1. Momo lie vosi yetu tu sukilila elembeleko?

VOSI yetu tu sukila elembeleko. Citava okuti tu kasi oku liyaka lovitangi, lesumuo kuenda asakalalo. Pamue tu kasi oku tala ohali omo lioku vela, oku kuka, ale oku fisa umue tu sole. Vamue pokati ketu citava okuti va kasi oku tatiwa lekambo liesunga. Handi vali, ungangala womanu voluali u kasi oku livokiya calua. Ocili okuti, otembo yilo ‘yohali yalua,’ yi lekisa okuti tu kasi “koloneke via sulako” kuenda tu panda ocipepi loluali luokaliye. (2 Timoteo 3:1) Citava okuti, tu kasi ale otembo yalua oku talamẽla kuoku tẽlisiwa kuolohuminyo via Yehova, pole, handi lopo tu lavoka oku liyaka lovitangi vialua. Oco hẽ, pi tu pondola oku sanga elembeleko?

2, 3. (a) Nye tua kũlĩha catiamẽla ku Havakuki? (b) Momo lie tu konomuisila elivulu lia Havakuki?

² Tu konomuisi elivulu lia Havakuki oco tu sange etambululo  liepulilo eli. Ndaño okuti Ovisonehua ka vi tukula calua catiamẽla ku Havakuki, pole, elivulu liaye lieca elembeleko liocili. Onduko Havakuki citava okuti yi lomboloka “Ocilamo Coku Lipupolapo”. Eci ci tiamisiwila konjila ndomo Yehova a tu lembeleka kuenje ci kasi ndu okuti locisola o tu kuata kapepe loku tu ambata povaka aye. Ci tiamisiwilavo konjila ndomo tu kakatela kokuaye. Havakuki wa sapela la Suku kuenda wa linga apulilo amue kokuaye. Yehova wa vetiya Havakuki oku soneha olondaka viaco, momo eye wa kũlĩhĩle okuti via laikele oku tu kuatisa.—Havakuki 2:2.

³ Embimbiliya ka li tu sapuila ovina vialua viatiamẽla ku Havakuki, ombangulo yesakalalo uprofeto a kuata la Yehova, oyo lika ya tukuiwa. Pole, elivulu liaye li pangavo onepa, ‘kovina viosi via sonehiwa osimbu’ Vondaka ya Suku, “okuti omo liepandi lietu kuenda elembeleko li tunda Kovisonehua, tu kuata elavoko.” (Va Roma 15:4) Elivulu lia Havakuki li tu kuatisa ndati? Li tu kuatisa oku limbuka eci ci lomboloka oku kolela Yehova. Ocitumasuku ca Havakuki ci tu ĩha ekolelo liokuti tu pondola oku kuata ombembua yovutima ndaño tu liyaka lovitangi vialua.

4. Momo lie Havakuki a kuatela esakalalo?

⁴ Tanga Havakuki 1:2, 3. Havakuki wa kala kotembo yovitangi vialua. Omanu a lisunguile lavo va kala olondingaĩvi haivo olongangala kuenda va enda oku u kokela esumuo lialua. Kolonepa viosi, wa enda oku mola va Isareli oku tata vakuavo lungangala kuenda ekambo liesunga. Havakuki wa pula hati: ‘Otembo yipi ungangala u ka pua? A Yehova momo lie o tumalela oku tetulula ovitangi evi?’ Eye wa liyeva ndu okuti ka kuete ekuatiso. Omo liaco, wa pinga oco Yehova o kuatise. Havakuki wa kala oku sima okuti Yehova ka kapeleko vali afendeli Vaye, ale ka yonguile oku tetulula ovitangi. Ove hẽ wa siatavo oku sima ndoco?

5. Nye tu lilongisa kelivulu lia Havakuki? (Tala ociluvialuvia kefetikilo liocipama.)

⁵ Anga hẽ Havakuki poku linga apulilo a-a, ca lekisa okuti ka kolelele vali Yehova kuenda kolohuminyo viaye? Sio hacoko! Havakuki wa pinga ekuatiso ku Yehova ndaño latatahãi kuenda ovitangi a kuatele, eci ci lekisa okuti ka puile elavoko, pole, wa kolelele Kokuaye. Havakuki wa kuatele esakalalo lialua kuenda ka kũlĩhĩle vali eci a linga. Eye ka kuatele elomboloko lieci Yehova a tumalela calua oku tetulula ovitangi kuenda esunga lieci Yehova a ecelela okuti Havakuki o tala ohali yalua. Esunga lieci Yehova a nõlela Havakuki oku soneha catiamẽla kovitangi viaye ci tu longisa ocina cimue ci kuete esilivilo. Ka tu ka kuati usumba woku sapela la Yehova catiamẽla kovitangi vietu, ale katatahãi etu. Koloneke vilo, Yehova o tu laleka oco tu likutilile  kokuaye loku u sapuila asakalalo etu. (Osamo 50:15; 62:8) Elivulu Liolosapo 3:5 li tu vetiya ndoco: “Kolela Yehova lutima wove wosi ku ka tiamẽle kolondunge viove muẽle.” Havakuki wa kapeleko olondaka evi komuenyo waye.

