1. Petulu wa liyeva ndati eci Yesu a linga ocikomo coku u kuatisa oku kuata olõsi vialua?

 PETULU wa pita uteke wosi okuti ka tẽlele oku pipa olõsi. Kuenje wa komõha eci Yesu o sapuila hati: “Kuende apa pa longa kuenda lowisi awanda ene oco vu kuati olõsi.” (Luka 5:4) Petulu ka kolelele okuti wa laikele oku kuata olõsi, pole, ndaño ndoco eye wa linga eci Yesu o sapuila. Eci va lowisa awanda, o-o a fetika oku toka omo liocilemo colõsi. Poku limbuka okuti ca kala ocikomo cimue, Petulu la vana va kala laye “va komõha” calua. Kuenje Petulu wa popia hati: “A Ñala nunde, momo ndukuakandu.” (Luka 5:​6-9) Citava okuti Petulu wa simĩle okuti ka sesamẽlele oku kala ocipepi la Yesu.

2. Momo lie ci kuetele esilivilo oku konomuisa ulandu wa Petulu?

² Petulu wa popia ocili momo wa kala muẽle ‘ukuakandu.’ Embimbiliya li lekisa okuti, eye olonjanja vimue wa popia loku linga ovina vimue okuti, noke weya oku livela. Anga hẽ eteke limue wa liyevelevo nda Petulu? O yongola hẽ oku mioñolõla ocituwa cimue, ale ehonguo limue o kasi oku liyaka lalio tunde osimbu? Nda oco, o ka lembelekiwa poku lilongisa ulandu wa Petulu. Ndamupi? Sokolola ndoco: Yehova nda ka ecelelele okuti akulueya a Petulu a sonehiwa Vembimbiliya. Pole, a kongeliwa Vembimbiliya oco a tu longise. (2 Tim. 3:16, 17) Oku lilongisila kulume u-u wa kuatele ahonguo nda-a etu, ci tu kuatisa oku kuata elomboloko liokuti, Yehova ka lavoka oku li pua kokuetu. Eci eye a yongola ceci okuti, ka tu liwekapo, pole, tu likolisilako oku pandikisa ndaño lahonguo etu.

3. Momo lie ci kuetele esilivilo kokuetu oku pandikisa?

³ Momo lie ci kuetele esilivilo kokuetu oku pandikisa? Kuli olusapo lumue luokuti, oku amamako oku linga cimue ci tu kuatisa  oku mioñolõha. Ndeci: Onjimbi yimue yi sukila oku lipindisa vokuenda kuanyamo alua toke eci a ka tẽla oku sika ciwa. Vokuenda kuotembo yaco eye o ka lueya olonjanja vialua, pole, nda wamamako oku lipindisa o ka loñoloha. Ndaño okuti eye o tẽla oku sika ciwa olonjanja vimue o ka lueyavo. Pole, eye ka liwekapo. Amamako oku likolisilako oco a loñolõhe. Cimuamue haico okuti, ndaño tua yula ale ehonguo limue pamue, tu tiukila vali kehonguo liaco. Ndaño ndoco tu sukila oku likolisilako oku mioñolõha. Vosi yetu tua siata oku popia, ale oku linga ovina vimue okuti, noke tu livela. Pole, ca velapo ka tu ka liwekipo, momo nda tua ci linga oco lika Yehova a ka tu kuatisa oku mioñolõha. (1 Pet. 5:10) Cilo tu kũlĩhĩsa ulandu wa Petulu woku pandikisa. Ocikembe Yesu a lekisa ku Petulu ndaño lakulueya aye, ci tu vetiya oku amamako oku vumba Yehova.

4. Ndomo ca tangiwa ku Luka 5:​5-10, Petulu wa litendele ndati, pole, Yesu wo lembeleka ndati?

⁴ Embimbiliya ka li lombolola esunga lieci Petulu a li tukuila okuti ‘ukuakandu,’ ale akandu a kala oku sima. (Tanga Luka 5:5-10.) Citava okuti Petulu wa lingile akandu amue anene. Yesu wa limbuka okuti eye wa kala lusumba, pamue Petulu wa simĩle okuti ka kaile omunu umue uwa. Pole, Yesu wa kũlĩhĩle okuti Petulu wa laikele oku amamako lekolelo. Kuenje locisola Yesu wa sapuila Petulu hati, “ku ka yokoke.” Olondaka evi via lekisile okuti Yesu wa kolelele Petulu kuenje eci ca pongolola omuenyo waye. Petulu la manjaye Andereu, noke va siapo omĩlu yavo yoku pipa, yu va kuama Yesu kupange waye woku kunda, kuenje poku ci linga va kuata asumũlũho alua a tunda ku Yehova.—Mar. 1:​16-18.

