Eci nda citiwa kunyamo wo 1960, ina yange wa kuatele 17 kanyamo. Isiange wa siapo ina yange osimbu handi sia citiwile. Ame la ina yange tua kala lolosekulu viange ko Burg kolupale lumue lutito kutundilo wo Alemanya. Omanu valua ka va tavele ku Suku kuenda epata liange lia kuatelevo ovisimĩlo vimuamue. Suku ka kuatele elomboloko lalimue kokuetu.

Osimbu nda kala oku kula nda solale calua oku kala la Sekulu yange. Eye wa enda oku ndongisa ovina vialua, oku kongelamo oku teta oviti. Eci nda kala omõla nda solale calua ovina viaco. Nda kuatele elianjo kuenda esanju.

Eteke limue eci nda kuata epanduvali kanyamo, nda pita locilunga cimue. Otembo yaco nda kala oku fetika osikola ya pita pokati. Poku tiukila konjo, nda londa vuti umue wolusu. Noke yoku londa ci soka 8 kolometulu, nda kuatiwa longusu yolusu kuenje sia muile vali cimue. Eci nda ambatiwa kosipitali pole nda kala ndu okuti si kuete vali ovoko. Ovoko a luñuilila kuenda apute aco aluile calua kuenje, ca sukila oku a tetako oco si ka kuatiwe luvei ukuavo. Sokolola esakalalo inange kuenda olosekulu viange via kuata. Omo okuti nda kala omõla, sia kuatele elomboloko lalimue liatiamẽla kovitangi nda laikele oku liyaka lavio komuenyo.

Noke lioku tunda kosipitali, nda tiukila kosikola. Omãla vamue, va fetika oku ndi sanumula, oku neñula kuenda oku mbeta momo sia tẽlele oku liteyuila. Va enda oku ndi tata lãvi kuenda oku popia olondaka vi sumuisa. Noke nda tumiwa Kosikola yikuavo Yovilema ko Birkenwerder, kuenje nda sola osikola yaco momo nda sangakovo omãla vana okuti ovilema. Osikola yaco ya kala ndonjo yange, momo ina yange kuenda va sekulu ka va sukilile oku ndi nyula olonjanja vialua. Tua enda oku limola lika koloneke viepuyuko kosikola. Vokuenda kuanyamo ekũi, sia kaile la ina yange kuenda olosekulu viange.

Nda lilongisa oku linga ovina lovolu ange. O pondola hẽ oku sokolola okuti ame ndi sole okulia longalufu ale longuto, pole ndi yi kuata limuine  viokovolu? Sokolola ndomo nda fetika oku kuata uloño waco. Nda lilongisavo oku kukusa ovayo kuenda oku fuamula esinga liovutue lovolu. Nda fetika oku linga ovindekaise lovolu poku sapela lomanu. Ovolu ange ovo a linga ovoko ange.

Eci nda kala umalẽhe, nda solaile calua oku tanga ovolandu a sandekiwa lolonoño. Vokuenda kuotembo nda fetika oku sima okuti, ndi sukila oku kuata ovota a velapo a ngecelela oku linga cosi njongola. Eci nda tẽlisa 14 kanyamo, nda fetika oku sipa. Ca enda oku nyiha utõi kuenda oku liyeva okuti nda lianja. Eci ca kala ndoku li sapuila a muẽle hati: ‘Ndi pondolavo oku ci linga. Vakuakusipa ndaño ka va kuete ovota, va likuete omunga.’

Nda litumbikile kupange wange kuenda kovina vikuavo. Nda likongela kocisoko ci tukuiwa hati, Juventude Livre da Alemanha, okuti ocimunga cimue camalẽhe ci kuatisiwa lombiali kuenda nda linga usonehi okuti, ocikele cimue ca velapo. Nda li kongela kocimunga colonjimbi, loku soneha ovihaso. Kuenda oku linga olomapalo lovilema vikuavo. Noke yoku malusula oku tanga, nda fetika oku talavaya kupange umue volupale luetu. Osimbu nda kala oku kula, nda yonguile oku kala ulume umue wa sokapo, omo liaco nda fetika oku wala ovoko a pangiwa.

Eteke limue nda kala pocitumãlo coku kevelela omboyo oco ngende kupange, kuenje ulume umue wamela kokuange. Eye wa mula nda nda sokoluile okuti Suku o ĩha vali ovoko ange avali. Sia kuatele eci mopia. Ame nda yonguile oku kuata vali ovoko ange pole, kokuange ca kala ndu okuti lalimue eteke ci ka tẽlisiwa! Momo ame sia tavele okuti kuli Suku. Vepuluvi liaco, nda sanda onjila yoku siapo ulume waco.

Noke liotembo yimue, ekamba liange liokupange wa ndaleka oco tu ka nyule epata liaye. Osimbu tua kala oku yuvila o kafe, olonjali viaye via fetika oku vangula catiamẽla ku Yehova Suku. Ya kala onjanja yatete kokuange oku yeva okuti, Suku o kuete onduko. (Osamo 83:18) Pole vutima wange nda tãtala hati: ‘Eyi handukoko ya Suku. Nda yonguile oku lekisa kokuavo okuti va kasi oku vangula uhembi.’ Loku kolela kovisimĩlo viange muẽle, nda tava oku vangula catiamẽla Kembimbiliya. Pole, sia tẽlele oku lekisa okuti ka kuli Suku.

