1, 2. (a) Olondaka vipi vi sangiwa kelivulu Liesinumuĩlo 6:4 okuti, via kũlĩhĩwa ciwa? (b) Momo lie Mose a popela olondaka viaco?

VOKUENDA kuanyamo alua, va Yudea va enda oku kongela volohutililo viavo olondaka vi sangiwa kelivulu Liesinumuĩlo 6:4, ndocina cimue ci kuete esilivilo lia velapo. Ohutililo yaco ya enda oku tukuiwa hati, Shema okuti, oyo ondaka yatete vocinimbu eci Cembimbiliya kelimi lio Heveru. Pokati ka va Yudea pa kala valua va enda oku linga ohutililo yaco oloneke viosi komẽle, kuenda koñolosi, oco va lekise elitumbiko liavo ku Suku.

² Olondaka viaco vi panga onepa kohundo ya sulako Mose a lingila va Isareli. Kunyamo wo 1473 osimbu Kristu keyile palo posi, va Isareli va kala vofeka yo Moavi. Momo, va yonguile oku yoka Olui Yordão, oco va tambule Ofeka Yohuminyo. (Esinumuĩlo 6:1) Mose wa songuila va Isareli vokuenda kueci ci soka 40 kanyamo, kuenda wa yonguile okuti, va kuata utõi omo liovitangi va kala oku lavoka. Ovo va sukilile oku kolela ku Yehova Suku yavo, kuenda oku pokola kokuaye. Omo liaco, olondaka via sulako via Mose via  va kuatisa oku ci linga. Eci Mose a mala oku tukula Ekũi Liovihandeleko, kuenda olonumbi vikuavo via tunda ku Yehova, wa ivaluisa omanu olondaka tu tanga kelivulu Liesinumuĩlo 6:4, 5. (Tanga.)

3. Apulilo api tu konomuisa vocipama cilo?

³ Va Isareli va kũlĩhĩle okuti, Yehova Suku yavo, eye “Suku lika waye.” Va Isareli vana va kuatele ekolelo, va enda oku fendela lika Suku umosi okuti, eye olosekulu viavo via enda oku fendela. Momo lie Mose a ivaluisila va Isareli hati, Yehova Suku yavo, eye “Suku lika waye”? Elitokeko lipi li sangiwa pokati kocili locisola tu lekisa ku Yehova lutima wetu wosi, lomuenyo wetu wosi, kuenda longusu yetu yosi? Koloneke vilo, olondaka vielivulu Liesinumuĩlo 6:4, 5, vi tiamisiwila ndati kokuetu?

4, 5. (a) Ondaka yokuti Yehova eye “Suku lika waye,” yi kuete elomboloko lie? (b) Yehova wa litepa ndati lolosuku violuali lulo?

⁴ Eye lika. Ondaka yokuti, Yehova eye “Suku lika waye” yi lomboloka okuti, Yehova eye lika o kuete unene wa velapo, kuenda ka kuli umue wa lisoka laye. Momo lie Mose a popela olondaka evi? Olondaka viaye ka vi lekisa okuti, ka ca sungulukile oku tava kelongiso lia Suku umosi Muvatatu. Yehova eye wa Lulika ilu, ongongo, kuenda eye Ombiali yoluali luosi. Yehova eye lika Suku yocili, kuenda ka kuli osuku yikuavo ya lisoka laye. (2 Samuele 7:22) Omo liaco, olondaka Mose a popia via ivaluisa va Isareli okuti, va sukilile oku fendela lika Yehova. Pole, va sukililevo oku yuvula oku kuama ongangu yomanu vana va kala ocipepi lavo okuti, va enda oku fendela olosuku vialua viesanda. Omanu vaco va tavele kondaka yokuti, olosuku viavo via kuatele unene woku va teyuila kovilunga via enda oku pita voluali.

