Momo lie isiange a kuatela onyeño? Ndi lombolola ulandu wange. Nda citiwa keteke 29 Yevambi Linene kunyamo wo 1929 kuenda nda kulila kolupale luo Bulacã kofeka yo Filipina. Ka tua kuatele ovina vialua kuenda omuenyo wetu wa lelukile calua. Eci nda kala omõla, asualali vo ko Japãu va liyaka lofeka yo Filipina kuenje uyaki wa fetika. Omo okuti tua kala vimbo limue litito, ka tua muĩle calua uyaki waco. Ka tua kuatele oradio, otelevisãu ale ikanda viasapulo. Omo liaco, tua enda oku yeva lika asapulo uyaki vocakati comanu.

Ame nda kala omõla wavali pokati komãla ecelãla. Eci nda kuata 8 kanyamo vapakulu yange va ngambata oco ndi ka kale lavo. Tua tiamẽlele ketavo Liokatolika, pole, pakulu yange wa solaile calua oku vangula catiamẽla ketavo kuenda oku tambula alivulu atavo akuavo. Ndi ivaluka okuti eye wa ndekisa elivulu limue Liolombangi Via Yehova kuenda Embimbiliya kelimi lio Tagalo, * (Tala etosi). Nda solaile calua oku tanga Embimbiliya, capiãla enene Avangeliu. Kuenje nda fetika oku kuata onjongole yoku kuama ongangu ya Yesu.—Yoano 10:27.

Asualali vo ko Japãu va sia olupale luo Filipina kunyamo wo 1945. Kotembo yaco, olonjali viange via ndi sapuila oco niuke konjo. Pakulu yange wa mbetiyavo oku tiukila konjo kuenje nda ci linga.

Kesulilo liunyamo waco, ocimunga cimue Colombangi Via Yehova vio volupale luo Angat vieyile oku kunda vimbo lietu. Umue pokati kavo weyile konjo yetu kuenje wa tu sapuila eci Embimbiliya li popia catiamẽla “koloneke via sulako.” (2 Timoteo 3:1-5) Noke wa tu laleka oku lilongisa Embimbiliya vimbo limue lia kala ocipepi. Olonjali viange ka via tavele pole, ame nda endele. Kua kala eci ci soka 20 komanu kuenje va linga apulilo amue atiamẽla Kembimbiliya.

Sia kuatele elomboloko liovina va kala oku popia, omo liaco nda nõlapo oku tunda. Pole, noke va fetika oku imba ocisungo Cusoma. Nda sola ocisungo caco  kuenje nda sinjapo. Noke yocisungo kuenda ohutililo, va tu laleka oku enda kohongele Calumingu kolupale luo Angat.

Valua pokati ketu oco tu pitĩle kohongele yaco ya lingiwa konjo yepata limue li tukuiwa hati Cruz, tua linga ungende weci ci soka 8 kolokilometulu. Kua kala 50 komanu. Nda komõha calua eci nda mola omãla va kala oku tambulula apulilo alonga atiamẽla Kembimbiliya. Eteke limue noke yohongele, manji Damian Santos ukulu aye ukundi wotembo yosi okuti kosimbu wa kala usongui wolupale, wa ndi laleka oku sikĩla konjo yaye. Tua sapela eci catiamẽla Kembimbiliya toke kociteketeke.

Kotembo yaco, omanu va enda oku papatisiwa eci va fetika lika oku kuata elomboloko lialongiso amue Embimbiliya. Noke yotembo yimue tunde eci nda fetika oku enda enda kolohongele, vamanji va ndi pula ndoco: “O yongola oku papatisiwa?” Nda kumbulula hati, “Njogola.” Nda kũlĩhĩle okuti ndi yongola oku linga upika wa “Cime, okuti Kristu.” (Va Kolosai 3:24) Kuenje keteke 15 ya Kayovo yunyamo wo 1946, ame kumue lomanu vavali va kala oku lilongisa Embimbiliya, tua papatisiwa volui lumue lua kala ocipepi.

Nda kũlĩhĩle okuti oco omunu a kuame ongangu ya Yesu, o sukila oku kala Ukristão umue wa papatisiwa. Pole, isiange ka yonguile okuti ndi kunda. Eye wa popia hati: “Ove umalẽhe calua kuenda oku ku yuvika volui ka ku kulingisa ukundi.” Kuenje ndolomboluila okuti ocipango ca Suku ceci okuti, Akristão vosi va kunda olondaka viwa Viusoma. (Mateo 24:14) Ndolomboluilavo okuti: “Ndi sukila oku tẽlisa ohuminyo nda linga ku Suku.” Vepululi liaco oco isiange a popia olondaka nda lombolola kefetikilo. Eye wa nõlelepo oku ndi tateka oku kunda. Eyi onjanja yatete nda sia ovina konyima oco ndi likolisileko oku vumba Yehova.

