1-3. (a) Esumũlũho lipi olondonge via kuata poku endeanda la Yesu? Kuenda nye eye a linga okuti ca va kuatisa oku ivaluka eci a va longisa? (b) Momo lie alusapo awa a lelukila oku a ivaluka?

 OLONDONGE via endaenda la Yesu via kuata esumũlũho limue linene. Via kala oku longisiwa Lulongisi wa Velapo. Via yeva eci a va situluila Ondaka ya Suku poku va longisa ocili. Olondonge via sukilile oku patekela ovina eye a popia, omo olondaka viaye ka via sonehiwile handi. a Pole, Yesu wa va longisa lonjila yimue ya leluka oco a vi kuatise oku patekela. Wa ci linga ndati? Wa ci linga poku vi longisa lalusapo.

² Alusapo awa a leluka oku a patekela. Ulume umue usonehi wa limbuka okuti, alusapo “a pondola oku eca elomboloko lieci ca yeviwa ndocina cimue ci letiwe kuenda a kuatisa olonjeveleli oku kuata ocisimĩlo ceci ci kasi oku popiwa.” Ndeci ovina vi letiwe vi tu kuatisa oku sokolola ciwa, cimuamue haico, alusapo a tu kuatisa oku kuata elomboloko liwa liondaka yimue. Alusapo a eca ongusu kolondaka kuenda a tu longisa ovina tu pondola oku patekela.

³ Kilu lieve ka kua la kala omunu laumue wa loñolohele koku longisa lalusapo okuti Yesu Kristu, ci sule. Toke koloneke vilo, alusapo aye a leluka oku a ivaluka. Momo lie Yesu a longasaila lalusapo? Nye co kuatisa oku tukula  alusapo awa? Tu pondola ndati oku talavaya lalusapo poku longisa omanu?

4, 5. Momo lie Yesu a tukowaila alusapo?

⁴ Embimbiliya li tukula ovina vivali vieci Yesu a longisila lalusapo. Catete, wa ci lingila oku tẽlisa ocitumasuku. Kelivulu lia Mateo 13:34, 35, tu tangako hati: “Yesu wa sapuila owiñi ovina evi viosi lalusapo. Ocili, ka va sapuilile cimue te lalusapo, oco ku tẽlisiwe eci ca popiwa pocakati cuprofeto hati: ‘Ndi ka vangula lalusapo.’” Uprofeto waco wa tukuiwa ndeti kelivulu lia Mateo, usonehi Wosamo 78:2. Usonehi waco, wa kuatisiwa lespiritu lia Suku, eci handi Yesu ka citiwile. Tu konomuisi elomboloko liaco. Eci kua kambele anyamo alua, Yehova wa sokiyile ale okuti Mesiya o ka longisa lalusapo. Yehova wa limbukile okuti oku longisa lalusapo ci kuete esilivilo.

⁵ Cavali, Yesu wa tukola alusapo oco a tepise omanu vakuavitima via “siva.” (Mateo 13:10-15; Isaya 6:9, 10) Alusapo a situlula ndati ovisimĩlo viomanu? Olonjanja vimue, eye wa yonguile okuti olonjeveleli viaye vi u pinga oco a va situluile elomboloko liolondaka viaye. Omanu vomboka va lingaile apulilo, osimbu okuti vakuepela ka va ci lingile. (Mateo 13:36; Marko 4:34) Alusapo a Yesu a situluile ocili komanu vana va yonguile oku kuata elomboloko. Pole, vakuepela ocili ka ca va situluiwilile.

