1, 2. Koloneke vilo, ovina vipi omanu va siata oku pumba kuenda tu liyeva ndati?

 WA muile ale hẽ omõla umue o kasi oku lila omo ocikuata caye a sole coku papala ca nyelela ale ca tetuka? Oku lila kuaco, ku sumuisa calua! Anga hẽ wa muile ale ndomo ocipala comõla waco ci kala eci isiaye a sanga ocikuata caco, ale oku ci semũlũla? Citava okuti kolonjali oku linga ocina caco, ocina cimue ca leluka. Pole, omõla o sanjuka calua loku komõha. Ocina cimue ca molẽhele okuti ka citava oku ci semũlũla, ca tumbuluiwa vali!

² Yehova OnjaIi ya velapo, o kuete unene woku tumbulula ovina omãla vaye va palo posi va sima okuti ka vi tumbuluiwa vali. Ocili okuti, ka tu kasi oku vangula catiamẽla kovikuata vioku papala. Koloneke vilo, ‘via sulako okuti, ekalo lia tĩla calua,’ tua siata oku pumba ovina vi kuete esilivilo. (2 Timoteo 3:1-5) Ovina vialua omanu va kuete vi molẽha ndu okuti via velapo ndeci, onjo, ovokuasi, upange woku sanda eteku kuenda uhayele, otembo yosi vi kasi kohele. Tu sumua calua poku mola oku nyõliwa kuongongo kuenda oku imũha kuovikũla vimue. Ocina ci tu sumuisa vali calua oku fa kuomunu umue tu sole. Evalo lioku pumba omunu umue tu sole, lialua calua.—2 Samuele 18:33.

3. Elavoko lipi li lembeleka li sangiwa Kovilinga 3:21 kuenda Yehova o ka ci tẽlisa ndati?

³ Tu lembelekiwa calua poku lilongisa catiamẽla kunene woku tumbulula wa Yehova! Ndomo tu ka ci konomuisa, etendelo liovina Suku a ka tumbuluilako omãla vaye va palo posi, li komõhisa calua. Embimbiliya li lekisa okuti Yehova o yongola oku ‘tumbulula ovina viosi.’ (Ovilinga 3:21) Oco ci tẽlisiwe,  Yehova o ka talavaya Lusoma wa Mesiya u vialiwa Lomõlaye, Yesu Kristu. Ovovangi a lekisa okuti, Usoma waco wa fetika oku viala kilu tunde kunyamo 1914. a (Mateo 24:3-14) Nye ci ka tumbuluiwa? Tu kũlĩhĩsi vimue pokati kovilinga vinene via Yehova vioku tumbulula. Vimue pokati kavio tu pondola ale oku vi mola loku vi yevela kutima. Viosi vikuavo viokaliye, Yehova o ka vi lingila omanu vosi kovaso yoloneke.

4, 5. Nye ca pita lafendeli va Suku kunyamo 607 O.Y. kuenda elavoko lipi Yehova a va ĩha?

⁴ Cimue pokati kovina Yehova a tumbulula ale, efendelo liocili. Oco tu kũlĩhe elomboloko liaco, loku teta onimbu tu kũlĩhĩsi ulandu watiamẽla Kuviali wo Yuda. Eci ci ka tu kuatisa oku kuata elomboloko liwa liatiamẽla kunene Yehova a kuete woku lingisa vali ovina viosi oco vi kale viokaliye.—Va Roma 15:4.

⁵ Sokolola ndomo va Yudea vakuekolelo va liyeva kunyamo 607 O.Y., eci o Yerusalãi ya nyõliwa. Olupale luavo luna lua soliwile calua lua nyõliwa kuenda ovimbaka vialio via lunduiwa. Handi vali, onembele yulamba yina ya tungiwile la Salomone okuti oyo lika ya kala ono yefendelo liocili lia Yehova palo posi, ya siala alunda. (Olosamo 79:1) Vana va supilepo vambatiwa kumandekua ko Bavulono, kuenje ofeka yavo ya linga ocitililo covinyama viovusenge. (Yeremiya 9:11) Kocisimĩlo ca va Yudea, ca kala ndu okuti lalimue eteke va ka tiukila vali kofeka yavo. (Olosamo 137:1) Pole, Yehova una wa popele tunde osimbu catiamẽla kenyõleho liaco, wa likuminya okuti o ka tumbulula ovina via pumbiwa.

