1-2. Vapuluvi api tu pondola oku lolula asuẽlẽla?

 VAPULUVI amue vosi yetu tua siata oku lila. Olonjanja vimue tu lolula asuẽlẽla omo okuti tua sanjuka. Pamue tu lila eci ocina cimue ci kuete esilivilo ale ci likasi ci lipita letu ndeci, eci omõla umue a citiwa, eci tu ivaluka ocina cimue ciwa, ale ceci tu lisanga lekamba limue okuti tunde eci tua lisula pa pita ale anyamo alua.

² Pole, olonjanja vimue tu lila omo tua sumua kuenda tu kasi oku tala ohali. Ndeci, etu tu pondola oku lolula asuẽlẽla eci omunu umue a tu sumuisa calua. Tu lila eci tu tala ohali omo liuveyi umue ka u kuete esaku ale ceci tu fisa omunu umue tu sole. Pamue tu pondola oku liyeva ndeci Yeremiya a liyeva eci va Bavuluno va kundula o Yerusalãi. Yeremiya wa popia hati: “Olondui viovava, vi loka vovaso ange . . . Ovaso ange a loka loka asuẽlẽla okuti ka a liwekapo, ka a puyuka.”—Asiõ. 3:48, 49.

3. Yehova o liyeva ndati eci afendeli vaye va tala ohali? (Isaya 63:9)

³ Yehova wa kũlĩha okuti olonjanja vimue tu lila omo liesumuo. Embimbiliya li tu kolisa poku popia okuti eye wa kũlĩha ohali yosi afendeli vaye va tala kuenda o tu yevelela eci tu pinga ekuatiso kokuaye. (Osa. 34:15) Pole, Yehova ka tu lete lika ale oku tu yevelela. Ndeci isia umue ukuacisola, Yehova o sumua eci a mola omãla vaye oku lila kuenda o yongola oku tu kuatisa.—Tanga Isaya 63:9.

4. Ovolandu api Embimbiliya tu konomuisa kuenda ovolandu aco a tu longisa nye catiamẽla ku Yehova?

 ⁴ Yehova Vondaka yaye, o tu sapuila ndomo a liyeva eci afendeli vaye va lolula asuẽlẽla. Tu ci limbuka poku kũlĩhĩsa ulandu wa Ana, Daviti kuenda Soma Hesekiya. Nye ca va kokela oku lila? Yehova wa tambulula ndati epingilo liavo liekuatiso? Kuenda ulandu wavo u tu lembeleka ndati eci tu lila omo liesumuo, oku pakuiwa ale ekambo lielavoko?

ASUẼLẼLA ESUMUO

5. Ana wa enda oku liyeva ndati omo liovitangi a liyaka lavio?

⁵ Ana wa liyaka lovitangi ka via lelukile vio kokela esumuo lialua kuenda oku lila. Ulume wa Ana wa kuatele ukãi ukuavo o tukuiwa Penina kuenda ukãi waco wo suvukile. Handi vali, Ana wa kala osiũle, pole, Penina wa kuatele omãla valua. (1 Sam. 1:1, 2) Penina wa enda oku pembula Ana omo okuti, ka ponduile oku cita omãla. Ove hẽ nda wa liyeva ndati omo liocitangi caco? Ana wa sumuile calua okuti ‘wa enda oku lila kuenda ka tavaile oku lia’ kuenje utima waye “wa sumuile calua.” —1 Sam. 1:6, 7, 10.

6. Nye Ana a linga oco a sange elembeleko?

⁶ Nye ca kuatisa Ana oku liyeva ciwa? Ocina cimue co kuatisa oku fendela Yehova votavernakulu. Kocitumãlo cimue ocipepi locitali cotavernakulu, “wa fetika oku likutilila ku Yehova loku lila calua.” Eye wa pinga ku Yehova oco a ‘mole ohali yupika waye kuenda oku u wivaluka.’ (1 Sam. 1:10b, 11) Ana wa situlula ku Yehova ovisimĩlo viaye kuenda ndomo a liyevite. Eci Yehova a mola Ana oku lila wa yeva esumuo lialua!

7. Ana wa liyeva ndati noke yoku situlula ovitangi viaye ku Yehova?

⁷ Ana wa liyeva ndati eci a likutilila ku Yehova loku yeva Kocitunda Cinene Eli okuti ohutililo yaye ya taviwa? Embimbiliya li popia hati: “Kuenje ukãi wa enda lonjila yaye, wa lia kuenda ocipala caye ka ca nyumãlele vali.” (1 Sam. 1:17, 18) Ndaño okuti ocitangi caye ka ca potoluiwile, Ana wa liyeva ciwa. Eye wa kolelele okuti, Yehova wa kuatele elomboloko liovisimĩlo viaye, ovitangi viaye kuenda wa laikele oku u kuatisa. Yehova wa mola ohali yaye, wa yeva oku lila kuaye noke wo sumũlũisa poku ecelela okuti o mina.—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

8-9. Ndomo tua tanga kukanda ku va Heveru 10:24, 25, momo lie ci kuetele esilivilo oku enda enda kolohongele? (Talavo ociluvialuvia.)