6. Momo lie ci kuetele esilivilo oku likutilila?

⁶ Havakuki wa kolelele okuti Yehova Ekamba liaye, Isiaye kuenda wa nõlelepo oku kakatela kokuaye. Havakuki ka lekisile lika esakalalo kovitangi viaye loku vi potolola lika liaye. Pole, eye wa likutilila eci catiamẽla kasakalalo aye. Ongangu yimue yiwa kokuetu. Yehova omo okuti ukuakuyeva olohutililo, o tu laleka oco tu lekise kokuaye okuti tuo kolela poku likutilila, loku u sapuila asakalalo etu osi. (Osamo 65:2) Nda tua ci linga tu ka mola ndomo Yehova a tambulula olohutililo vietu. Tu limbuka ekuatiso liaye eci eye a tu lembeleka loku tu songuila. (Osamo 73:23, 24) Eye o ka tu kuatisa okuti tu kuata elomboloko ndomo a tenda ovitangi vietu, ndaño lasakalalo tu liyaka lavio. Oku likutilila ku Yehova onjila yimue yiwa yoku lekisa okuti tuo kolela.

7. Yehova wa liyeva ndati eci Havakuki o sapuila asakalalo aye?

⁷ Tanga Havakuki 1:5-7. Havakuki noke lioku sapuila Yehova catiamẽla kasakalalo aye, citava okuti wa lipula ndomo Yehova a laikele oku ci tenda. Omo okuti Yehova Onjali yimue ukuacisola, wa kapeleko asakalalo a Havakuki. Yehova wa kũlĩhĩle okuti Havakuki wa kala oku tala ohali loku pinga ekuatiso. Yehova ka pisile Havakuki, pole, wo sapuila ovina a laikele oku linga ku va Yudea vana ka va pokuile. Citava okuti Havakuki eye omunu watete Yehova a sapuila okuti enyõleho lia va Yudea lia kala ocipepi.

8. Momo lie etambululo Yehova a eca halioko Havakuki a lavokaile?

⁸ Yehova wa sapuila Havakuki okuti ndopo o tẽlisa olondaka viaye. Eye wa ponduile oku nyõla olondingãivi kuenda olongangala vio ko Yudea. Poku popia hati, ci ka pita “voloneke viene,” Yehova wa lekisa okuti esombiso liaco lia laikele okuiya osimbu Havakuki a kala lomuenyo kuenda va Isareli va kala kotembo yaco. Etambululo Yehova a eca halioko Havakuki a lavokaile. Va Kaldea, ale va Bavulono va kala olongangala. Ungangala wavo wa piãlele okuti wa va Isareli vana va kũlĩhĩle ovihandeleko via Yehova ci sule. Momo lie Yehova a vetiyila vakualofeka oco va kundule omanu vaye? Eci ca laikele oku koka ohali yalua ku va Yudea. * (Tala etosi pombuelo yemẽla.) Nda ove wa kaile Havakuki nda wa liyeva ndati?

9. Apulilo api akuavo Havakuki a linga?

⁹ Tanga Havakuki 1:12-14, 17. Ndaño okuti Havakuki wa kuatele elomboloko liokuti Yehova o vetiya va Bavulono oco a yambule olongangala vina via kala kotembo yaye, eye handi wa kala latatahãi. Pole, eye wa lekisa umbombe kuenda wa nõlapo oku kolela Yehova. Kuenje Havakuki wa popia hati Yehova o ka amamako oku kala “Ewe” liaye. (Esinumuĩlo 32:4; Isaya 26:4) Havakuki wa kolelele okuti Suku ukuacisola  haiye ukuahenda, omo liaco, ka kuatele usumba poku linga apulilo akuavo ku Yehova ndeci: Momo lie Yehova a ecelela ekalo lĩvi ko Yudea ndaño okuti omanu vaye va tala ohali yalua? Momo lie ka tetuluila ocitangi caco? Momo lie Ukuonene wosi ‘ohila’ kuenda a ecelela ungangala kolonepa viosi? Puãi Yehova eye o “Kola” kuenda “ovaso aye ayela calua okuti ka a moli eci cĩvi.”

