1, 2. Momo lie Suku a tukuila Daniele hati: ‘Ulume umue wa soliwa calua,’ kuenda tu pondola oku lekisa ndati epokolo ndeli lia Daniele?

ECI va Yudea va tualiwa volupale luo Bavulono, va sangamo oviteka vialua, kuenda omanu vaco va enda oku fendela olondele. Pole, va Yudea vamue vakuekolelo ndeci, Daniele kumue lakamba vaye vatatu, va likala oku penguluiwa lomanu vo ko Bavulono. (Daniele 1:6, 8, 12; 3:16-18) Daniele kumue lakamba vaye va ecelela okuti, Yehova o kala Utungi wavo, kuenda vamamako oku u fendela. Ndaño okuti Daniele wa kala pokati komanu va enda oku linga ovina via vĩha, pole, ungelo wa Suku wo sapuila hati: ‘Ulume umue wa soliwa calua.’—Daniele 10:11, 19.

² Kosimbu, vakuakutunga ovina viotuma, va enda oku vi panga lonjila yimue okuti vi posoka. Koloneke vilo, afendeli va Yehova va kũlĩha okuti, Yehova eye Ombiali yoluali luosi, kuenda o kuete omoko yoku pengulula omanu vosi. (Tanga Yeremiya 18:6.) Yehova Suku o kuetevo omoko yoku pengulula omunu lomunu pokati ketu. Eye, ka kisika omunu umue, oco a linge apongoloko. Pole, o yongola okuti, tu lekisa onjongole yoku penguluiwa laye. Vocipama cilo tu lilongisa ndomo tu pondola oku kala  ndotuma ya leñela peka lia Suku. Tu konomuisavo apulilo atatu ndeci: (1) Tu yuvula ndati ovituwa vi pondola oku tu vetiya oku kala ndotuma ya kola okuti, ka tu pokola kalungulo a Yehova Suku? (2) Tu pondola oku lekisa ndati ovituwa vi tu kuatisa oku amamako loku pokola okuti, tu kala ndotuma ya leñela? (3) Olonjali Akristão vi pondola oku kapako ndati alungulo a Yehova, poku pengulula omãla vavo?

3. Ovina vipi vi pondola oku tu vetiya oku lekisa esino? Tukula ulandu umue.

³ Elivulu Liolosapo 4:23 li popia hati: “Lava utima wove lepandi, [momo] kokuawo oko ku tunda olono viomuenyo.” (Olosapo 4:23) Oco tu yuvule ovina vi tu vetiya oku lekisa esino, tu sukila oku yuvula epela, oku linga ekandu, kuenda ekambo liekolelo. Nda ka tua lavuluile, ovina viaco vi pondola oku tu vetiya oku lekisa esino. (Daniele 5:1, 20; Va Heveru 3:13, 18, 19) Soma Usiya wo kofeka yo Yuda, wa pita locitangi caco. (Tanga 2 Asapulo 26:3-5, 16-21.) Eci Usiya a enda oku pokola ku Suku wa kuatele ukamba wocili laye, kuenje Suku wa pamisa ekolelo liaye. Pole, “eci a kuata unene, utima waye wa lenda wo nyõla.” Eye wa lekisa epela, kuenje wa seteka oku timĩha isensu vonembele okuti, ovitunda ovio lika via kuatele omoko yoku linga upange waco. Eci ovitunda vio lungula ka lekisile epokolo, pole, wa kuata onyeño yalua! Omo liaco, Yehova wa kangisa Usiya omo liepela, kuenje, wa kuatiwa lovilundu toke eci a fa.—Olosapo 16:18.

4, 5. Nye ci pondola oku pita letu nda tua lekisa epela? Tukula ulandu umue.

