1. Nye ulume umue Ukristão a sukila oku linga oco a litunde ciwa?

 SOMA Daviti wa sapuila Salomone hati: “Kuata ongusu kuenda utõi.” (1 Olos. 2:1-3) Alume vosi Akristão vo koloneke vilo, va linga ciwa nda va kapako elungulo eli. Oco va litunde ciwa, va sukila oku pokola kovihandeleko via Suku kuenda oku kapako olonumbi Viembimbiliya kolonepa viosi viomuenyo wavo. (Luka 2:52) Momo lie ci kuetele esilivilo lialua ku vamanji akuenje oku kala Akristão va pama konepa yespiritu?

2-3. Momo lie ci kuetele esilivilo manji umue akuenje oku kala Ukristão umue wa pama konepa yespiritu?

² Ulume umue Ukristão, o kuete ovikele vialua vi kuete esilivilo ci kaile vepata, ale vekongelo. Ene a vamanji akuenje, pamue wa siati oku sokolola kovikele vu pondola oku kuata kovaso yoloneke. Citava okuti vu kuete ocimãho coku kala akundi votembo yosi, oñuatisi yekongelo kuenda noke akulu vekongelo. Ove pamue o yongolavo oku kuela loku kuata omãla. (Va Efe. 6:4; 1 Tim. 3:1) Oco o tẽlise ovimãho viaco kuenda oku litunda ciwa, o sukila oku kala Ukristão wa pama konepa yespiritu. b

³ Nye ci pondola oku ku kuatisa oku kala Ukristão wa pama konepa yespiritu? Kuli ovoloño alua a kuete esilivilo o sukila oku lilongisa. Nye o sukila oku linga cilo, oco o li pongiyile oku li tunda ciwa kocikele cimue o ka kuata kovaso yoloneke?

4. Pi o pondola oku sanga ongangu yiwa yoku setukula? (Talavo ociluvialuvia.)

⁴ Setukula vakuangangu yiwa. Vembimbiliya mueyuka ovolandu alua, amalẽhe akuenje va pondola oku setukula. Alume vaco vo kosimbu va solele Suku kuenda va enda oku tata afendeli vaye volonjila via litepa. O pondolavo oku sanga alume Akristão vakuangangu yiwa vepata liove kuenda vekongelo. (Va Hev. 13:7) Handi vali, o kuete ongangu ya lipua, Yesu Kristu. (1 Pet. 2:21) Poku lilongisa lutate ovolandu aco, sokolola ovituwa vi ku komõhisa calua kalume vaco. (Va Hev. 12:1, 2) Noke kũlĩhĩsa ndomo o va setukula.

5. Momo lie o sukilila oku kuata uloño woku sokolola kuenda esilivilo lipi ci kuete? (Osamo 119:9)

⁵ Kuata kuenda “lava . . . uloño woku sokolola.” (Olosap. 3:21) Ulume umue o kuete uloño woku sokolola, o kũlĩhĩsa lutate osimbu ka lingile ocina cimue. Omo liaco, likolisilako oku kuata kuenda oku lava uloño waco. Momo lie? Oluali lulo, lueyuka lamalẽhe va songuiwa lovisimĩlo viavo muẽle, ale va ecelela okuti ovilinga viavo vi va songuila. (Olosap. 7:7; 29:11) Ovingungu viasapulo vi pondolavo oku ku yapuisa. Oco hẽ o kuata ndati uloño woku sokolola? Catete, lilongisa olonumbi Viembimbiliya kuenda sokolola esunga lieci vi ku kuatisila. Noke, kapako olonumbi viaco oco vi ku kuatise oku nõla olonjila vi sanjuisa Yehova. (Tanga Osamo 119:9.) Nda wa kuata uloño waco u kuete esilivilo, ci ka ku kuatisa calua oku kala Ukristão wa pama konepa yespiritu. (Olosap. 2:11, 12; Va Hev. 5:14) Kũlĩhĩsa ndomo uloño woku sokolola u ka ku kuatisa kovina vivali ndeci: (1) onjila ndomo o tata manji umue ukãi kuenda (2) onjila ndomo o wala loku liposuisa.

6. Uloño woku sokolola u pondola oku kuatisa ndati manji umue ukuenje oku sumbila akãi?

⁶ Uloño woku sokolola u ka ku kuatisa oku lekisa esumbilo kakãi. Ndeci, manji umue ulume pamue o fetika oku sola manji umue ukãi. Pole, ukuenje umue o kuete uloño woku sokolola ka popi loku soneha kuenda oku linga ocina cimue ci lekisa okuti, o kuete onjongole  yoku likuela laye osimbu okuti, ka ci yongola. (1 Tim. 5:1, 2) Nda eye o kasi oku namulala manji umue ukãi, eye o teyuila ekalo liaye liwa poku yuvula oku kala lika liavo.—1 Va Kor. 6:18.