6. Alusapo a Yesu a kuata ocimãho cipi?

⁶ Alusapo a Yesu a kuata ovimãho vikuavo vi silivila. Alusapo aco, a vetiya omanu oku yevelela. A kuatisa oku kuata elomboloko liwa liovina. Ndomo tua ci mola kefetikilo, alusapo a Yesu a kuatisa olonjeveleli oku ivaluka olondaka viaye. Vohundo yo Komunda, yi sangiwa kelivulu lia Mateo kocipama 5:3–7:27, Yesu wa sia ongangu  yiwa yoku longisa lalusapo. Kua lingiwa olokonda vimue vi lekisa okuti vohundo eyi Yesu wa tukula eci ci soka 50 kalusapo. Oco ci tu lomboloke, ohundo yaco yi pondola oku tangiwa lolukandi votembo yi soka 20 kakukutu kuenda vokuenda 20 kolosengundu ku tukuiwa olusapo lumosi! Yesu wa limbukile esilivilo lioku longisa lalusapo!

7. Momo lie tu sukilila oku setukula Yesu poku longisa lalusapo?

⁷ Omo okuti tulondonge via Kristu, tu sukila oku setukula oku longisa kuaye lalusapo. Ndeci olosimbolua vi pepisa okulia, alusapo a pondola oku vetiyila omanu kueci tu kasi oku longisa. Oku pongiya ciwa olondaka, ci kuatisa oku kuata elomboloko liwa liovina via velapo. Tu konomuisi eci ca lingisa okuti alusapo a Yesu a kuata onima yiwa. Kuenje tu ka lilongisa ndomo tu pondola oku kuama onjila yaco yoku longisa.

8, 9. Yesu wa tukola ndati alusapo lonjila yimue ya leluka? Kuenda nye eye a linga oco alusapo aco a kuate esilivilo?

⁸ Yesu poku longisa, wa enda oku sokisa ovina lonjila yimue ya leluka. Olondaka via leluka vi kuatisa oku patekela ovina via velapo viespiritu. Eci Yesu a lungula olondonge viaye oco ka vika sakalale lika lovina vieteke leteke, eye wa sokisa ekalo liavo ‘lolonjila’ kuenda “olonelẽho viovusenge.” Olonjila ka vi limi kuenda olonelẽho ka vi poti. Pole, Suku o vi tata. Etosi lia velapo Yesu a yonguile oku longisa lieli okuti, nda Suku o tata olonjila kuenda olonelẽho, o ka tatavo omanu vana va “sandiliya tete Usoma.”—Mateo 6:26, 28-33.

⁹ Yesu poku longisa wa enda oku sokisa. Oku sokisa oku tukula ondaka yimue yi kuete elomboloko likuavo. Pole, wa ci linga lonjila yimue ya leluka. Onjanja yimue  wa sapuila olondonge viaye hati: “Ene vucinyi coluali.” Olondonge via kuata elomboloko liolusapo luaco. Lolondaka kuenda ovilinga viavo, ovo va tuila ocinyi cespiritu kuenda va kuatisa omanu oku sivaya Suku. (Mateo 5:14-16) Tu konomuisi alusapo akuavo a Yesu eci a popia hati: “Ene vumongua woluali” kuenda “Ame nduyuva, ene vuvianja viaco.” (Mateo 5:13; Yoano 15:5) Alusapo aco a lelukile haivo a kuata unene walua.

10. Alusapo api o pondola oku tukula poku longisa?

¹⁰ O pondola oku tukula ndati alusapo poku longisa? Ku sukila oku tukula ovina via tatama. Sokolola ño olusapo lumue lua leluka. Pamue o kasi oku lombolola ocipama catiamẽla kepinduko kuenda o yongola oku lekisa okuti oku pindula ava va fa, hacitangiko ku Yehova. Olondaka vipi o ka tukula? Embimbiliya li sokisa olofa lotulo. Citava oku popia hati: “Suku o pondola oku pindula ava va fa ndeci tu pasula omunu kotulo.” (Yoano 11:11-14) Pamue o yongola oku lekisa okuti omãla va sukila oku tatiwa locisola kuenda ocikembe oco va kule ciwa. Olusapo lupi o pondola oku tukula? Embimbiliya li sokisa omãla “dovisiakata viuti woliveira.” (Osamo 128:3) Citava okuti o popiavo hati: “Omõla o sukila ocisola locikembe ndeci uti u sukila ovava kuenda utanya.” Olondaka vioku sokisa nda via leluka, vi ka kuatisa olonjeveleli oku kuata elomboloko liwa.

