1. Ulandu upi u pamisa Yehova a longisa ku Avirahama?

 NOKE lianyamo alua, Yehova pocakati cungelo umue wa sapuila Avirahama okuti, wa laikele oku nyõla olupale luo Sodoma lo Gomora. Ndaño okuti Avirahama wa kuatele ekolelo lia pama ku Suku, pole, ka ca lelukile kokuaye oku kuata elomboloko liaco. Kuenje eye wa pula hati: “O nyõla muẽle vakuesunga kumue lolondingaĩvi? . . . Anga hẽ Onganji yongongo yosi ka yi lingi eci ca sunguluka?” Yehova lepandi, wa longisa kekamba liaye li soliwe ulandu umue u pondola oku tu longisa loku tu pamisa wokuti, Eye lalimue eteke a ka nyõla omanu vakuesunga.—Efet. 18:23-33.

2. Nye ci tu ĩha ekolelo liokuti esombiso lia Yehova liesunga kuenda liohenda?

² Tu kolela ndati okuti ovilinga viesombiso lia Yehova viesunga kuenda viohenda? Poku kũlĩha okuti, “Yehova o vanja vutima” womanu. (1 Sam. 16:7) Ocili okuti, eye wa kũlĩha “ovitima viomanu vosi.” (1 Olos. 8:39; 1 Asa. 28:9) Oku kũlĩha ovina evi ci komõhisa calua. Yehova wa velapo kukũlĩhĩso okuti etu ci sule. Omo liaco, halonjanja viosiko tu kuata elomboloko lia suapo lieci Eye a nõlela olonjila vimue. Eli olio esunga lieci Paulu a popela catiamẽla ku Yehova Suku hati: “Lomue o tẽla oku kuata elomboloko lionjila yoku tetulula kuaye.”—Va Rom. 11:33.

3-4. Apulilo api pamue tu pondola oku kuata kuenda nye tu konomuisa vocipama cilo? (Yoano 5:28, 29)

³ Ndaño tua kũlĩha okuti Yehova olonjanja viosi o linga eci ca sunguluka, pamue tu pondola oku kuata apulilo nda-a Avirahama a kuatele. Citava okuti tu lipula ndoco: “Anga hẽ omanu Yehova a kundula ko Sodoma lo Gomora va ka kala vali komuenyo? Anga hẽ vamue va ka kongeliwa ‘kepinduko . . . liava havakuesungako.’?”—Ovil. 24:15.

⁴ Tu konomuisi eci tua kũlĩha catiamẽla kepinduko. Ndopo  tua lilongisile ale elomboloko liokaliye, liatiamẽla ‘kepinduko liomuenyo’ kuenda “epinduko liesombiso.” a (Tanga Yoano 5:28, 29.) Elomboloko liaco liokaliye, lia koka apongoloko akuavo kukũlĩhĩso tua kuata. Vocipama cilo leci ci kuãimo, tu konomuisa apongoloko aco. Catiamẽla kesombiso lia Yehova liesunga, catete tu konomuisa eci ka tua kũlĩhĩle noke ceci tua kũlĩha.

CECI KA TUA KŨLĨHĨLE

5. Nye tua popaile kosimbu catiamẽla komanu vana Yehova a kundula ko Sodoma lo Gomora?

⁵ Kosimbu, alivulu etu a lomboluile eci ci pondola oku pita lomanu vana Yehova a tenda okuti havakuesungako. Tua popaile okuti, omanu vana Yehova a kundula ndeci ca pita ko Sodoma lo Gomora, ka va ka pinduiwa. Pole, noke lioku lilongisa lutate kuenda oku likutilila catiamẽla kulandu waco, tua pitĩla petosi liokuti, ka tu pondola oku popia tuti ka va ka pinduiwa. Momo lie?

