1, 2. (a) Momo lie asualali va tumĩwile oku ka kuata Yesu va tiukila ovoko? (b) Momo lie Yesu a kalela ulongisi umue o komõhisa?

 VA FARISEO va yeva onyeño yalua. Momo Yesu wa kala oku longisila vonembele ovina via tiamẽla ku Isiaye. Pole, olonjeveleli via kala lovisimĩlo via litepa. Valua pokati kavo va lekisa ekolelo ku Yesu, osimbu okuti vakuavo va yonguile oku u kapa vokayike. Omo okuti asongui vetavo ka va tẽlele oku likandangiya konyeño yavo, va tuma akuenje oku ka kuata Yesu. Pole, akuenje va tiuka ovoko. Ovitunda vinene kuenda va Fariseo va va pulisa vati: “Momo lie ka wo neneli?” Asualali va kumbulula vati: “Lomue omunu wa la popia ndeye.” Ocili okuti, ovo va komõha calua oku longisa kua Yesu kuenje ka va tẽlele oku wambata. a—Yoano 7: 45, 46.

² Hasualaliko lika va komõhele omo lioku longisa kua Yesu. Omanu valua va enda oku liongololavo oco va yevelele oku longisa kuaye. (Marko 3:7, 9; 4:1; Luka 5:1-3) Momo lie Yesu a kalela ulongisi umue o komõhisa? Ndomo tua ci mola Kocipama 8, eye wa solele ocili kuenda wa solelevo omanu a longaisa. Eye wa kuata uloño woku longisa. Tu konomuisi ovina vitatu vio kuatisa oku kuata uloño waco kuenda ndomo tu pondola oku u setukula.

3, 4. (a) Momo lie Yesu a leluisila olondaka viaye poku longisa? (b) Ohundo yo Komunda yi lekisa ndati okuti Yesu wa longisile lonjila yimue ya leluka?

³ O tẽla oku sokolola olondaka vialua Yesu a kũlĩhĩle? Pole, poku longisa ka vangowaile lolonjeveleli viaye ovina via tĩla, omo va kala “omanu vaño, haivo ka va longisiwile.” (Ovilinga 4:13) Omo a limbukile okuti ukũlĩhĩso wavo utito, ka va longisile ovina vialua. (Yoano 16:12) Olondaka viaye via lelukile, pole, ocili a va longisa ca kuata esilivilo lialua.

⁴ Sokolola Ohundo yo Komunda, ya sonehiwa kelivulu lia Mateo oku upisa kocipama 5:3–7:27. Yesu wa eca alungulo alua vohundo eyi okuti a vetiya omanu. Pole, ka tukuile ovina via tatama. Olondaka eye a popia, ndaño muẽle omãla, va pondola oku kuata elomboloko liaco. Eli olio esunga lieci okuti poku malusula ohundo yaye, owiñi okuti pokati kavo pa kala vakuakulima, angombo kuenda vakuakupipa ombisi “wa komõha onjila yaye yoku longisa.”—Mateo 7:28.

5. Tukula olondaka vimue Yesu a popia okuti via leluka haivio vi kuete esilivilo lialua.

⁵ Yesu poku longisa, wa enda oku tukula olondaka via leluka haivio via kuata elomboloko lialua. Ndaño okuti kotembo yaco ka kua kaile alivulu, eye wa vangula olondaka via leluka oku vi patekela. Tu kũlĩhĩsi olondaka vimue: “Liwekipo oku pisa, oco ka vu ka pisiwi.” “Omanu va kuete uhayele ka va sukila ondotolo, te vana va vela.” “Utima wa pama, pole, etimba lia hongua.” “Evi via Kaisare vi eci ku Kaisare levi via Suku vi eci ku Suku.” “Esanju li tunda koku eca olio lia velapo, li tunda koku  tambula li sule.” b (Mateo 7:1; 9:12; 26:41; Marko 12:17; Ovilinga 20:35) Ndaño okuti tunde eci olondaka evi via popiwa pa pita ale ci soka 2.000 kanyamo, lopo ovio via siata oku sokoluiwa.

6, 7. (a) Poku longisa omanu momo lie ci kuetele esilivilo oku vangula upopi wa leluka? (b) Tu yuvula ndati oku lomboluila ovina vialua kondonge?

⁶ Tu longisa ndati lonjila yimue ya leluka? Poku longisa tu sukila oku kuatisa omanu lupopi una wa leluka haiwo u lomboloka lonjanga. Alongiso a sangiwa Vembimbiliya ka a tatamẽle. Yehova wa situluila ocili komanu vakuacili haivo ambombe. (1 Va Korindo 1:26-28) Oku nõla olondaka via leluka ci kuatisa oku pitiya ciwa ocili Cembimbiliya.

