1. (a) Ovitangi vipi tua siata oku liyaka lavio? (b) Momo lie Yehova a sanjukilila afendeli vaye va kuekolelo? (Tala elitalatu kefetikilo liocipama.)

OMUENYO voluali lulo ka wa lelukile. Vamanji valua va kasi oku liyaka lovitangi vialua viuhayele. Vakuavo va sukila oku tata olonjali via kuka. Handi vali, vakuavo va sukila oku talavaya calua oco va ece kepata liavo ovina va sukila. Tua kũlĩhavo okuti valua pokati kavo va kasi oku liyaka lovitangi viaco vonjanja yimuamue. Ovitangi viaco, vi pesela otembo kuenda olombongo vialua. Ovio, vi koka esumuo. Pole, Yehova o sanjuka calua poku mola epandi liove. Ocili okuti, ndaño lovitangi vialua, afendeli vaye va kasi oku amamako oku kolela kolohuminyo viaye lutima wosi.

2. (a) Elivulu lia Isaya 40:29, li tu lembeleka ndati? (b) Onjila yipi ka ya sungulukile vamue va nõlapo?

² Olonjanja vimue wa siata hẽ oku sima okuti ku tẽla vali oku pandikisa kovitangi viove? Nda oco o sima, haveko lika. Embimbiliya li lekisa okuti, afendeli vamue va Yehova  va kuekolelo kosimbu va kuatelevo ovisimĩlo viaco. (1 Olosoma 19:4; Yovi 7:7) Pole, va limbuka okuti Yehova o ‘kolisa ava va kava.’ (Isaya 40:29) Omo liaco, ovo va sanda ekuatiso ku Yehova. Oku kũlĩha ovina viaco ci tu pamisa calua. Pole, havosiko va kolela kekuatiso lia Yehova. Ci sumuisa calua, momo afendeli vamue va Yehova va liwekapo oku u vumba, omo va sima okuti oyo onjila ya velapo yoku pandikisa kovitangi. Kokuavo oku vumba Yehova ocilemo kuenda ka cinena asumũlũho. Omo liaco, va liwekapo oku tanga Embimbiliya, oku enda enda kolohongele kuenda oku kunda. Eci oco Satana a va yonguila.

3. (a) Nye tu sukila oku linga oco Satana ka ka tu honguise? (b) Nye tu lilongisa vocipama cilo?

³ Ocimãho ca Satana oku tu honguisa. Eye wa kũlĩha okuti eci tu tanga Embimbiliya, loku enda kolohongele kuenda oku kunda, ekolelo lietu lipama. Satana o yongola oku tu tateka oku linga ovina viaco. Omo liaco, eci o yeva ekavo, ku ka yanduluke Yehova. Amẽla kokuaye. Nda wa ci linga, ‘eye o ku kanguisa, loku ku pamisa.’ (1 Petulu 5:10; Tiago 4:8) Vocipama cilo, tu lilongisa kelivulu lia Isaya 40:26-31 okuti, Yehova o pondola oku tu pamisa. Tu lilongisavo ovina vivali, vi pondola oku tu sumũisa kuenda ndomo tu vi yula.

4. Nye tu lilongisa kelivulu lia Isaya 40:26?

⁴ Tanga Isaya 40:26. Lomue wa kũlĩha etendelo liolombungululu viosi kilu. Olonoño vi popia hati vocengele cetu citava okuti mu sangiwa eci ci soka 400 kolohuluwa violombungululu. Pole, Yehova o vi tukula kolonduko lumosi lumosi. Eci ci tu longisa nye? Nda eye wa kapako olombungululu ka vi kuete omuenyo, kolela okuti wa ku kapako calua okuti ovio vi sule! Ove ku kasi ndomakina ya pangiwila oku linga ocipango caye. Ove o kasi oku u vumba omo liocisola u kuetele! (Osamo 19:1, 3, 14) Yehova wa kũlĩha ciwa ovina viosi viatiamẽla kokuove. Embimbiliya li lekisa okuti, “esinga liovitue viene liosi lia tendiwa” laye. (Mateo 10:30) Yehova ‘wa kũlĩha ovitangi viava va sunguluka.’ (Osamo 37:18) Omo liaco, kolela okuti Yehova o lete ovitangi viove viosi kuenda o pondola oku ku ihã ongusu o sukila oco o pandikise kovitangi viaco.

