1. Elungulo lipi upostolo Petulu a sapuila Akristão kuenda momo lie elungulo liaco li molehela ndu okuti lia tĩla oku li pokola?

CI KALE okuti elavoko lietu kilu ale palo posi, tu kuatisiwa poku konomuisa elungulo upostolo Petulu a eca Kakristão olombuavekua vokocita catete. Petulu wa soneha hati: “Ndeci Una wo kovongi a Kola, lenevo koli kovituwa viene viosi, momo ca sonehiwa citi: ‘Vu sukila oku kola, momo ame ndi kola.’” (1 Pet. 1:15, 16) Olondaka evi, vi tu longisa okuti tu pondola oku setukula Yehova una wa velapo koku kola. Etu tu pondola kuenda tu sukila oku kola kovituwa vietu. Ci moleha ndu okuti ca tĩla, momo ka tua lipuile. Petulu wa endavo oku lueya olonjanja vialua, pole, elungulo liaye li lekisa okuti tu pondola oku ‘kola.’

2. Apulilo api tu konomuisa vocipama cilo?

² Vocipama cilo, tu konomuisa apulilo a-a ndeci: Nye ci lomboloka oku kola? Nye Embimbiliya li tu longisa catiamẽla koku kola kua Yehova? Tu kola ndati kovituwa vietu? Elitokeko lipi li kasi koku kala omunu o kola kuenda oku kuata ukamba la Yehova?

3. Ovisimĩlo vipi omanu va kuete catiamẽla koku kala omunu umue o kola, pole, pi tu pondola oku sanga alomboluilo asuapo?

³ Omanu valua va sima okuti, omunu o kola ka lekisa esanju, o wala lika uwalo wetavo kuenda ka yoli lomanu. Pole, eci haciliko. Yehova okuti o kola o tukuiwa okuti “Suku ukuesanju.” (1 Tim. 1:11) Vana vo vumba va tukuiwa okuti “va sumũlũha.” (Osa. 144:15) Yesu wa pisa vana va enda oku wala uwalo wa lepa, haivo va enda oku lekisa ovilinga viombambe kovaso omanu. (Mat. 6:1; Mar. 12:38) Akristão vocili, va kũlĩha eci ci  lomboloka oku kola omo lieci va lilongisa Vembimbiliya. Tua kolela okuti Suku yetu o kola haiye ukuacisola, lalimue eteke a ka tu ĩha ocihandeleko cimue ca tĩla oku ci pokola. Kuenje eci Yehova a tu sapuila okuti: ‘Tu sukila oku kola,’ ka tu kuete atatãhai okuti ci tẽliwa. Omo liaco, osimbu tu sanda oku kala omanu va kola kovituwa vietu, tu sukila oku kũlĩha eci ci lomboloka oku kola.

4. Ondaka oku “kola” yi lomboloka nye?

⁴ Nye ci lomboloka oku kola? Vembimbiliya ondaka oku “kola” yi lomboloka ekalo lia yela kovisimĩlo kuenda kefendelo. Ci lombolokavo oku litumbika kupange wa Suku. Volondaka vikuavo, tu pondola oku kola nda tua liyelisa kovituwa, nda efendelo lietu li taviwa la Yehova kuenda nda tu kuete ukamba wa pama laye. Ocisimĩlo cokuti tu pondola oku kuata ukamba la Suku yetu o kola, ci tu longisa okuti ndaño ka tua lipuile, Yehova o yongola oku kala ekamba lietu.

5. Nye tu pondola oku lilongisa kovangelo va Yehova vakuekolelo?

⁵ Yehova o kola kovina viosi a linga. Tua ci kũlĩha omo lieci ca tukuiwa catiamẽla koviluvu viovangelo okuti va serafi va kasi ocipepi localo caye. Vamue pokati kavo va kaluka hati: “Okola, okola, okola Yehova ukualohoka.” (Isa. 6:3) Ovangelo vaco va pondola lika oku kuata ukamba wa pama la Suku yavo, momo ovo va kola. Kuenje oku molẽha kungelo umue wa Yehova palo posi, nda ca lingisa okuti yi kala ocitumãlo cimue ci kola. Eci oco ca pita la Mose eci a kala vocisapa ca kuata ulienge wondalu.—Etu. 3:2-5; Yeh. 5:15.