⁸ Ceci tu lilongisilako. Anga hẽ o kasi oku liyaka lovitangi vi ku kokela oku lolula asuẽlẽla omo liesumuo? Pamue wa fisa umue ukuepata ale ekamba liove. Vapuluvi  aco, ka cĩviko oku kuata onjongole yoku kala ulika. Ndeci Ana a sanga elembeleko kuenda a pamisiwa poku enda enda votavernakulu, ove o pondola oku sangavo elembeleko poku enda enda kolohongele Viakristão ndaño ku liyevite ciwa. (Tanga Va Heveru 10:24, 25.) Olonjanja viosi tu yevelela ovinimbu Viembimbiliya kolohongele, Yehova o pondola oku tu kuatisa oku yuvula ovisimĩlo ka via sungulukile loku vi piñanya levi via sunguluka. Eci ci ka tu kuatisa oku liyeva ciwa ndaño okuti ocitangi caco handi ka ca potoluiwile.

⁹ Kolohongele tu kuete epuluvi lioku kala lavamanji va tu pamisa kuenda ocisola va lekisa kokuetu, ci tu kuatisa oku liyeva ciwa. (1 Va Tes. 5:11, 14) Tu kũlĩhĩsi ulandu wa manji umue ukundi o likasi okuti wa fisa ukãi waye. Eye wa popia hati: “Toke cilo nda siata oku lila. Olonjanja vimue ndi sukila oku kala lika liange oco ndi lile. Pole, olohongele via siata oku ndi pamisa calua. Olondaka vamanji va siata oku ndi sapuila kuenda atambululo va eca, vi ndi lembeleka calua. Ndaño okuti nda sakalala calua, pole, eci ndi pitĩla kohongele ndi liyeva ciwa.” Eci tu kasi kolohongele Yehova o pondola oku vetiya vamanji oco va tu kuatise.

10. Tu setukula ndati ongangu ya Ana eci a liyaka lesumuo lialua?

¹⁰ Ana wa lembelekiwavo poku likutilila ku Yehova. Ove o pondolavo ‘oku eca ku [Yehova] asakalalo ove osi,’ loku kolela okuti eye o ku yevelela. (1 Pet. 5:7) Manji umue ukãi okuti ulume waye wa pondiwa lovingumba, wa popia hati: “Nda sumuile calua kuenda nda sima okuti lalimue eteke ndi ka yeva vali esanju. Pole, eci nda likutilila ku Yehova Isiange wo kilu, nda yeva elembeleko. Olonjanja vimue sia tẽlele oku situlula ndomo ndi liyevite pole, eye wa kuata elomboloko. Eci ndi sumua calua kuenda ndi yeva esakalalo, ndi likutilila kokuaye oco a nyĩhe ombembua. Kuenje ndi yeva ekavuluko vutima kuenda kovisimĩlo loku kuata ongusu yoku linga ovina ndi sukila.” Eci o situlula asakalalo ove ku Yehova, eye o sumuavo kuenda o kuata elomboloko konjila ndomo o liyevite. Ndaño okuti ocitangi caco camamako, Yehova o pondola oku lembeleka utima wove loku ku kuatisa oku tulumũha. (Osa. 94:19; Va Fil. 4:6, 7) Eye o ka sumũlũisa alikolisilo ove oku pandikisa.—Va Hev. 11:6.

ASUẼLẼLA OMO LIOKU PAKUIWA

11. Daviti wa liyeva ndati eci omanu vakuavo vo tata lãvi?

¹¹ Daviti vokuenda kuomuenyo waye, wa liyaka lovitangi vialua vio kokela oku lolula asuẽlẽla. Eye wa tatiwa lãvi lomanu vakuavo kuenda wa pakuiwa la vana a kolelele. (1 Sam. 19:10, 11; 2 Sam. 15:10-14, 30) Vepuluvi limue ka lia lelukile vomuenyo waye, eye wa soneha hati: “Nda kava calua omo lioku leña leña kuange; ndi pita uteke wosi loku yulisa ula wange lasuẽlẽla; njulisa omangu yange ya fina loku lila.” Momo lie Daviti a liyevela ndoco? Eye wa popia hati: “Omo liomanu vosi va ndi talisa ohali.” (Osa. 6:6, 7) Daviti eci omanu vakuavo vo tata lãvi, eye wa sumuile kuenda wa lila calua.