⁵ Ovolandu a lekisa okuti, va Egito va enda oku fendela olosuku vimue ndeci: Osuku yekumbi yi tukuiwa hati, Ra, osuku yo vilu yi tukuiwa hati, Nut, osuku yongongo yi tukuiwa hati,Geb, osuku Yolui Nilo yi tukuiwa hati, Hapi, kuenda olosuku vikuavo viovinyama. Yehova wa lekisile okuti, eye lika wa velapo pokati kolosuku viosi viesanda via tukuiwa ndeti, eci a nena Afengi Ekũi. Vakanana va velisilepo calua osuku yavo yesanda yi tukuiwa hati, Baale. Momo, va tavele okuti, osuku yaco oyo ya va lulika. Vakanana va tavelevo kondaka yokuti, Baale wa kala osuku yo vilu, yombela, kuenda yofela yalua yenda lombela. Kovitumãlo vialua, omanu va enda oku tava kondaka yokuti, Baale o pondola oku va teyuila. (Atendelo 25:3) Omo liaco, Mose wa vetiyile va Isareli oco va ivaluke okuti, ‘Suku yavo yocili’ Yehova eye “Suku lika waye.”—Esinumuĩlo 4:35, 39.

6, 7. Ondaka yokuti ‘eye lika,’ yi kuetevo elomboloko lie, kuenda Yehova o lekisa ndati okuti, ‘eye lika’?

⁶ Yehova wa siata oku kakatela kovina a popia kuenda ukuacili. Ondaka yokuti ‘eye lika,’ yi lomboloka okuti, Yehova eye “Suku lika waye,” kuenda wa siata oku tẽlisa ovina viosi a likuminya. Yehova Suku ka tepiwile pokati. Olonjanja viosi wa siata oku kakatela kovina a popia, kuenda ukuacili. Eye wa likuminyile ku Avirahama hati, ovitumbulukila viaye via laikele oku kala Vofeka Yohuminyo. Yehova wa lingavo ovikomo vialua oco amameko oku tẽlisa olohuminyo viaye. Ndaño pa pitile ci soka ovita  vikuãla lakũi atatu kanyamo tunde eci a lingile ohuminyo yaco, pole, ocipango caye ka ca pongolokele.—Efetikilo 12:1, 2, 7; Etundilo 12:40, 41.

⁷ Noke lianyamo alua, Yehova weya oku tukula va Isareli hati, olombangi viaye poku va sapuila hati: ‘Ame muẽle. Konyima yange ka kua lulikiwile Suku yimue, ndaño kovaso yange ka kua lulikiwile Suku yikuavo.’ Yehova wa lingilevo ohuminyo yokuti, ocipango caye ka ci pongoloka, poku popia hati: “Ame Suku, tunde nunde.” (Isaya 43:10, 13; 44:6; 48:12) Va Isareli va kuatele esumũlũho lioku fendela Suku umue okuti, wa kakatela kovina a popia, kuenda wa koleliwa! Koloneke vilo, tu kuetevo esumũlũho limuamue.—Malakiya 3:6; Tiago 1:17.

8, 9. (a) Nye Yehova a yongola okuti, oco afendeli vaye va sukila oku linga? (b) Yesu wa lombolola ndati esilivilo liolondaka via Mose?

⁸ Mose wa ivaluisa va Isareli hati, ocisola Yehova a lekisa kokuavo, kuenda ndomo a va tata, ka ci pongoloka. Pole, Yehova wa yonguile okuti, va Isareli vo fendela lutima wavo wosi, lomuenyo wavo wosi, kuenda longusu yavo yosi. Olonjali via sukililevo oku pindisa omãla vavo catiamẽla ku Yehova olonjanja viosi, oco va kuatisiwe oku fendela lika Yehova.—Esinumuĩlo 6:6-9.

