MANJI Diana o kuete eci ci pitãhala 80 kanyamo wa vela calua kanyamo a pita. Ulume waye wa kala luveyi wo Alzheimer kuenje ca sukila oku ka kala konjo yoku tata vana va kuka toke eci a fa. Omãla vaye vavali va favo kuenje eye wa kala oku liyaka lokanser kevele. Pole, ndaño lovitangi viaco, olonjanja viosi eci manji Diana a kala kolohongele, ale kupange woku kunda, vamanji va limbuka okuti otembo yosi wa sanjuka.

Manji John wa kala ukuakunyula akongelo kueci ci pitãhala 43 kanyamo. Eye wa solaile calua ocikele caye kuenda ka simĩle oku linga vali ocina cikuavo. Noke wa sukila oku siapo ocikele caye coku oco a tate umue ngandiaye ovela. Vamanji vana va kũlĩhile John eci vo sanga kohongele yimbo ale yofeka, va limbuka okuti eye ka sumuile. Pole, handi amamako lesanju.

Nye ca kuatisa manji Diana la manji John oku amamako lesanju? Citava ndati okuti omunu o tala ohali amamako lesanju? Omunu umue o kuata ndati esanju nda wa siapo ocikele a sole calua? Embimbiliya li tu sapuila hati: “Ondingesunga yi sanjukila Yehova.” (Osamo 64:10) Oco tu kuate elomboloko liwa liolondaka evi tu konomuisi ovina vi tu nenela esanju liocili levi ka vi tu nenela.

Kuli ovina vimue okuti olonjanja viosi vi pondola oku nena esanju. Ndeci, sokolola kulume lukãi okuti va li sole kuenje va kuela. Ale, sokolola komunu umue o linga onjali, pamue umue o tambula ocikele cokaliye kupange wa Yehova. Ovina evi vi nena esanju momo viosi olombanjaile vi tunda ku Yehova. Eye wa tu ĩha ombanjaile yolohuela, yoku kuata omãla kuenda yoku linga upange vocisoko caye.—Efetikilo 2:18, 22; Osamo 127:3; 1 Timoteo 3:1.

Pole, kuli esanju limue okuti li kala lika okatembo katito. Pamue umue pokati kohueli o linga ukahokolo, ale o fa. (Esekiele 24:18; Hosea 3:1) Citava okuti omãla va sinĩla olonjali viavo kuenda Suku kuenje pamue va tundisiwa  vekongelo. Ndeci, omãla va Samuele va liwekapo oku vumba Yehova kuenda Daviti wa kuatele ovitangi vialua vepata liaye omo a lueya la Batisieva. (1 Samuele 8:1-3; 2 Samuele 12:11) Eci ku pita ovina viaco omunu ka kuata esanju, pole, o sumua kuenda o yeva evalo.

Cimuamue haico okuti, pamue ka tu pondola oku amamako locikele cetu kupange wa Yehova omo pamue tu vela, tu tata epata, ale ku kala epongoloko limue vocisoko. Valua va siapo ocikele cavo va ivaluka esanju va kuata.

Omo liaco, tu pondola oku limbuka okuti ovina vimue vi nena esanju halonjanja viosiko vi kala otembo yalua. Oco hẽ kuli esanju limue okuti li kala otembo yalua ndaño ceci kuiya ovitangi? Ocili okuti kuli, momo Samuele, Daviti kuenda vakuavo va amamako lesanju ndaño va pita lovitangi.

Yesu wa kũlĩha eci ci nena esunju liocili. Osimbu handi keyile palo posi, Embimbiliya li tu sapuila okuti eye wa enda oku “sanjuka kovaso a [Yehova] otembo yosi.” (Olosapo 8:30) Pole, eci a kala palo posi, olonjanja vimue wa liyaka lovitangi vialua. Ndaño lovitangi viaco, Yesu wa kuata esanju lioku linga upange Yehova o tuma. (Yoano 4:34) Nye ca pita kalivala asulako yohali yaye? Tu tanga ndoco: “Omo liesanju lio kapiwila, wa pandikisa kuti wekangiso.” (Va Heveru 12:2) Kovina vivali Yesu a tukula okuti vi tu nenela esanju, tu lilongisako ovina vialua.

Onjanja yimue, Yesu wa tuma 70 kolondonge kupange woku kunda. Eci va tiuka va kala lesanju lialua omo liovina viosi va linga oku kongelamo oku tundisa olondele. Pole Yesu wa va sapuila hati: “Ko ka sanjukili omo olondele vi pokola kokuene, pole, sanjuki omo olonduko viene via sonehiwa kilu.” (Luka 10:1-9, 17, 20) Ocili okuti, oku taviwa la Yehova oco ca valapo vali kuenda ci nena esanju lialua okuti oku kuata ocikele cimue ci likasi ci sule.