12. Ndomo tua tanga kelivulu Liolosamo 56:8, ekolelo lipi Daviti a kuatele?

¹² Daviti ndaño lovitangi a liyaka lavio eye wa kolelele okuti Yehova u sole. Eye wa soneha hati: “Yehova o ka yevelela ocileñi coku lila kuange.” (Osa. 6:8) Vepuluvi likuavo eye wa soneha olondaka vi sangiwa  kelivulu Liolosamo 56:8. (Tanga.) Olondaka viaco vi lekisa okuti, Yehova o tu sole calua kuenda wa kũlĩha ndomo tu liyevite. Daviti wa liyeva ndu okuti Yehova wa kala oku kapa asuẽlẽla aye vonjeke yimue yocipa kuenda oku a soneha velivulu limue. Daviti wa kolelele okuti Yehova ivaluka evalo liaye. Daviti wa kũlĩhĩle okuti Isiaye ukuacisola wo kilu ka muile lika ovitangi a liyaka lavio, pole, wa molavo ndomo a enda oku liyeva.

13. Eci vakuetu va tu sumuisa, nye ci pondola oku tu lembeleka? (Talavo ociluvialuvia.)

¹³ Ceci tu lilongisilako. Anga hẽ o kasi oku liyaka lesumuo omo okuti omunu umue wa kolelele wa ku tata lãvi, ale wa ku pakula? Citava okuti ove o kasi levalo vutima omo okuti omunu wa kala oku namũlala ale ohueli yove wa ku siapo, ale omunu umue o sole wa liwekapo oku vumba Yehova. Manji umue ulume okuti ukãi waye wa linga ukahokolo kuenda wo siapo wa popia hati: “Nda yeva esumuo lialua kuenda sia tavele okuti eci ca kala oku lipita lame. Nda liyeva ndu okuti, si kuete esilivilo, nda kuata esumuo kuenda onyeño.” Nda omunu umue wa ku pakula, ale wa ku sumuisa calua, o pondola oku lembelekiwa poku kũlĩha okuti Yehova lalimue eteke a ka ku yanduluka. Manji umue ulume wa popia hati: “Nda kuata elomboloko liokuti akamba vetu va pondola oku tu sumuisa, pole, Yehova eye Handa yetu. Eye o tu kuatisa olonjanja viosi tu liyaka lovitangi. Lalimue eteke a ka yanduluka vana vo kolela.” (Osa. 37:28) Olonjanja viosi, ivaluka okuti ocisola ca Yehova ka ci sokisiwa leci comanu. Ndaño okuti omunu umue tu sole wa tu pakula, elinga liaco ka li pongolola onjila ndomo Yehova a ku tenda. (Va Rom. 8:38, 39) Ivaluka okuti: Ndaño omunu umue wa ku tata lãvi, Isiove wo kilu o ku sole.

14. Ekolelo lipi elivulu Liolosamo 34:18 li tu ĩha?

¹⁴ Nda omunu umue wa tu pakula, olondaka via Daviti vi sangiwa kelivulu Liolosamo 34:18 vi pondola oku tu lembeleka. (Tanga.) Elivulu limue li popia okuti, omanu “vakuavitima via teka” citava okuti “vana ka va kuete elavoko liocina cimue ciwa.” Kuenje Yehova o kuatisa ndati vana va sumua? Ndeci onjali yimue ukuacisola a lembeleka omõla umue o kasi kohele, Yehova “o kasi ocipepi” letu kuenda olonjanja viosi o lekisa ohenda loku tu kuatisa eci tu sumua, tu pakuiwa kuenda eci tu kala lekambo lielavoko. Eye o kuete onjongole yoku tu lembeleka nda tu kasi lutima wa teka kuenda lesumuo. Eye o tu ĩha elavoko liovina  viwa okuti, li tu kuatisa oku pandikisa koloseteko tua siata oku liyaka lavio koloneke vilo.—Isa. 65:17.

EKAMBO LIELAVOKO

15. Ovitangi vipi Hesekiya a liyaka lavio okuti vio kokela oku lisiõsiõla?

¹⁵ Soma Hesekiya wo ko Yuda eci a kuata 39 kanyamo wa limbuka okuti, wa kuata uvei umue ka u kuete esaku. Uprofeto Isaya wa pitiya esapulo lia Yehova liokuti Hesekiya wa laikele oku fa omo liuvei waco. (2 Olos. 20:1) Ca molehẽle ndu okuti Hesekiya ka kuatele vali elavoko. Lesumuo omo liesapulo liaco, Hesekiya wa lisiõsiõla calua. Eye wa likutilila ku Yehova oku pinga ekuatiso.—2 Olos. 20:2, 3.

