woku linga cimue ci pondola oku ‘sumuisa utima’ waye. (Efetikilo 6:6) Tu sole calua oku sanjuisa utima waye. (Olosapo 27:11) Eli olio esunga lieci tu likolisililako oku talavaya ciwa lunene wetu. Tu kũlĩhĩsi lonjila ya suapo ndomo tu ci linga.

8. (a) Omoko yipi ulume a kuete vepata kuenda ku lavokaiwa okuti o talavaya layo ndati? (b) Ulume o lekisa ndati okuti wa sumbila ukãi waye?

⁸ Tete tu kũlĩhĩsi eci catiamẽla kepata. Ku Va Efeso 5:23, ku popia hati: “Ulume eye utue wukãi waye.” Ulume o sukila oku talavaya ndati lomoko Suku o wĩha? Embimbiliya li popia okuti alume va sukila oku amamako oku kala lakãi vavo ndomo ci “likuata lukũlĩhĩso.” Handi vali, olio hati: Va “sumbili ndocikuata ca leñela.” (1 Petulu 3:7) Ko Helasi ondaka ya pongoluiwa okuti “esumbilo,” yi lomboloka “ondando, esilivilo liocina cimue, . . . ale esumbilo.” Olonepa vimue viondaka eyi via pongoluiwa okuti “olombanjaile” kuenda eci ci “kuete esilivilo.” (Ovilinga 28:10; 1 Petulu 2:7) Ulume wa sumbila ukãi waye, lalimue eteke o veta, ale oku u kutisa osõi toke eci a liyeva okuti  ka kuete esilivilo. Pole, eye o limbuka esilivilo liaye kuenda u tata lesumbilo. Ci kaile powiñi ale pulika, eye o lekisa kolondaka kuenda kovilinga okuti ukãi waye o kuete esilivilo liocili kokuaye. (Olosapo 31:28) Ulume o lekisa ovilinga viaco ka soliwa lika kuenda oku sumbiwa lukãi waye, pole, o taviwavo la Suku.

9. (a) Omoko yipi akãi va kuete vepata? (b) Nye ci ka kuatisa ukãi oku talavaya ciwa lovoloño a kuete oco a kuatise ulume waye kuenda onima yipi yi yililako?

⁹ Akãi va kuetevo omoko yimue vepata. Embimbiliya li tukulavo akãi vamue va sumbilile Suku okuti, va kuatisa alume vavo lesumbilo poku va ĩha ovisimĩlo viwa oco ka va ka linge cimue cĩvi. (Efetikilo 21:9-12; 27:46–28:2) Citava okuti ukãi o sokolola vali lonjanga okuti ulume waye ci sule, ale pamue o kuete ovoloño akuavo okuti eye ka a kuete. Ndaño ndoco, ukãi o sukila oku lekisa “esumbilo liocili” kokuaye kuenda oku u pokola” “ndeci ku Ñala.” (Va Efeso 5:22, 33) Onjongole eye a kuete yoku sanjuisa Suku, yu ko kuatisa oku talavaya ciwa lovoloño aye oco a kuatise ulume waye okuti, ko pembula ale oku seteka oku u viala. “Ukãi ukualondunge” o kuatisa ulume waye oco va pamise epata liavo. Poku ci linga, amamako oku kuata ombembua la Suku.—Olosapo 14:1.

10. (a) Ocikele cipi Suku a eca kolonjali? (b) Nye ci lomboloka ondaka “epindiso” kuenda li sukila oku eciwa ndati? (Talavo etosi.)

