1-2. Nye omanu vamue va popia catiamẽla koku namũlala?

 OKU namũlala epuluvi limue li sanjuisa calua, komanu vavali va li sole. Ocili okuti, nda o kasi oku namũlala o yongola okuti cosi ci tunda ciwa. Eci oco ca siata oku li pita la valua va kasi oku namũlala. Manji umue ukãi wo ko Etiopia o tukuiwa Teresa a wa popia hati: “Eci ame lulume wange tua kala oku namũlala, tua kuata esanju lialua. Tua enda oku sapela ovina vi kuete esilivilo kuenda oku yola calua. Nda kuata esanju lialua poku kũlĩha okuti, nda sanga umue ndi sole calua, haeye o ndi solevo.”

² Manji Alessio wo ku Holanda wa popiavo hati: “Nda sola calua oku kũlĩha ciwa ukãi wange, eci tua kala oku namũlala, pole, tua kuatavo ovitangi vimue.” Vocipama cilo, tu kũlĩhĩsa vimue pokati kovitangi vi pondola oku li pita la vana va kasi oku namũlala kuenda olonumbi Viembimbiliya vi kuatisa oku namũlala lonjila yimue yi sanjuisa Yehova. Tu konomuisavo ndomo vamanji vakuavo vekongelo va pondola oku kuatisa vana va kasi oku namũlala.

OCIMÃHO COKU NAMŨLALA

3. Cipi ocimãho coku namũlala? (Olosapo 20:25)

³ Ocili okuti, epuluvi lioku namũlala li pondola oku nena esanju lialua, pole, olio enanga limue li kuete esilivilo lialua li tuala koku kuela. Keteke lioku kuela ukuenje lufeko va linga ohuminyo ku Yehova yokuti, kavali kavo va ka lisola loku lisumbila pokati vokuenda kuomuenyo wavo wosi. Ocili okuti, osimbu ka tua lingile ohuminyo yimue, tu sukila oku sokolola ciwa. (Tanga Olosapo 20:25.) Eci ci tiamisiwilavo kohuminyo yolohuela. Ocimãho coku namũlala oku li kũlĩha ciwa, oco vu nõli onjila  yiwa. Pamue onjila yi nõliwapo oku li kuela. Pole, olonjanja vimue oku litepa. Nda omanu vavali va nõlapo oku liwekapo oku namũlala, ka ci lomboloka okuti va linga cimue ka ca sungulukile. Eci ci lekisa okuti, ovo va limbuka okuti, ka va pondola oku likuela.

4. Momo lie vosi yetu tu sukilila oku kuata ocisimĩlo ca sunguluka catiamẽla koku namũlala?

⁴ Momo lie ci kuetele esilivilo oku kũlĩha ocimãho coku namũlala? Nda okuti vana ka va kuelele va kuete ocisimĩlo ca sunguluka, ka va ka fetika oku namũlala lomunu umue va kũlĩha okuti, ka va ka likuela laye. Pole, vana ka va kuelele havoko lika va sukila oku kuata ocisimĩlo caco. Vosi yetu tu sukila oku ivaluka ocimãho coku namũlala. Ndeci, vamue pamue va sima okuti, nda omanu vavali va kasi oku namũlala, va sukila oku likuela. Ocituwa caco ci pondola oku kokela nye ku vana ka va kuelele? Manji Melissa wo ko Estadus Unidus hati: “Vamanji vamue va siata oku vetiya vana va kasi oku namũlala oco va likuele, ndaño okuti ovina ka vi kasi oku enda ciwa. Eci ca siata oku kokela vamue oku nõlapo oku yuvula oku namũlala kuenda oku kuata esakalalo lialua.”