⁴ Nda ka tua yuvuile epela, tu pondola oku kuata ovisimĩlo viokuti, tua velapo vamanji vakuavo, kuenje ka tu tava kalungulo a tunda Vembimbiliya. (Olosapo 29:1; Va Roma 12:3) Ukulu umue wekongelo o tukuiwa hati Jim, wa pita locitangi caco. Onjanja yimue wa lekisile olonamalãla kakulu vakuavo vekongelo eci va kala oku tetulula ocitangi cimue. Kuenje, wa popia hati: “Akulu vekongelo tua kala oku lingila kumosi ohongele nda va sapuila okuti, ka va kuete ocisola, kuenje nda tunda vohongele yaco.” Noke yolosãi epandu, wa ilukila vekongelo likuavo, pole ka nõliwile vali oco a kale ukulu wekongelo. Eye wa sumuile calua. Omo lioku sima okuti wa kuata esunga, wa liwekapo oku fendela Yehova vokuenda kueci ci soka ekũi kanyamo. Noke, wa lombolola okuti, wa kuata epela, kuenje wa lundila Yehova hati, eye o kuete ekandu omo liovitangi a liyaka lavio. Vamanji vo pasuisa vokuenda kuanyamo alua oco vo kuatise, pole, ka tavele kekuatiso liaco.

⁵ Noke, manji Jim wa popia hati: “Sia liwekelepo oku tiamisila utima kovisimĩlo viokuti, akulu vakuavo vekongelo va popia ovina ka via sungulukile.” Ulandu waye u lekisa okuti, epela li pondola oku tu vetiya oku teyuila ovituwa vĩvi tu kuete. Nda tua lekisa ovituwa viaco, ci lekisa okuti, ka tu kasi ndotuma ya leñela. (Yeremiya 17:9) Ove hẽ olonjanja vimue wa siata oku tema omo liovina vĩvi manji umue a ku linga? Wa lekisile hẽ esumuo omo lioku upiwa ovikele vekongelo? Nye wa linga? Wa lekisa hẽ epela ale wa limbuka okuti oku kuata ombembua la vamanji, kuenda oku kolela ku Yehova oco ci kuete esilivilo lia velapo?—Tanga Osamo 119:165; Va Kolosai 3:13.

6. Nye ci pondola oku pita letu nda tuamamako oku linga ekandu?

 ⁶ Nda ukundi umue amamako oku linga ekandu, kuenda o limbika ovina a kasi oku linga, ka ci leluka kokuaye oku tava kelungulo lia Yehova. Pole, ci leluka oku amamako oku linga ekandu liaco. Manji umue wa popia hati, vokuenda kuotembo ka kuatele vali esakalalo omo liekandu a enda oku linga. (Ukundi 8:11) Manji ukuavo okuti vokuenda kuotembo yalua wa kuatele ocituwa coku tala omanu va kasi epolõla haivo va linga ovina viumbondo, wa popia hati: “Nda kuata ocituwa coku popia lãvi akulu vekongelo.” Ocituwa caye cĩvi, ca nyõla ukamba waye la Yehova. Pole, eci vamanji vakuavo va limbuka ovina a kala oku linga, wa tambula ekuatiso kakulu vekongelo. Ocili okuti, vosi yetu ka tua lipuile. Pole, nda tua fetika oku popia lãvi vamanji vana va siata oku tu ĩha alungulo, ale tu li sandela esunga eci tu linga ocina cimue cĩvi okuti ka tu pingi ku Suku oco a tu ecele loku tu kuatisa, ci tu vetiya oku lekisa esino.

7, 8. (a) Va Isareli va lekisile ndati okuti, ka va kuatele ekolelo? (b) Ulandu wavo u tu longisa nye?

⁷ Eci Yehova a yovola va Isareli Kegito, va mola ovina vialua vi komõhisa a va lingila. Ndaño va mola ovikomo viaco, pole, eci va kala ocipepi loku iñila Vofeka Yohuminyo, va fetika oku lekisa esino. Momo lie? Momo, ka va lekisile ekolelo ku Yehova Suku. Kuenje, va fetika oku kuata usumba, kuenda oku lisiõsũila Mose. Momo, va yonguile oku tiukila Kegito, kuna va kala apika! Yehova wa sumuile calua, kuenje wa popia hati: “Eteke lipi omanu ava va [liwekapo] oku membula?” (Atendelo 14:1-4, 11; Osamo 78:40, 41) Omo liaco, va Isareli va fila vekalasoko omo liesino, kuenda ekambo liekolelo.