¹⁰ Olonjali via tambulavo ocikele cimue ku Suku. Embimbiliya li lungula hati: “Ene a va isia, ko ka wenguli onyeño yomãla vene, pole, va tati poku va lungula loku va pindisa ndomo ci likuata leci Yehova a popia.” (Va Efeso 6:4) Vembimbiliya ondaka “oku pindisa” yi lomboloka oku “tekula, oku longisa kuenda oku longa.” Omãla va sukila epindiso; ovo va kuata esanju poku kula nda va endela volonumbi via suñama, vepindiso kuenda volongave via sunguluka. Embimbiliya li tokekisa epindiso liaco, ale elongiso, locisola. (Olosapo 13:24) Omo liaco, lalimue eteke ku ka talavaye lãvi ‘lombueti yepindiso’ lonjila yimue ka ya sungulukile okuti, yi valula konepa yetimba  ale kovisimĩlo. a (Olosapo 22:15; 29:15) Olonjali vina vi eca epindiso lonjila ya tĩla ale lungangala okuti ka va ci lingi locisola, va kasi oku talavaya lãvi lomoko yavo kuenda va pondola oku sumuisa omõlavo. (Va Kolosai 3:21) Konele yikuavo, epindiso lia pita pokati halio li eciwa lonjila ya suapo, li lekisa komãla okuti olonjali vi va sole kuenda via sakalala lekalo liavo lio kovaso yoloneke.

11. Omãla va pondola oku talavaya ndati ciwa lomoko yavo?

¹¹ Anga hẽ omãla va kuetevo omoko yimue? Ovo va pondola oku talavaya ndati ciwa lomoko yaco? Olosapo 20:29 hati: “Ulamba wamalẽhe ongusu yavo.” Ocili okuti, onjila ya velapo yamalẽhe oku talavaya longusu kuenda olohõlo viavo, oku vumba ‘Ululiki wetu wa Velapo.’ (Ukundi 12:1) Ciwa nda amalẽhe va ivaluka okuti ovilinga viavo vi pondola oku kokela esumuo ale esanju kolonjali. (Olosapo 23:24, 25) Omãla nda va pokola kolonjali viavo vina via kakatela ku Suku loku kuama onjila ya suapo, va sanjuisa ovitima violonjali viavo. (Va Efeso 6:1) Oku ci linga, “ci sanjuisa Ñala.”—Va Kolosai 3:20.

12, 13. (a) Akulu vekongelo va sukila oku tenda ndati ocikele va kuete vekongelo? (b) Tukula ocindekaise ci lekisa esunga lieci akulu vekongelo va sukilila oku tata ocunda locisola.

¹² Yehova wa linga eliangiliyo liokuti ku kala akulu vekongelo va songuila ekongelo Liakristão vocili. (Va Heveru 13:17) Alume vaco va loñoloha va sukila oku talavaya lomoko ya eciwa la Suku oco va ece ekuatiso li sukiliwa loku kapako ekalo liwa liocunda. Akulu vekongelo omo liocikele, va kuete hẽ omoko yoku tumĩla vamanji vakuavo? Ocili okuti sio! Akulu vekongelo va sukila oku kala ambombe loku kuata elomboloko lieci Yehova a yongola okuti oco ovo va lingila ekongelo. (1 Petulu  5:2, 3) Embimbiliya li sapuila akulu vekongelo hati: “[lavi] ekongelo lia Suku, lina eye a landa losonde Yomõlaye.” (Ovilinga 20:28) Ondaka eyi ya sulako, yi situlula esunga lia velapo lieci va sukilila oku tata ciwa omunu lomunu vekongelo.

¹³ Sokolola kocindekaise ci kuãimo: Ekamba limue o sole calua li ku pinga oco u lingileko ocina cimue ci kuete esilivilo lialua. Ove wa kũlĩha okuti ekamba liove lia feta ondando yalua kocina caco. Ove hẽ nda kua tatele lutate ocina caco? Cimuamue haico okuti, Suku wa kundika kakulu vekongelo ocikele coku tata ciwa ocina cimue ci kuete esilivilo lialua okuti—ekongelo, muna omanu vaco va sokisiwa ndolomeme. (Yoano 21:16, 17) Yehova o tenda olomeme viaye ndocina cimue ci kuete esilivilo lialua, vina a landa losonde Yomõlaye wongunga Yesu Kristu, londando yimue ya tĩla calua. Akulu vekongelo vana vomboka, ka va ivalako kuenda va tata olomeme via Yehova locisola.