11. Lombolola ovina vimue Yesu a enda oku mola vutila ko Galilea okuti wa vi tukola valusapo.

¹¹ Yesu wa kuata uloño walua woku tukula alusapo a tiamẽla komuenyo womanu. Alusapo alua, wa a tiamisilile kovina a enda oku mola ko Galilea vutila waye. Sokolola ño handi omuenyo wa Yesu eci a kala palo posi. Olonjanja viñami eye a enda oku mola inaye o fula osema,  oku kapa etumbisa vosema yoku yoka olombolo, oku miha ondiyelo kuenda oku komba vonjo? (Mateo 13:33; 24:41; Luka 15:8) Olonjanja viñami a mola vakuakupipa olõsi va imba owanda Vokalunga ko Galilea? (Mateo 13:47) Olonjanja vialua, wa molavo ndomo omãla va papalela pocila. (Mateo 11:16) Yesu wa enda oku mola ovina vikuavo okuti, wa vi tukola valusapo aye. Ndeci, oku imba ombuto, ocipito cuvala kuenda oku ungula.—Mateo 13:3-8; 25:1-12; Marko 4:26-29.

12, 13. Volusapo wulume u Samaria momo lie Yesu a tukuila onjila yi “tunda ko Yerusalãi oku lokila ko Yeriko”?

¹² Valusapo aco, Yesu wa tukola ovina olonjeveleli via kũlĩhĩle ciwa. Onjanja yimue, eye wa fetika olusapo luaye lua tiamẽla kulume u Samaria loku popia hati: “Ulume umue wa tunda ko Yerusalãi oku enda ko Yeriko kuenda wa lisanga lovingumba kuenje vio punda, vio tipula, . . . vio sia okuti o panda koku fa.” (Luka 10:30) Yesu wa tukula onjila yi ‘tunda ko Yerusalãi oku lokila ko Yeriko,’ oco a lombolole etosi limue. Eci a tukula olusapo luaco, wa kala ko Yudea ocipepi lo Yerusalãi. Olonjeveleli viaye via kũlĩhĩle ciwa onjila yaco. Ovo va kũlĩhĩle okuti vonjila yaco mua kala ohele, enene vali nda omunu enda lika liaye. Omunu wosi wa pitaile lika liaye vonjila yaco, wa enda oku kuatiwa lovingumba.

¹³ Yesu wa tukula ovina vikuavo via kũlĩhĩwile via tiamẽla konjila yi “tunda ko Yerusalãi oku lokila ko Yeriko.” Ndomo ca tukuiwa volusapo luaco, vonjila yaco, tete mua pita ocitunda noke u Lewi, pole, lomue wa talama oku u kuatisa. (Luka 10:31, 32) Ovitunda via lingaile upange vonembele ko Yerusalãi kuenda va Lewi va enda oku kuatisa Ovitunda. Ovitunda vimue kuenda va Lewi, va enda oku kala ko Yeriko eci vonembele ka mua kaile upange. O Yeriko lo Yerusalãi, ya kala ocinãla ci soka  23 kolokilometulu. Vonjila yaco, omo va enda oku pita. Yesu wa popia okuti ulume waco ongende, wa kala oku “tunda ko Yerusalãi.” Eci ca lombolokele ciwa kolonjeveleli viaye. Momo o Yerusalãi ya kala komunda okuti o Yeriko vombuelo. Omo liaco, omanu poku tunda “ko Yerusalãi” va enda “oku loka.” b Yesu wa enda oku sokolola ekalo liolonjeveleli viaye.

