1-3. (a) Momo lie Yesu a sakalalelele calua vocumbo co Gesemane kuenda nye co kokela esakalalo liaco? (b) Nye ca kongeliwa vepandi lia Yesu kuenda eci ci tu vetiya oku linga apulilo api?

 YESU wa sakalala calua! Momo ka la tala ohali ya soka ndeyi. Eye o panda kesulilo liomuenyo waye palo posi. Eye kuenda ovapostolo vaye, va enda vocumbo co Gesemane. Vocumbo caco omo va siatele oku kala. Pole, vuteke waco, Yesu wa sukilile oku kala ulika. Kuenje wa sia ovapostolo vaye okacinãla kamue, yu wa kekama kolongolo loku likutilila. Yesu wa likutilila lesumuo lialua okuti, “esalamĩho liaye lia linga ndatosi osonde a lokila posi.”—Luka 22:39-44.

² Momo lie Yesu a kalela lesakalalo lialua? Eye wa kũlĩhĩle okuti o ka talisiwa ohali yalua, pole, eli halioko esunga liesakalalo liaye. Kua kala esunga likuavo lia velapo. Eye wa sakalalele oco ka ka sepuise onduko ya Isiaye kuenda wa kũlĩhĩle okuti, eyovo liomanu lia tiamẽlele kepandi liaye. Yesu wa kũlĩhĩle okuti epandi liaye li kuete esilivilo. Nda eye wa konyohẽle, onduko Yehova nda ya sepuiwa. Pole, Yesu ka konyohẽle. Yesu eci a kala oku tula omuenyo, wa tu sila ongangu yiwa yoku pandikisa poku popia hati: “Ca tẽlisiwa.”—Yoano 19:30.

³ Embimbiliya li tu vetiya okuti “sokololi Yesu una wa pandikisa” kohali. (Va Heveru 12:3) Eci ci votola apulilo amue: Kovina vipi Yesu a pandikisa? Nye co kuatisa oku pandikisa? Tu kuama ndati ongangu yaye? Osimbu handi ka tua tambuluile apulilo a-a, tu konomuisi eci ca kongeliwa voku pandikisa.

4, 5. (a) “Epandi” li lomboloka nye? (b) Ocindekaise cipi ci lekisa okuti oku pandikisa hakutalako lika ohali?

⁴ Olonjanja vimue tua siata oku “talisiwa ohali yiñi yiñi.” (1 Petulu 1:6) Anga hẽ eci tu pita lohali yimue, ci lekisa ale okuti tuakuepandi? Sio. Kelimi lio Helasi ondaka “epandi,” yi lomboloka “ocituwa coku kolela kohali yalua.” Handi vali catiamẽla kondaka epandi, ulume umue ukuakukonomuisa Embimbiliya wa popia hati: “Epandi, ocituwa cimue ci kuatisa omunu oku panamãla kohali okuti, ka liwekapo omo lielavoko a kuete. Ocituwa caco, ci kuatisa omunu oku talama ngo okuti ndaño ofela yi sika, ka kupuka. Handi vali, ci pondola oku pongolola ohali okuti yi kala esanju omo omunu wa kũlĩha onima yiwa yi yililako.”

⁵ Epandi ka li lekisiwa lika poku tala ohali. Embimbiliya li lekisa okuti voku pandikisa mua kongela oku panamãla, oku kuata ocituwa ca sunguluka kuenda oku kuata elavoko eci tu liyaka lovitangi. Konomuisa ocindekaise cimue: Alume vavali va kasi vokayike, pole, esunga va kasililimo lia litepa. Umue ocingumba, haeye va sila otembo yalua. Ukuavo Ukristão wocili wa yikiwa omo liekolelo liaye. Eye o pandikisa kuenda o lekisa esanju omo liepuluvi a kuete lioku eca uvangi wekolelo liaye. Ndaño okuti ocingumba ci kasi vokayike otembo yalua, pole, ka ci lekisa okuti ci kuete epandi. Pole, Ukristão o kuete epandi.—Tiago 1:2-4.