6. Ovolandu api esombiso Yehova a linga komanu vana havakuesungako kuenda nye ka tua kũlĩhĩle?

⁶ Vembimbiliya mu sangiwa ovolandu alua a lombolola asombiso Yehova a linga komanu vana havakuesungako. Ndeci, koloneke via Noha, Yehova wa kundula omanu vosi, pole, Noha lepata liaye ovo lika va supulukapo. Handi vali, Yehova wa tumile va Isareli oco va kundule apata epanduvali omanu vana va kala Kofeka Yohuminyo. Yehova wa tumilevo ungelo umue oco a ponde 185.000 kasualali va va Asuria vuteke umosi. (Efet. 7:23; Esin. 7:1-3; Isa. 37:36, 37) Lonjila ndeyi, anga hẽ Embimbiliya li tu ĩha ovolandu a suapo a lekisa okuti Yehova wa pisila omanu vaco kenyõleho ka li pui okuti, ka va kuata vali elavoko liepinduko? Sio. Momo lie tu ci popela?

7. Nye ka tua kũlĩhĩle catiamẽla komanu va kunduiwa Ketande, ale vana va kunduiwa eci va Isareli va yula ofeka yo Kanana? (Tala koñoño.)

⁷ Ndomo tua ci konomuisa kovinimbu via livanga, etu ka tua kũlĩhĩle ndomo Yehova a sombisa omunu lomunu. Ka tua kũlĩhĩlevo nda okuti vana va pondiwa va kuatele epuluvi lioku lilongisa catiamẽla ku Yehova loku likekembela. Eci Embimbiliya li lombolola catiamẽla koloneke Vietande, olio li popia lika hati, Noha wa kala “ukuakukunda esunga.” (2 Pet. 2:5) Pole, Olio ka lia popele okuti osimbu Noha a kala oku tunga ocimbaluku wa kundilavo omanu vosi palo posi. Handi vali, ka tua kũlĩhĩle nda okuti olondingaĩvi viosi via kala ko Kanana, via kuatele epuluvi lioku lilongisa catiamẽla ku Yehova kuenda oku pongolola ovilinga viavo vĩvi.

8. Ocina cipi ka tua kũlĩhĩle catiamẽla komanu vo ko Sodoma lo Gomora?

⁸ Nye ci popiwa catiamẽla komanu vana va pondiwa eci Yehova a kundula o Sodoma lo Gomora? Ulume umue ukuesunga o tukuiwa Lote, wa kala pokati komanu vaco ko Sodoma. Anga hẽ tua kũlĩha okuti Lote wa va kundila vosi. Sio? Omunu lomunu pokati kavo wa kũlĩhĩle hẽ oku tepisa eci ciwa leci cĩvi? Ci molẽha okuti sio. Momo Embimbiliya li popia eci catiamẽla kulandu walume vamue vo volupale luo Sodoma lo Gomora, vana va yonguile oku lipekela lakombe va Lote. Embimbiliya li popiavo okuti, pokati kavo pa kala ‘amalẽhe lakulu vendamba.’ (Efet. 19:4; 2 Pet. 2:7) Anga hẽ Yehova Suku ukuahenda, wa sokiya okuti lomue pokati komanu vaco o ka pinduiwa? Ka tu pondola oku popia okuti oco. Ocili okuti Yehova wa sapuilile Avirahama okuti volupale luaco ka mua kaile ndaño muẽle ekũi komanu vakuesunga. (Efet. 18:32) Omo okuti ovilinga viavo ka via sungulukile, Yehova wa kuata esunga lioku va kundula. Oco hẽ  tu pondola oku popia okuti lomue pokati kavo o ka kongeliwa ‘kepinduko . . . liava havakuesungako?’ Ka tu kuete uvangi waco!