6-8. (a) Osapi yipi ya siata Vovisonehua viovaprofeto va Heveru kuenda efetikilo lipi lia tẽlisiwa liovitumasuku viaco? (b) Ovitumasuku vialua viatimẽla koku tumbulula via tẽlisiwa ndati kafendeli va Suku vo koloneke vilo?

 ⁶ Ocili okuti, oku tumbuluiwa kua kala osapi ya siatele vovisonehua viovaprofeto va Heveru. b Yehova pocakati covaprofeto vaco, wa likuminyile oku tumbulula ofeka okuti mu tungiwa vali lomanu, osi yaco yima ciwa, ofeka yi teyuiwa kovinyama viovusenge kuenda kovanyãli. Elomboluilo lioku tumbuluiwa kuofeka yaco, lia kala ndocumbo cimue ca posoka! (Isaya 65:25; Esekiele 34:25; 36:35) Ca velapo vali ceci okuti, efendelo liocili kuenda onembele, via laikele oku tumbuluiwa. (Mika 4:1-5) Ovitumasuku viaco via eca elavoko ku va Yudea vana va kala kumandekua poku va kuatisa oku pandikisa 70 kanyamo ko Bavulono.

⁷ Noke otembo yoku tumbulula ya pitĩlapo. Va Yudea eci va yovuiwa kumandekua wo Bavulono, va tiukila ko Yerusalãi kuenje va tumbulula onembele ya Yehova. (Esera 1:1, 2) Osimbu va kala oku fendela Yehova lonjila ya suapo, eye wa enda oku lingisa okuti, osi yavo yima ciwa loku kuata ombembua. Eye wa enda oku va teyuila kovanyãli kuenda kovinyama viovusenge vina via tungile vofeka yavo otembo yalua. Citava okuti va kuata esanju lialua omo liunene woku tumbulula wa Yehova! Pole, ovolandu aco a kala ño efetikilo limue litito lioku tẽlisiwa kuovitumasuku viatiamẽla koku tumbulula. Kua laikele oku tẽlisiwa ovina via velapo “konepa ya sulako yoloneke” okuti, koloneke vietu vilo eci Kapiñala ka Soma Daviti una wa likuminyiwa tunde osimbu a ponduile oku vialekiwa.—Isaya 2:2-4; 9:6, 7.

⁸ Noke yoku vialekiwa Kusoma wo kilu kunyamo 1914, Yesu wa fetika oku eca okulia kuespiritu kafendeli va Suku vakuekolelo palo posi. Ndeci Kuro wo ko Persia poku yula o Bavulono kunyamo 537 O.Y., a yovola ocisupe ca va Yudea, haico Yesu a yovola ocisupe ca va Yudea konepa yespiritu katavo osi liesanda o “Bavulono Yinene” okuti, ocisoko cetavo liesanda. (Esituluilo 18:1-5; Va Roma 2:29) Oku upisa kunyamo 1919 toke cilo, Akristão vocili  va siata oku fendela Yehova lonjila ndomo eye a yongola. (Malakiya 3:1-5) Tunde kotembo yaco, afendeli va Yehova va siata oku fendela Suku vonembele yespiritu ya yelisiwa yina eye a ecelela okuti o fendeliwa lonjila ya sunguluka. Koloneke vilo, momo lie ci kuetele esilivilo kokuetu?

9. Noke yoku fa kuovapostolo va Yesu, atavo esanda a vĩhisa ndati efendelo liocili, pole, nye Yehova a linga koloneke vilo?