6. Tu lilongisa ndati oku kuata epandi?

⁶ Oco tu ka popeliwe tu sukila oku pandikisa. (Mateo 24:13) Ocili okuti, ka tua citiwile lepandi. Omo liaco, tu sukila oku lilongisa ocituwa caco. Tu ci lilongisa hẽ ndati? Elivulu lia Va Roma 5:3, li popia hati: “Ohali yi  koka epandi.” Oco tu kuate epandi liocili, tu sukila oku yuvula usumba woloseteko, momo ovio vi pamisa ekolelo lietu. Omo liaco, tu sukila oku pandikisa koloseteko viosi. Epandi li yilila koku yula ovitangi vieteke leteke, ci kale vitito ale vievi vinene. Eci tu yula oseteko yimue tu pamisiwa kuenje tu kuata utõi woku yula oseteko yikuavo. Ocili okuti, ka tu tẽla oku kuata epandi longusu yetu muẽle. Pole, tu kuatisiwa “longusu yi tunda ku Suku.” (1 Petulu 4:11) Oco tu amameko lepandi, Yehova o tu ĩha ekuatiso lia velapo poku tu lekisa ongangu Yomõlaye. Cilo, tu konomuisi lutate ndomo Yesu a lekisa epandi.

7, 8. Kovina vipi Yesu a pandikisa toke kesulilo liomuenyo waye palo posi?

⁷ Yesu eci a kala loku panda kesulilo liomuenyo waye palo posi, wa pandikisa kovitangi vialua. Vuteke waco wa liyaka lesakalalo, lesumuo kuenda esuvu. Eye wa pakuiwa lekamba liaye lina a kolelele kuenje olondonge viaye vio sia lika liaye, wa talisiwa ohali peka lialongisi vetavo, wa yoliwa epembe, wa sepuiwa kuenda wa tipuiwa. Pole, Yesu wa pandikisa lutõi kohali yaco yosi.—Mateo 26:46-49, 56, 59-68.

⁸ Kolowola via sulako viomuenyo waye, Yesu wa pandikisa kohali yalua. O sikote a tipuiwa layo ya “tola ositu, kuenda wa tunda osonde yalua.” Onjila Yesu a pondiwa layo poku valeliwa kuti, ya tukuiwa hati “oku fa evando levalo lialua.” Sokolola evalo a yeva eci olopeleko via iñila povaka aye kuenda kolomãhi, leci a tulikiwa kuti. (Yoano 19:1, 16-18) Sokololavo evalo a yeva eci uti a valeliwa wa tulikiwa kuenje ocilemo cetimba liaye ca fetika oku tola ositu yo povaka leyi yo kolomãhi. Eye wa pandikisa  kohali yalua okuti, yo kokela esakalalo ndomo ca tukuiwa vocipama cilo.

9. Nye ca kongeliwa voku “tikula uti wekangiso” kuenda oku kuama Yesu?

⁹ Omo okuti tulondonge via Kristu, kovina vipi tu pondola oku pandikisa? Yesu wa popia hati: “Nda umue o yongola oku ñuama, . . . a tikule uti waye wekangiso kuenje amameko oku ñuama.” (Mateo 16:24) Ondaka “uti wekangiso” ya tukuiwa vocinimbu eci, yi lomboloka ohali, osõi, ale olofa. Oku kuama Kristu ka ca lelukile. Ekalo lietu Tuakristão, lia litepa leli liomanu vakualuali. Eli olio esunga lieci tua siatela oku suvukiwa omo ka tu lingi onepa koluali. (Yoano 15:18-20; 1 Petulu 4:4) Pole, ndaño lesuvu liaco, ale tu talisiwa ohali toke kolofa, tua nõlapo oku kuama ongangu ya Kristu.—2 Timoteo 3:12.