6-7. (a) Ndomo ca tangiwa kelivulu Lietundilo 15:1, 11, Mose wa lekisa ndati okuti Suku o kola? (b) Nye ca ivaluisa va Isareli okuti Suku o kola? (Tala ociluvialuvia koñoño.)

⁶ Noke lia Mose oku songuila va Isareli Vokalunga Kakusuka, eye wa va sapuila okuti Suku yavo Yehova o kola. (Tanga Etundilo 15:1, 11.) Va Egito vana va enda oku fendela olosuku viesanda, ka va kaile omanu va kola. Va Kanana vana va enda oku fendela olosuku viesanda, ka va kailevo omanu va kola. Vefendelo liavo mua enda oku kongela oku lumba omãla kuenda oku linga upuepue vonembele. (Ovis. 18:3, 4, 21-24; Esin. 18:9, 10) Pole, Yehova wa litepa lolosuku evi viesanda, momo eye lalimue eteke a ka sapuila kafendeli vaye oku linga cimue ca vĩha. Eye wa sokapo koku kola. Eci ca limbukiwa kocisonehua ca kala kutale wulu wocikoko cocitunda cinene. Kutale waco kua kala olondaka viokuti; “Oku kola kua tiamẽla ku Yehova.”—Etu. 28:36-38.

⁷ Olondaka via sangiwile kutale waco, via lekisa okuti Yehova eye wa velapo koku kola. Nye nda ca pita la umue u Isareli okuti ka ponduile oku mola ciwa olondaka via sonehiwa kutale wa kala kocikoko omo ka ca tavele oku kala ocipepi locitunda cinene? Anga hẽ nda wa limbuka okuti Yehova o kola? Nda wa ci limbuka! Va Isareli vosi va yeva esapulo liaco eci Ocihandeleko ca tangiwa kovaso yalume, yakãi kuenda yomãla. (Esin. 31:9-12) Nda ove wa kalepo, nda wa yeva olondaka viokuti: “Ame ndi Yehova Suku yene kuenda vu sukila . . . oku kola, momo ame ndi kola.” “Ene vu kola kokuange, momo ame ndi Yehova ndi kola.”—Ovis. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Nye tu lilongisa kelivulu Liovisila 19:2; kuenda 1 Petulu 1:14-16?

⁸ Cilo tu konomuisa eci Yehova a popia ca ponduile oku tangiwa la va Isareli vosi, ndomo ci sangiwa kelivulu Liovisila 19:2. Yehova wa sapuila Mose hati: “Sapuila ohongele yosi ya va Isareli hati: ‘Ene vu sukila oku kola, momo ame ndi Yehova Suku yene, ndi kola.’” Citava okuti Petulu wa tukula ocinimbu eci,  poku lungula Akristão oco va kale omanu va “kola.” (Tanga 1 Petulu 1:14-16.) Koloneke vilo, etu ka tu kasi vemẽhi Liocihandeleko ca eciwile ku Mose. Pole, ovina Petulu a soneha vi lekisa ovina tu lilongisa kelivulu Liovisila 19:2 okuti, Yehova o kola kuenda vana vo sole va sukilavo oku kola. Eci ci kapiwako la vosi cikale vana va kuete elavoko lioku enda kilu, ale lioku ka kala palo posi vocumbo celau.—1 Pet. 1:4; 2 Pet. 3:13.

9. Tu kuatisiwa ndati poku konomuisa elivulu Liovisila ocipama 19?

⁹ Omo okuti tu yongola ohenda ya Suku yetu o kola, tu sukila oku lilongisa ndomo tu pondola oku kala omanu va kola. Yehova wa tu ĩha olonumbi vimue vi tu kuatisa oku ci linga. Olonumbi viaco tu vi sanga kelivulu Liovisila kocipama 19. Onoño yimue u Heveru o tukuiwa Marcus Kalisch, wa soneha hati: “Citava okuti ocipama eci celivulu Liovisila oco ci tukula vali ovina vialua, haivio via litepa kuenda olonepa vimue vi kuete vali esilivilo kuenje elivulu liaco limue pokati kalivulu atãlo Embimbiliya.” Tu ka limbuka okuti ovinimbu vimue viocipama eci mu sangiwa olonumbi viwa viatiamẽla komuenyo wetu weteke leteke. Kũlĩha okuti elivulu Liovisila kocipama 19, ci fetika lolondaka viokuti, “Ene vu sukila oku kola.”