14. Elimi li kuete unene upi?

¹⁴ Embimbiliya kelivulu Liolosapo 18:21, li popia hati: “Olofa lomuenyo vi kasi kunene welimi.” Ocili okuti, elimi li pondola oku koka ovitangi vialua. Helie pokati ketu ka la sumuisiwa lolondaka vimue via popiwa okuti ka via sokoluiwile ciwa, ale viesepu? Pole, elimi li kuetevo unene woku sakula. Olosapo 12:18 li popiavo hati: “Elimi liukualondunge li sakula.” Olondaka viwa haivio vi kuatisa, vi sokisiwa lulela umue wa fina kuenda u sakula utima. Kũlĩhĩsa ovolandu amue.

15, 16. Volonjila vipi tu pondola oku talavaya ciwa lelimi oco tu lembeleke vakuetu?

¹⁵ Kukanda 1 Va Tesalonike 5:14 ku vetiya okuti, ‘lembeleki vana va sumua.’ Ndaño muẽle afendeli va Yehova vakuekolelo, pamue va liyakavo lesumuo lialua. Tu va kuatisa ndati? Va pandiya lutima wosi poku tukula atosi a va kuatisa oku limbuka okuti, va silivila kovaso a Yehova. Tanga lavo ovinimbu vimue Viovisonehua vi situlula ndomo Yehova a va sole kuenda wa kapako “vakuavitima via teka” kuenda “vana va sumua.”  (Olosamo 34:18) Eci tu talavaya lunene welimi oco tu lembeleke vakuetu, tu kasi oku setukula Suku yetu ukuahenda, una “o lembeleka vana va sumua.”—2 Va Korindo 7:6.

¹⁶ Tu pondolavo oku talavaya ciwa lunene welimi poku eca evetiyo vakuetu va sukila. Wa kũlĩha hẽ manji umue wa pumba ngandiaye kolofa? Olondaka viohenda vina vi lekisa okuti tuo kapako, vi pondola oku lembeleka utima waye. Wa kũlĩha hẽ manji umue wa kuka o liyevite okuti ka kuete vali esilivilo? Olondaka vi situlula okuti tu kuete elomboloko liekalo liavo, vi pondola oku va kavuluisa loku va sapuila okuti va kapiwako kuenda va soliwe calua. Wa kũlĩha hẽ manji umue o kasi oku liyaka luveyi ka u kuete esaku? Olondaka viwa tu soneha vukanda umue, oku u telefonalela, ale oku ko nyula, vi pondola oku sanjuisa calua omunu o vela. Ululiki wetu o sanjuka calua eci tu talavaya ciwa lunene woku vangula poku popia “eci ciwa oco okuti vana va yeva va pamisiwa!”—Va Efeso 4:29.

17. Konjila yipi ya velapo tu talavaya lelimi oco tu kuatise vakuetu kuenda momo lie tu sukilila oku ci linga?

¹⁷ Onjila ya velapo yoku talavaya lunene welimi, oku kundila  olondaka viwa Viusoma wa Suku ku vakuetu. Olosapo 3:27 hati: “Ku ka liwekepo oku linga eci ciwa ku una ove o sukila oku ci linga, nda ove o kuete unene woku kuatisa.” Tu kuete ocikele coku kundila vakuetu olondaka viwa viepopelo. Ocili okuti nda ka ca sungulukile oku li selekela etu muẽle esapulo lionjanga lina Yehova a tu pitiya ocali. (1 Va Korindo 9:16, 22) Nye Yehova a lavoka kokuetu okuti oco tu linga kupange woku kunda?

18. Nye Yehova a lavoka kokuetu?

¹⁸ Ocisola tu kuetele Yehova, ci tu vetiya oku lekisa ombili kupange woku kunda Wakristão. Nye Yehova a lavoka kokuetu?  Eye o lavoka cina tu pondola oku eca kokuaye ca tamba ño kekalo liomuenyo wetu, ndomo tua vetiyiwa okuti: “Upange wosi vu linga, u lingi lutima wosi, ndu okuti vu u lingila Yehova, omanu havoko.” (Va Kolosai 3:23) Ndomo Yesu a ci lekisa, ocihandeleko ca velapo ceci: “Sola Yehova Suku yove lutima wove wosi, lomuenyo wove wosi, lolondunge viove viosi kuenda longusu yove yosi.” (Marko 12:30) Ocina Yehova a lavoka kokuetu ceci okuti, omunu lomunu pokati ketu u sola kuenda u fendela lomuenyo waye wosi.