9. Nye ka tua kũlĩhĩle catiamẽla ku Salomone?

⁹ Vembimbiliya tu sangamovo ovolandu omanu vakuesunga okuti, noke veya oku kala omanu havakuesungako. Umue pokati kavo Soma Salomone. Eye wa kũlĩhĩle ciwa Yehova kuenda ndomo a ponduile oku u fendela. Ndaño ndoco, Salomone wa fetika oku fendela olosuku viesanda. Elinga liaco, lia temisa calua Yehova kuenje epata liosi lia va Isareli lia tala ohali vokuenda kuanyamo alua. Pole, Embimbiliya li popia okuti eci Salomone a fa “wa ka puyuka la vakukululu yaye,” oku kongelamo alume vakuekolelo ndeci, Daviti. (1 Olos. 11:5-9, 43; 2 Olos. 23:13) Onjila ndomo Salomone a kendiwa yi lekisa hẽ okuti Yehova o ko pindula? Embimbiliya ka li ci popi. Omanu vamue va pondola oku sima okuti Salomone o ka pinduiwa, momo Embimbiliya li popia okuti “wosi wa fa wa yovuiwa kekandu liaye.” (Va Rom. 6:7) Pole, eci ka ci lomboloka okuti omanu vosi vana va fa va ka pinduiwa, ndu okuti va sesamẽla oku kala vali komuenyo omo okuti va file. Momo epinduko ombanjaile yimue ya Suku ukuacisola. Yehova eca ombanjaile yaco, ku vana eye a yongola oku ĩha epuluvi lioku u vumba otembo ka yi pui. (Yovi 14:13, 14; Yoa. 6:44) Anga hẽ Salomone o ka tambula ombanjaile yaco? Yehova eye lika wa kũlĩha etambululo liaco, etu hetuko. Pole, tu cĩ okuti Yehova o ka linga eci ca sunguluka.

CECI TUA KŨLĨHA

10. Yehova o liyeva ndati catiamẽla koku nyõliwa kuomanu? (Esekiele 33:11) (Talavo ociluvialuvia.)

¹⁰ Tanga Esekiele 33:11. Yehova wa tu sapuila ndomo eye a liyeva poku sombisa omanu. Upostolo Petulu wa vetiyiwa oku soneha olondaka ndevi via Esekiele hati: “Yehova . . . ka yongola okuti umue o nyõliwa.” (2 Pet. 3:9) Olondaka evi vi tu lembeleka. Tua kũlĩha okuti Yehova lalimue eteke a nena enyõleho ka li pui komunu umue, nda ka kuete esunga lioku ci linga. Ohenda yaye yalua calua kuenda o yi lekisa otembo yosi.

11. Helie ka ka pinduiwa kuenda tua ci kũlĩha ndati?

¹¹ Nye tua kũlĩha catiamẽla komanu vana ka va ka pinduiwa? Embimbiliya li tukula lika ovolandu amue. b Yesu wa lekisa okuti Yuda Isikariote ka ka pinduiwa. (Mar. 14:21; talavo etosi Yoa. 17:12) Yuda wa kũlĩhĩle okuti eci a linga ka ca sungulukile ku Yehova kuenda Komõlaye. (Mar. 3:29 talavo etosi) Yesu wa popiavo hati asongui vamue vetavo vana vo suvukile, va laikele oku fa okuti ka va ka kuata elavoko liepinduko. (Mat. 23:33; talavo etosi Yoa. 19:11) Upostolo Paulu wa lungula okuti olonanguluke vina ka via likekembelele ka vi ka pinduiwa.—Va Hev. 6:4-8; 10:29.

12. Nye tua kũlĩha catiamẽla kohenda ya Yehova? Tukula ovolandu amue.

¹² Nye tua kũlĩha catiamẽla kohenda ya Yehova? Eye wa lekisa ndati okuti “ka yongola okuti umue o nyõliwa?” Tu konomuisi ndomo Yehova a lekisa okuti ukuahenda komanu vamue va linga akandu anene. Soma Daviti wa linga akandu anene oku kongelamo ukahokolo kuenda umondi. Pole, Daviti wa likekembela kuenje Yehova lohenda wo wecela. (2 Sam. 12:1-13) Soma Manase wa linga ovina vialua ka via sungulukile vokuenda kuonepa yalua yomuenyo waye. Ndaño lovina viaco, Yehova wa lekisa ohenda ku Manase kuenda wo wecela momo eye wa likekembela. (2 Asa. 33:9-16) Ovolandu a-a a tu ivaluisa okuti, Yehova olonjanja viosi o lekisa ohenda eci ku molẽha  esunga lioku ci linga. Eye o ka pindula omanu vaco, momo ovo va limbuka okuti va lingile akandu anene kuenda va likekembela.

13. (a) Momo lie Yehova a lekisila ohenda ku va Ninivei? (b) Nye Yesu a popia noke catiamẽla ku va Ninivei?