10-11. Elivulu Liovisila kocipama 19:3, nye li tu sapuila oku linga kuenda momo lie ci kuetele esilivilo?

¹⁰ Yehova noke lioku sapuila va Isareli okuti va sukilile oku kola, wamisako hati: “Omunu lomunu a sumbile ina yaye la isiaye . . . Ame ndi Yehova Suku yene.”—Ovis. 19:2, 3.

¹¹ Ci kuete esilivilo oku pokola kolonumbi via Suku oco tu sumbile olonjali vietu. Ivaluka eci Yesu a popia eci ulume umue o pula hati: “Ocina cipi ciwa ndi sukila oku linga oco ñuate omuenyo ko pui?” Etambululo limue Yesu a eca lieli liokuti, ulume wa sukilile oku sumbila isiaye la ina yaye. (Mat. 19:16-19) Yesu wa pisa va Fariseo la va kuavisonehua omo lioku likala oku sumbila olonjali. Kuenje ovo va ‘lingisa okuti ondaka ya Suku ka yi kuata esilivilo.’ (Mat. 15:3-6) Vondaka ya Suku Ocihandeleko catãlo pokati kovihandeleko Ekũi, tu ci sangavo Kovisila 19:3. (Etu. 20:12) Yimue vali onjanja onumbi yi sangiwa kelivulu Liovisila 19:3, yoku sumbila ina kuenda  Isia, yi tukuiwa noke yonumbi yokuti, “Ene vu sukila oku kola, momo ame ndi Yehova Suku yene, ndi kola.”

12. Poku kapako ocihandeleko ci sangiwa kelivulu Liovisila 19:3, epulilo lipi pamue tu linga etu muẽle?

¹² Poku kapako ocihandeleko ca Yehova coku sumbila olonjali vietu, pamue tu lipula ndoco: ‘Ame nda sumbila hẽ olonjali viange?’ Nda wa limbuka okuti kosimbu kua ci lingaile, cilo o sukila oku mioñolola oco o ci linge. Ove ku pondola oku pongolola eci ca pita ale, pole, o pondola oku likolisilako oku pita lavo otembo yalua kuenda oku va kuatisa vali calua. Pamue o sukila oku lipongiya oco o pite otembo yalua lavo. Ale, o pondola hẽ oku va kuatisa kovina va sukila ketimba, kespiritu kuenda oku va pamisa loku va lembeleka? Nda ove wa ci linga, o kasi oku pokola kocihandeleko ci sangiwa kelivulu Liovisila 19:3.

13. (a) Ocihandeleko cipi cikuavo ci sangiwa kelivulu Liovisila 19:3? (b) Koloneke vilo, tu setukula ndati ongangu ya Yesu ndomo ci sangiwa ku Luka 4:16-18?

¹³ Elivulu Liovisila 19:3, li tu longisa ndomo tu kala omanu va kola. Olio li tukula oku lava Esambata. Akristão ka va kasi vemẽhi Liocihandelo kuenda etu ka tu sukila oku lava Esambata. Pole, tu pondola oku lilongisa calua ndomo va Isareli va lavaile Esambata kuenda ndomo ovo va kuatisiwa poku ci linga. Esambata lia kala eteke lioku puyuka kovopange eteteke leteke kuenda lioku fendela Suku. * Eli olio esunga lieci okuti keteke liaco, Yesu wa endaile kosunangonga kimbo a kulila oco a ka tange Ondaka ya Suku. (Etu. 31:12-15; tanga Luka 4:16-18.) Ocihandeleko ca Suku ci sangiwa kelivulu Liovisila 19:3 cokuti “lava asambata [aye],” ci pondola oku tu vetiya oku li tumbika vali kovopange a Suku. O liyevite hẽ okuti o sukila oku likolisilako oco o pokole kocihandeleko caco? Nda okuti olonjanja viosi o sokiya otembo yoku tiamisila utima kovina viespiritu, o ka pamisa ukamba o kuetele Yehova, okuti oco ocina ca velapo coku kala omunu o kola.