Ndaño sia tavele ku Suku, tua konomuisa ovitumasuku Viembimbiliya. Ovisonehua vialua Viembimbiliya ndaño papita ale otembo yalua tunde eci via sonehiwa, via koleliwa. Vokuenda kuombangulo yetu, tua sokisa ekalo lioluali lovitumasuku vi sangiwa kelivulu lia Mateo ocipama 24, Luka ocipama 21 kuenda 2 Timoteo ocipama 3. Ndeci evalo ombei yi lombolola li kuatisa ondotolo oku limbuka uvei yi kuete, cimuamue haico, okuti oku sokisa ekalo lioluali lovitumasuku ca ñuatisa oku kũlĩha okuti, tu kasi kotembo Embimbiliya li tukula hati, “oloneke via sulako.” * Ca ñomõhisa calua. Ovitumasuku viaco via fetika oku vokiya elomboloko liange.

Nda tava okuti eci nda kala oku lilongisa ocili. Nda likutilila ku Yehova Suku oco ndi liwekepo oku  sipa ndaño okuti papita ale anyamo alua tunde eci nda fetika oku sipa. Nda amamako oku lilongisa Embimbiliya vokuenda kuanyamo alua. Keteke 27 ya Kupupu yunyamo wo 1986, nda papatisiwa vuyombeki pombasia yimue, momo otembo yaco Olombangi Via Yehova via kala oku lambalaliwa Kutundilo wo Alemanya.

Omo lielambalalo, tua enda oku liongolola vovimunga vitito kolonjo via vamanji kuenda sia kũlĩhile vamanji valua. Vocipikipiki, ombiali ya ndi sapuila oco ngende ko Alemanya Ocidental, kuna okuti Olombangi Via Yehova via kuatele elianjo. Ya kala onjanja yatete komuenyo wange oku enda kohongele yofeka, kuenda oku mola olohuluwa vialua via vamanji. Ca kala ocina cimue ci komõhisa.

Eci Ocimbaka co Berlin ca lunduiwa, elambalalo Kolombangi Via Yehova lia imũha. Omo liaco, tua fetika oku vumba Yehova lelianjo. Onjongole yange yoku panga onepa kupange woku kunda ya livokiya. Pole, nda kuatele usumba woku vangula lomanu sia kũlĩhile, momo nda kuatele osõi omo liulema wange, kuenda oku pita utila wange wosi konjo yovilema. Kunyamo wo 1992, nda talavaya eci ci soka 60 kolowola kupange woku kunda vosãi. Nda yeva esanju lialua poku ci linga. Nda ñolapo oku ci linga vokuenda kuolosãi vialua kuenje nda amamako lupange waco vokuenda kuanyamo atatu.

Nda patekela olondaka Viembimbiliya viokuti: “Helie wa hongua, okuti ame sia honguele?” (2 Va Korindo 11:29) Ndaño lulema wange ñuete olondunge kuenda ndi vangula. Nda ñolapo oku likolisilako oku kuatisa vakuetu. Ndaño si kuete ovoko, nda ponduile oku li sanga la vana va kuete ovitangi vikuavo. Ndi cĩ okuti ndi pondola oku linga ovina njongola pole si tẽla oku ci linga. Nda seteka oku vetiya vana va kuetevo ocitangi ndeci cange. Oku kuatisa vakuetu lonjila ndeyi, ci ñokela esanju.

Ocili okuti olonjanja vimue nda siata oku sumua. Ndi yongola oku kala ulume umue wa suapo. Nda yonguile oku litumbika kovopange akuavo pole, a kisika otembo yalua, elikolisilo kuenda ongusu yalua. Eteke leteke nda siata oku popia ndoco: “Kovina viosi ñuete ongusu mekonda lia una o nyĩha unene.” (Va Filipoi 4:13) Oloneke viosi, Yehova wa siata oku nyiha “unene” ndi sukila oco ndi tẽlise ovopange ange. Nda siata oku lilongisa okuti Yehova lalimue eteke a njivala. Momo lalimue eteke njongola oku u siapo.

Yehova wa ndi sumũluisa lepata limue, okuti ocina nda pumba vutila wange. Ñuete ukãi umue uwa, o tukuiwa hati, Elke, okuti ukuacisola, haeye ukuepandi. Olombangi vialua via Yehova voluali luosi, via linga vamanjange.

Nda lembelekiwa calua lohuminyo ya Suku yatiamẽla Koluali luokaliye, okuti ‘ovina viosi vi ka linga viokaliye,’ oku kongelamo ovoko ange. (Esituluilo 21:5) Nda kuata elomboloko lia suapo liohuminyo eyi noke yoku konomuisa ovina Yesu a linga eci a kala palo posi. Eye wa sakula ovilema, kuenda wa tokeka etũi lia una va sonja losipata. (Mateo 12:13; Luka 22:50, 51) Olohuminyo via Yehova kuenda ovikomo via Yesu via ñuatisa oku kolela okuti eteke limue di ka kala ulume wa suapo.

Asumũluho anene, a tunda koku kũlĩha Yehova Suku. Eye wa linga isiange, ekamba liange, o ndembeleki yange kuenda ongusu yange. Cilo ndi liyevite nda Soma Daviti wa soneha ndoco: “Yehova eye ongusu yange . . . Oco utima wange u yolela cimue.” (Osamo 28:7) Njongola oku amamako oku kakatela kocili nda lilongisa. Ndi ci kuata ndaño si kuete ovoko kuenda ovaka.