¹³ Tua kũlĩhavo eci catiamẽla kohenda ya Yehova kulandu wa va Ninivei. Suku wa sapuila Yona hati: “Nda yeva evĩho liayo.” Pole, eci ovo va likekembela akandu avo Yehova wa va ecela. Eye wa lekisa ohenda yalua okuti Yona ci sule. Yona wa kuata onyeño yalua, kuenje Yehova wo wivaluisa okuti va Ninivei vaco “ka va tẽla oku tepisa pokati keci ciwa leci cĩvi.” (Yona 1:1, 2; 3:10; 4:9-11) Noke, Yesu wa tukula ulandu waco, oco a longise eci catiamẽla kesunga kuenda kohenda ya Yehova. Yesu wa popia okuti va Ninivei vana va likekembela “va ka pinduiwa.”—Mat. 12:41.

14. “Epinduko liesombiso” ku va Ninivei li ka lomboloka nye?

¹⁴ Olondaka viokuti va Ninivei va ka tundila “epinduko liesombiso” vi lomboloka nye? Yesu wa popia hati, kovaso yoloneke kua laikele oku kala “epinduko liesombiso.” (Yoa. 5:29) Eye wa kala oku tiamisila olondaka viaco Kuviali waye Wohulukãi Yanyamo, muna mu ka kala epinduko “lia vakuesunga lava havakuesungako.” (Ovil. 24:15) Ku vana havakuesungako ci ka kala “epinduko liesombiso.” Ci lomboloka okuti, noke liomanu vaco oku pinduiwa, Yehova la Yesu va ka kũlĩhĩsa nda ovo va kasi oku pokola, loku kapako ovina va kasi oku lilongisa. (Isa. 65:20) Pole, vosi vana va ka nõlapo oku fendela Yehova lekolelo, va ka kuata epuluvi lioku kala komuenyo otembo ka yi pui! —Dan. 12:2.

15. (a) Momo lie tu sukilila oku yuvula oku popia okuti omanu va kunduiwa ko Sodoma lo Gomora lomue pokati kavo o ka pinduiwa? (b) Tu kuata ndati elomboloko liolondaka vi sangiwa kukanda wa Yuda 7? (Tala okakasia losapi hati, “ Nye Yuda a Yonguile Oku Popia?”)

¹⁵ Yesu poku vangula catiamẽla komanu vo ko Sodoma lo Gomora eye hati,“Keteke Liesombiso” ci ka leluka vali kokuavo okuti, komanu vana vo likala kuenda va likalavo alongiso aye, ci sule. (Mat. 10:14, 15; 11:23, 24; Luka 10:12) Eci hẽ ci lomboloka nye? Anga hẽ Yesu wa vangula vupopi wocindekaise, oco a lekise okuti omanu vo koloneke viaye va kala calua olondingaĩvi okuti, omanu vo ko Sodoma lo Gomora ci sule? Ivaluka okuti eci Yesu a popia hati va Ninivei va laikele oku tundila “epinduko liesombiso,” eye wa yonguile oku  popia okuti ci ka tẽlisiwa muẽle. c Ci molẽha okuti Yesu wa yonguile oku tukula olondaka vimuamue levi a popia, viatiamẽla komanu vo ko Sodoma lo Gomora. Omo liaco, ‘Eteke Liesombiso’ Yesu a tukula, ci kale lio Sodoma lo Gomora kuenda lia va Ninivei, lia kala limuamue. Ndeci ca pita la va Ninivei, omanu vo ko Sodoma lo Gomora va lingaile ovina via vĩha. Pole, va Ninivei va kuata epuluvi lioku likekembela. Handi vali, Yesu wa popia eci catiamẽla ‘kepinduko liesombiso,’ muna mu ka kongela “vana va linga ovina vĩvi.” (Yoa. 5:29) Lonjila eyi, citava okuti kuli elavoko limue pokati komanu vo ko Sodoma lo Gomora. Citavavo okuti vamue pokati komanu vaco va ka pinduiwa kuenda etu tu ka kuata epuluvi lioku va longisa ovina viatiamẽla ku Yehova la Yesu Kristu.