Onjanja yikuavo, eci Yesu a kala oku longisa owiñi, ukãi umue u Yudea wa komõha omo lialongiso aye kuenje wa popia ku Yesu hati ina yove wa sumũlũha omo liomõla u a kuete.  Pole, Yesu wa tambulula hati: “Sio, va sumũlũha vana va yeva ondaka ya Suku kuenje va yi kapako!” (Luka 11:27, 28) Ocili okuti oku mola omãla vetu oku linga ovina viwa ci tu sanjuisa. Pole, oku pokola ku Yehova loku kuata ukamba uwa laye oco ci nena esanju otembo yosi.

Ci sanjuisa oku kũlĩha okuti Yehova wa tu kapako. Ndaño okuti ovina vimue vi sumuisa, pole, ka viupi esanju lietu. Ocili okuti eci tu pandikisa kalambalalo, esanju lietu li li vokiya. (Va Roma 5:3-5) Handi vali, Yehova eca espiritu sandu liaye ku vana vo kolela kuenda esanju li panga onepa kepako liespiritu. (Va Galatia 5:22) Eci ci tu kuatisa oku kũlĩha esunga lieci Osamo 64:10 yi popela hati: “Ondingesunga yi sanjukila Yehova.”

Eli olio esunga lieci manji Diana la John va kuatela esanju otembo yosi ndaño lovitangi. Manji Diana wa popia hati: “Nda sanda ociteyuilo ku Yehova ndeci omõla a sanda eteyuilo konjali yaye.” Wamisako hati: “Nda limbuka okuti Yehova wa ñuatisa poku nyĩha uloño woku amamako oku kunda lesanju.” Nye ca kuatisa manji John oku amamako lesanju kupange woku kunda noke lioku siapo ocikele a kuatele? Eye wa popia hati: “Tunde kunyamo wo 1998 nda lalekiwa oku kala ulongisi Kosikola Yoku Angiliya Olondingupange, nda vokiya ombili yange yoku linga elilongiso liopokolika okuti kosimbu ci sule.” Eye wamisako hati: “Ame lukãi wange ca lelukile oku linga apongoloko omo otembo yosi tua enda oku lieca olumue oku linga eci Yehova a tu yonguila. Etu tua ci linga, lalimue eteke tua livelele.”

Vamanji valua va limbuka okuti olondaka vi sangiwa Kosamo 64:10 via tẽlisiwa kokuavo. Sokolola ulandu wohueli yimue ya talavaya ko Betele ci pitãhala 30 kanyamo, kofeka yo Estados Unidos. Ovo va tambula ocikele coku kala akundi valikasi. Ovo va popia hati: “Ocili okuti ci sumuisa, nda omunu wa siapo ocikele a sole calua,” pole, vamisako hati: “Ove ku sumua otembo yosi.” Eci va pitĩla kocitumãlo va tumĩwa va fetika oku kundila kumosi lekongelo. Ovo va popiavo hati: “Tua pinga ovina tua sukilile vohutililo. Poku mola etambululo liolohutililo vietu ca tu pamisa kuenda tua kuata esanju. Eci tua pitĩla vekongelo liaco, valua va litumbikavo kupange wotembo yosi kuenje tua kuata esumũlũho lioku songola alilongiso avali embimbiliya.”

Ocili okuti, ka ca lelukile oku kuata esanju lienda ño hũ. Momo olonjanja vimue tu pondola oku sumua. Pole, Yehova o tu pamisa lolondaka Viosamo 64:10. Ndaño okuti pamue tu sumua, tu koleli okuti nda tua pandikisa ndaño lovitangi tu ka “sanjukila Yehova.” Tu lavokavo oku tẽlisiwa kuohuminyo ya Yehova yokuti ku kala “ilu liokaliye kuenda ongongo yokaliye.” Vosi va ka li pua kuenda va ka ‘yolela, loku sanjuka ño-o hũ’ omo liovina viosi Yehova a ka linga.—Isaya 65:17, 18.

Sokolola ndomo ci ka kala. Tu ka kuata uhayele wa li pua kuenda oloneke viosi eci tu pasuka tu kuete ongusu. Ndaño kosimbu tua pita lovitangi via enda oku tu sumuisa calua, ovio ka vi ka tu sumuisa vali. Yehova o tu lembeleka lolondaka viokuti, “ovina viale ka vi ivalukiwa, ka vi sokoluiwa.” Tu ka tambula vali vangandietu vana va fa kuenda tu ka liyeva ndolonjali viufeko wa kuata 12 kanyamo okuti Yesu wo pindula okuti: “Vosi va kala laye va yeva esanju lialua.” (Marko 5:42) Omanu vosi voluali va ka kala vakuesunga kuenda va ka “sanjukila Yehova” otembo yenda ño hũ.