Epata Cruz lia ndi laleka oco ndi kale lavo ko Angat. Ame kumue lomõlavo ukãi Nora va enda oku tu vetiya oco tu kale akundi votembo yosi. Kuenje, keteke 1 ya Kuvala wo 1947, tua fetika upange wakundi votembo yosi. Nora wa ka kundila kolupale lukuavo, pole ame nda siala ko Angat.

Noke yoku kala ukundi wotembo yosi anyamo avali, Manji Earl Stewart, wo ko Betele wa linga ohundo yimue kueci ci pitahãla 500 komanu vocila cimue colupale luo Angat. Eye wa linga ohundo yaco kelimi Liongelesi kuenje nda pitiya ulandu wohundo yaco kelimi lio Tagalo. Ya kala ohundo yatete pokati kolohundo vialua nda pitiya vokuenda kuanyamo. Nda tẽla ndati oku ci linga? Nda tanga lika kosikola anyamo epandu vali, pole alongisi vange va enda oku kuama calua elimi Liongelesi. Omo okuti kelimi lio Tagalo ka kua kaile alivulu alua a kunamela Vembimbiliya, nda enda oku tanga kelimi Liongelesi. Ovina viaco via ndi kuatisa oku kuata elomboloko liasuapo Liongelesi, oco ndi pitiye ciwa olohundo.

 Keteke liaco manji Stewart wa popia hati Olomisionaliu via kala oku enda ko Nova Yorke kohongele yofeka losapi hati “Aumento da Teocracia”, kunyamo wo 1950. Omo liaco, ko Betele va sukilile vamanji vavili akundi votembo yosi oco va piñanye olomisionaliu osimbu va enda kohongele. Nda kala umue pokati kavo. Onjanja yikuavo nda sukilile vali oku sia ovina konyima, ndeci ocitumãlo nda kala kuenda akamba vekongelo. Pole, onjanja eyi nda lalekiwa oku ka talavaya ko Betele.

Nda pitĩla ko Betele keteke 19 Yevambi kunyamo wo 1950. O Betele ya kala pocitumãlo cimue cinene, ya kala onjo yimue yosimbu yañualiwa loviti. Kua kala 12 ya vamanji alume ka vakuelele. Kociteketeke nda enda oku kuatisa kokusinya. Kelivala liecea, ndi kuatisa kupange woku sukula uwalo loku ngomala. Kekumbi nda enda oku linga vali upange waco. Eci olomisionaliu via tiuka kohongele yolofeka, nda amamako oku kala ko Betele. Nda talavaya koku longeka olorevista, loku sonehako olondimbukiso kuenda koseketa yoku tambula akombe. Nda enda oku linga upange wosi va ndi tuma.

Kunyamo wo 1952, ame kumue lavamanji epandu vo ko Filipina tua lalekiwa oco tu pindisiwe Kosikola yo Gileada kocisoko ca 20. Nda kuata esanju lialua! Ekalo lio ko Estados Unidos lia litepa calua leli lio kofeka yetu. Ovina vialua tua mola levi tua linga via kala viokaliye kokuetu.

Ndeci, tua sukilile oku lilongisa oku talavaya lovikuata vi talavaya lolusu kuenda ovina vikuavo okuti lalimue eteke tua vi muĩle! Ekalo liotembo lia litepele calua! Eteke limue eci nda pasuka posamua pa kala ocikokoto calua. Ya kala onjanja yatete nda mola ocikokoto. Kuenje nda limbuka okuti ocikokoto caco catalala calua!

Pole, apongoloko tua pita lao ka a sokisiwa lepindiso li komohĩsa tua tambula. Alongisi va sungulukile calua kuenje tua pindisiwa ndomo tu linga akonomuiso loku lilongisa Embimbiliya. Ocili okuti, osikola yaco ya pamisa calua ukamba wange la Yehova.

Noke yoku malusula osikola yaco, nda nõliwa oco ndi kale ukundi olikasi ko Bronx kolupale luo Nova Yorke. Kuenje kosãi Yevambi Linene yunyamo wo 1953, nda endele kohongele yimbo ya lingiwa ko Bronx losapi hati: Assembléia da Sociedade do Novo Mundo. Noke yohongele yaco nda tumiwa vali ko Filipina.

Nda tambula ocikele coku nyula akongelo kofeka yo Filipina. Upange waco, wa nyiha epuluvi lioku kuama ongangu ya Yesu, wa enda oku linga ovongende anene oco a kuatise olomeme via Yehova. (1 Petulu 2:21)  Vocikanjo cange mua kongelele alupale ndeci: O Bulacan, o Nueva Ecija, o Tarlac kuenda o Zambales, a kasi ko Luzon, okuti oco ocifuka cinene cofeka yo Filipina. Oco ndi pitĩle valupale amue, nda sukilile oku lamana omunda yimue yi tukuiwa hati, Sierra Madre. Okalela ale omboyo ka via endaile oku pitĩla kovitumãlo viaco. Oco ndi pitĩle kocitumãlo caco, nda enda, oku pinga ombuleya kakãlu anene a tuta oviti. Nda enda oku pingavo nda citava oku endela konyima yekãlu kilu lioviti viaco. Olonjanja vialua va enda oku tava, pole, oku linga ungende waco ka ca lelukile.