7. Uloño woku sokolola u kuatisa ndati manji umue ukuenje eci a nõla uwalo waye ale poku liposuisa?

⁷ Onjila yikuavo umalẽhe ukuenje a lekisa okuti o kuete uloño woku sokolola, poku wala kuaye kuenda oku liposuisa. Onepa yalua yomanu ya vana va panga loku sandeka ovowalo okaliye, ka va sumbilile Yehova kuenda omuenyo vambata ka wa sungulukile. Ovisimĩlo viavo ka via sungulukile vi limbukiwila kovowalo atõla, loku lingisa alume oku molẽha ndu okuti akãi. Ukuenje umue wa pama konepa yespiritu, poku nõla eci a wala, o songuiwa lolonumbi Viembimbiliya kuenda longangu yiwa yo vekongelo. Eye o sukila oku lipula ndoco: ‘Oku nõla kuange uwalo ku lekisa hẽ okuti nda yela kovisimĩlo kuenda nda sumbila vakuetu? Onjila ndomo ndi wala yi kuatisa hẽ omanu oku limbuka okuti ndufendeli wocili wa Suku?’ (1 Va Kor. 10:31-33; Tito 2:6) Ukuenje umue o kuete uloño woku sokolola, ka ka sumbiwa lika la vamanji pole, o ka sumbiwavo la Isiaye wokilu.

8. Manji umue ukuenje o kala ndati omunu wa koleliwa?

⁸ Kala umue wa koleliwa. Ukuenje umue wa koleliwa o tata ciwa ovikele viaye. (Luka 16:10) Kũlĩhĩsa ongangu ya lipua ya Yesu. Eye olonjanja viosi wa tẽlisa ciwa ocikele caye. Yesu wa linga ovina viosi Yehova o tuma ndaño ceci ka ca lelukile oku ci linga. Eye wa solele omanu ca piãla enene olondonge viaye kuenje wa lieca olumue kokuavo. (Yoa. 13:1) Poku setukula Yesu, likolisilako oku tẽlisa ocikele cosi va ku ĩha. Nda kua kũlĩhĩle ndomo o tẽlisa ocikele caco, lekisa umbombe kuenda pinga ekuatiso ku manji umue wa loñoloha. Ku ka sanjukile lika oku linga ovina vitito. (Va Rom. 12:11) Pole, tẽlisa ocikele cove ndu okuti o ci “lingila Yehova, omanu havoko.” (Va Kol. 3:23) Ocili okuti, ove kua lipuile omo liaco, lekisa esunguluko kuenda limbuka akulueya ove.—Olosap. 11:2.

9. Momo lie manji umue ukuenje a sukilila oku lilongisa ovoloño amue?

⁹ Oco o kale ulume umue Ukristão wa pama, o sukila oku lilongisa ovoloño a ka ku kuatisa. Ci ka ku kuatisa oku tẽlisa ovikele vekongelo, oku sanga upange u ku kuatisa oku li tekula ove muẽle, ale epata liove kuenda oku kuata ukamba uwa la vakuene. Kũlĩhĩsa amue pokati kovoloño aco a kuete esilivilo.

10-11. Manji umue ukuenje o ka likuatisa ndati eye muẽle kuenda ekongelo nda wa lilongisa oku tanga kuenda oku soneha ciwa? (Osamo 1:1-3) (Talavo ociluvialuvia.)

¹⁰ Lilongisa oku tanga kuenda oku soneha ciwa. Embimbiliya li popia hati, omunu o kuete esanju haiye wa sumũlũha, o tanga Ondaka ya Suku eteke leteke loku sokolola kokuayo. (Tanga Osamo 1:1-3.) Poku tanga Embimbiliya eteke leteke, eye o ka kũlĩha ovisimĩlo via  Yehova vina vi ko kuatisa oku sokolola lonjila ya suapo. (Olosap. 1:3, 4) Alume vaco va kuete esilivilo lialua vekongelo. Momo lie?