⁸ Koloneke vilo, tu kasi ocipepi loluali luokaliye, kuenda ekolelo lietu lia siata oku setekiwa. Omo liaco, tu sukila oku kũlĩhĩsa nda tu kuete ekolelo lia pama ale sio. Tu pondola oku limbuka ndati nda tu kuete ekolelo lia pama? Tu pondola oku ci linga poku konomuisa olondaka via Yesu vi sangiwa kelivulu lia Mateo 6:33, kuenda tu sukila oku lipula ndoco: ‘Ovimãho viange kuenda onjila ndi yongola oku nõla vi eca hẽ uvangi wokuti ndi tava kolondaka via Yesu? Nda siata hẽ oku pumba olohongele vimue, ale upange woku kunda omo lioku sanda olombongo? Nye ndi sukila oku linga nda nda siata oku pesila otembo yalua kuenda ongusu kupange woku sanda eteku? Ndi tava hẽ okuti oluali lulo lu ndi pengulula, oco ndi liwekepo oku fendela Yehova?

9. Momo lie tu sukilila oku ‘kũlĩhĩsa’ nda tu kuete ekolelo lia pama, kuenda tu pondola oku ci linga ndati?

⁹ Nda ka tua kapeleko olonumbi Viembimbiliya viatiamẽla kakamba vãvi, koku tundisiwa vekongelo ale kolomapalo, tu pondola oku kala omanu va sina. Nye o pondola oku linga nda ovina viaco via fetika oku pita love? O sukila oku kũlĩhĩsa lonjanga ekolelo liove! Embimbiliya li popia hati: “Likũlĩhĩsi ene muẽle nda vu kasi vekolelo, loku limbuka nda vu kasi oku linga eci ciwa.” (2 Va Korindo 13:5) Kala ukuacili, kuenda tanga Embimbiliya oloneke viosi oco o yuvule ovisimĩlo ka via sungulukile.

10. Nye ci pondola oku tu kuatisa oco tu kale ndotuma ya leñela peka lia Yehova?

¹⁰ Yehova wa tu ĩha Embimbiliya, ekongelo kuenda upange woku kunda, oco vi tu kuatise oku amamako oku kala ndotuma ya leñela. Nda tu tanga Embimbiliya oloneke viosi, kuenda tu sokolola ovina tua tanga, ci tu kuatisa oku kala ndotuma ya leñela peka lia Yehova. Kosimbu, Yehova wa tumile olosoma vio ko Isareli oco vi sonehe Ocihandeleko caye, kuenda oku ci tanga oloneke viosi. (Esinumuĩlo 17:18, 19) Ovapostolo va kũlĩhĩle okuti, oku tanga Ovisonehua kuenda oku sokolola ovina va enda oku tanga, ca va kuatisa calua kupange woku kunda. Olonjanja vialua valivulu va soneha, va enda oku kongelamo olonepa vimue Viovisonehua vio Heveru, kuenda poku kunda va enda oku vetiya omanu oco va vi tange. (Ovilinga 17:11) Cimuamue haico ci kasi oku pita letu koloneke vilo okuti, tua limbukavo ndomo oku tanga Embimbiliya, kuenda oku sokolola ovina viaco, ci kuetele esilivilo lia velapo. (1 Timoteo 4:15) Nda tuamamako oku ci linga, ci tu kuatisa oku kala ambombe, kuenje Yehova o kuata onjongole yoku tu pengulula.

11, 12. Yehova wa siata oku pengulula ndati omunu lomunu pokati ketu lekuatiso liekongelo? Lombolola ulandu umue.