⁷ Oco tu longise lonjila yimue ya leluka, tu sukila oku yuvula oku lomboluila ovina vialua kondonge. Eci tu endisa elilongiso Liembimbiliya, ka tu sukila oku lombolola  ovina viosi ale oku yayuisako ocipama okuti ovina via velapo vi siala konyima. Oku loñoloha kuondonge kuenda ekalo liaye, olio li ka tu kuatisa oku limbuka ulandu a sukila oku lilongisa. Ocimãho cetu oku kuatisa omanu oku kala olondonge via Kristu kuenda afendeli va Yehova. Omo liaco, tu sukila oku sokiya otembo yi tẽla oco tu kuatise ondonge oku kuata elomboloko liovina a kasi oku li longisa. Lonjila eyi, oco lika ocili ci sangiwa Vembimbiliya ci ka vetiya omunu oku kapako eci a siata oku lilongisa.—Va Roma 12:2.

8, 9. (a) Momo lie Yesu a lingalaile apulilo? (b) Yesu wa kuatisa ndati Petulu oku kuata ocisimĩlo ca sunguluka catiamẽla koku feta elisimu?

⁸ Yesu wa lingaile apulilo lonjila yimue yi komõhisa ndaño okuti, ca sukilile oku teta onimbu oco a lombolole etosi limue litito. Momo lie a lingalaile apulilo? Olonjanja vimue, Yesu wa enda oku linga apulilo a valula oco a pise ovisimĩlo vĩvi viovanyãli vaye. (Mateo 21:23-27; 22:41-46) Wa lingailevo apulilo kolondonge viaye oco a va kuatise oku vangula eci ca kala vovitima viavo kuenda oku va vetiya oku sokolola. Eye wa lingaile apulilo ndeci, “Nye vu sima?” kuenda “Ove hẽ wa ci kolela?” (Mateo 18:12; Yoano 11:26) Lapulilo aco, Yesu wa vetiya ovitima violondonge viaye. Tu konomuisi ocindekaise cimue.

⁹ Onjanja yimue, vakuakutambula elisimu va pulisa Petulu nda Yesu o feta elisimu lionembele. c Petulu ka sokoluile vali kepulilo, yu wa kumbulula hati, “O feta.” Noke,  Yesu wa popia hati: “Nye o sima a Simono? Kulie olosoma vio kilu lieve vi tambula ulambu ale elisimu? Komãla vavo, ale komanu vaiñi?” Petulu wa kumbulula hati: “Komanu vaiñi.” Kuenje Yesu wa popia hati: “Ocili, puãi omãla ka va sukila oku feta elisimu.” (Mateo 17:24-27) Noke, Petulu co lomboloka okuti vakuepata lia soma ka va feti elisimu. Omo liaco, Yesu, Omõla wongunga wa Yehova, ka kisikiwile oku feta elisimu. Yesu ka ecele etambululo ku Petulu. Pole lutate, wa linga apulilo oco o kuatise oku kuata ocisimĩlo ca sunguluka kuenda oku limbuka okuti, konjanja yikuavo o sukila oku sokolola tete, osimbu ka ecele etambululo.

10. Tu pondola oku linga ndati apulilo awa eci tu kundila konjo lanjo?

¹⁰ Tu linga ndati apulilo awa kupange woku kunda? Poku kundila konjo lanjo, tu sukila oku linga apulilo a vetiya onjongole yomanu, ale ana a tu ĩha epuluvi lioku eca uvangi wolondaka viwa. Nda okuti u wa yikula epito omunu umue wa kuka, lesumbilo, citava okuti tu u pula ndoco: “Poku vanja kekalo lioluali, apongoloko api wa mola komuenyo wove?” Noke yoku ecelela etambululo, tu pondola oku u pula ndoco, “Nye ci sukila oku lingiwa oco oluali lu kale ocitumãlo ciwa?” (Mateo 6:9, 10) Nda onjali yi kuete omãla vatito, tu pondola oku yi pula ndoco, “Wa li pulile ale ndomo oluali lu ka kala eci omãla vove va ka linga akulu?” (Osamo 37:10, 11) Nda tua kala vakuakulavulula eci tu enda konjo yimue, tu ka linga apulilo a vetiya onjongole yomanu.