¹¹ Vamanjetu alume lakãi va sukila ekuatiso lia vamanji alume va tẽla oku longisa loku eca alungulo a kunamẽla Vembimbiliya. (Tito 1:9) Nda o tẽla oku tanga loku soneha ciwa, o ka pongiya ciwa olohundo viove kuenda atambululo ana a vetiya hawo a pamisa ekolelo. O ka tẽlavo oku soneha atosi a velapo, osimbu o lilongisa, o yevelela olohundo kolohongele viekongelo, kolohongele vimbo kuenda kolohongele viofeka. Atosi aco a ka ku kuatisa oku pamisa ekolelo liove kuenda oku pamisa lao omanu vakuavo.

12. Nye ci ka ku kuatisa oku kala ukuakusapela ciwa lomanu?

¹² Lilongisa oku sapela ciwa lomanu. Ulume umue Ukristão o sukila oku lilongisa oku sapela ciwa. Ulume o tẽla oku sapela ciwa, o yevelela kuenda o limbuka ovisimĩlo viomanu vakuavo. (Olosap. 20:5) Eye o pondola oku limbuka omunu ukuavo kelaka, kolondimbukiso viocipala kuenda kekalo lioketimba. Ove ku ka tẽla oku ci linga nda ku kuete ocituwa coku kala kala lomanu. Nda o tiamisila lika utima koku tumisa asapulo vo telefone, ci pondola oku tepulula ocituwa cove coku sapela lomanu polo lapolo. Omo liaco, sanda apuluvi oku sapela lomanu vakuavo polo lapolo.—2 Yoa. 12.

13. Nye vali manji umue ukuenje a sukila oku lilongisa? (1 Timoteo 5:8) (Talavo ociluvialuvia.)

¹³ Lilongisa oku talavaya oco o litekule ove muẽle. Ulume umue wa pama konepa yespiritu o sukila oku lilongisa oku linga ovopange, oco a tẽle oku litekula eye muẽle kuenda oku tekula epata liaye. (Tanga 1 Timoteo 5:8.) Kolofeka vimue vamanji akuenje va pondola oku lilongisa uloño umue lekuatiso lia isiaye ale umue ukuepata. Kolofeka vikuavo, akuenje va lilongisa umesele umue ale uloño va yongola, osimbu va tangela kosikola ya pita pokati. Ndaño ndoco, ciwa oku lilongisa uloño umue u ka ku kuatisa oku sanga upange woku sanda eteku. (Ovil. 18:2, 3; 20:34; Va Efe. 4:28) Kala omunu umue wa kũlĩhĩwa okuti o likolisilako oku talavaya calua kuenda o kakatela upange umue toke eci a u malusula. Ovituwa kuenda ovoloño tua konomuisa, vi kuetevo esilivilo lialua kulume umue Ukristão oco a tẽlise ovikele viokovaso yoloneke. Cilo, tu konomuisi vimue pokati kovikele viaco.

14. Manji umue ukuenje, o lipongiyila ndati oku kala ukundi wotembo yosi?

¹⁴ Oku litumbika kupange wotembo yosi. Alume valua Akristão va fetika upange wotembo  yosi eci handi va kala amalẽhe. Oku kala ukundi wotembo yosi ci kuatisa umalẽhe oku lilongisa oku talavaya ciwa lomanu va kuete ovituwa via litepa. Cu kuatisavo oku talavaya lolondunge lolombongo a nganyala kuenda oku yuvula oku pesela olombongo kovina ka vi kuete esilivilo. (Va Fil. 4:11-13) Onjila yiwa yoku fetika upange wotembo yosi, oku kala ukundi wasokamo. Valua va litumbika ndakundi vasokamo vokuenda kuotembo yimue, cina ci va kuatisa oku lipongiyila oku kala akundi votembo yosi. Oku kala ukundi votembo yosi cecelela oku iñila kovopange akuavo otembo yosi, oku kongelamo upange woku tunga ale upange wo Betele.

15-16. Nye ci pondola oku kuatisa manji umue ukuenje oku kala oñuatisi yekongelo?

¹⁵ Oñuatisi yekongelo, ale ukulu wekongelo. Alume Akristão va sukila oku likolisilako oku kapako olonumbi vioku kala akulu vekongelo oco va kuatise vamanji vekongelo. Embimbiliya li popia hati, alume vana va kasi oku sanda ocikele caco, va “yongola upange uwa.” (1 Tim. 3:1) Osimbu manji umue ka nõliwile oku kala ukulu wekongelo, o sukila tete oku linga oñuatisi yekongelo. Oloñuatisi viekongelo vi kuatisa akulu vekongelo volonjila via litepa. Cikale akulu vekongelo, ale oloñuatisi, lumbombe va kuatisa vamanji, loku lekisa ombili kupange woku kunda. Vamanji akuenje va kapako olonumbi vioku kala oloñuatisi viekongelo, citava okuti va pondola oku kala oloñuatisi viekongelo ndaño amalẽhe calua. Kuenje oñuatisi yimue yekongelo ya kapako olonumbi viaco kuenda o kuete 20 kanyamo citava okuti o nõliwa oco a kale ukulu wekongelo.