5. Momo lie tua kolelela okuti Yehova o tu pamisa?

⁵ Tanga Isaya 40:28. Yehova eye Ono yongusu yosi. Kũlĩhĩsa eci catiamẽla kongusu yalua a eca kekumbi. Usonehi umue o tukuiwa David Bodanis wa popia hati, o sengundu losengundu ekumbi lieca owuya walua u lisoka loku totãla kuolohuluwa viatenda anene. Ulume ukuavo ukuakukonomuisa wa popia hati, ocinyi ceciwa lekumbi  vosengundu yimosi ci kuatisa omanu vosi voluali vokuenda kueci ci soka 200.000 kolohulukãi vianyamo! Yehova una wa eca ongusu kekumbi, o pondolavo oku tu ĩha ongusu tu sukila oco tu pandikise kovitangi vietu.

6. (a) Lonjila yipi okanga ya Yesu ya sunguluka? (b) Nye tu sukila oku yuvula?

⁶ Tanga Isaya 40:29. Oku vumba Yehova ku tu nenela esanju lialua. Yesu wa sapuila olondonge viaye hati: “Tambuli okanga yange.” Noke wa amisako hati: “Vu sanga ekavuluko kovimuenyo viene. Okanga yange ya sunguluka kuenda ocitele cange ca lela.” (Mateo 11:28-30) Pole, lonjila yipi okanga ya Yesu ya sunguluka? Eci tu kuama olonumbi via Yesu, tu yeva ekavuluko ale tu pamisiwa. Handi vali, tu tẽla oku liyaka lovitangi vietu lonjila yimue ya sunguluka. Pole, olonjanja vimue tu yeva ekavo kuenje ka tu kuata vali onjongole yoku enda kolohongele ale koku kunda. Ndaño lekavo, nda tua likolisilako tu pamisiwa. Omo liaco, tu yuvuli oku pumba olohongele kuenda oku liwekapo oku kunda olondaka viwa.

7. Tukula ulandu umue u lekisa esilivilo lioku enda kolohongele kuenda kupange woku kunda.

⁷ Kũlĩhĩsa ulandu wa manji umue ukãi. Eye o kuete uvei umue u kavisa etimba liosi, esumuo lialua kuenda evalo lialua liutue. Olonjanja vimue ka ci leluka kokuaye oku enda kolohongele. Eteke limue, noke lioku likolisilako oku enda kohongele, wa soneha ndoco: “Ohundo ya lombolola ndomo tu liyaka lesumuo. Oyo ya lingiwa lonjila yimue ya leluka haiyo yi vetiya calua kuenje nda lila. Ohundo yaco ya mbetiya oku velisapo olohongele.” Elikolisilo manji a linga lio kuatisa calua!

8, 9. Nye upostolo Paulu a yonguile oku popia eci a soneha hati: “Eci ndi hongua, oco ñuata vali ongusu”?

⁸ Tanga Isaya 40:30. Ndaño okuti tua loñoloha koku linga ovina vialua, pole, ka tu tẽla oku ci linga longusu yetu muẽle. Eci oco vosi tu sukila oku limbuka. Upostolo Paulu wa loñolohele koku linga ovina vialua, pole, ka ponduile oku linga ovina viosi a yonguile. Eci a likutilila catiamẽla kocitangi caco, Yehova wo sapuila hati: “Unene wange u suapo poku hongua.” Paulu wa kuata elomboloko lieci Yehova o sapuila. Eli olio esunga lieci a popela hati: “Eci ndi hongua, oco ñuata vali ongusu.” (2 Va Korindo 12:7-10) Eci ci lomboloka nye?

⁹ Paulu wa limbukile okuti kua kala ovina eye ka tẽlele oku linga longusu yaye muẽle. Pole, Yehova wa kuatisa Paulu oco a linge ovina okuti longusu yaye muẽle nda ka ci tẽlele. Handi vali, Yehova wa eca ku Paulu unene woku linga ovina vimue okuti lomue wa ponduile oku vi linga. Cimuamue haico ci pondola oku pita letu. Omo liaco, nda ongusu yetu yi tunda ku Yehova lacimue ci tu yula!

10. Nye ca kuatisa Daviti oku pandikisa kovitangi?

¹⁰ Daviti wa liyaka lovitangi vialua, pole, wa limbuka unene wa Yehova olonjanja vialua. Eye wa popia ndoco: “Momo nda ñasi love nẽla oku yula ohoka. Nda ñasi la Suku yange nẽla oku somboka ocimbaka.” (Osamo  18:29) Kuli “ovimbaka” vimue ale ovitangi okuti, tu tẽla lika oku vi yula lekuatiso lia Yehova.

