1. Tu pondola oku pokola ndati ku Suku, kuenda kolombiali violuali lulo?

EMBIMBILIYA li tu longisa okuti, tu sukila oku pokola kolombiali. Pole, li tu sapuilavo okuti, olonjanja viosi tu sukila oku pokola ku Suku. (Ovilinga 5:29; Tito 3:1) Tu pondola oku ci linga ndati? Yesu wa lombolola onumbi yimue yi tu kuatisa oku kũlĩha ombiali tu sukila oku pokola. Eye wa popia hati, tu sukila oku feta “ku Kaisare ovina via Kaisare, ovina via Suku, ku Suku.”  ^[1] (Tala etosi kesulilo liocipama.) (Mateo 22:21) Tu sukila oku “eca ku Kaisare ovina via Kaisare,” poku pokola kovihandeleko viombiali, poku lekisa esumbilo kolonalavayi viaye, kuenda poku feta elisimu. (Va Roma 13:7) Nda ombiali yi tu kisika oku linga ocina cimue ka ci taviwa la Suku, tu yuvula oku ci linga. Pole, olonjanja viosi tu ci linga lesumbilo.

2. Tu lekisa ndati okuti ka tua siatele oku litenga vopulitika yoluali lulo?

² Tu eca ‘ku Suku ovina via Suku,’ poku yuvula oku litenga vopulitika yoluali lulo. Momo, ka tua siatele oku litenga vovitangi violuali. (Isaya 2:4) Omo okuti Yehova wa siata oku ecelela oco olombiali violuali lulo vi viale, tu sukila oku yuvula oku vi suvuka.  Etu tua siatavo oku yuvula oku linga ovina vi vetiya oku velisapo ofeka tua citiwila. (Va Roma 13:1, 2) Ka tu seteka oku pongolola olombiali, ale oku vetiya vakuapulitika oco va tave kovisimĩlo vietu. Nda ku lingiwa esokiyo lioku imba ocela, ka tu litengi vovina viaco, kuenda tu yuvula oku kala vakuapulitika.

3. Momo lie tu sukilila oku yuvula oku litenga vopulitika?

³ Kuli ovovangi alua a lekisa esunga lieci Suku a siatela oku tu vetiya, oco ka tu ka litenge vopulitika. Umue pokati kovovangi aco u lekisa okuti, tu kuãi ongangu ya Yesu, momo ka “tiamẽlele koluali.” Eye ka litengele vopulitika, ale vuyaki woluali lulo. (Yoano 6:15; 17:16) Kuli uvangi ukuavo u lekisa okuti, tua siata oku kuatisa kupange Wusoma wa Suku. Omo okuti ka tu kuatisa olombiali violuali lulo, tu kuete utima wa yela eci tu kundila omanu loku va sapuila okuti, Usoma wa Suku owo lika u ka tetulula ovitangi viosi viomanu. Atavo esanda a siata oku litenga vopulitika, kuenda a vetiya omanu oku kuata olonepele. Omo okuti ka tu litengi vopulitika, tu likuete omunga la vamanji voluali luosi.—1 Petulu 2:17.

4. (a) Tua kũlĩha ndati okuti pamue ka ci ka leluka oku yuvula oku litenga vopulitika? (b) Momo lie tu sukilila oku lipongiya cilo, oco tu yuvule oku litenga vopulitika?

⁴ Pamue tu kasi vofeka yimue okuti, omanu vaco va lavoka okuti ka tu litengi vopulitika. Pole, osimbu tu lavoka esulilo lioluali lulo lua Satana, pamue ka ci leluka oku amamako oku yuvula oku litenga vopulitika. Koloneke vilo, omanu va linga “vakuamanya,” haivo “vakualonamalala,” kuenda ka va yongola oku kuata ukamba la vakuavo. (2 Timoteo 3:3, 4) Vamue pokati ka vamanji va yapuisiwa lapongoloko atiamẽla kopulitika volofeka va kasi. Eli olio esunga lieci tu sukilila oku lipongiya cilo oco okuti, eci vofeka muiya epongoloko limue, tuamamako oku yuvula oku litenga vopulitika. Omo liaco, tu konomuisi ovina vikuãla tu sukila oku linga, oco vi tu kuatise oku lipongiya.