⁹ Sokolola kulandu waco. Akristão vo kocita catete va kuatele asumũlũho alua konepa yespiritu. Pole, Yesu lovapostolo vaye va popele okuti noke liotembo yimue omanu vamue va laikele oku liwekapo oku fendela Suku lonjila ya suapo. (Mateo 13:24-30; Ovilinga 20:29, 30) Noke yoku fa kuovapostolo va Yesu, kua kala Akristão valua vesanda. Asongui vetavo va fetika oku longisa oviholo kuenda ovituwa vietavo liesanda. Handi vali, ca lingisa okuti omanu ka va kuata ukamba la Suku omo lioku va longisa okuti, Suku o panga onepa Komunu Umosi Muvatatu elongiso lina ka va tẽla oku kuata elomboloko liaco. Ovo va siatavo oku longisa omanu okuti, va sukila oku likekembela akandu avo kovitunda oco va eceliwe loku likutilila ku Maria kuenda “kolosandu” vialua okuti ku Yehova hakoko. Elongiso liaco liamamako vokuenda kuotembo yalua, pole, nye Yehova a linga? Yehova wa kuatisa kuenda wa tumbulula efendelo liocili pokati koluali lueyuka latavo esanda ha-o a vĩha a sangiwa voluali. Tu pondola oku popia okuti etumbululo liaco, elinga limue li kuete esilivilo lia velapo lia lingiwa koloneke vilo.

10, 11. (a) Ovina vipi vivali via kongela vocumbo cespiritu kuenda ove wa kongeliwamo ndati? (b) Omanu vapi Yehova a siata oku nena vocumbo cespiritu kuenda va ka kuata esumũlũho lioku mola nye?

¹⁰ Omo lieci Yehova a linga, Akristão vocili koloneke vilo va sanjukila ocumbo cespiritu cina ca mioñoluiwa haico ci kasi oku amamako oku kula. Nye ca kongela vocumbo caco cespiritu? Mua kongela ovina vivali. Catete, efendelo liocili lia Yehova Suku yocili. Eye wa tu sumũlũisa lonjila yimue yoku fendela okuti ka muli ovohembi ale oku pengisiwa kualongiso. Handi vali, wa tu sumũlũisavo lokulia kuespiritu. Kuenje tu pondola oku lilongisa  catiamẽla ku Isietu wo kilu, oku u sanjuisa kuenda oku kuata ukamba laye. (Yoano 4:24) Ocina cavali catiamẽla kocumbo cespiritu, mua kongela omanu. Ndomo uprofeto Isaya a ci popele, “konepa ya sulako yoloneke,” Yehova wa siata oku longisa afendeli vaye oku kala vakuambembua. Eye wa imũla uyaki pokati ketu. Ndaño lekambo lietu lioku lipua, eye o tu kuatisa oku ‘wala omunu wokaliye.’ Eye o sumũlũisa alikolisilo etu poku tu ĩha espiritu sandu liaye lina li tu kuatisa oku kuata ovituwa viwa. (Va Efeso 4:22-24; Va Galatia 5:22, 23) Nda o linga ovina ndomo ci likuata lespiritu lia Suku, o panga onepa kocumbo cespiritu.

¹¹ Yehova wa siata oku nena vocumbo cespiritu omanu vana a sole okuti, vo solevo haivo va sole ombembua kuenda va kuete “enyona liukũlĩhĩso wa Suku.” (Mateo 5:3) Ovo va ka kuata esumũlũho lioku mola oku tumbuluiwa ku komõhisa kuomanu kuenda kuoluali luosi.

12, 13. (a) Momo lie ovitumasuku viatiamẽla koku tumbulula vi ka tẽlisiwila handi volonepa vikuavo? (b) Ndomo ca situluiwa vocumbo Cedene, cipi ocipango ca Yehova catiamẽla kongongo kuenda momo lie ci tu ĩhila elavoko?