11. Espiritu sandu li tu kuatisa ndati?

¹¹ Tanga Isaya 40:31. Nda o yongola oku linga cimue okuti longusu yove muẽle ku ci tẽla, ivaluka okuti Yehova o kasi love vapuluvi osi. Likutilila kokuaye poku pinga ‘espiritu sandu.’ (Yoano 14:26) Kuenje lekuatiso liespiritu sandu, o tẽla oku ‘palãla vilu ndongonga.’ Ongonga yi tẽla oku palãla vilu otembo yalua okuti ka yi kavi. Yi ci linga ndati? Oyo yi kuatisiwa longusu yofela ya sanya. Omo liaco, eci o kuata ovitangi sokolola kongonga kuenda pinga ekuatiso ku Yehova. Tu sukilavo oku pinga ekuatiso ku Yehova eci pokati ketu la vamanji pa kala oku litatamisa. Momo lie pokati ketu pa siatela oku kala atatamiso?

12, 13. Momo lie pokati ketu pa siatela oku kala atatamiso? (b) Ulandu wa Yosefe u tu longisa nye catiamẽla ku Yehova?

¹² Olonjanja vimue pokati ketu pa kala atatamiso omo okuti ka tua lipuile. Eli olio esunga lieci okuti pamue manji umue o popia ale o linga ovina vi tu temisa ndeci tua siata oku lingavo. Kuenje ci seteka ekolelo lietu ku Yehova. Tu lekisa ndati okuti tua kolela Yehova? Poku likolisilako oku kala vomunga la vamanji, momo Yehova o va sole ndaño lakulueya avo.

¹³ Ulandu wa Yosefe u tu longisa ovina vialua viatiamẽla ku Yehova. Eci a kala umalẽhe, va huvaye omo liesepa, vo landisa ndupika kuenje wa ambatiwa Kegito. (Efetikilo 37:28) Ocili okuti, Yehova wa sumuĩle calua poku mola ndomo ekamba liaya lia kala oku tatiwa. Pole, ka tatekele ovina viaco vĩvi. Noke Yosefe wa lundiliwa okuti wa seteka oku putula ukãi wa Potifara kuenje wa kapiwa vokayike. Yehova ka tatekelevo elinga liaco. Eci ci tu longisa nye? Ci tu longisa okuti, ndaño Yehova ecelela okuti afendeli vaye va setekiwa, pole, ka tu yanduluka ndomo ulandu wa Yosefe u ci lekisa. Embimbiliya li popia hati: “Yehova wa kala la Yosefe kuenda Yehova wo sumũlũisa kovina viosi eye a linga.”—Efetikilo 39:21-23.

14. Momo lie ci kuetele esilivilo oku ‘yimbapo onyeño’ locikumbiti?

 ¹⁴ Daviti wa tatiwilevo lãvi. Pole, ka ecelele okuti ovina viaco viu kokela ocikumbiti. Eye wa soneha ndoco: “Onyeño yimbapo, oku tema ku siapo. Ku ka lisakalaise; ci tiama poku linga cĩvi.” (Osamo 37:8) Momo lie ci kuetele esilivilo oku yimbapo onyeño? Momo poku ci linga, tu setukula Yehova, una “ka lingile letu eci ca soka lovakandu etu.” (Osamo 103:10) Handi vali, oku imbapo onyeño locikumbiti ci panga ciwa kuhayele wetu. Oku kala lonyeño ci koka atesão kuenda esuka. Onyeño yi pondolavo oku koka ovitangi vomuma, vefẽ kuenda vovãla. Handi vali, nda tu kasi lonyeño tu nõla onjila yimue ka ya sungulukile. Onyeño yi tu kokela esumuo vokuenda kuotembo yalua. Pole, Embimbiliya li popia okuti: “Utima nda wa tula etimba li kala ciwa.” (Olosapo 14:30) Oco hẽ, nye tu sukila oku linga eci manji umue a tu sumuisa? Tu konomuisa olonumbi Viembimbiliya vi tu kuatisa oku liyaka locitangi caco.

15, 16. Nye tu sukila oku linga eci manji umue a tu sumuisa?

¹⁵ Tanga Va Efeso 4:26. Eci tu tatiwa lãvi la vana ka va vumbi Yehova, ka ci tu komõhĩsa. Pole, nda manji umue ale ngandietu wa tu linga cimue cĩvi, tu sumua calua. Nda wa pita locitangi caco nye o linga? Anga hẽ o likolisilako oku ivalako ale amamako locikumbiti? Nda ku tẽla oku ivalako ocitangi caco, kuama onumbi Yembimbiliya kuenda tetulula lonjanga ocitangi caco. Nda o kuatela ocikumbiti omunu umue otembo yalua, ci tĩla oku lisunguisa.