5. Nye Yehova a siata oku sima catiamẽla kolombiali violuali lulo?

⁵ Tu lekisa okuti cilo tua lipongiya oco tu yuvule oku litenga vopulitika, poku kuata ovisimĩlo ndevi via Yehova viatiamẽla kolombiali. Eci Yehova a lulika omanu ka ecele kokuavo omoko yokuti, vamue va viala vakuavo. (Yeremiya 10:23) Eye wa kapako omanu vosi ndepata limuamue. Pole, olombiali violuali lulo via siata oku tepa omanu omo liovisimĩlo viokuti, ofeka yomanu vamue ya velapo ya vakuavo. Olombiali vina vi moleha okuti viwa, ka vi pondola oku tetulula ovitangi viosi viomanu. Handi vali, olombiali viaco, via linga ovanyãli Vusoma wa Suku una wa fetika oku viala kunyamo wo 1914. Ndopo Usoma wa Suku u ka kundula olombiali viosi viomanu.—Tanga Osamo 2:2, 7-9.

6. Tu tenda ndati omanu vana va kuete omoko yoku songuila uviali woluali lulo?

⁶ Yehova Suku wa linga esokiyo liokuti, voluali mu kala olombiali viomanu. Momo, vi pondola oku kuatisa omanu oco pokati kavo pa kale ombembua okuti, ka va lingi ombuanja. Esokiyo liaco li tu kuatisa oku kunda olondaka viwa Viusoma wa Suku. (Va Roma 13:3, 4) Suku wa siata oku tu vetiya oku kongela volohutililo  vietu omanu vana va kuete omoko yoku songola, oco tu kuate ombembua yoku u fendela. (1 Timoteo 2:1, 2) Nda tua limbuka okuti ka tu kasi oku tatiwa ciwa, tu sukila oku pinga ekuatiso kombiali. Paulu wa kuamele onjila yaco. (Ovilinga 25:11) Embimbiliya li lekisa okuti, Satana eye usongui wolombiali violuali lulo. Pole, ka ci lomboloka okuti, Satana o kasi oku lavulula omunu lomunu o panga onepa kuviali womanu. (Luka 4:5, 6) Omo liaco, tu sukila oku yuvula ovisimĩlo viokuti, olombiali vimue vi kasi oku songuiwa Leliapu. Embimbiliya li lekisa okuti, tu sukila oku yuvula oku linga ovina vi sumuisa omanu.—Tito 3:1, 2.

7. Ovisimĩlo vipi tu sukila oku yuvula?

⁷ Tu lekisa okuti tu kasi oku pokola ku Suku poku yuvula oku velisapo ocimunga comanu vamue vakuapulitika, ndaño okuti ovisimĩlo viavo vi pondola oku tu kuatisa. Olonjanja vimue ka ci leluka kokuetu oku ci linga. Sokolola ndeci okuti, omanu ka va pokola kombiali yimue yi va lundila ovina ka va lingile, kuenda yi va talisa ohali, oku kongelamo Olombangi Via Yehova. Ocili okuti, o sukila oku yuvula oku likongela lomanu vaco va sina. Anga hẽ o pondola oku sima okuti, omanu vaco va kuete esunga, kuenda va lavoka oku tambula onima yiwa? (Va Efeso 2:2) Nda ka tu yongola oku litenga vopulitika tu sukila oku yuvula ocisimĩlo cokuti, ocimunga comanu vamue ca velapo vakuavo. Ovina viaco tu vi limbukila kueci tu linga leci tu popia.

8. Nda tua limbuka okuti ka ca lelukile oku yuvula oku litenga vopulitika, tu lekisa ndati okuti tua ‘lunguka, pole ‘tuonjuka’?

⁸ Onjila yavali yoku yuvula oku litenga vopulitika, oku ‘lunguka ndolonyõha kuenda oku unjuka ndolopomba.’ (Tanga Mateo 10:16, 17.) Tu lekisa okuti ‘tuonjuka’ poku sokolola ovitangi tu lavoka kovaso yoloneke. Tu lekisavo okuti, tua ‘lunguka’ poku yuvula oku litenga vopulitika eci tu liyaka lovitangi. Omo liaco, tu konomuisi vimue pokati kovina via tukuiwa ndeti okuti, vi tu kuatisa oku limbuka eci tu sukila oku linga oco tu yuvule oku litenga vopulitika.