16. Nye tua kũlĩha catiamẽla konjila ndomo Yehova a ka nõla vana eye a ka pindula? (Yeremiya 17:10)

¹⁶ Tanga Yeremiya 17:10. Ocinimbu eci ci tu kuatisa oku limbuka okuti, Yehova poku sombisa ‘o kũlĩhĩsa utima, loku konomuisa ovisimĩlo via longa.’ Catiamẽla kepinduko lio kovaso yoloneke, eye o ka ‘eca komunu lomunu ndomo ci likuata lovilinga viaye.’ Yehova o ka kakatela kasokiyo aye, pole, o kamamako oku lekisa ohenda eci ci sukiliwa. Omo liaco, lalimue eteke ka tu ka popi okuti omunu umue ka ka pinduiwa. Te lika nda tua kũlĩha okuti Embimbiliya olio lia ci popia!

“ONGANJI YONGONGO YOSI” YI KA ‘LINGA ECI CA SUNGULUKA’

17. Nye ci ka pita lomanu vana va fa?

¹⁷ Tunde eci Adama la Eva va li kongela kusuanji wa Satana loku sinila Yehova Suku, olohuluwa vialua viomanu via fa. “Unyãli” wetu wa kãla okuti olofa, wa siata oku tu kokela ohali yalua! (1 Va Kor. 15:26) Nye ci ka pita lomanu vaco va fa? Etendelo limue litito li soka 144.000 liolondonge via Kristu vakuekolelo, li ka pinduiwila oku ka kala kilu. (Esit. 14:1) Etendelo lialua liomanu vakuekolelo haivo va sole Yehova, li ka kuata “epinduko lia vakuesunga”  kuenda va ka kala otembo ka yi pui palo posi, nda ovo vamamako oku kala vakuesunga vokuenda Kuohulukãi Yuviali wa Kristu kuenda koseteko ya sulako. (Dan. 12:13; Va Hev. 12:1) Handi vali, vokuenda Kuohulukãi yanyamo, omanu vana okuti “havakuesungako” oku kongelamo vana ka va la vumba Yehova ale “vana va linga ovina vĩvi,” va ka kuata epuluvi lioku pongolola ekalo liavo liomuenyo, loku kala afendeli va Yehova Suku vakuekolelo. (Luka 23:42, 43) Omo liaco, omanu vana okuti va kakatela koku linga ovina vĩvi, loku sinĩla Yehova ocipango, ovo Yehova a nõla okuti ka va kapinduiwa.—Luka 12:4, 5.

18-19. (a) Momo lie tu kolelela kasombiso a Yehova atiamẽla komanu va fa? (Isaya. 55:8, 9) (b) Nye tu ka konomuisa vocipama ci kuãimo?

¹⁸ Anga hẽ tua kolela okuti eci Yehova a sombisa omanu eye olonjanja viosi o nõla onjila ya sunguluka? Oco! Avirahama wa kuatele elomboloko liwa liokuti Yehova wa lipua, wa velapo kolondunge, ukuahenda haeye “Onganji yongongo yosi.” Yehova wa pindisa omõlaye kuenda wo kundika ocikele coku sombisa omanu vosi. (Yoa. 5:22) Yehova la Yesu va kũlĩha eci ci kasi vutima womunu lomunu. (Mat. 9:4) Omo liaco, eci ovo va sombisa omunu umue, va ka linga “ovina via sunguluka”!

¹⁹ Tu nõlipo oku kolela Yehova kolonjila viosi eye a nõla. Tua kũlĩha okuti Yehova eye lika o kuete omoko yoku sombisa, pole, etu sio. (Tanga Isaya 55:8, 9.) Omo liaco, tu eceleli okuti Yehova lomõlaye va linga esombiso. Handi vali, tua kũlĩha okuti Soma yetu Yesu o ka setukula lonjila ya lipua esunga kuenda ohenda ya Isiaye. (Isa. 11:3, 4) Oco hẽ nye tu pondola oku popia catiamẽla konjila ndomo Yehova a ka sombisa omanu vokuenda kuohali ya piãla? Ocina cipi ka tua kũlĩhĩle? Pole, Ocina cipi tua kũlĩha? Ocipama ci kuãimo ci ka tambulula apulilo a-a.