OKU KŨLĨHA CIWA OMUNU LUKUAVO

5-6. Vana va kasi oku namũlala ovina vipi va sukila oku sapela? (1 Petulu 3:4)

⁵ Nda o kasi oku namũlala, nye ci ka ku kuatisa oku nõlapo nda o kuela, ale sio? Oku li kũlĩha ciwa. Pamue ove wa kũlĩha ale ovina vimue viatiamẽla komunu waco, osimbu ka wa fetikili oku namũlala. Pole, cilo ove o kuete epuluvi lioku kũlĩha omunu waco ‘ndomo a tuwa vutima.’ (Tanga1 Petulu 3:4.) Osimbu o kasi oku namũlala, ove o pondola oku kũlĩha ciwa ndomo ukamba waye la Yehova u kasi, ovituwa viaye kuenda ovisimĩlo viaye. Vokuenda kuotembo, ove o ka tẽla oku tambulula apulilo ndeci: ‘Anga hẽ eye o ka kala ombandeki yiwa kokuange?’ (Olosap. 31:26, 27, 30; Va Efe 5:33; 1 Tim 5:8) ‘Ndi ka tẽla hẽ oku lekisa ocisola loku kapako omunu ndi ka likuela laye kuenda oku tambula ocisola cimuamue kokuaye? Tu ka tẽla hẽ oku liyaka lakulueya omunu lukuavo?’ b (Va Rom. 3:23) Osimbu vu li kũlĩha ciwa eteke leteke, ivaluka okuti ocina ca velapo hakulisesamako, pole, onjila ndomo vu pondola oku lekisa esunguluko kekalo liomunu lomunu.

 ⁶ Ovina vipi o sukila oku kapako osimbu vu kasi oku namũlala? Osimbu kua kakatelele calua komunu waco, ciwa oku sapela catiamẽla kovina vi kuete esilivilo, ndeci, ovimãho viomunu lomunu vio kovaso yoloneke. Pole, nye ci popiwa kovina vikuavo ndeci, ovitangi viuhayele, violombongo, ale ovina vikuavo via pita kosimbu? Haviosiko vi sukila oku vi sapela kefetikilo lioku namũlala. (Sokisa Yoano 16:12) Nda wa limbuka okuti handi selo oku eca atambululo kapulilo amue, kala ukuacili komunu o kasi oku namũlala laye. Momo vokuenda kuotembo, eye o ka sukila oku kũlĩha alomboluilo aco, oco a nõle onjila yiwa. Kuenje ove o ka sukila oku vangula ocili catiamẽla kovina viaco.

7. Vana va kasi oku namũlala va pondola oku li kũlĩha ndati ciwa? (Talavo okakasia losapi hati, “Ceci o Namũlala Lomunu Umue o Kasi Ocipãla.”) (Talavo ociluvialuvia.)

⁷ O limbuka ndati ndomo omunu umue a tuwa? Onjila yimue yiwa, oku linga apulilo kuenda oku yevela lutate eci omunu ukuavo a kasi oku popia. (Olosap. 20:5; Tia. 1:19) Omo liaco, citava okuti vu lingila kumosi ovina vimue oco cu ku ĩhi epuluvi lioku sapela, ndeci okulia kumosi, oku ñuala ñuala povitumãlo viowiñi, ale oku kundila kumuamue. Oku pita otembo lakamba kuenda epata, ci kuatisavo oku limbuka ovina vimue. Sokiyivo oku linga ovopange amue vapuluvi a litepa kuenda lomanu va liyekaila, oco ci ecelele oku limbuka ndomo omunu lomunu a tuwa. Kũlĩhĩsa eci manji Aschwin wo ko Holanda a seteka oku linga eci a kala oku namũlala la Alicia, eye hati: “Tua nõlapo oku lingila kumosi ovopange amue oco tu li kũlĩhe ciwa. Tua enda oku linga ovina via leluka ndeci, oku pongiyila kumosi oku lia, ale oku linga ovopange akuavo o konjo. Poku ci linga, tua tẽla oku limbuka ovituwa viwa kuenda ahonguo omunu lomunu.”