10-12. (a) Oku lueya kuolondonge kua setekele ndati epandi lia Yesu? (b) Ovina vipi via kisikile Yesu oku lekisa epandi?

¹⁰ Vokuenda kupange waye woku kunda, Yesu wa liyaka lakulueya omanu ka va lipuile. Ivaluka okuti eye wa kala “ndomesele ya loñoloha” eci Yehova a lulika ilu lieve kuenda ovina vi kasimo. (Olosapo 8:22-31) Yesu wa kũlĩhĩle okuti ocipango ca Yehova ca kala cokuti, omanu va lekisa ovituwa ndevi Viaye kuenda va kuata omuenyo wa lipua. (Efetikilo 1:26-28) Eci Yesu a kala palo posi, wa mola ohali yi yilila kekandu. Ndaño okuti wa lipuile, wa yevailevo evalo omo wa kala omunu ukuasitu. Co sumuisile calua oku mola ndomo omanu va kala oku tala ohali, omo liekandu lia Adama la Heva. Kuenje epandi lia Yesu lia kapiwile voseteko. Anga hẽ eci co sumuisa loku tenda okuti omanu ka va kuete vali elavoko? Tu ci konomuisi.

¹¹ Esino lia va Yudea lia kokela Yesu esumuo lialua  okuti, wa lila. Anga hẽ esino liavo lia tepulula ombili yaye yoku kunda? Sio; eye wa amamako oku “longisa eteke keteke vonembele.” (Luka 19:41-44, 47) Yesu wa sumuilevo omo lioku siva kuovitima via va Fariseo, va kala oku u lavulula nda o sakula ulume umue veteke Liesambata. Anga hẽ Yesu wa va yokokelele? Sio, ka va yokokelele! Eye wa kuata utõi kuenda wa sakula ulume waco vokati ko sunangonga!—Marko 3:1-5.

¹² Yesu wa liyakavo loku lueya kuolondonge viaye. Ndomo tua ci lilongisa Kocipama 3, ovo va yonguile oku likapa kunene. (Mateo 20:20-24; Luka 9:46) Yesu wa va lungula olonjanja vialua okuti va sukilile oku liketisa. (Mateo 18:1-6; 20:25-28) Pole, ca tĩlile kokuavo oku kapako elungulo liaco. Sokolola okuti vuteke wa sulako Yesu a kala lavo, “va li hoyisa” vali catiamẽla ku wa velelepo pokati kavo. (Luka 22:24) Anga hẽ Yesu wa va likala  loku sima okuti ka va ka pongoloka vali? Sio. Yesu wamamako oku pandikisa lavo, poku lekisa okuti wa va kolelele kuenda wa luluvalela lika kovina viwa ovo va enda oku linga. Yesu wa kũlĩhĩle okuti, ovo va solele Yehova kuenda va yonguile oku linga ocipango Caye.—Luka 22:25-27.

13. Oloseteko vipi pamue tu pita lavio okuti vi sokisiwa levi via Yesu?

¹³ Citava okuti, tu pitavo loloseteko ndevi Yesu a pita lavio. Pamue kupange woku kunda, tu sanga omanu ka va tava kesapulo Liusoma. Tu ka ecelela hẽ okuti ocitangi caco ci tepulula ombili yetu kupange woku kunda ale tu ka amamako? (Tito 2:14) Epandi lietu citava okuti, li kapiwavo voseteko poku liyaka loku lueya kua vamanjetu Akristão. Pamue ovilinga ale olondaka viavo, vi tu sumuisa. (Olosapo 12:18) Anga hẽ tu ka kapako lika oku lueya kua vamanjetu, ale tu kamamako oku va ecela loku velisapo ovina viwa va siata oku tu lingila?—Va Kolosai 3:13.