¹¹ Yehova wa kũlĩha ovina tu sukila kuenda wa siata oku tu pengulula lekuatiso Liekongelo. Manji Jim wa tukuiwa kefetikilo liocipama cilo, wa pongolola ovisimĩlo viaye eci ukulu umue wekongelo a lekisa onjongole kokuaye. Eye wa popia hati: “Ukulu wekongelo wa sapela lame, ka ndi popele lãvi omo liovituwa ka via sungulukile nda lekisile. Pole, wa sapela lame lonjila yimue ya sunguluka, kuenda wa lekisa onjongole yoku ndi kuatisa.” Noke yolosãi vitatu ukulu wekongelo wo laleka oco a enda kohongele. Manji Jim wa lombolola okuti, vamanji vekongelo vo yolela  lesanju, kuenda ocisola cavo co vetiya oku pongolola ovisimĩlo viaye. Noke wa limbuka okuti, ovisimĩlo viaye ka via velelepo ovisimĩlo via vamanji vakuavo. Akulu vekongelo kumue lukãi waye vo vetiya calua kuenje vokuenda kuotembo wa fetika vali oku vumba Yehova. Manji Jim, wa kuatisiwa poku tanga ovipama Viutala Wondavululi 15 ya Kayovo, wo 1992 losapi hati: “Yehova Hayeko o Kuete Eko,” kuenda “Vumba Yehova Lutima Wosi.”

¹² Vokuenda kuotembo, manji Jim wa linga vali ukulu wekongelo. Kuenje, wa siata oku kuatisa vamanji vakuavo va kuete ovitangi ndevi eye a kuata, kuenda oku pamisa ekolelo liavo. Eye wa lombolola hati, wa simĩle okuti o kuete ukamba wocili la Yehova, pole cilo wa limbuka okuti ovisimĩlo a kuatele ka via sungulukile! Omo liaco, wa limbuka okuti, epela olio lio vetiya oku tiamisila utima kakulueya a vamanji pole, ka u tiamisila kovina vi kuete esilivilo lia velapo.—1 Va Korindo 10:12.

13. Upange woku kunda u tu vetiya oku kuata ovituwa vipi, kuenda onima yipi tu pondola oku tambula?

¹³ Upange woku kunda u pondolavo oku tu pengulula kuenda oku tu kuatisa oco tu kale omanu va lekisa ovituwa viwa. U tu kuatisa ndati? Eci tu kunda olondaka viwa tu sukila oku lekisa ovituwa viwa ndeci, umbombe kuenda ovituwa vikuavo via kongela vepako liespiritu lia Suku. (Va Galatia 5:22, 23) Sokolola eci catiamẽla kovituwa viwa wa siata oku lekisa omo liupange woku kunda. Nda tua kuama ongangu ya Yesu, ci kuatisa omanu oku tava kesapulo lietu, kuenda valua va pondola oku pongolola ovisimĩlo viavo ka via sungulukile viatiamẽla kokuetu. Kũlĩhĩsa ulandu u kuãimo ndoco: Vamanji vavali kofeka yo Australia va seteka oku kundila ukãi umue wa kala konjo yaye, pole, ukãi waco wa va tambulula lãvi, kuenda wa va temela calua. Pole, vamanji vo yevelela lesumbilo lialua. Noke ukãi waco wa lekisa esumuo, kuenje wa sonehela ukanda ko Betele loku pinga ongecelo omo liocituwa cĩvi a lekisa. Eye wa popia hati: “Nda kala ndeveke omo lioku tambulula lãvi omanu vavali veyile oku sandeka Ondaka ya Suku, kuenje, nda va popia olondaka ka via sungulukile.” Ulandu wa tukuiwa ndeti, u tu kuatisa oku limbuka esilivilo lioku lekisa umbombe kupange woku kunda. Ndaño okuti upange woku kunda wa siata oku kuatisa omanu, pole, u tu kuatisavo oku pengulula ovituwa vietu.