¹² Ovitumasuku vialua viatiamẽla koku tumbulula, vi tiamisiwila vali kovina vikuavo okuti oku tumbuluiwa lika konepa yespiritu ci sule. Ndeci, uprofeto Isaya wa soneha eci catiamẽla kotembo yimue okuti, olombei, ovilema, olomeke kuenda ovisitatũi via laikele oku sakuiwa loku malako olofa otembo ka yi pui. (Isaya 25:8; 35:1-7) Olohuminyo evi ka via tẽlisiwile ku va Isareli vo kosimbu. Ndaño okuti ovitumasuku viaco vi kasi oku tẽlisiwa koloneke vilo konepa yespiritu, tu kuete asunga alua oku tava okuti, kovaso yoloneke vi ka tẽlisiwa muẽle kolonepa viosi komanu vosi. Pole, tua ci kũlĩha ndati?

¹³ Vocumbo Cedene, Yehova wa situluile ciwa ocipango caye catiamẽla kongongo cokuti: mu kala epata lia sanjuka, li kuete uhayele, halio li likuete omunga. Ulume lukãi va kuatele ocikele coku tata oviluvo viosi, longongo yosi kuenda oku yi pongolola oco yi linge Ocumbo Celau. (Efetikilo 1:28) Ovina tu lete koloneke vilo, via litepa calua levi Yehova a yonguile. Pole, kolela okuti,  ocipango ca Yehova lalimue eteke ci ka ponya. (Isaya 55:10, 11) Yesu omo okuti eye Soma Yusoma wa Suku, o ka lingisa okuti ongongo yosi yi linga Ocumbo Celau.—Luka 23:43.

14, 15. (a) Yehova o ka lingisa ndati okuti ‘ovina viosi vi linga viokaliye?’ (b) Omuenyo u ka kala ndati Vocumbo Celau kuenda ocina cipi ci ku vetiya vali?

¹⁴ Sokolola oku mola ongongo yosi oku pongoluiwa Ocumbo Celau! Catiamẽla kotembo yaco, Yehova wa popia hati: “Tala! Ovina viosi ndi vi lingisa viokaliye.” (Esituluilo 21:5) Sokolola kueci ovina viaco vi ka lomboloka. Yehova noke eci a ka talavaya lunene waye woku kundula oluali lulo lua vĩha, ku ka kala “ovailu okaliye longongo yokaliye.” Eci ci lomboloka okuti, uviali umue wokaliye oku upisa kilu, u ka viala omanu va palo posi vana va sole Yehova, haivo va linga ocipango Caye. (2 Petulu 3:13) Satana lolondele viaye ka va ka kuata unene woku linga cimue. (Esituluilo 20:3) Tunde kolohuluwa vianyamo, ci ka kala onjanja yatete komanu okuti ka va ka tala ohali yi tunda kovituwa vĩvi via Satana viesuvu kuenda vikuavo. Ocili okuti, tu ka kuata ekavuluko lialua!

¹⁵ Oku sulako, tu ka tata ongongo ya posoka ndeci nda ya tatiwa ale tunde kefetikilo. Yehova wa lulika ongongo lonjila yimue okuti oyo muẽle yi pondola oku li tumbulula. Oviva viovava kuenda olondui vina via vĩhisiwa, vi ka liyelisa ovio muẽle nda ono yevĩho liaco ya kunduiwa; ovisenge via posoka vina via nyõliwa lovoyaki, vi pondola oku li tumbulula nda ovoyaki aco a puako. Tu ka kuata esanju lialua poku talavaya ndomo ci likuata lovihandeleko viongongo, poku yi kuatisa oco yi linge Ocumbo Celau okuti, oluali luosi lu kala ocumbo Cedene muna mu ka kala ovina viñi viñi! Omanu va ka kuata ombembua loviluvo viosi vio kilu lieve okuti, ka va ka kundula epata lalimue liovinyama, ale liovikũla. Ndaño muẽle omãla, ka va ka kuata usumba laumue lovinyama viovusenge. —Isaya 9:6,7; 11:1-9.