5. Asumũlũho api Petulu a tambula omo lioku yula usumba kuenda oku tava kelaleko lia Yesu?

⁵ Petulu omo lioku kala ondonge ya Yesu wa kuata ekalo liomuenyo umue u komõhisa. Eye wa mola Yesu oku sakula vana va vela, oku tundisa olondele kuenda oku pindula vana va fa. b (Mat. 8:14-17; Mar. 5:37, 41, 42) Petulu wa molavo ocinjonde cimue ci komõhisa ca Yesu kovaso yoloneke Ndosoma Yusoma wa Suku kuenje Petulu nda lalimue eteke a ivaleleko ulandu waco. (Mar. 9:1-8; 2 Pet. 1:16-18) Ovina Petulu a mola, nda lalimue eteke a vimuile, nda ka kaile oñame ya Yesu. Ocili okuti eye wa kuata esanju omo lioku yula ovisimĩlo viaye ka via sungulukile kuenda lioku kuata epuluvi lioku tambula asumũlũho alua!

6. Anga hẽ Petulu wa yula ahonguo aye lonjanga? Ci lombolola.

 ⁶ Petulu ndaño wa mola, loku yeva ovina vialua osimbu a kala la Yesu, handi lopo wa liyaka lahonguo aye. Kũlĩhĩsa ovolandu amue. Eci Yesu a popia okuti wa laikele oku tala ohali kuenda oku fa oco a tẽlise ovitumasuku Viembimbiliya, Petulu wa sapuila Yesu okuti eci ka ci ka li pita laye. (Mar. 8:31-33) Olonjanja vialua Petulu kuenda ovapostolo vakuavo va enda oku lihoyisa nda helie wa velelepo pokati kavo. (Mar. 9:33, 34) Vuteke osimbu Yesu ka file, Petulu lonjanga yalua wa sonja etũi liulume umue. (Yoa. 18:10) Vuteke waco, Petulu omo liusumba walua wa likala Yesu okuti ko kũlĩhĩle. (Mar. 14:66-72) Eci ca kokela Petulu oku lila calua.—Mat. 26:75.

7. Noke lia Yesu oku pinduiwa epuluvi lipi a eca ku Petulu?

⁷ Petulu wa sumuĩle calua omo lieci a linga, pole, Yesu ko yandulukile. Noke lia Yesu oku pinduiwa, wa eca ku Petulu epuluvi lioku lekisa okuti handi wo solele. Yesu wa eca ocikele cokaliye ku Petulu coku kala ungombo womboka kuenda oku tata olomeme viaye. (Yoa. 21:15-17) Petulu wa linga cosi Yesu o sapuila. Petulu wa kala ko Yerusalãi keteke lio Pendekoste kuenje wa kala omunu watete kuava va wavekiwa lespiritu sandu.

8. Oku lueya kupi Petulu a linga eci a kala ko Antiokea?

⁸ Noke lia Petulu oku linga Ukristão ombuavekua, eye wa sukilile oku liyaka lahonguo aye. Kunyamo 36 K.K., Suku wa tuma Petulu ku Korneliu una okuti ka kaile u Yudea, kuenje Suku wo waveka lespiritu sandu, eci ca situlula okuti “Suku hokuacameko,” vana okuti vakualofeka ale ha va Yudeako va ponduilevo oku panga onepa kekongelo Liakristão. (Ovil. 10:34, 44, 45) Noke Petulu wa fetika oku lia la Vakualofeka, okuti ocina cimue ka la linga komuenyo waye. (Va Gal. 2:12) Pole, Akristão vamue va Yudea handi va kuatele ocisimĩlo cokuti va Yudea la Vakualofeka ka va ponduile oku lila pamosi. Eci Akristão vamue va kuatele ocisimĩlo caco va enda ko Antiokea, Petulu wa liwekapo oku lia la vamanji vana okuti Vakualofeka, citava okuti Petulu ka yonguile oku sumuisa Akristão va Yudea. Upostolo Paulu wa limbuka okuti Petulu wa kala oku lekisa ombambe kuenje wo pisa kovaso yomanu vosi. (Va Gal. 2:13, 14) Ndaño lelinga liaco, Petulu ka liwekelepo oku amamako oku mioñolõha. Pole, nye co kuatisa?

9. Elivulu lia Yoano 6:68, 69, li lekisa ndati okuti Petulu wa kuatele ekolelo liocili?

⁹ Petulu wa kala ukuacili, eye ka ecelele okuti cimue, ale omunu umue u kokela oku liwekapo oku kuama Yesu. Ndeci, eteke limue eye wa lekisa okuti ukuacili eci olondonge ka via kuatele elomboloko liocina cimue Yesu a popia. (Tanga Yoano 6:68, 69.) Kuenje valua va kala oku kuama Yesu va liwekapo oku ci linga kuenda ka va yonguile oku talamẽla vali elomboluilo limue. Pole, Petulu ka ci lingile. Petulu wa kala ukuacili kuenda wa popia hati, Yesu o kuete “olondaka viomuenyo ko pui.”