16. Yehova wa tambulula ndati asiõsuĩlo a Hesekiya?

¹⁶ Eci Yehova a yeva ohutililo ya Hesekiya kuenda oku lila kuaye wo kuatela ohenda kuenda wo sapuila hati: “Nda yeva ohutililo yove. Nda mola asuẽlẽla ove. Omo liaco, ndu ku kayisa.” Pocakati cuprofeto Isaya, Yehova lohenda wa likuminya oku vokiya anyamo omuenyo waye kuenda oku yovola o Yerusalãi peka lia va Asuria.—2 Olos. 20:4-6.

17. Yehova o tu kuatisa ndati eci tu liyaka lovitangi vioku vela? (Olosamo 41:3) (Talavo ociluvialuvia.)

¹⁷ Ceci tu lilongisilako. Ove hẽ o kasi oku liyaka luvei umue u molẽha ndu okuti ka u kuete esaku? Likutilila ku Yehova kuenda eye o ka ku yevelela ndaño wa likutilila loku lila. Embimbiliya li tu likuminya okuti: “Isia yohenda kuenda Suku yelembeleko liosi” o ka tu lembeleka kohali yetu yosi. (2 Va Kor. 1:3, 4) Koloneke vilo ka tu kevelela okuti Suku o malako ovitangi vietu viosi pole, o pondola oku tu kuatisa. (Tanga Olosamo 41:3.) Yehova pocakati cespiritu sandu liaye o tu ĩha ongusu, olondunge kuenda ombembua yovutima. (Olosap. 18:14; Va Fil. 4:13) Eye o tu lembelekavo pocakati cohuminyo yi sangiwa Vembimbiliya yokuti kovaso yoloneke, ka ku ka kala vali ovoveyi.—Isa. 33:24.

18. Ocisonehua cipi ca siata oku ku lembeleka eci o liyaka lovitangi vi molẽha ndu okuti ku kuete ndomo o vi potolola? (Tala okakasia losapi hati: “ Ovinimbu Viembimbiliya vi tu Lembeleka Eci tu Liyaka Lovitangi.”)

¹⁸ Hesekiya wa pamisiwa lolondaka via Yehova. Cimuamue haico okuti, tu pondolavo oku sanga elembeleko Vondaka ya Suku. Eci tu liyaka lovitangi, Ondaka ya Suku Embimbiliya yi pondola oku tu lembeleka kuenda oku tu kuatisa oku tulumũha. (Va Rom. 15:4) Manji umue ukãi Kutakelo wo Afrika eci vo sapuila okuti o kuete uveyi wo kanser, wa enda oku lila olonjanja vialua. Eye wa popia hati: “Ocisonehua ca ndi lembeleka calua elivulu lia Isaya 26:3. Ndaño okuti olonjanja vimue ka tu tẽla oku malako ovitangi tu liyaka lavio, ocisonehua eci ci ndi kuatisa oku kũlĩha okuti Yehova o tu  ĩha ombembua yovutima yi tu kuatisa oku liyaka lovitangi viaco.” Anga hẽ kuli ocisonehua cimue ca siata oku ku lembeleka eci o liyaka lovitangi vi molẽha ndu okuti ku kuete ndomo o vi potolola?

19. Nye tu lavoka kovaso yoloneke?

¹⁹ Tu kasi koloneke via sulako kuenda tu lavoka oku liyaka lovitangi vi tu kokela oku lila. Pole, ndomo tua lilongisa kulandu wa Ana, Daviti kuenda Soma Hesekiya, Yehova o lete asuẽlẽla etu eci tu lila kuenda eye o sumua. Eye wa kapako asuẽlẽla etu. Eci tu liyaka lovitangi tu sukila oku situlula utima wetu ku Yehova pocakati cohutililo. Lalimue eteke ka tu ka liamũhi lavamanji vovekongelo. Tu pondola oku sanga elembeleko kolondaka vi sangiwa Vembimbiliya. Tu koleli okuti nda tuamamako oku pandikisa, Yehova o ka tu sumũlũisa. Vasumũlũho aco, mua kongela ohuminyo yotembo eye o ka puenya asuẽlẽla osi a kokiwa lesumuo, oku pakuiwa kuenda ekambo lielavoko. (Esit. 21:4) Omo liaco, tu ka lolula lika asuẽlẽla omo liesanju.