8. Momo lie ci kuetele esilivilo ku vana va kasi oku namũlala oku lilongisila kumosi Embimbiliya?

⁸ Ene vu pondola oku li kũlĩha ciwa nda vu lilongisila kumosi Embimbiliya. Momo nda wa likueli, vu ka sukila oku linga esokiyo liefendelo liepata. Suku o sukila oku kala omunu watete volohuela viene. (Uku. 4:12) Omo liaco, ci kuete esilivilo oku lilongisila kumosi eci vu kasi oku namũlala. Ocili okuti, vepuluvi lioku namũlala ka vu tendiwa handi okuti wepata. Ndaño ndoco, nda olonjanja viosi vu lilongisila kumosi, vu ka limbuka ndomo omunu lomunu a sima catiamẽla ku Yehova. Manji Max kuenda Laysa okuti ohueli yimue ko Estadus  Unidus, va limbuka esilivilo liaco. Eye hati: “Tunde kefetikilo lioku namũlala, tua lilongisa ovipama vi lombolola catiamẽla koku namũlala, kolohuela kuenda komuenyo wepata. Oku lilongisa ovipama viaco, ca tu kuatisa oku sapela ovina vi kuete esilivilo okuti, nda ka ca lelukile oku ci linga.”

OVINA VIKUAVO VI SUKILA OKU KŨLĨHĨSIWA

9. Vana va kasi oku namũlala ku velie va sukila oku sapuilako?

⁹ Kulie o sukila oku sapuila okuti o kasi oku namũlala? Vu pondola oku ci sokiya lomunu o kasi oku namũlala laye. Eci vu fetika oku namũlala, citava okuti vu ci sapuila lika komanu vamue. (Olosap. 17:27) Poku ci linga o ka yuvula oku ku sakalaisa kuenda oku ku linga apulilo amue ka a kuete esilivilo. Nda kua ci sapuilile laumue, o ka liamũha omo liusumba woku sima okuti, omanu vakuavo va ci limbuka kuenje eci ci koka ohele. Omo liaco, ciwa oku sapuilako omanu vana va pondola oku ku kuatisa kuenda oku ku ĩha alungulo awa. (Olosap. 15:22) Ndeci, ove o pondola oku ci sapuila kepata liove, kakamba va pama kespiritu, ale kakulu vekongelo.

10. Vana va kasi oku namũlala va ci linga ndati lonjila yimue yi sivaya Yehova? (Olosapo 22:3)

¹⁰ O li lava ndati lonjila yimue yi sanjuisa Yehova? Osimbu otembo yi pita, ocisola calua vu likuetele camamako oku livokiya. Oco hẽ, vu yuvula ndati oku linga ovina ka via sungulukile vi sumũisa Yehova? (1 Va Kor. 6:18) Yuvuli oku sapela olombangulo via vĩha, oku kala lika liene pocitumãlo culika, ale oku nyua calua ovinyua vi koluisa. (Va Efe. 5:3) Nda ka wa yuvuili ovina viaco, oloñei viene vioku lipekela vi livokiya kuenje ci tĩla oku linga eci ca sunguluka. Momo lie ka vu sapeleli olonjanja viosi ovina vu sukila oku linga, oco vu namũlali lonjila yimue yi sivaya Yehova? (Tanga Olosapo 22:3.) Kũlĩhĩsa eci ca kuatisa manji Dawit kuenda Almaz, vo ko Etiopia. Ovo vati: “Etu tua enda oku pita otembo yalua kumosi povitumãlo pa enda oku kala omanu valua, ale oku kala lakamba vetu. Lalimue eteke tua kaile lika lietu vekãlu, ale vonjo yimue. Poku ci linga, tua enda oku yuvula oku kala kohele.”