14. Poku longisa tu tiamisila ndati alusapo kolonjeveleli vietu?

¹⁴ Eci tu tukula alusapo, tu sukilavo oku sokolola kekalo liolonjeveleli vietu. Poku nõla alusapo, ovina vipi vi ka vetiya olonjeveleli vietu? Pamue tu pondola oku vangula ovina via tiamẽla kutunga, kepata kuenda kovina vikuavo. Olusapo lua tiamẽla koku lima, u lomboloka lonjanga kocitumãlo  kuna kuli ovapia okuti, valupale anene ci sule. Ovina vi pita lolonjeveleli vietu ndeci, omãla vavo, olonjo, ovitalukilo kuenda okulia, citava okuti vi tukuiwavo valusapo.

15. Momo lie ukũlĩhĩso Yesu a kuata wovina via lulikiwa ka u tu komõhisila?

¹⁵ Alusapo alua a Yesu a lekisa okuti eye wa kuata ukũlĩhĩso wa tiamẽla kolonelẽho, kovinyama kuenda kotembo. (Mateo 16:2, 3; Luka 12:24, 27) Ukũlĩhĩso waco wa tunda pi? Eci a kala ko Galilea wa kuata apuluvi alua oku mola ovina via lulikiwa. Handi vali, Yesu eye “uveli woviluvo viosi” kuenda wa talavaya “ndomesele” ya Yehova koku lulika ovina viosi. (Va Kolosai 1:15, 16; Olosapo 8:30, 31) Ci tu komõhisa hẽ ukũlĩhĩso Yesu a kuata wovina via lulikiwa? Tu konomuisi eci eye a lingaile lukũlĩhĩso waco.

16, 17. (a) Nye ci lekisa okuti Yesu wa kũlĩhĩle ciwa olomeme? (b) Ulandu upi u lekisa okuti olomeme vi yeva ondaka yungombo wavio?

¹⁶ Ivaluka okuti Yesu wa li tukula eye muẽle hati “ndungombo uwa” kuenda olondonge viaye “ndolomeme.” Olondaka via Yesu vi lekisa okuti eye wa kũlĩhĩle ciwa olomeme. Eye wa kũlĩhĩlevo okuti pokati kungombo lolomeme, pa siata oku kala ukamba uwa. Wa kũlĩhĩle okuti ovinyama viaco vi tava oku songuiwa kuenda vi kuama ungombo wavio. Momo lie olomeme vi kuamẽla ungombo wavio? Yesu wa popia hati, “momo via kũlĩha ondaka yaye.” (Yoano 10:2-4, 11) Anga hẽ olomeme via kũlĩha muẽle ondaka yungombo wavio?

¹⁷ Eci ci limbukiwila kolondaka viulume umue o tukuiwa hati, George Adam Smith. Velivulu liaye losapi, A Geografia Histórica da Terra Santa, wa sonehamo hati:  “Olonjanja vimue eci ekumbi lia enda oku kala pongunji, tua enda oku puyukila pocisimo ca kala ocipepi lo Yudea apa angombo vatatu ale vakuãla va enda oku nyuisila oviunda viavo. Olomeme viaco via litengaile la vikuavo, kuenje tua enda oku lipula ndomo angombo va ka tẽla oku tepisa olomeme viavo. Pole, eci olomeme viosi via mala oku nyua ovava, ungombo lungombo wa enda lonjila yaye. Noke eci a fetika oku vilikiya londaka yimue ya litepa leyi ya vakuavo, olomeme vienda lolupesi kungombo wavio.” Yesu poku tukula olusapo olu, wa kala oku lekisa okuti nda tua pokola kalongiso aye kuenda nda tuo kuama tu ka songuiwa “lungombo uwa.”