¹⁶ O pondola oku kuata ndati ovituwa vi sukiliwa oco o kale oñuatisi yekongelo, noke ukulu wekongelo? Embimbiliya li kuete ulala umue wolonumbi o sukila oku kuama. Ivaluka okuti olonumbi viaco viosi via kunamẽla Vembimbiliya, koku sola Yehova, epata liove kuenda ekongelo. (1 Tim. 3:1-13; Tito 1:6-9; 1 Pet. 5:2, 3) Likolisilako oku kuata elomboloko liolonumbi viaco. Likutilila ku Yehova oco a ku kuatise oku kapako olonumbi viaco. c

17. Manji umue ukuenje o lipongiyila ndati oku kala ulume o kuele kuenda utue wepata? (Talavo ociluvialuvia.)

¹⁷ Ulume o kuele kuenda utue wepata. Ndomo Yesu a ci popia Alume vamue Akristão va pama kespiritu, va nõlapo okuti ka va kuela. (Mat. 19:12) Omo liaco, nda wa nõlapo oku kuela, o ka kuata ovikele ndeci, oku kala ulume okuele haiye utue wepata. (1 Va Kor. 11:3) Yehova o lavoka okuti ulume o kuele o sola  ukãi waye, poku wĩha ovina a sukila konepa yoketimba, kovisimĩlo kuenda konepa yespiritu. (Va Efe. 5:28, 29) Ovituwa kuenda ovoloño tua konomuisa kefetikilo liocipama cilo, ndeci, oku kuata uloño woku sokolola, oku sumbila akãi kuenda oku koleliwa, vi ka ku kuatisa oku kala ulume uwa volohuela. Nda wa ci linga o ka lipongiyila ciwa oku tẽlisa ovikele viulume okuele haiye utue wepata.

18. Manji umue ukuenje o lipongiyila ndati oku kala isia umue?

¹⁸ Isia. Noke lioku kuela pamue o kala isia. Nye o pondola oku lilongisila ku Yehova catiamẽla koku kala isia umue? O lilongisilako alumapu alua. (Va Efe. 6:4) Yehova wa sapuila komõlaye Yesu hati, o soliwe kuenda wo sanjukila. (Mat. 3:17) Nda okuti wa linga isia umue, li kapelako oku sapuila olonjanja viosi komãla vove okuti o va sole. Va pandiya lutima wosi kovina viwa ovo va linga. Va isia vana va setukula ongangu ya Yehova, va kuatisa omãla vavo oku kala alume kuenda akãi va pama konepa yespiritu. O pondola oku lipongiyila cilo ovikele viaco, poku tata locisola omanu vakuavo vakuepata liove, la vamanji vekongelo, loku va sapuila okuti o va sola kuenda wa va kapako. (Yoa. 15:9) Handi vali, ci ka ku kuatisa oku tẽlisa ciwa ocikele cove cohueli kuenda oku kala isia umue uwa. Nda wa ci linga, o ka kala ulume umue o soliwe calua la Yehova, lepata liove kuenda la vamanji vekongelo.

19-20. Nye ci ka kuatisa vamanji akuenje oku kala alume Akristão va pama konepa yespiritu? (Tala ociluvialuvia koñoño.)

¹⁹ Ene a vamanji akuenje, oku pama kuene konepa yespiritu ka kuiya ocipikipiki. Ove o sukila oku setukula vakuangangu yiwa, oku kuata uloño woku sokolola, oku kala omunu wa koleliwa, oku lilongisa ovoloño amue kuenda oku lipongiyila ovikele viokovaso yoloneke.

²⁰ Olonjanja vimue pamue vu liyeva okuti ka vu pondola oku tẽlisa ovikele vu lavoka kovaso yoloneke. Pole, vu ka ci tẽlisa. Ivaluka okuti Yehova wa likapelako oku vu kuatisi. (Isa. 41:10, 13) Handi vali, vamanji vekongelo va ka ku kuatisivo. Eci ove o likolisilako oku kala ulume umue wa pama konepa yespiritu, o ka kuata esanju lialua komuenyo wove. Ene a vamanji akuenje, etu tu vu soli calua! Yehova a vu sumũlũisi osimbu vu likolisilako cilo oku kala alume va pama konepa yespiritu.—Olosap. 22:4.