⁹ Yehova lalimue eteke a ka pongolola ocipango caye, kuenda ka pongololavo olonumbi vina afendeli vaye va sukila oku pokola. Nda tu yongola okuti Yehova o sanjukila onjila tu kuama poku u fendela, tu sukila oku u fendela lutima wetu wosi, lomuenyo wetu wosi, kuenda longusu yetu yosi. Yesu wa popia hati, ocihandeleko eci oco ci kuete esilivilo lia velapo. (Tanga Marko 12:28-31.) Vocipama cilo, tu konomuisa ndomo tu pondola oku lekisa kovilinga vietu okuti, tu tava kolondaka viokuti, ‘Yehova Suku yetu  eye Suku lika waye.’

10, 11. (a) Lonjila yipi tu sukila oku tiamisila lika efendelo lietu ku Yehova? (b) Eci akuenje vatatu vo ko Heveru va kala ko Bavulono, va lekisile ndati okuti, va tiamisilile lika efendelo liavo ku Yehova?

¹⁰ Yehova eye lika Suku yetu. Tu lieca kokuaye eci tu nõlapo onjila yokuti, eye lika tu fendela. Poku fendela Yehova, tu sukila oku yuvula oku kongela olosuku vikuavo vefendelo lietu, ovisimĩlo vikuavo, kuenda ovituwa ka via sungulukile. Yehova ka sokisiwa lolosuku vikuavo, kuenda unene waye wa velapo wolosuku vikuavo. Yehova eye lika Suku yocili. Omo liaco, eye lika tu sukila oku fendela.—Tanga Esituluilo 4:11.

¹¹ Velivulu lia Daniele tu tangamo ulandu watiamẽla kakuenje vamue vo ko Heveru ndeci: Daniele, Hananiya, Misaeli, kuenda Asariya. Ovo va lekisile elitumbiko liavo ku Yehova omo lioku likala oku lia ovikulia vina okuti, via vĩha kafendeli va Yehova. Akamba vaco vatatu va Daniele va likalavo oku fendela ociñumañuma culu Soma Nevukandesa a tumile oku panga. Amalẽhe vaco va velisilepo oku fendela Yehova. Momo, va lekisile lika epokolo kokuaye.—Daniele 1:1-3:30.

12. Ovina vipi tu sukila oku yuvula, oco tu fendele lika Yehova?

¹² Tu sukila oku velisapo Yehova komuenyo wetu. Nda tu yongola okuti eye lika tu fendela, tu sukila oku lavulula oco ka tu ka eceleli okuti,  ovina vikuavo vi tu tateka oku ci linga. Ovina vipi vi pondola oku tu tu tateka oku ci linga? Vovihandeleko Ekũi Yehova a ecele, wa popia hati, afendeli vaye va sukilile oku yuvula oku fendela olosuku vikuavo. Va sukililevo oku yuvula oku fendela oviteka. (Esinumuĩlo 5:6-10) Koloneke vilo, kuli olonjila vialua omanu va siata oku kuama vefendelo lioviteka okuti, vimue pokati kolonjila viaco, ka ca lelukile oku vi limbuka. Pole, Yehova ka pongoluile olonumbi viaye. Toke cilo, Yehova eye “Suku lika waye.” Omo liaco, tu konomuisi ndomo tu pondola oku yuvula oku fendela oviteka koloneke vilo.

13. Ovina vipi pamue tu fetika oku sola calua okuti Yehova ci sule?

¹³ Vukanda wa Va Kolosai 3:5 (tanga), tu tangamo ovina vi pondola oku nyõla ukamba wetu la Yehova. Ocili okuti, ocipululu ci panga onepa koku fendela oviteka. Ndamupi? Nda tua tiamisila utima kocina cimue ndeci onjongole yoku kuata olombongo vialua, ale ovokuasi akuavo, tu vetiyiwa lonjongole yoku kuata ovina viaco. Kuenje, vi kala ndosuku yimue yi kuete unene okuti, yi pondola oku tu yapuisa. Akandu osi a tukuiwa vukanda wa Va Kolosai 3:5, a tiamisiwila kocipululu okuti, ci pangavo onepa kefendelo lioviteka. Nda tua tiamisila utima kovina viaco, ci tu vetiya oku vi sola calua okuti, ocisola tu lekisa ku Yehova Suku ci sule. Kuenje tu sima okuti, Yehova hayeko vali “Suku lika waye” kokuetu. Omo liaco, ka tu yongola oku pita locitangi caco.