16. Vocumbo Celau Yehova o ka tumbulula ndati ekalo liomunu lomunu?

¹⁶ Yehova o ka tumbululavo ekalo liomunu lomunu. Noke lio Harmagedo, vana va ka puluka va ka mola ovikomo vioku sakuiwa kuomanu voluali luosi. Ndeci Yesu a linga osimbu a kala palo  posi, o ka talavaya lunene wa Suku woku tumbulula oco a patulule ovaso olomeke, oku situlula ovisitatũi, oku sakula ovilema kuenda vana va vela. (Mateo 15:30) Vana va kuka va ka sanjukila oku kuata vali ongusu, uhayele kuenda olohõlo ndevi viamalẽhe. (Yovi 33:25) Ka ku ka kala vali anyõle, ovimatamata vietimba vi ka tumbuluiwa kuenda asipa a ka kuata vali olohõlo. Omanu vosi vakuepokolo va ka limbuka okuti ovitangi viosi via kokiwa lekandu, vi ka tepuluka kamue kamue toke eci vi imũha. Tu ka eca olopandu vialua ku Yehova Suku omo liunene waye u komõhisa woku tumbulula! Cilo, tu tiamisili utima kocina cimue ci sanjuisa catiamẽla kotembo yaco yetumbuluko.

17, 18. (a) Momo lie Yesu a pisila va Sadukeo? (b) Ovitangi vipi via vetiya Eliya oku pinga ku Yehova oco a linge ocikomo coku pindula?

¹⁷ Kocita catete K.K., asongui vamue vetavo va tukuiwa okuti va Sadukeo, ka va tavale kepinduko. Yesu wa va pisa lolondaka viokuti: “Ene wa lueyi, momo ka wa kũlĩhĩli Ovisonehua ndaño unene wa Suku.” (Mateo 22:29) Ovisonehua vi situlula okuti Yehova o kuete unene woku tumbulula. Ndamupi?

¹⁸ Sokolola eci ca pita koloneke via Eliya. Ukãi umue ocimbumba wangatele ocivimbi comõlaye wongunga. Ocili okuti uprofeto Eliya una wa sikĩlile konjo yocimbumba caco votembo yimue, co sumuisile. Tete, eye wa popelele ale omõlaco konjala. Citava okuti, Eliya wa kuatele ukamba wa pama la kakuenje kaco. Ina yaye wa sumuile calua. Onjivaluko a kuatele yulume waye wa fa ale, ya kala lika kakuenje kaco. Pamue wa kuatele elavoko liokuti kovaso yoloneke eci eye a ka kuka omõlaco o ko kuatisa. Lesumuo lialua, ocimbumba caco ca kala lusumba wokuti, pamue Suku o kasi loku u kangisa omo liekandu limue a linga konyima. Eliya ka tẽlele oku likandangiya poku mola ocitangi caco. Lutate walua, wopa ocivimbi vovoko a ina yaco, wa londa vohondo yaye, kuenje wa pinga ku Yehova Suku oco a tumbulule omuenyo womõlaco.—1 Olosoma 17:8-21.

19, 20. (a) Avirahama wa lekisa ndati okuti wa kolelele kunene woku tumbulula wa Yehova kuenda pi kua kunamẽlele ekolelo liaye? (b) Yehova wa sumũlũisa ndati Eliya omo liekolelo liaye?

¹⁹ Eliya ka kaile omunu watete wa tavele kepinduko. Avirahama  una wa kala komuenyo osimbu, wa tavele okuti Yehova o kuete unene woku tumbulula. Momo lie? Momo eci Avirahama a kuata 100 kanyamo kuenda Sara 90 kanyamo, Yehova wa tumbuluile epondolo liavo lioku cita omãla poku ecelela locikomo okuti, Sara o cita omõla umue ulume. (Efetikilo 17:17; 21:2, 3) Noke, eci omõlaco a linga ukulu, Yehova wa pinga ku Avirahama oco o lumbe. Avirahama wa kolelele okuti, Yehova wa ponduile oku tumbulula omuenyo womõlaye wa soliwa Isake. (Va Heveru 11:17-19) Omo liekolelo liaco lia pama, Avirahama osimbu ka londele komunda oco a ka lumbe omõlaye, wa sapuila akuenje vaye hati, eye la Isake va ka tiuka.—Efetikilo 22:5.