Valua pokati kakongelo aco a kala okaliye a-o atito. Omo liaco, vamanji va enda oku kuata esanju lialua eci nda enda oku va kuatisa oku sokiya ciwa olohongele kuenda upange woku kunda.

Noke, nda tumiwa kocikanjo cimue mua kongelele onepa yosi yo Bicol. Kocitumãlo caco, kua kala ovikanjo vialua via kala ocipãla kuna akundi valikasi va kundila omanu okuti, ka va layeva catiamẽla ku Yehova. Yimue pokati kolonjo viaco, ya kuata lika olete yimosi okuti ociliatelo caco cavaya avali. Eci nda liata kavaya aco, a kupukila vocitunu kuenje ame nda kuamako! Pa pita otembo yimue toke eci nda liyelisa oco ndi ka lie ongau.

Eci nda kala kocikanjo caco nda fetika oku sokolola Nora, una tua kalela kumosi akundi votembo yosi ko Bulacan. Noke nda nõlapo oku ko nyula kolupale luo Dumaguete kuna a kala ukundi olikasi. Tua fetika oku lisonehela ikanda. Kuenje kunyamo wo 1956 tua kuela. Kosemana yatete yolohuela vietu, tua nyula akongelo a kasi kocifuka co Rapu Rapu. Tua sukilile oku lamana olomunda kuenda oku linga ungenge walua, pole, oku nyula akongelo aco kumue la Nora ca tu sanjuisa calua.

Noke yolohuela vietu, tua kala eci ci panda anyamo akuãla kupange woku nyula akongelo. Kuenje tua lalekiwa ko Betele. Tua fetika upange wo ko Betele kosãi ya Susu kunyamo wo 1960. Vokuenda kuanyamo aco ko Betele, nda talavaya la vamanji va kuete ovikele vinene vocisoko ca Yehova. Nda lilongisa calua kokuavo. Ukãi wange Nora wa kuatavo apuluvi oku talavaya koloseketa via litepa.

Ko Betele, nda kuata esumũlũho lioku mola oku livokiya kupange wa Yehova ko Filipina. Onjanja yatete eci nda talavaya ko Betele kunyamo wo 1950, vofeka yosi mua kala lika ci soka 10.000 kakundi. Cilo, tu kasi eci ci pitahãla 200.000 kakundi kuenda vamanji valua va talavaya ko Betele, oco va kuatise kupange woku kunda.

Vokuenda kuotembo, tua sukilile ocitumãlo cinene oco tu amameko oku linga upange ko Betele. Noke Osungu Yolombangi Via Yehova ya tuma oku sandiliya ocitumãlo cimue oco tu tunge o Betele yinene. Mitavaso yoseketa yoku panga alivulu kumue lame, tua enda oku pulisa komanu va lisungue lo Betele nda va yongola oku landisa ovitumãlo viavo. Valua pokati komanu vaco va kala voko China kuenda lomue pokati kavo wa yonguile oku landisa ocitumãlo caye. Umue pokati kavo wa popia hati: “Etu tu landa ño, ka tu landisa.”

Pole, eteke limue umue tua lisunguile laye wa tu sapuila okuti, o yongola oku landisa ocitumãlo caye momo ilukila kofeka yo Estados Unidos. Kuenje eye wa pula nda tu yongola oku landa ocitumãlo caye. Omunu ukuavo wa nõlapovo oku landisa ocitumãlo caye kuenda wa vetiya vakuavo oku ci lingavo. Oku sulako, tua landavo ocitumãlo comunu una wa popele hati, etu tu landa ño ka tu landisa. Vokatembo kamue, o Betele ya vokiyiwa. Nda kolela okuti Yehova eye wa songuila upange waco.

Kunyamo wo 1950, pokati kavamanji valua va kala ko Betele yo ko Filipina ame nda kalapo umalẽhe. Cilo, ame lukãi wange Nora etu tuakulu. Si liveli omo nda nõlapo oku kuama ongangu ya Kristu. Ocili okuti, olonjali viange via ndi lupuisa konjo eci nda kala umalẽhe, pole, Yehova wa nyiha epata linene liomanu vo sole. Si kuete atatahãi okuti Yehova olonjanja viosi o tu ihã eci tu sukila kovopange osi tu linga. Ame lukãi wange Nora tu pandula calua Yehova omo liovina a siata oku tu lingila. Tu vetiya vamanji vosi oku kolela Yehova olonjanja viosi.—Malakiya 3:10.

Onjanja yimue, Yesu wa laleka ulume umue ukuakutambula elisimu o tukuiwa hati Mateu oco a linge ondonge yaye. Mateu ‘wa sia ovina viosi konyima, wa votoka kuenje wa fetika oku kuama Yesu. (Luka 5:27, 28) Nda kuatavo epuluvi lioku sia ovina viosi oco ndi kuame Yesu. Eli olio esunga lieci nda siatela oku vetiya vakuetu oku linga ocina cimuamue loku limbuka asumũlũho a Yehova.