11. Tu pondola oku linga ndati apulilo poku songola elilongiso Liembimbiliya?

 ¹¹ Tu pondola oku linga ndati apulilo poku songola elilongiso Liembimbiliya? Oku nõla lutate apulilo ci tu kuatisa oku vetiya ondonge. (Olosapo 20:5) Sokolola okuti tu kasi oku lilongisa ocipama 43 losapi hati, “Akristão va Sukila Oku Tenda Ndati Ovinyua vi Koluisa,” velivulu losapi Sanjukili Omuenyo Otembo ka yi Pui! d Ocipama eci ci lombolola ndomo Suku a tenda oku nyua calua kuenda uholua. Anga hẽ atambululo ondonge, a lekisa muẽle okuti eci a kasi oku lilongisa Vembimbiliya ci kasi oku u lomboloka kuenda o citava? Tu sukila oku u pula ndoco, “Ndomo Suku a tenda ovina evi, ca sunguluka hẽ kokuove?” Tu pondola oku u pulavo ndoco, “O kapako ndati onumbi eyi komuenyo wove?” Ivaluka okuti, o sukila oku kuata utate loku lekisa esumbilo kondonge. Tu sukila oku yuvula oku linga apulilo ana o sumuisa.—Olosapo 12:18.

12-14. (a) Kolonepa vipi Yesu a lekisa uloño woku sokolola? (b) Yesu wa lekisa ndati uloño woku sapela eci va Fariseo vo lundila okuti unene waye wa tunda ku Satana?

¹² Omo okuti Yesu wa lipua, wa kuata uloño woku sapela lomanu. Olonjanja vimue, wa lekisa uloño woku sokolola oco a pise alundi ovanyãli vaye. Olonjanja vikuavo, wa enda oku lekisa uloño woku tavisa omanu, oco a longise olonumbi vi kuete esilivilo kolondonge viaye. Tu kũlĩhisi ovindekaise vimue.

¹³ Eci Yesu a mala oku sakula ulume umue wa kuatiwile lolondele haeye wa kala ocitende, va Fariseo va popia hati: “Ulume u o tundisa lika olondele vonduko ya Belesevulu, [Satana], ombiali yolondele.” Ovo va limbukile okuti ca sukilile omunu umue o kuete unene wa velapo oco a  tundise olondele. Va Fariseo va tiamisilile unene wa Yesu ku Satana. Alundi aco a kala uhembi. Oco Yesu a pise ovisimĩlo viavo vĩvi, wa va kumbulula hati: “Usoma wosi u likatukila pokati, u nyõleha kuenda olupale luosi, ale onjo yi likatukila pokati, ka yamamako. Cimuamue haico okuti, nda Satana o tundisa Satana, o likatukila eye muẽle; oco hẽ usoma waye u kamamako ndati?” (Mateo 12:22-26) Yesu wa yonguile oku popia okuti: “Nda ame ndimunu wa Satana haime si kasi oku linga eci eye a yongola, ci lomboloka okuti Satana o kasi oku likatukila eye muẽle kuenje ka kala osimbu yalua.” Va tẽla hẽ oku patãla olondaka viaco?

¹⁴ Yesu ka malẽle oku vangula lavo. Omo Yesu wa limbuka okuti olondonge vimue via va Fariseo via kalavo loku tundisa olondele, eye wa linga epulilo limue li kuete esilivilo lialua hati: “Nda ndi tundisa olondele vonduko ya Belesevulu, oloñame viene vi vi tundisa vonduko yelie?” (Mateo 12:27) Yesu wa yonguile oku popia okuti: “Nda okuti nundisa olondele lunene wa Satana, olondonge viene vi kasi oku kuatisiwavo lunene wa Satana.” Nye va Fariseo va kumbulula? Ovo ka va tavele okuti olondonge viavo via kala oku kuatisiwa lunene wa Satana. Yesu wa va kuatisa oku limbuka ovisimĩlo viavo vĩvi. Ka ci tu komõhisa hẽ ndomo Yesu a sapela lavo? Owiñi wa yeva Yesu wa komõha vali enene onjila eye a vangula layo.

15-17. Tukula olondaka vimue via Yesu eci a popia hati, “ca piãla vali” poku lekisa uloño woku sokolola oco a longise ocili catiamẽla ku Isiaye.

¹⁵ Yesu wa lekisavo uloño woku vetiya omanu, oco a longise ocili catiamẽla ku Isiaye. Eye wa enda oku ci linga poku popia hati “ca piãla vali” oco a longise omanu ovina ovo va kũlĩhĩle ale, okuti va kolela kolondaka viaco. Poku tukula olondaka vioku sokisa wa kuatisa omanu oku sokolola. Tu konomuisi ovindekaise vivali.

 ¹⁶ Eci olondonge via pinga ku Yesu oco a va longise oku likutilila, eye wa tukula onjongole yolonjali yoku eca “oviali viwa” komãla vavo. Eye wa malusula loku popia hati: “Nda ene vulondingaĩvi vu tẽla oku eca oviali viwa komãla vene, ca piãla enene Isia o kasi kilu okuti, o ka eca espiritu sandu ku vana vo pinga!” (Luka 11:1-13) Ondaka Yesu a tukula, yoku sokisa. Nda okuti olonjali ka via lipuile vi tata ciwa omãla vavo, ca piãla vali Isietu wokilu una wa lipua haeye ukuesunga kovina viosi. Eye wa likuminya oku eca espiritu sandu kafendeli vaye vana va amẽla kokuaye vohutililo!