14. Nye olonjali vi sukila oku linga, oco vi kuate onima poku pengulula omãla vavo?

¹⁴ Omãla valua vatito va siata oku lekisa umbombe kuenda olonjanja viosi va lekisa onjongole yoku lilongisa. (Mateo 18:1-4) Olonjali vi sukila oku kuatisa omãla vavo oku lilongisa ocili kuenda oku ci sola osimbu handi va kasi amalẽhe. (2 Timoteo 3:14, 15) Oco olonjali vi tẽlise ciwa ocikele caco, tete vi sukila oku sola ocili, kuenda oku kapako ovina  Embimbiliya li popia. Nda via ci linga, ci kuatisa omãla vavo oku sola ocili. Omãla va pondolavo oku kuata elomboloko liokuti, epindiso va tambula lieca uvangi wokuti va soliwe lolonjali viavo, kuenda la Yehova.

15, 16. Olonjali vi lekisa ndati okuti via kolela Yehova Suku, nda omõla wavo wa tundisiwa vekongelo?

¹⁵ Ndaño okuti olonjali vi longisa ocili komãla vavo, pole, omãla vamue noke va liwekapo oku vumba Yehova, ale va tundisiwa vekongelo. Nda vepata mua pita ovitangi viaco, li sumua calua. Manji umue ukãi wo kofeka yo Afrika do Sul wa popia hati: “Eci manjange ulume a tundisiwa vekongelo, wa kala ndomunu umue wa fa. Ocitangi caco ca tu nenela esumuo lialua!” Pole, nye eye kumue lolonjali viaye va linga? Ovo va pokola kolonumbi vi sangiwa Vembimbiliya. (Tanga 1 Va Korindo 5:11, 13.) Olonjali via kũlĩhĩle okuti, oku pokola kolonumbi via Yehova Suku ci pondola oku kuatisa omanu vosi. Kuenje, va limbuka okuti, oku tundisiwa vekongelo, epindiso limue liocisola li tunda ku Yehova. Omo liaco, va limbuka okuti va sukilile lika oku sapela lomõla wavo nda ci sukiliwa, ndeci poku linga olomĩlu vepata.

¹⁶ Ovisimĩlo vipi omõla wavo a kuata? Noke, omõla waco weya oku popia hati: “Nda kũlĩhĩle okuti, epata liange ka lia ndi suvukile, pole, lia kala oku pokola ku Yehova kuenda kocisoko caye.” Eye wamisako hati: “Nda o vetiyiwa oku pinga ekuatiso ku Yehova kuenda ongecelo, ci ku kuatisa oku limbuka okuti, o sukila ekuatiso liaye.” Sokolola esanju epata lia kuata eci umalẽhe waco a tiuka vali ku Yehova! Tu pondola lika oku kuata esanju, nda tu pokola ku Yehova Suku olonjanja viosi.—Olosapo 3:5, 6; 28:26.

17. Momo lie tu sukilila oku pokola ku Yehova, kuenda ci tu kuatisa ndati?

¹⁷ Uprofeto Isaya wa popele hati, va Yudea va kala ko Bavulono va laikele oku likekembela, kuenje wa popia hati: “A Yehova, ove vuisietu; etu tutuma, ove [utungi wetu] . . . . Etu vosi tupange wovaka ove.” Va Isareli va laikelevo oku pinga ku Yehova vati: “Ku ka teme ca lua, a Yehova, ku ka ivaluke ño-o hũ evĩho. Tala, tu ku pinga tuti, Vanja, etu vosi tumanu vove.” (Isaya 64:8, 9) Nda tua lekisa umbombe kuenda epokolo ku Yehova, tu soliwa laye ndeci ca pita la Daniele. Yehova o ka amamako oku tu pengulula lekuatiso Liondaka yaye, espiritu sandu liaye, kuenda ocisoko caye, oco kovaso yoloneke tu kale ‘omãla vaye’ va li pua.—Va Roma 8:21.