14. Ovina vipi via kuatisa Yesu oku pandikisa?

¹⁴ Nye ca kuatisa Yesu oku pandikisa ndaño lesumuo kuenda ohali a pita layo? Kuli ovina vivali vio kuatisa. Catete, eye wa kolelele Suku “una o tu ĩha epandi.” (Va Roma 15:5) Cavali, Yesu wa tiamisilile utima waye konima yeya oku yilila kepandi liaye. Tu konomuisi ovina viaco.

15, 16. (a) Nye ci lekisa okuti Yesu ka kolelele kongusu yaye muẽle oco a pandikise? (b) Ekolelo lipi Yesu a kuatela Isiaye kuenda momo lie?

¹⁵ Ndaño okuti Yesu Omõla wa lipua wa Suku, ka kolelele kongusu yaye muẽle oco a pandikise. Eye wa enda  oku likutilila ku Isiaye oco a pinge ekuatiso. Upostolo Paulu wa soneha hati: “Eci Kristu a kala palo posi wa linga alombelo lapingilo ku Una o tẽla oku u popela kolofa.” (Va Heveru 5:7) Limbuka okuti Yesu ka “likutililile” lika, pole, wa likutalaila lasuẽlẽla. Ondaka “apingilo,” yi lomboloka oku lipilika poku pinga lutima wosi ekuatiso. Ondaka oku “lomba lomba,” yi lomboloka okuti Yesu wa pinga ku Yehova olonjanja vialua. Eci Yesu a kala vocumbo co Gesemane, wa likutilila olonjanja vialua lutima wosi.—Mateo 26:36-44.

¹⁶ Yesu wa kolelele okuti Yehova o ka tambulula epingilo liaye, omo wa kũlĩhĩle okuti Isiaye “Ukuakuyeva olohutililo.” (Osamo 65:2) Eci handi Yesu keyile palo posi, wa mola ndomo Isiaye a enda oku tambulula olohutililo viafendeli vaye vakuesunga. Yesu wa mola eci Yehova a tuma ungelo oco a kuatise Daniele okuti, osimbu ka malele oku linga ohutililo haico ungelo a pitĩla. (Daniele 9:20, 21) Nda okuti Yehova wa yevele olohutililo viafendeli vaye, nda ka yevelevo hẽ ohutililo “loku lila kualua kuenda asuẽlẽla” Omõlaye wongunga? Ocili okuti, Yehova wa yeva ohutililo Yomõlaye kuenda wa tuma ungelo umue oco o kolise.—Luka 22:43.

17. Catiamẽla koku pandikisa momo lie tu sukilila oku kolela ku Yehova kuenda tu pondola oku ci linga ndati?

¹⁷ Oco tu pandikise, tu sukilavo oku luluvalela ku Suku “u o tu kolaisa.” (Va Filipoi 4:13) Nda okuti Omõla wa lipua wa Yehova wa pinga ekuatiso, ca piãla vali etu, omo ka tua lipuile. Ndeci Yesu a linga, pamue tu sukilavo oku likutilila ku Yehova olonjanja vialua. (Mateo 7:7) Ndaño okuti koloneke vilo Suku ka tumi ungelo, tu kuete ekolelo liokuti: Yehova o ka tambulula olohutililo Viakristão vakuekolelo, vana va “amamako lapingilo kumue lolohutililo  utanya luteke.” (1 Timoteo 5:5) Eci tu pita locitangi cimue coku vela, coku fisa ale alambalalo, Yehova o ka tambulula olohutililo vietu oco a tu ĩhe olondunge, utõi kuenda ongusu yoku pandikisa.—2 Va Korindo 4:7-11; Tiago 1:5.