11. Vana va kasi oku namũlala, nye va sukila oku kapako catiamẽla kocituwa coku li kuata kuata?

¹¹ Vana va kasi oku namũlala, citava hẽ okuti va li kuata kuata? Osimbu ocisola cene camamako, citava okuti vu fetika oku li kuata kuata lonjila yimue ya sunguluka. Pole, nda oloñeyi viene vioku lipekela via livokiya, ci tĩla calua oku sokolola ciwa kuenda oku nõla onjila ya sunguluka. (Ocis. ca Sal. 1:2; 2:6) Ocituwa caco coku li kuata kuata ci koka okuti ku pondola oku likandangiya kuenje vu linga ovina vi sumuisa Yehova. (Olosap. 6:27) Omo liaco, kefetikilo lioku namũlala vu sukila oku sapela catiamẽla kolongave vu likapela okuti, vi likuata lolonumbi Viembimbiliya. c (1 Va Tes. 4:3-7) Ene vu sukila oku lipula ndoco: ‘Anga hẽ pocitumãlo ndi kasi, ca siata oku li kuata kuata osimbu vu kasi oku namũlala? Ocituwa caco, ci pondola hẽ oku vetiya oloñeyi via umue pokati ketu?’

12. Vana va kasi oku namũlala nda olonjanja viosi va li tatamisa nye va sukila oku ivaluka?

¹² Tu liyaka ndati locitangi coku li tatamisa? Nye ci popiwa nda olonjanja vimue vu li tatamisa? Anga hẽ eci ci lekisa okuti ka wa li sesameli? Sio hacoko. Olohueli viosi ka via lisokele. Pole, nda omanu vavali va likuele, va li sumbila pokati kuenda va li kapelako oku kapako onjongole yomunu lomunu, olohuela viavo vi pama. ‘Onjila ndomo vu potolola ovina cilo, vi situlula nda olohuela viene vi ka  enda ciwa. Lipuli ndoco: ‘Anga hẽ ovina viosi tu sapela tua siata oku vi linga lesumbilo kuenda umbombe? Anga hẽ tua siata oku tava akulueya etu kuenda oku likolisilako oku mioñoloha? Tua likapelako hẽ oku likandangiya, oku pinga ongecelo kuenda oku liecela pokati?’ (Va Efe. 4:31, 32) Nda vokuenda kuotembo yoku namũlala ka vu litava kovisimĩlo, ale otembo yosi vu lihoyisa, eci vu kuela ocituwa caco ci kamamako. Omo liaco, nda umue pokati kene wa limbuka okuti omunu ukuavo ka sungulukile, kavali kene, ca velapo oku liwekapo oku namũlala. d

13. Nye ci pondola oku kuatisa vana va kasi oku namũlala oku nõla otembo va sukila oku ambata?

¹³ Otembo yiñami o sukila oku namũlala? Nda ka tu sokiya otembo yi sukiliwa osimbu ka tua nõlele onjila yimue tu kuama, olonjanja vialua ovina ka vi endi ciwa. (Olosap. 21:5) Omo liaco, oku namũlala ku sukila otembo yimue, oco o kulĩhe ciwa omunu ukuavo. Pole, ove ku sukilavo oku namũlala otembo yalua. Embimbiliya li popiavo hati: “Elavoko ka lia tẽlisiwile, li koka evalo vutima.” (Olosap. 13:12) Handi vali, nda vu pita otembo yalua kumosi, ka ci leluka oku likandangiya koloñeyi vioku lipekela. (1 Va Kor. 7:9) Ko ka tiamisili utima kotembo wa fetika oku namũlala, pole, ciwa oku lipula ndoco: ‘Nye ndi sukila oku lilongisila komunu ukuavo oco ndi nõle onjila ya sunguluka?

VAMANJI VA KUATISA NDATI VANA VA KASI OKU NAMŨLALA?