10. Olonjanja vimue tu liyeva ndati nda Havakuki?

¹⁰ Olonjanja vimue tu liyevavo nda Havakuki. Etu tu pokola Yehova. Tu kolela kokuaye kuenda tu tanga loku lilongisa Ondaka yaye oco ci pamise ekolelo lietu. Tu kolelavo kolohuminyo viaye poku kapako ovina ocisoko caye ci tu longisa. Pole, olonjanja vimue tu lipula ndoco, ‘Ohali yetu yi ka pua otembo yipi?’ Tu pondola oku lilongisa kueci Havakuki a linga noke.

11. Nye Havakuki a nõlelepo oku linga?

¹¹ Tanga Havakuki 2:1. Ombangulo Havakuki a kuata la Yehova yo wĩha ombembua yo vutima. Ombembua yaco yo kuatisa oku talamẽla ekuatiso lia Yehova. Havakuki wamamako lutõi eci eye a popia hati: “Nayilĩli lutima wa tula eteke liohali liya.” (Havakuki 3:16) Afendeli vakuavo va Suku vakuekolelo, va kasivo oku talamẽla lepandi ekuatiso lia Yehova. Ulandu wavo u tu pamisa calua momo u lekisa okuti tu pondolavo oku ci linga.—Mika 7:7; Tiago 5:7, 8.

12. Nye tu pondola oku lilongisa ku Havakuki?

¹² Nye tu lilongisa kocituwa ca Havakuki coku talamẽla? Catete, lalimue eteke ka tu ka liwekipo oku li kutilila ku Yehova ndaño tu kuete ovitangi vialua. Cavali, tu sukila oku yevelela ovina Yehova a tu sapuila vocakati Condaka yaye Embimbiliya kuenda ocisoko caye. Catatu, tu sukila oku talamẽla lepandi ku Yehova loku kolela okuti votembo ya sokiyiwa o ka tetulula ovitangi vietu. Nda tua setukula ongangu ya Havakuki, tu ka kuata ombembua yo vutima kuenda tu ka tẽla oku pandikisa. Elavoko lietu li ka tu kuatisa oku kuata epandi lesanju ndaño tu liyaka lovitangi valua. Tua kolela okuti Isietu wokilu o ka malako ovitangi viosi.—Va Roma 12:12.

13. Yehova wa lembeleka ndati Havakuki?

¹³ Tanga Havakuki 2:3. Tu pondola oku kolela okuti Yehova wa yeva esanju omo okuti Havakuki wa nõlapo oku talamẽla Kokuaye. Ukuonene Wosi wa kũlĩhĩle ciwa ndomo Havakuki a kala oku liyeva kuenje Yehova wa lembeleka uprofeto kuenda locisola wo likuminya okuti o ka tambulula apulilo aye. Havakuki wa laikele oku kuata ekavuluko kovitangi viaye viosi. Ca kala ndu okuti Yehova wa sapuila Havakuki okuti: “Kuata ño epandi kolela kokuange. Ame nambulula olohutililo viove, ndaño  ci molẽha ndu okuti ci kasi oku cilua.” Yehova wa ivaluisa Havakuki okuti Eye wa sokiyile ale otembo a laikele oku tẽlisa olohuminyo Viaye. Kuenje Yehova wa lembeleka Havakuki oco amameko oku talamẽla. Lohuminyo eyi, uprofeto ka yevele vali esumuo.

14. Nye tu sukila oku linga eci tu liyaka lovitangi?

¹⁴ Tu sukilavo oku talamẽla ku Yehova. Handi vali tu sukila oku yevelela lutate eci eye a tu sapuila. Etu tua kolela kuenda tu kuete ombembua yo vutima, ndaño tu liyaka lovitangi vialua. Yesu wa tu vetiya oku yuvula oku tiamisila utima ‘kolotembo pamue kovovo’ ana okuti Suku ka tu sapuilile catiamẽla kovina viaco. (Ovilinga 1:7) Tu sukila oku kolela okuti Yehova wa kũlĩha otembo ya sokiyiwa yoku tetulula ovitangi. Omo liaco, ka tu ka liwekipo, pole, tu sukila oku kala ambombe, vakuepandi loku kolela ku Suku. Osimbu tu talamẽla tu sukila oku lekisa olondunge poku talavaya ciwa lotembo yetu loku linga cosi ci tava kupange wa Yehova.—Marko 13:35-37; Va Galatia 6:9.