14. Elungulo lipi upostolo Yoano a eca liatiamẽla kocisola tu kuetele Suku?

¹⁴ Upostolo Yoano wa lombololavo ocitangi cimue. Eye wa lekisa okuti, nda omunu umue o fetika oku sola ovina violuali lulo ndeci: “Oloñeyi vietimba, oloñeyi viovaso, oku litunila ovina viomuenyo,” ci lekisa okuti, “ocisola ca Isia ka ci kasi vokuaye.” (1 Yoano 2:15, 16) Omo liaco, tu sukila oku konomuisa ekalo lietu olonjanja viosi, oco tu limbuke nda tu kasi oku tiamisila utima wetu kovina violuali lulo. Nda tua ci linga, pamue tu limbuka okuti, tu kasi oku tiamisila utima kolomapalo ka via sungulukile, komanu vamue va kemãla, kuenda tu kasi oku kuama ovituwa violuali viatiamẽla koku liposuisa luwalo ka wa sungulukile. Pamue tu fetika oku tiamisila utima wetu koku kuata ‘ovina vialua,’ poku sandiliya oku lilongisila kosikola ya velapo. (Yeremiya 45:4, 5) Omo okuti oluali luokaliye lu kasi ocipepi, tu sukila oku ivaluka olondaka Mose a sapuilile va Isareli! Nda tu tava kolondaka viokuti, ‘Yehova Suku yetu  eye Suku lika waye,’ ci tu vetiya oku kuata onjongole yokuti, eye lika tu sukila oku fendela lonjila yimue yu sanjuisa.—Va Heveru 12:28, 29.

15. Momo lie Paulu a ivaluisila Akristão oco va limbuke okuti, Yehova “eye Suku lika waye”?

¹⁵ Ondaka yokuti Yehova eye “Suku lika waye,” yi tu kuatisa oku kuata elomboloko liokuti, Yehova o yongola okuti, afendeli vaye va likuata omunga, kuenda va kuata ocimãho cimuamue komuenyo wavo. Vekongelo liatete Liakristão vocili, mua kala va Yudea, va Helasi, va Roma, kuenda omanu va tundile kolofeka vikuavo. Ovo va tundile kapata a litepa, va kuata ovituwa via litepa, kuenda olonjongole via litepa. Ka ca lelukile Kakristão vamue oku tava  kolonjila viokaliye viatiamẽla koku fendela Yehova, ale oku siapo ovituwa viosimbu. Omo liaco, Paulu wa ivaluisa Akristão vaco hati, kuli lika Suku umosi okuti, onduko yaye Yehova.—Tanga 1 Va Korindo 8:5, 6.

16, 17. Ocitumasuku cipi ci kasi oku tẽlisiwa koloneke vilo, kuenda lonima yipi? (b) Nye ci pondola oku nyõla ukamba u kasi pokati ketu la vamanji?

¹⁶ Nye ci popiwa catiamẽla Kakristão vocili koloneke vilo? Uprofeto Isaya wa popele hati, “koloneke viesulilo,” omanu vo kolofeka viosi va laikele oku likuata omunga poku fendela Yehova. Kuenje va popia vati: “[Yehova] o tu longisa ovituwa viaye ha tu endaela volonjila viaye.” (Isaya 2:2, 3) Tu kuete esanju lialua omo lioku kũlĩha okuti, ocitumasuku eci ci kasi oku tẽlisiwa koloneke vilo! Vamanji vosi tu kasi lavo, va tunda kolofeka via litepa, va vangula alimi a litepa, kuenda va kuete ovituwa via litepa. Pole, tu likuete omunga poku fendela Yehova. Omo okuti omunu lomunu o kuete ovituwa via litepa, olonjanja vimue pokati ketu peya ovitangi.