14. Lonjila yipi vamanji va pondola oku kuatisa vana va kasi oku namũlala? (Talavo ociluvialuvia.)

¹⁴ Nda okuti ove wa kũlĩha umue o kasi oku namũlala, o pondola oku u kuatisa ndati? Onjila yimue yoku ci linga, oku u laleka konjo yove oco vulie kumosi onanya, oku u laleka kefendelo liepata, ale kapuluvi akuavo ovitalukilo. (Va Rom. 12:13) Apuluvi aco a kuatisa vana va kasi oku namũlala oku li kũlĩha ciwa. Citava okuti tu lieca olumue oco tu kale lavo okuti ka va kala lika liavo, oku vambata vocendelo cetu, ale oku ecelela okuti ovo va sapelela vonjo yetu, pole, ka citava okuti va kala lika wavo. (Va Gal. 6:10) Manji Alicia wa tukuiwa ale kefetikilo, ivaluka ekuatiso va tambula ku vamanji kumue lukuenje waye Aschwin. Eye hati: “Tua sola calua ndomo vamanji vamue va lieca olumue oku tu tambula kolonjo viavo eci tua sukilile oku sapela pokolika, pole, ka tua ci lingaile okuti tu kala lika lietu.” Vana va namũlala nda va ku pinga oco o kale  lavo, tenda epuluvi liaco ndesumũlũho, momo o kasi oku va kuatisa. Lekisa utate oco ku ka va isie ulika, pole, ecelelavo okuti ovo va kuata elianjo lioku sapela.—Va Fil. 2:4.

15. Nye vali tu sukila oku linga oco tu kuatise vana va kasi oku namũlala? (Olosapo 12:18)

¹⁵ Tu pondolavo oku kuatisa vana va kasi oku namũlala konjila ndomo tu vangula. Olonjanja vimue tu sukila oku likandangiya koku vangula. (Tanga Olosapo 12:18.) Ndeci, pamue tu kuatavo o siata yoku sapuilako vakuetu okuti vamue va fetikavo oku namũlala. Pole, pamue ovo ka va yongola okuti, umue wiñi eye o ci sapuila komanu. Tu yuvuli oku lingila olombonde vana va kasi oku namũlala, ale oku pisa onjila ovo va nõla. (Olosap. 20:19; Va Rom. 14:10; 1 Va Tes. 4:11) Handi vali, tu sukila oku yuvula oku linga apulilo, ale oku vangula ovina vi kisika vana va kasi oku namũlala oku kuela lonjanga. Manji umue o tukuiwa Elise lulume waye va lombolola ndoco: “Ka tua liyevaile ciwa eci vakuetu va enda oku tu linga apulilo atiamẽla kasokiyo etu uvala, momo ka tua sapelele handi ondaka yaco.”

16. Ocituwa cipi tu sukila oku yuvula nda umue wa liwekapo oku namũlala?

¹⁶ Nye ci popiwa nda vana va kasi oku namũlala va nõlapo oku li siapo? Ka ca sungulukile oku amamako oku linga apulilo oco tu sange omunu o kuete eko, ale esunga lieci va liwekelapo. (1 Pet. 4:15) Manji umue o tukuiwa Lea hati: “Nda limbuka okuti, omanu vakuavo va kala oku sanda oku kũlĩha esunga lieci ame nda lisilapo la manji nda kala oku namũlala laye. Ca ndi sumuisa calua.” Ndomo ca lomboluiwa kefetikilo, vana va kasi oku namũlala nda va nõlapo oku li siapo ka tu ka simi okuti ovo va nõla onjila ka ya sungulukile. Eci ci lomboloka okuti oku namũlala kua tẽlisa ocimãho calio kuenda ca va kuatisa oku nõla onjila yiwa. Pole, oku nõla onjila yaco pamue ka ca lelukile kokuavo kuenda kavali kavo va yeva esumuo lialua loku liyeva ulika. Omo liaco, ci kuete esilivilo etu oku va kuatisa.—Olosap. 17:17.

17. Vana va kasi oku namũlala nye va sukila oku amamako oku linga?

¹⁷ Ndomo tua ci konomuisa, oku namũlala ku kuetevo ovitangi viayo. Pole, epuluvi limue li nenavo esanju komuenyo. Jessica wa lombolola ndoco: “Oku popia ocili, voku namũlala mua kongela upange walua. Pole, nda sola calua omo lioku likolisilako oku li kũlĩha ciwa.” Nda okuti o kasi oku namũlala, amamako oku likolisilako oku li kũlĩha omunu lukuavo. Nda wa ci lingi ci ka vu kuatisi oku nõla onjila yimue yiwa.