9. Momo lie tu sukilila oku lavulula poku sapela lomanu vakuavo?

⁹ Ombangulo. Tu sukila oku lavulula nda tua limbuka okuti, omanu va fetika oku vangula ovina viatiamẽla kopulitika. Nda tu kasi oku sapela lomunu umue ovina viatiamẽla Kusoma wa Suku, tu sukila oku yuvula oku popia okuti, tu tava, ale ka tu tava kovisimĩlo viomanu vamue vakuapulitika. Omo liaco, tu sukila oku yuvula oku vangula ovina omanu va yongola oku linga, oco ovitangi viavo vi tetuluiwe. Pole, tu lekisa Vembimbiliya ndomo Usoma wa Suku u ka tetulula ovitangi viosi. Citava okuti, o sanga omanu va yongola oku vangula ondaka yatiamẽla kalume va tokekisa olohuela lalume, akãi va tokekisa olohuela lakãi, ale oku pulumula. Pole, lekisa kokuavo eci Embimbiliya li popia, kuenda ndomo wa siata oku kapako ovina viaco komuenyo wove. Nda omunu umue o popia hati, ka tu sukila vali oku kuama ovihandeleko vimue, ale ovihandeleko viaco vi pongoluiwa, tu yuvuli oku litenga vombangulo yaco. Tu sukilavo oku yuvula oku kisika omunu waco oku pongolola ovisimĩlo viaye.

10. Tu limbuka ndati okuti ka tu kasi oku litenga vopulitika poku tala, ale poku tanga ovina via siata oku sandekiwa vovingungu viasapulo?

¹⁰ Asapulo. Kuli asapulo a siata oku lomboluiwa lonjila yimue yi vetiya omanu, oco va tave kondaka yimue. Ca piãla enene volofeka vina okuti, olombiali viaco via siata oku kũlĩhĩsa asapulo osi. Nda ovisoko vimue vi litenga vasapulo aco, tu sukila oku lavulula oco tu  yuvule oku kuata ovisimĩlo ndevi viavo. Omo liaco, o sukila oku li pula ndoco: ‘Anga hẽ ndi sole oku yevelela asapulo amue omo okuti, ndi tava kovina omanu va siata oku popia viatiamẽla kopulitika?’ Oco ku ka litenge vopulitika, yuvula oku tala ale oku tanga asapulo a vetiya oku kuata ovisimĩlo viaco. Pole, sandiliya asapulo ana okuti, ka mua kongelele ovina viopulitika. Omo liaco, kuata ocituwa coku sokisa ovina o yeva kuenda evi viatiamẽla “kolondaka viocili” vi sangiwa Vembimbiliya.—2 Timoteo 1:13.

11. Oku velisapo ovina tu kuete ci tu tateka ndati oku yuvula oku litenga vopulitika?

¹¹ Ovokuasi. Nda tua velisapo calua olombongo kuenda ovina tu kuete, ci tu vetiya oku litenga vopulitika. Noke liunyamo wo 1970, Olombangi vialua Via Yehova kofeka yo Malawi via sukilile oku siapo ovina viavo viosi. Momo, ka via tavele oku likongela kocimunga cimue copulitika. Pole, vamue pokati kavo ka va tavele oku siapo ovokuasi avo. Manji umue o tukuiwa hati Ruth wa popia ndoco: “Vamue pokati ka vamanji va endele kumue letu vokayike. Pole, noke veya oku likongela kocimunga cimue copulitika, kuenje va tiukila kimbo liavo. Momo, ka va yonguile oku talisiwa ohali volokayike viaco.” Pole, vamanji valua ka va ci lingile. Momo, vamamako oku yuvula oku litenga vopulitika ndaño okuti ka va kuatele olombongo vialua, kuenda va pesela ovina viavo.—Va Heveru 10:34.