¹⁷ Yesu wa lekisavo uloño woku sokolola poku eca elungulo lia tiamẽla koku liyaka lasakalalo. Eye wa popia hati: “Kũlĩhĩsi ovikuamanga: Ovio ka vi limi, ka vi ungula; kuenda ka vi kuete olosila; haimo lumue, Suku o vi tekola. Ene ka wa velelipo hẽ okuti olonjila vi sule? Sokololi olonelẽho, ndomo vi kula: Ovio ka vi talavaya ndaño oku pota. . . . Nda Suku o walisa ndoco ovikũla viovusenge okuti, etaili vi kasiko kuenda hẽla vi imbiwa vofolono, eye o ka linga vali calua oco a ku walisi, a vakuekolelo litito!” (Luka 12:24, 27, 28) Nda okuti Yehova o tata olonjila kuenda olonelẽho, ca piãla enene omanu vana vo sole kuenda vo fendela! Luloño waco woku sokolola, Yesu wa vetiya ovitima violonjeveleli viaye.

18, 19. Tu vangula ndati lomunu una o popia hati ka tava ku Suku una eye ka lete?

¹⁸ Kupange woku kunda, tu sukila oku lekisa uloño woku sokolola oco tu pise alongiso esanda. Tu sukilavo oku lekisa uloño woku tavisa oco tu longise ocili catiamẽla ku Yehova. (Ovilinga 19:8; 28:23, 24) Anga hẽ tu sukila oku lilongisa uloño woku sapela lonjila yimue ya tatama? Sio. Eci tua lilongisila ku Yesu ceci okuti, oku vetiya omanu oku sokolola lonjila yimue ya leluka, ceca vali onima yiwa.

 ¹⁹ Tu tambulula ndati eci omunu umue a popia hati, ka tava ku Suku una eye ka lete? Citava okuti tu vangula laye catiamẽla kovina Suku a lulika. Citava oku tukulavo ocihandeleko catiamẽla kefetikilo liocina cimue kuenda esulilo liaco. Eci tu konomuisa ocina cimue, tu tava okuti kuli u wa ci lulika. Tu pondola oku popia ndoco: “Nda wa enda vusenge, yu wa sanga onjo yimue ya tungiwa ciwa okuti yeyuka okulia kualua, ku tava hẽ okuti kuli umue wa tunga onjo yaco? Handi vali, eci tu tala ovina via lulikiwa voluali kuenda okulia ku sangiwamo, eci hẽ ka ci lekisa okuti kuli Umue wa vi lulika?’ Embimbiliya li situlula ciwa ondaka eyi poku popia ndoco: ‘Onjo yosi ya tungiwa la umue, pole, Ululiki wovina viosi Suku.’” (Va Heveru 3:4) Pole, ndaño okuti tua lombolola ciwa ovina evi, lopo ku ka kala vamue okuti ka va ka tava.—2 Tesalonike 3:2.

20, 21. (a) Tu lekisa ndati uloño woku sokolola oco tu longise omanu ovituwa kuenda ovilinga via Yehova? (b) Nye tu ka lilongisa vocipama ci kuaĩmo?

²⁰ Poku longisa omanu, ci kale kupange woku kunda ale  vekongelo, tu sukilavo oku tukula ondaka yokuti, “ca piãla vali” oco tu lekise ovituwa kuenda ovilinga via Yehova. Oco tu lekise okuti elongiso lifelu viondalu li sepuisa Yehova, tu pondola oku pula ndoco: “Onjali yipi ukuacisola, yi kangisa omõlaye poku kapa ovoko aye vondalu? Ca piãla vali Isietu ukuacisola Yehova, okuti lalimue eteke a kuatele ocisimĩlo coku kangisa omanu vifelu viondalu!” (Yeremiya 7:31) Oco tu lekise ku manji umue wa sumua okuti o soliwe la Yehova, citava oku popia ndoco: “Nda Yehova wa kapako olonjila, ca piãla vali afendeli vaye palo posi oku kongelamo ove!” (Mateo 10:29-31) Uloño waco woku sokolola, u tu kuatisa oku vetiya ovitima viomanu.

²¹ Noke yoku konomuisa olonjila vitatu vioku longisa kua Yesu, tua limbuka esunga lieci asualali ka va tẽlelele oku u kuata poku popia hati: “Lomue omunu wa la popia ndeye.” Vocipama ci kuaĩmo, tu ka konomuisa onjila yikuavo Yesu a kuama koku longisa kuaye okuti oku ta alusapo.