14. Ocili cipi ca velapo ca pituluiwa kelivulu Liovisila 19?

¹⁴ Kelivulu Liovisila 19 kuapituluiwa ocili ca velapo okuti ci pondola oku tu kuatisa oku amamako oku kala omanu va kola. Ocinimbu 4 ci malusula lolondaka viokuti: “Ame ndi Yehova Suku yene.” Olondaka viaco vi sangiwamo olonjanja 16 kocipama caco. Eci ci tu ivaluisa ocihandeleko catete cokuti: “Ame ndi Yehova Suku yove . . . Ku ka fendele olosuku vikuavo, te lika ame.” (Etu. 20:2, 3) Akristão valua va yongola oku kala omanu va kola, va sukila oku kũlĩhĩsa okuti lacimue, ale lomue o pondola oku va tateka kukamba va kuetele Suku yavo. Kuenje omo okuti Tulombangi Via Yehova, tua nõlapo oku yuvula ocina cosi ci pondola oku vĩhisa onduko yi kola.—Ovis. 19:12; Isa. 57:15.

15. Ovinimbu vielivulu Liovisila ocipama 19 viatiamẽla kovilumba, vi tu vetiya oku linga nye?

¹⁵ Ku va Isareli, oco va lekise okuti va tava Yehova ndo Suku yavo, mua kongelele oku pokola kovihandeleko viaye. Kelivulu Liovisila 18:4 ku popia hati: “Kapiko ovisila viange kuenda kapiko oviholo viange loku endelamo. Ame ndi Yehova Suku yene.” Kocipama 19 mua kongelele “oviholo” vimue via eciwile ku va Isareli. Ndeci kovinimbu 5-8, 21, 22, ku tukula ovilumba viovinyama. Va Isareli va sukilile oku eca ovilumba viaco lonjila yimue okuti ka ya ponduile oku ‘vihisa ocina ci kola ca Yehova.’ Oku tanga ovinimbu evi, ci tu vetiya oku eca ku Yehova ovilumba viesivayo, ndomo ukanda ku Va Heveru 13:15 u tu sapuila.

16. Onumbi yipi tu sanga kelivulu Liovisila 19, yi tu ivaluisa oku limbuka vana va vumba Suku lava ka vo vumbi?

 ¹⁶ Oco tu kale omanu va kola, tu sukila oku litepa lomanu vana ka va vumbi Suku. Pole, oku ci linga ka ca lelukile. Olonjanja vimue, vana tu tangela kumosi, tu talavayela kumosi, apata okuti Halombangiko via Yehova kuenda vakuavo, va pondola oku tu vetiya oku litenga kovina vina vi li patãla lefendelo tu eca ku Yehova. Eci ovo va ci linga, tu sukila oku nõla onjila yimue. Nye ci tu kuatisa oku nõla onjila yiwa? Kũlĩhĩsa onumbi yimue yi sangiwa Kovisila 19:19 konepa ku popia hati: “Ku ka wale uwalo walinya a litepa.” Ocihandeleko caco ca kuatisile va Isareli oku litepa la va kualofeka vana va lisunguile lavo. Koloneke vilo, etu ka tu kasi vali vemẽhi Liocihandeleko, omo liaco ka cĩviko Ukristão oku wala uwalo umue wa tungiwa ndomo ci li kuata lo pocitumãlo a kasi. Pole, etu tu yuvula oku lekisa ovituwa viomanu vana ka va kuãi olonumbi Viembimbiliya, ndeci vana tu tangela kumosi, tu talavayela kumosi, ale vangandietu. Etu tu sole calua vangandietu kuenda tu lekisa ocisola komanu vakuavo. Pole, olonjila tu nõla komuenyo vi lekise okuti tu pokola ku Yehova, ndaño okuti via litepa lomanu vakuavo va tu ñuala. Ivaluka okuti oku kala konele ya Suku, ci panga onepa koku kala omunu umue o kola. Eci ci kuete esilivilo lialua momo nda tu yongola oku kala omunu umue o kola, tu sukila oku kala konele ya Suku.—2 Va Kor. 6:14-16; 1 Pet. 4:3, 4.