12, 13. (a) Ovisimĩlo vipi Yehova a kuete viatiamẽla komanu? (b) Nye tu sukila oku linga nda tua limbuka okuti, tua velisapo ofeka tua citiwila?

¹² Epela. Omanu vamue va siata oku lekisa epela, kuenda oku lipanda omo liovina vimue ndeci: Ekova liavo, epata, ovituwa, olupale, ale ofeka yavo. Pole, Yehova ka siatele oku sima okuti, omanu vamue va velapo vakuavo. Kokuaye, vosi yetu tumanu vamuamue. Momo, omunu lomunu pokati ketu Yehova wo lulika lonjila yimue ya litepa. Kuenje, tu sanjukila etepiso liaco li kasi pokati ketu. Yehova ka yongola okuti, tu liwekapo oku kuama ovituwa viofeka tua citiwila. Eye ka yongolavo oco tu kuate ovisimĩlo viokuti, tua velapo omanu vakuavo.—Va Roma 10:12.

¹³ Tu sukila oku yuvula ocituwa coku velisapo ofeka tua citiwila, ale oku sima okuti, ofeka yimue ya velapo yikuavo. Nda tu kuete ovisimĩlo viaco, ka ci leluka kokuetu oku yuvula oku litenga vopulitika. Akristão vo kocita catete va liyakavo locitangi caco. Momo, vamanji vamue vo ko Heveru, ka va endele oku tata ciwa ovimbumba vimue vio ko Helasi. (Ovilinga 6:1) Nye tu sukila oku linga nda tua limbuka okuti, tu kuete ocituwa coku livelisapo? Nda manji umue wo kofeka yikuavo eca kokuove ocisimĩlo cimue, anga hẽ u sapuila okuti: ‘Mulo vofeka yetu tua siata oku linga ciwa ovina,’ kuenje ku tava kocisimĩlo caye? Nda o kuete ovisimĩlo viaco, ivaluka elungulo li kuete esilivilo lia velapo lia tukuiwa Vembimbiliya li popia hati: “Loku omboka tendi vakuene okuti va velapo ene vu sule.”—Va Filipoi 2:3.

14. Ohutililo yi pondola oku tu kuatisa ndati? Ovolandu api a sangiwa Vembimbiliya atiamẽla kondaka yaco?

¹⁴ Onjila yatatu yi tu kuatisa oku yuvula oku litenga vopulitika, oku kolela Yehova. Poku likutilila  o pondola oku pinga espiritu sandu, oco li ku kuatise oku pandikisa, kuenda oku likandangiya. Ovituwa viaco vi pondola oku ku kuatisa nda olombiali vi ku linga ocina cimue ka ca sungulukile. Pinga olondunge ku Yehova oco vi ku kuatise oku limbuka ocitangi ci ku tateka oku yuvula oku litenga vopulitika. Pingavo ku Yehova oco a ku kuatise oku linga ovina via sunguluka poku liyaka locitangi caco. (Tiago 1:5) Citava okuti o kapiwa vokayike, ale o kangisiwa omo lioku pokola ku Yehova. Nda wa pita locitangi caco, likutilila ku Yehova oco o kuate utõi woku lomboluila komanu esunga lieci ku litengela vopulitika. O pondola oku kolela okuti, Yehova oku kuatisa oku pandikisa kovitangi.—Tanga Ovilinga 4:27-31.

15. Embimbiliya li pondola oku tu kuatisa ndati oku yuvula oku litenga vopulitika? (Talavo pokakasia losapi hati: “Embimbiliya Lia va Kuatisa Oku Kapako Ovina va Lilongisa.”)

¹⁵ Yehova wa tu ĩha Embimbiliya oco li pamise ekolelo lietu. Sokolola ovinimbu Viembimbiliya vi pondola oku ku kuatisa oku yuvula oku litenga vopulitika. Seteka oku patekela ovinimbu viaco loku vi sokolola. Momo, vi pondola oku ku kuatisa vepuluvi lina okuti, ku kuete Embimbiliya. Ocili okuti, Embimbiliya li pondolavo oku pamisa elavoko liove kovina Suku a siata oku popia viatiamẽla kovaso yoloneke. Tu sukila oku kuata elavoko liaco, oco tu pandikise kelambalalo. (Va Roma 8:25) Nõla ovinimbu Viembimbiliya vi lombolola ovina o yongola oku mola voluali luokaliye, kuenda sokolola ndu okuti, o kasi voluali luaco.