10. Yesu wa lekisa ndati okuti wa kolelele Petulu? (Talavo ociluvialuvia.)

¹⁰ Yesu ka yandulukile Petulu. Yesu kuteke waye wa sulako palo posi, wa kũlĩhĩle okuti Petulu lovapostolo vaye va laikele oku u yanduluka. Ndaño ndoco, Yesu wa kũlĩhĩle okuti Petulu wa ponduile oku amamako lekolelo. (Luka 22:31, 32) Yesu wa kũlĩhĩlevo okuti “Utima wa pama, pole, etimba lia hongua.” (Mar. 14:38) Kuenje Yesu ka yandulukile Petulu upostolo waye o soliwe, ndaño ceci o likala okuti ko kũlĩhĩle. Noke liepinduko lia Yesu, ovovangi a lekisa okuti eye wa molẽha ku Petulu eci a kala lika liaye. (Mar. 16:7; Luka 24:34; 1 Va Kor. 15:5) Eci ca pamisa calua Petulu una wa sumuĩle calua, omo lieci a linga!

11. Yesu wa likuminya ndati ku Petulu okuti Yehova wa laikele oku u kuatisa?

 ¹¹ Yesu wa likuminyile ku Petulu okuti Yehova wa laikele oku u kuatisa. Yesu noke yoku pinduiwa, wa lingisa okuti Petulu lovapostolo vakuavo locikomo va kuata olõsi vialua. (Yoa. 21:4-6) Ocili okuti, ocikomo caco ca vetiya Petulu oku limbuka okuti Yehova wa ponduile oku va ĩha ovina viosi va sukilile. Citava okuti Petulu wa ivaluka olondaka via Yesu viokuti, Yehova wa laikele oku tata vosi vana vamamako oku “sandiliya tete Usoma.” (Mat. 6:33) Cosi eci ca vetiya Petulu oku pitisa kovaso upange woku kunda okuti, upange waye woku pipa u sule. Eye wa lekisa utõi walua poku kunda kunyamo 33 keteke lio Pendekoste K.K., kuenje eci ca kuatisa omanu valua oku tava kolondaka viwa. (Ovil. 2:14, 37-41) Vokuenda kuotembo, Petulu wa kuatisa va Samaria la Vakualofeka oku lilongisa catiamẽla ku Kristu kuenda oku kala olondonge viaye. (Ovil. 8:14-17; 10:44-48) Ocili okuti Yehova wa kuatisa Petulu lonjila yimue yi komõhisa, oco a nene vekongelo omanu vakuapata osi.

12. Ulandu wa Petulu u tu kuatisa ndati nda tu kasi oku liyaka lehonguo limue vokuenda kuotembo yalua?

¹² Yehova o tu kuatisa oku pandikisa. Ocili okuti, pamue ka ca lelukile ca piãla enene eci tu liyaka locitangi cimue vokuenda kuotembo yalua. Olonjanja vimue ahonguo etu alua vali okuti, a Petulu a sule. Pole, Yehova o pondola oku tu ĩha ongusu tu sukila oco ka tu ka tokoke. (Osa. 94:17-19) Ndeci, kũlĩhĩsa ulandu wa manji umue ulume okuti, osimbu handi ka fetikile oku lilongisa ocili, vokuenda kuanyamo alua wa kuatele ocituwa coku lipekela lomanu vakuavimatamata vimuamue. Eye wa pongolola ekalo liomuenyo waye kuenda wa fetika oku ambata omuenyo u likuata lolonumbi Viembimbiliya. Pole, ndaño ndoco, olonjanja vimue o sukila oku likolisilako oku yula olonjongole viaco ka via sungulukile. Nye ca siata oku u kuatisa oku pandikisa? Eye hati: “Yehova wa siata oku ndi pamisa.” Wamisako hati: “Lekuatiso liespiritu sandu . . . , nda lilongisa okuti ci tẽliwa oku [amamako] oku endela vocili . . . Ndaño lakulueya ange, Yehova wa siata oku ecelela okuti ndi linga upange waye loku amamako oku ndi pamisa.”