17-18. Ocina cipi ca velapo tu lilongisa kelivulu Liovisila 19:23-25?

¹⁷ Ondaka yokuti, “Ame ndi Yehova Suku yene” ya ponduile oku kuatisa va Isareli oku velisapo ukamba wavo la Yehova. Va ponduile oku ci linga ndati? Elivulu Liovisila 19:23-25 li lekisa onjila yimue yoku ci linga. (Tanga.) Kũlĩhĩsa ndomo olondaka evi via lombolokele ku va Isareli noke lioku iñila Vofeka Yohuminyo. Nda ulume umue wa kũla uti wapako, eye ka ponduile oku lia kapako aco vokuenda kuanyamo atatu. Kunyamo wa kuãla epako liaco lia ecawaile kocitumãlo ci kola, ca Suku. Kunyamo watãlo oco lika muẽleliaco a sukilile oku lia kepako liaco. Ocihandeleko eci ca ponduile oku kuatisa va Isareli oku limbuka okuti, va sukilile oku yuvula oku pitisa kovaso olonjongole viavo muẽle. Yehova wa yonguile okuti ovo va kolela okuti eye wa ponduile oku va kuatisa kuenda va sukilile oku velisapo efendelo liaye komuenyo. Yehova wa yonguile oku lekisa kokuavo okuti o kuete epondolo lioku va ĩha coku litekula. Suku wa va vetiya oku eca olombanjaile kocitumãlo ci kola, muna eye a enda oku fendeliwa.

 ¹⁸ Ocihandeleko ci sangiwa kelivulu Liovisila 19:23-25 ci tu ivaluisa olondaka via Yesu a lingila Kohundo yo Komunda. Eye hati: “Liwekipo oku sakalala . . . catiamẽla kueci vu lia ale kueci vu nyua.” Yesu wamisako hati: “Isiene wo kilu wa kũlĩha okuti vu sukila ovina viaco viosi.” Suku o pondola oku tu ĩha ovina tu sukila ndeci eye a siata oku linga lolonjila. (Mat. 6:25, 26, 32) Etu tua kolela okuti Yehova o tu ĩha ovina tu sukila. Kuenje etu lutima wosi tu eca ‘oviali viohenda’ oco vi kuatise vana va sukila. Etu tu sanjukavo poku eca olombanjaile vietu oco ku landiwe ovina vi sukiliwa vekongelo. Yehova o lete ekuatiso tu kasi oku eca kuenda eye o tu sumũlũisa poku ci linga. (Mat. 6:2-4) Eci tu lekisa oviali viohenda, tu lekisa okuti tua limbuka eci tu lilongisila kelivulu Liovisila 19:23-25.

19. O kuatisiwa ndati, poku konomuisa ulandu owu welivulu Liovisila?

¹⁹ Etu tua konomuisa lika olonepa vimue vielivulu Liovisila ocipama 19, via tu kuatisa oku kuata elomboloko ndomo tu kala omanu va kola ndeci Suku yetu. Poku u setukula, tu lekisa okuti tu yongola oku ‘kola kovituwa vietu viosi.’ (1 Pet. 1:15) Valua okuti ka va vumbi Yehova va siata oku mola ovituwa viwa via fendeli va Suku. Eci ca siata oku vetiya valua oku eca ulamba ku Yehova. (1 Pet. 2:12) Pole, kuli ovina vialua tu pondola oku lilongisa kelivulu Liovisila ocipama 19. Ocipama ci kuãimo, tu ka kũlĩhĩsa ovinimbu vikuavo viocipama caco celivulu Liovisila kuenda ci ka tu kuatisa oku limbuka kolonepa vikuavo viomuenyo wetu tu sukila oku “kola,” ndeci Petulu a tu lungula.