18. Nye ca kuatisa Yesu oku pandikisa kohali?

¹⁸ Ocina cavali ca kuatisa Yesu oku pandikisa kohali, oku luluvalela konima a lavokaile. Catiamẽla ku Yesu, Embimbiliya li popia hati: “Omo liesanju lio kapiwila, wa pandikisa kuti wekangiso.” (Va Heveru 12:2) Eci ca pita la Yesu ci lekisa okuti elavoko, esanju kuenda epandi, vi kuete elitokeko. Oku teta onimbu tu popia tuti: Elavoko li nena esanju kuenda esanju li nena epandi. (Va Roma 15:13; Va Kolosai 1:11) Yesu wa kuata elavoko limue lia velapo. Eye wa kũlĩhĩle okuti epandi liaye li ka kemainya Uviali wa Isiaye loku yovola omanu kekandu kuenda kolofa. Yesu wa kuatavo elavoko liokuti o ka viala Ndosoma loku vumba Ndocitunda Cinene ci ka nena asumũlũho komanu vakuepokolo. (Mateo 20:28; Va Heveru 7:23-26) Omo lionima a kala oku lavoka, Yesu wa kuata esanju lialua kuenda esanju liaco, lio kuatisa oku pandikisa.

19. Eci ekolelo lietu li pita voloseteko, elavoko kuenda esanju vi tu kuatisa ndati oku pandikisa?

 ¹⁹ Ndeci Yesu a linga, tu eceleli okuti elavoko, esanju kuenda epandi vi tu kuatisavo. Upostolo Paulu wa popia hati, “sanjuki omo lielavoko liene.” Noke eye wamisako hati: “Pandikisi kohali.” (Va Roma 12:12) Anga hẽ ekolelo liove li kasi oku pita voseteko? Nda oco, sokolola ovina viwa vi laika oku iya. Ivaluka okuti epandi liove li eca esivayo konduko ya Yehova. Tiamisila elavoko liove Kusoma wa Suku. Sokolola okuti o kasi ale voluali luokaliye kuenda o lete ale asumũlũho aco. Oku sokolola oku tẽlisiwa kuolohuminyo via Yehova ndeci, oku kemãlisa uviali Waye, oku nyõliwa kuolondingaĩvi, oku malako ovovei kuenda olofa, ci ku nenẽla esanju kuenda ci ku kuatisa oku pandikisa kohali yosi. Eci tu sokolola asumũlũho Suku a tu likuminya, oku a sokisa lohali tua siata oku tala voluali lulo, ohali yaco yi molẽha ndu okuti, “yotembo yimue yitito.”—2 Va Korindo 4:17.

20, 21. Catiamẽla koku pandikisa nye Yehova a lavoka kokuetu kuenda nye tu sukila oku nõlapo oku linga?

²⁰ Yesu wa kũlĩhĩle okuti oco omunu a kale ondonge yaye, o sukila oku likolisilako kuenda oku pandikisa. (Yoano 15:20) Eye wa likolisilako oku pandikisa, omo wa kũlĩhĩle okuti ongangu yaye yi ka kuatisa vakuavo. (Yoano 16:33) Yesu wa tu sila ongangu ya lipua yoku pandikisa, pole, etu ka tua lipuile. Oco hẽ Yehova o lavoka nye kokuetu? Upostolo Petulu wa ci lombolola hati: “Kristu wa talavo ohali mekonda liene kuenje wo sili ongangu oco vu kuami volomãhi viaye lekolelo.” (1 Petulu 2:21) Ndomo Yesu a liyaka lovitangi, wa tu sila  “ongangu” tu sukila oku kuama. a Epandi a lekisa li sokisiwa “lelila” ale lolomãhi. Etu ka tu tẽla oku endela ciwa volomãhi viaye, pole, tu pondola oku u “kuama” lutate.

²¹ Tu likolisiliko oku kuama ongangu ya Yesu. Tu ivaluki okuti oku kuama volomãhi via Yesu, ci tu kuatisa oku pandikisa toke kesulilo lioluali lulo, ale toke kesulilo liomuenyo wetu. Ka tua kũlĩhĩle eci ci keya tete, nda okuti olofa vietu ale esulilo lioluali lulo. Pole, tua kũlĩha okuti Yehova o ka tu ĩha ongusu yoku pandikisa.—Mateo 24:13.