19, 20. (a) Omo okuti vomuenyo mua kongela utima, ovisimĩlo kuenda ongusu, momo lie kua tukuiwila ovina evi vikuavo kelivulu lia Marko 12:30? (b) Nye ci lomboloka oku vumba Yehova lomuenyo wosi?

¹⁹ Nye ci lomboloka oku vumba Suku lomuenyo wosi? Ondaka omuenyo yi tiamisiwila ketimba liosi liomunu, ovoloño aye osi kuenda ovisimĩlo viaye. Omo okuti vomuenyo mua kongela utima, ovisimĩlo kuenda ongusu, momo lie kua tukuiwila ovina evi vikuavo kelivulu lia Marko 12:30? Ocindekaise ci kuãimo ci ka tu kuatisa oku kuata elomboloko liaco. Kosimbu omunu wa ponduile oku li landisa eye muẽle (okuti omuenyo waye) ndupika. Citava okuti, upika ka vumbi cime caye lutima waye wosi; citavavo okuti ka talavaya longusu yaye yosi, ale ovoloño aye osi oco a kuatise cime caye. (Va Kolosai 3:22) Yesu pamue wa tukula ovina viaco vikuavo oco a tõlise ondaka yokuti, ka tu ka seleki lacimue ci pondola oku kuatisa kupange tu lingila Suku yetu. Oku vumba Yehova lomuenyo wetu wosi, ci lomboloka oku likolisilako calua oku talavaya longusu yetu kuenda olohõlo vietu kupange waye.

²⁰ Upange u lingiwa lomuenyo wetu wosi anga hẽ u lomboloka okuti vosi tu sukila oku talavaya otembo kuenda ongusu yimuamue kupange woku kunda? Eci nda ka ci tẽliwa, momo apondolo kuenda ovoloño omunu lomunu ka a lisokele. Ndeci, umalẽhe umue o kuete uhayele uwa kuenda olohõlo vialua, pamue o pondola oku talavaya vali calua kupange woku kunda okuti, vana va kuete olohõlo vitito omo lioku kuka, ci sule.  Omunu umue ka kuelele okuti ka kuete ocikele coku tata epata, citava okuti o pondola oku talavaya vali calua okuti, vana va kuete ocikele coku tata epata, ci sule. Nda ongusu kuenda apondolo etu a tu ecelela oku talavaya vali calua kupange woku kunda, tu sukila oku eca olopandu omo liovina viaco! Tu yuvuli oku vetela evelo vakuetu, ale oku li sokisa lavo kovina evi. (Va Roma 14:10-12) Pole, tu sukila oku talavaya lunene wetu oco tu vetiyi vakuetu.

21. Onjila yipi ya velapo haiyo yi kuete vali esilivilo yoku talavaya lunene wetu?

²¹ Yehova wa tumbika ongangu ya lipua yoku talavaya ciwa lunene. Etu tumanu ka tua lipuile, tu sukila oku likolisilako oco tu u setukule lonjila ya sunguluka. Tu pondola oku talavaya ciwa lunene wetu poku tata lesumbilo omanu vana va kasi vemẽhi liunene wetu. Handi vali, tu sukila oku linga lomuenyo wetu wosi upange woku popela omanu una Yehova a tu handeleka okuti, oku kunda. (Va Roma 10:13, 14) Yehova o sanjuka calua eci ove okuti omuenyo wove wosi, o kasi oku likolisilako oku linga cosi o tẽla. Ocili okuti, ove o pondola oku vetiyiwa oku linga lutima wove wosi cosi o tẽla kupange wa Suku yaco wa sunguluka haeye ukuacisola! Ka kuli onjila ya velapo ale yeyi yi kuete esilivilo lialua yoku talavaya lunene wetu.