16, 17. Nye tu pondola oku lilongisa kovolandu afendeli va Yehova okuti, va yuvula oku litenga vopulitika? (Tala elitalatu kefetikilo liocipama cilo.)

¹⁶ Onjila yakuãla yi tu kuatisa oku yuvula oku litenga vopulitika, oku sokolola ovolandu afendeli va Yehova okuti, va siata oku lekisa ekolelo. Afendeli valua va Yehova kosimbu va lekisa ekolelo, kuenda va nõla onjila yiwa ya va kuatisa oku yuvula oku litenga vopulitika. Sokolola ulandu wa Sadrake, Mesake, kuenda Aved-Nego okuti, va likala oku fendela ociñumañuma cimue ca kala ocindekaise cuviali wo Bavulono. (Tanga Daniele 3:16-18.) Ulandu owu Wembimbiliya, u pondola oku kuatisa Olombangi vialua Via Yehova koloneke vilo oku kuata utõi, kuenda oku yuvula oku fendela  epandela liofeka va kasi. Yesu wa yuvuile oku litenga vopulitika, ale vovitangi vikuavo via enda oku tepa omanu. Eye wa kũlĩhĩle okuti, ongangu yaye yiwa ya laikele oku kuatisa olondonge viaye. Yesu wa popia hati: “Kuati utõi! Ame nda yula oluali.”—Yoano 16:33.

¹⁷ Koloneke vilo, Olombangi vialua Via Yehova via siata oku yuvula oku litenga vopulitika. Valua pokati kavo va tipuiwa, kuenje va kapiwa vokayike, kuenda vamue va pondiwa omo lioku pokola ku Yehova. Ongangu yavo yi pondola oku tu kuatisa oku kuata utõi. Manji umue wo kofeka yo Turkia wa popia hati: “Manji Franz Reiter, wa pondiwa omo lioku likala oku likongela kasualali va Hitler. Ukanda a tumisa ku inaye kuteke una a kala oku lavoka oku pondiwa wa eca uvangi wokuti, wa lekisile ekolelo ku Yehova. Omo liaco, ndi yongola oku kuama ongangu yaye, oco ndi pandikise poku liyaka lovitangi.” ^[2]—Tala etosi kesulilo liocipama.

18, 19. (a) Vamanji va sangiwa vekongelo o kasi, va pondola oku eca ndati ekuatiso kokuove oco amameko oku yuvula oku litenga vopulitika? (b) Nye wa nõlapo oku linga?

¹⁸ Vamanji vekongelo o kasi, va pondola oku eca ekuatiso kokuove, oco o yuvule oku litenga vopulitika. Nda o kasi oku liyaka lovitangi, sapuilako akulu vekongelo. Ovo va pondola oku eca kokuove elungulo liwa Liembimbiliya. Nda va kũlĩha ocitangi cove, va pondola oku pamisa ekolelo liove. Pinga kokuavo oco va ku kongele volohutililo viavo. Pole, tu pondolavo oku kuatisa vamanji, kuenda oku va kongela volohutililo vietu. (Mateo 7:12) Oco o sange olonduko via vamanji vana va kapiwa vokayike, tala vocipama ci sangiwa vonumbi yetu yo jw.org, ponepa losapi hati: “Testemunhas de Jeová Presas por Causa de Sua Fé—Por Região,” Onepa yaco yi sangiwa pokasapi ka linga hati: IMPRENSA > CASOS JURÍDICOS. Nõla olonduko via vamanji vamue loku pinga ku Yehova oco a va kuatise omo liutõi wavo, kuenda ekolelo va lekisa kokuaye.—Va Efeso 6:19, 20.

¹⁹ Omo okuti eteke liesulilo lioluali lulo li kasi ocipepi, citava okuti olombiali vi tu kisika oku litenga vopulitika. Eli olio esunga lieci tu sukilila oku lipongiya cilo, oco tuamameko oku yuvula oku litenga vopulitika voluali lulo luolonepele!