²⁰ Yehova wa popela Isake, kuenje ka ca sukilile epinduko vepuluvi liaco. Kulandu wa Eliya, omõla a cimbumba wa file ale, pole, ka pa pitile otembo yalua. Yehova wa sumũlũisa ekolelo liuprofeto poku pindula omõla. Noke Eliya wa eca omõla ku inaye lolondaka ka vi ivaliwa viokuti: “Tala omõlove o kasi vali lomuenyo.”—1 Olosoma 17:22-24.

21, 22. (a) Ovolandu epinduko a sonehiwa Vovisonehua a kuata ocimãho cipi? (b) Nye ci lekisiwa ku Yoano 5:28, 29 catiamẽla kepinduko li ka lingiwa Vocumbo Celau kuenda helie o ka li linga?

²¹ Owu owo ulandu watete tu sanga Vembimbiliya wokuti, Yehova wa talavaya lunene waye woku pindula omanu oco va kale vali komuenyo. Noke Yehova wa ecavo ku Eliseu, ku Yesu, ku Paulu kuenda ku Petulu unene woku pindula vana va fa. Ocili okuti, omanu vana va pinduiwile, noke veya vali oku fa. Pole, ovolandu aco Embimbiliya, a tu lekisa ovina vi komõhisa Yehova a ka linga kovaso yoloneke.

²² Vocumbo Celau, Yesu o ka tẽlisa ocikele caye cokuti, “ame ndipinduko haime ndimuenyo.” (Yoano 11:25) Eye o ka pindula olohuluwa viomanu poku va ĩha vali epuluvi lioku kala komuenyo otembo ka yi pui Vocumbo Celau palo posi. (Yoano 5:28, 29) Sokolola oku lisanga kuakamba lapata va litepa osimbu omo liolofa kuenda oku liyolela pokati lesanju lialua! Omanu vosi va ka sivaya Yehova omo liunene waco woku tumbulula.

23. Pokati kovikomo viosi viunene wa Yehova cipi ca velapo? Eci ci tu ĩha ekolelo lipi liatiamẽla kovaso yoloneke?

 ²³ Yehova wa linga ohuminyo yimue yi tu kuatisa oku kolela kokuaye okuti, o pondola oku pindula vana va fa. Pokati kovikomo via velapo viunene waye, wa pindula Omõlaye Yesu ndociluvo ca velapo cespiritu poku u kapa pomangu yavali okuti, Yehova eye lika u velapo. Yesu una wa pinduiwa, wa li molẽhisa kolombangi vialua. (1 Va Korindo 15:5, 6) Citava okuti, uvangi waco wa vetiyavo omanu vana vakuakupatãla oku tava kepinduko liaco. Yehova o kuete unene woku tumbulula omuenyo.

24. Momo lie tu kuetele ekolelo liokuti Yehova o ka pindula vana va fa? Elavoko lipi omunu lomunu a pondola oku kapako?

²⁴ Yehova ka kuete lika unene woku pindula vana va fa, pole, o kuetevo onjongole yoku ci linga. Catiamẽla kueci Yovi ukuekolelo a vetiyiwa oku popia, tu pondolavo oku popia okuti, Yehova o kuete onjongole yoku pindula vana va fa. (Yovi 14:15) Ku vetiyiwa hẽ oku kuata ukamba la Suku yetu o kuete onjongole yoku talavaya lunene waye woku tumbulula ovina lonjila yi situlula ocisola? Ivaluka okuti, epinduko ocina cimue ño pokati kovopange alua a Yehova oku tumbulula. Osimbu wamamako oku kuata ukamba wa pama laye, otembo yosi kapako elavoko lioku ka mola epuluvi Yehova a ka ‘lingisa ovina viosi viokaliye.’—Esituluilo 21:5.