13. Tu setukula ndati ongangu ya Petulu ndomo ca lekisiwa Kovilinga 4:13, 29, 31? (Talavo ociluvialuvia.)

¹³ Ndomo tua ci konomuisa, Petulu wa lueya olonjanja vialua omo lioku kuatela usumba omunu. Pole, Petulu wa enda oku likutilila oku  pinga ongusu kuenje wa tẽla oku lekisa utõi. (Tanga Ovilinga 4:13, 29, 31.) Tu pondolavo oku yula ovosumba etu. Kũlĩhĩsa eci ca pita la manji umue ukuenje o tukuiwa Horst wa kala ko Alemanya vokuenda Kuyaki Wavali wa pita Voluali. Eye wa yapuisiwa la vana va tangela kumosi, poku popia hati: “Hitler o ka tu popela!” Eci a sapuilako olonjali viaye eci ca pita laye, ovo ka vo kelõhalele, pole, va likutilila laye ku Yehova oco o wĩhe utõi a sukilile. Lekuatiso liolonjali viaye kuenda oku kolela ku Yehova, Horst wa tẽla oku kuata ongusu a sukilile oco amameko lekolelo. Noke wa popia hati: “Yehova lalimue eteke a ndi yandulukile.” c

14. Angombo vakuacisola va kuatisa ndati vana va sumua?

¹⁴ Yehova la Yesu lalimue eteke va ka tu yanduluka. Noke lia Petulu oku likala Yesu, eye wa sukilile oku nõla onjila yimue yi kuete esilivilo lialua. Anga hẽ wa laikele oku siapo oku kala ondonge ya Kristu, ale wa laikele oku amamako oku pandikisa? Yesu wa likutilila ku Yehova oco ekolelo lia Petulu ka li ka hongue. Yesu wa sapuila Petulu catiamẽla kohutililo a linga kuenda wa lekisavo ekolelo liokuti Petulu wa laikele oku pamisa vamanji. (Luka 22:31, 32) Citava okuti Petulu wa pamisiwa calua eci a enda oku ivaluka olondaka via Yesu! Cimuamue haico okuti eci tu yongola oku nõla onjila yimue yi kuete esilivilo komuenyo, Yehova o pondola oku tu kuatisa oku amamako lekolelo. Eye o ci linga pocakati cangombo vakuacisola. (Va Efe. 4:8, 11) Manji umue o tukuiwa Paul okuti ukulu wekongelo vokuenda kuanyamo alua wa siata oku ci linga. Eci umue a nõlapo oku liwekapo, eye o kuatisa omunu waco oku sokolola ndomo Yehova o kokela vocili. Noke eye o wivaluisa okuti ocisola ka cipongoloka ca Yehova ci kamamako kokuaye. Manji  Paul wa sulila lolondaka viokuti: “Nda mola ale vamanji valua va tẽla oku pandikisa lekuatiso lia Yehova.”

15. Ulandu wa Petulu lowu wa manji Horst u lekisa ndati okuti olondaka vi sangiwa ku Mateo 6:33 viocili?

¹⁵ Ndeci Yehova a kuatisa Petulu lovapostolo vakuavo kovina va sukilile, eye o ka tu kuatisavo kovina tu sukila nda tua sandiliya tete Usoma. (Mat. 6:33) Manji Horst wa tukuiwa kefetikilo, noke Liuyaki Wavali wa pita Voluali Luosi wa nõlapo oku kala ukundi wotembo yosi. Pole, eye wa kala calua ohukũi kuenje wa simĩle okuti ka ka kuata olombongo vi tẽla oco viu kuatise kupange a litumbika. Nye eye a linga? Eye wa nõlapo oku seteka Yehova nda wa laikele muẽle oku u tata kuenje vokuenda kuepasu lia manji onyula akongelo wa talavaya osemana yosi kupange woku kunda. Kesulilo liosemana yepasu, eye wa komõha calua eci manji onyula akongelo o wĩha yimue evelope mua kala olombongo vialua via eciwa la manji umue okuti ka situluile onduko yaye. Olombongo viaco via tẽla oku u kuatisa vokuenda kuolosãi vialua wupange waye wukundi wotembo yosi. Manji Horst wa tendele olombongo viaco ndombanjaile ya tunda ku Yehova yina ya situlula okuti eye wa laikele oku u tata. Kuenje vokuenda kuomuenyo waye wosi wa nõlapo oku pitisa kovaso upange Wusoma.—Mal. 3:10.

16. Momo lie ci kuetele esilivilo oku konomuisa ulandu wa Petulu kuenda ovina a soneha vovikanda viaye?

¹⁶ Citava okuti, Petulu wa kuata esanju lialua omo Yesu ko yandulukile ndomo eye a ci pingile onjanja yimue! Yesu wamamako oku pindisa Petulu oco a kale upostolo umue ukuekolelo liocili kuenda ongangu yiwa Kakristão. Tu pondolavo oku lilongisa ovolandu a kuete esilivilo kepindiso Petulu a tambula. Petulu wa lombolola amue pokati kovolandu aco vovikanda vivali a sonehela akongelo o kocita catete okuti vi panga onepa Vembimbiliya koloneke vilo. Vocipama ci kuaimo, tu ka ivaluisiwa vimue pokati kovolandu ovikanda viaco kuenda ndomo tu vi kapako koloneke vilo.