18. Pi tu pondola oku sanga alusapo a tiamẽla kovina Yehova a lulika?

¹⁸ Tu pondola oku tukula ndati alusapo a tiamẽla kovina via lulikiwa? Oku tukula ovina via tiamẽla kovinyama ci tu kuatisa oku tukula alusapo awa ha-o a leluka.  Pi tu pondola oku sanga alusapo a tiamẽla kovina Yehova a lulika? Vembimbiliya mu sangiwa ovolandu alua a tiamẽla kovinyama a tu kuatisa oku a sokisa lovina vikuavo. Embimbiliya li vetiya oku kala vakuanjanga ndombambi ale ndongue, oku lunguka ndonyoha loku unjuka ndolopomba. c (1 Asapulo 12:8; Havakuki 1:8; Mateo 10:16) Olonumbi vikuavo vi sangiwa Vutala Wondavululi, lo Despertai! kuenda valivulu akuavo ndeci olovideo vio piwa volonepa losapi, “Kuli hẽ Umue wa Vilulika?” Vo jw.org. Ove o pondola oku lilongisa ndomo valivulu aco, mu sangiwa alusapo a leluka a tiamẽla kovina vi komõhisa Yehova a lulika.

19, 20. (a) Oco Yesu a pise alongiso amue esanda ulandu upi wokaliye a tukula? (b) Tu pondola oku tukula ndati ovolandu amue poku longisa?

¹⁹ Citava okuti valusapo o kongelamo ovitangi vieteke leteke. Onjanja yimue, Yesu wa tukula ulandu umue wokaliye, oco a kembulule ocisimĩlo cokuti ovitangi viya lika komanu va sesamẽla. Eye wa popia hati: “Omanu vana 18 okuti osapalalo yo ko Siloama ya va kupukila kuenje va fa, va kuata eko lia piãla okuti, olonungi vikuavo vio vo Yerusalãi vi sule?” (Luka 13:4) 18 komanu ka va file omo liekandu va linga, yu va siñaliwa la Suku. Puãi, ovo va fila omo okuti “ovina viya ño ocipikipiki.” (Ukundi 9:11) Yesu wa pisa elongiso liaco poku tukula ulandu umue wa kũlĩhĩwile lolonjeveleli viaye.

²⁰ Oku tukula ovitangi viomuenyo ci tu kuatisa ndati poku longisa? Sokolola okuti o kasi oku lombolola ovitumasuku  via tẽlisiwila vu Yesu via tiamẽla kondimbukiso yetukuluko liaye. (Mateo 24:3-14) O pondola oku tukula esapulo limue liokaliye lia tiamẽla kovoyaki, konjala, ale kovilemawe oco o lekise olondimbukiso vi kasi oku tẽlisiwa. Pamue o yongola oku tukula ulandu umue oco o lombolole eci ca kongeliwa voku kuata ovituwa viokaliye. (Va Efeso 4:20-24) Pi o pondola oku sanga ulandu waco? O pondola oku tukula ulandu wa manji umue okuti wa sonehiwa valivulu Olombangi Via Yehova. O pondolavo oku sanga ovolandu awa vovipama losapi, “Embimbiliya li Pongolola Omuenyo” vo jw.org.

21. Asumũlũho api eyilila koku longisa ciwa Ondaka ya Suku?

²¹ Yesu wa kala muẽle Ulongisi wa Velapo! Ndomo tua ci mola vonepa yilo, kupange waye, wa “longisa . . . kuenda oku kunda olondaka viwa.” (Mateo 4:23) Upange waco haiwo tua siata oku linga. Koku longisa ciwa, ku iyilila onima yalua. Eci tu longisa, tu kasi oku eca cimue komanu kuenda ocituwa caco, ci nena asumũlũho. (Ovilinga 20:35) Ci sanjuisa calua oku kũlĩha okuti tu kasi oku eca komanu ocina cimue ci kuete esilivilo lialua, okuti ukũlĩhĩso wocili wa tiamẽla ku Yehova. Tu kuetevo esanju liokuti tu kasi oku kuama ongangu ya Yesu, Ulongisi wa Velapo wa kala palo posi.