¹⁶ Sokolola okuti manji umue wa ku sumuisa kuenje ku tẽla oku ivalako. O lisunguluisa ndati lamanji yaco? Tete, likutilila ku Yehova oco a ku kuatise oku sapela lamanjove locimãho coku tetulula ocitangi caco. Ivaluka okuti, manjove ekambavo lia Yehova. (Osamo 25:14) Yehova o sole akamba vaye kuenda o va tata lohenda. Kuenje o yongola okuti ove o ci lingavo. (Olosapo 15:23; Mateo 7:12; Va Kolosai 4:6) Vali, ku ka kuate ovisimĩlo viokuti manji wa ku sumuisa ocipango. Lekisa esunguluko poku limbuka okuti o kuetevo eko liocitangi caco. Handi vali, sokolola lutate kovina o ka popia. O pondola oku fetika ombangulo ndoco: “Citava okuti ndi kuete ocituwa coku tatama lonjanga, pole, eci wa mopia hẽla nda liyeva okuti. . . ” Nda ombangulo yaco ka ya ku kuatisile oku lisunguluisa lamanjove ci linga vepuluvi likuavo. U kongela volohutililo viove. Pinga ku Yehova oco a sumũlũise manji wa ku sumuisa. Pingavo ku Yehova oco a ku kuatise oku tiamisila utima kovituwa viwa via manji yaco. Kolela okuti Yehova o ka sanjukila alikolisilo ove oku lisunguluisa lekamba lia Yehova.

17. (a) Yehova o kuatisa ndati omunu wa linga ekandu linene? (b) Momo lie tu sukilila oku tava lonjanga kekuatiso lia Yehova?

¹⁷ Vamue va sima okuti ka va sesamẽla  oku vumba Yehova omo liakandu anene va linga. Oku livetela evelo ku kasi ndocilemo omunu ambata vokuenda kuanyamo alua. Soma Daviti wa liyakavo locitangi caco kuenje wa popia hati: “Osimbu sia litavelele akandu ange etimba liange lia hongua, omo nda liyula ño-o eteke liosi. Momo utanya luteke eka liove lia nema.” Pole, Daviti wa liyaka locitangi caco lonjila yimue ya sunguluka. Eye wa soneha ndoco: “Nda likekembela kokuove ekandu liange kuenje wa njupa evĩho liekandu liange.” (Osamo 32:3-5) Nda wa linga ekandu linene, Yehova o pondola oku ku kuatisa. Eye o ci linga lekuatiso lieciwa lakulu vekongelo. (Olosapo 24:16; Tiago 5:13-15) Omo liaco, tava lonjanga kekuatiso liaye. Ivaluka okuti omuenyo wove ko pui, u kasi kohele! Nye o sukila oku linga nda ekandu liove lia ecelua ale pole, handi wa amamako lutima wa lema?

18. Ongangu ya Paulu yi kuatisa ndati vana va siata oku livetela evelo?

¹⁸ Vapuluvi amue upostolo Paulu wa endavo oku sumua omo liakandu a lingile kosimbu. Eye hati: “Ame ndi sule pokati kovapostolo kuenda si sesamẽla oku tukuiwa upostolo, momo nda lambalalele ekongelo lia Suku.” Eye wa amisako hati: ‘Puãi, locali ca Suku, ñasi ndeci ñasi.’ (1 Va Korindo 15:9, 10) Olondaka evi vi lomboloka okuti Yehova wa kũlĩhĩle okuti Paulu ka lipuile, pole, wo solele kuenda Yehova wa yonguile okuti Paulu o ci kũlĩha. Ove hẽ wa likekembela lutima wosi omo liovina wa linga? Wa sapuilako hẽ Yehova kuenda akulu vekongelo akandu ove? Nda wa ci linga Yehova o ku ecela. Kolela kondaka yaye. Tava kongecelo ya Yehova!—Isaya 55:6, 7.

19. (a) Cipi ocisonehua cunyamo wo 2018? (b) Momo lie ocisonehua caco ci kuetele esilivilo?

¹⁹ Kunyamo wo 2018, olonjanja viosi tu iñila Vonjango Yusoma, tu ka ivaluisiwa olondaka vimue vi kuete esilivilo lialua viokuti: “Ava va imba Yehova ovaso va sakumuha.” Olondaka via Isaya 40:31 via nõliwa oco vi kale ocisonehuwa cetu cunyamo. Osimbu tu panda kesulilo lioluali lulo, tu lavoka oku liyaka lovitangi vialua. Pole, Yehova ‘o kolisa ava va kava, haeye o vokiya olohõlo ku ka vi kuete.’ (Isaya 40:29) Kolela okuti Yehova o ku ihã ongusu o sukila, oco wa amameko oku u vumba lekolelo!—Osamo 55:22; 68:19.