15, 16. (a) Olohuminyo vipi tu sanga kelivulu lia Havakuki? (b) Olohuminyo viaco vi tu longisa nye?

¹⁵ Yehova wa likuminya hati: “Ukuesunga o muila omuenyo kekolelo liaye” kuenda “oluali lu yuka ukũlĩhĩso wulamba wa Yehova.” (Havakuki 2:4, 14) Yehova o likuminya  oku eca omuenyo ko pui ku vana va lekisa epandi haivo vo kolela.

¹⁶ Ohuminyo yi sangiwa kelivulu lia Havakuki 2:4 yi kuete esilivilo momo upostolo Paulu wa tukula olondaka viaco olonjanja vitatu vovikanda viaye! (Va Roma 1:17; Va Galatia 3:11; Va Heveru 10:38) Omo liaco, tu koleli okuti ndaño lovitangi vialua, tu ka mola oku tẽlisiwa kuolohuminyo via Yehova nda tua kolela kokuaye. Yehova o yongola okuti tu tiamisila utima kelavoko lietu liokovaso yoloneke.

17. Nye Yehova a likuminya oku tu lingila nda tua kolela kokuaye?

¹⁷ Velivulu lia Havakuki mu sangiwa ulandu umue u kuete esilivilo lialua kokuetu tu kasi koloneke via sulako. Yehova wa likuminya omuenyo ko pui komanu vosi vakuesunga haivo vo kolela. Omo liaco, tu amamiko oku pamisa ekolelo lietu ku Suku ndaño lovitangi kuenda asakalalo tu liyaka lavio. Ovina Yehova a sapuila Havakuki vi tu ĩhavo ekolelo liokuti Yehova o ka tu kuatisa loku tu popela. Eye locisola calua o tu pinga oco tu kolele kokuaye loku talamẽla lepandi otembo eye a sokiyiwa ale, oco Usoma waye u viale ongongo. Kotembo yaco, vongongo mu ka yuka omanu va sanjuka haivo vakuambembua va fendela Yehova.—Mateo 5:5; Va Heveru 10:36-39.

18. Havakuki wa liyeva ndati lolondaka via Yehova?

¹⁸ Tanga Havakuki 3:16-19. Ovina Yehova a sapuila Havakuki vio kuatisa calua. Havakuki wa sokolola kovina vi komõhisa Yehova a lingila afendeli Vaye kosimbu. Kuenje ekolelo liaye ku Yehova lia pamisiwa. Eye wa kolelele okuti Yehova wa laikele oku u kuatisa votembo ya sokiyiwa! Eci ca lembeka calua uprofeto, ndaño wa kũlĩhĩle okuti o ka liyaka lovitangi okatembo kamue. Havakuki ka kuatele atatahãi. Pole, wa kolelele okuti Yehova u popela. Citava okuti, ovina a popia kocinimbu 18 ovio olondaka via velapo vi tu kuatisa oku lekisa ekolelo kovina tu tanga Vembimbiliya. Olonoño vimue via kũlĩhĩle okuti olondaka viaco vi lomboloka ndoco: “Ndisomboyoka lesanju vu Ñala; Ndi sanjukila Suku.” Ulandu owu u kuete esilivilo lialua kokuetu! Yehova ka tu likuminyile lika ovina vi komõhisa viokovaso yoloneke, pole, eye o tu sapuilavo okuti ndopo o ka tẽlisa olohuminyo viosi.

19. Tu lembelekiwa ndati la Yehova ndeci Havakuki a lembelekiwa?

¹⁹ Ulandu tua lilongisa velivulu lia Havakuki, woku kolela Yehova. (Havakuki 2:4) Oco tu amameko oku kolela Yehova, tu sukila oku pamisa ukamba wetu laye. Omo liaco, tu sukila oku linga ovina evi. (1) Oku amamako oku likutilila ku Yehova, loku u sapuila asakalalo etu kuenda ovitangi. (2) Oku yevelela lutate eci Yehova a tu sapuila Vondaka yaye loku kapako olonumbi a tu ĩha vocakati cocisoko caye. (3) Oku lekisa ekolelo, lepandi osimbu tu talamẽla Yehova oku tẽlisa olohuminyo viaye. Eci oco Havakuki a linga. Ndaño wa kala lasakalalo alua eci eye a fetika oku sapela la Yehova, weya oku pamisiwa loku kuata esanju lilua! Nda tua kuama ongangu ya Havakuki, tu lembelekiwavo leka lia Isietu wokilu Yehova. Elembeleko lipi tu pondola oku kuata voluali lulo lua vĩha?