¹⁷ Nye o sima catiamẽla ku vamanji va tunda kapata a kuete ovituwa via litepa? Citava okuti va vangula elimi lia litepa leli liove, va wala uwalo wa litepa lowu wove, kuenda va siata oku  lia ovikulia via litepa levi viove. Anga hẽ wa siata oku yuvula vamanji vaco, kuenje o sokiya lika otembo yoku sapela la vana va kuete ovituwa ndevi viove? Nye o sima catiamẽla kakulu vekongelo va kasi vocikanjo cene okuti amalẽhe vove, ale vana va kuete ekova lia litepa leli liove, kuenda va kuete ovituwa via litepa? Nda ka tua lavuluile, tu yapuisiwa lovisimĩlo viaco ka via sungulukile, kuenje, tu nyõla ukamba u kasi pokati ketu la vamanji.

18, 19. Elungulo lipi li sangiwa vukanda wa Va Efeso 4:1-3? (b) Nye tu sukila oku linga oco tu kuatise vamanji oku likuata omunga vekongelo?

¹⁸ Tu pondola oku yula ndati ovitangi viaco? Paulu wa eca elungulo Kakristão va kala ko Efeso okuti, volupale luaco mue yukile omanu vakuapata a litepa. (Tanga Va Efeso 4:1-3.) Paulu wa tukula ovituwa vimue ndeci: Umbombe, epandi, kuenda ocisola. Ovituwa viaco vi sokisiwa lolongunji via pama okuti, vi pondola oku talamisa onjo oco ka yi ka teke. Pole, oco onjo yamameko loku posoka, tu sukila oku yi tata ciwa. Paulu wa yonguile okuti, Akristão vo ko Efeso va likolisilako oco va ‘likuate omunga, lekuatiso liespiritu sandu.’

¹⁹ Vosi yetu tu sukila oku likolisilako oco tuamameko oku likuata omunga la vamanji. Tu pondola oku ci linga ndati? Catete, tu sukila oku lekisa ovituwa Paulu a tukula ndeci: Umbombe, epandi, kuenda ocisola. Cavali, tu sukila oku likolisilako oco pokati ketu la vamanji, pa kale ‘ombembua, kuenda oku likuata omunga.’ Oku litatamisa la vamanji ku sokisiwa lovimano vionjo ya toka okuti, ku nyõla ukamba u kasi pokati ketu lavo. Omo liaco, tu sukila oku likolisilako oku tetulula ovitangi. Nda tua ci linga, ci tu kuatisa oku amamako oku kala lombembua, kuenda oku likuata omunga la vamanji.

20. Tu pondola oku kuata ndati elomboloko liolondaka viokuti, Yehova Suku yetu  eye Suku lika waye’?

²⁰ Olondaka viokuti, ‘Yehova Suku yetu eye lika waye,’ vi kuete esilivilo lia velapo! Momo, via kuatisa va Isareli oku pandikisa poku liyaka lovitangi, eci va tambula Ofeka Yohuminyo. Olondaka viaco vi pondolavo oku pamisa ekolelo lietu okuti, tu pandikisa vokuenda kuohali ya piãla tu kasi oku lavoka, oco tu iñile Voluali Luokaliye. Omo liaco, tuamamiko oku litumbika ku Yehova lutima wetu wosi. Tu sukila oku sola Yehova poku u fendela lutima wetu wosi, lolondunge vietu viosi, kuenda longusu yetu yosi. Tu sukilavo oku likolisilako oku kuata ombembua, kuenda oku likuata omunga la vamanji. Nda tuamamako oku ci linga, Yesu o ka tu tenda ndolomeme, kuenda tu ka limbuka oku tẽlisiwa kuolondaka a popele hati: “Enjui, ene wa sumũlũisui la Isiange, piñali Usoma wo pongiyilui tunde koku sevetiwa kuoluali.”—Mateo 25:34.