Olonjali viange via siapo o Estonia vokuenda Kuyaki Wavali wa pita Voluali Luosi kuenje va enda ko Alemanya okuti oko nda citiwila. Noke lioku citiwa kuange, ovo va fetika oku li pongiya oco va ilukile ko Kanada. Onjo yetu yatete, ocipepi lo Ottawa ko Kanada, ya kala osapalalo yimue yitito okuti kua kalavo olosanji. Tua kala calua olohukũi, pole, kongau tua enda oku lia asala.

Eteke limue, Olombangi via Yehova via tangela ina yange Esituluilo 21:3, 4. Eci a mola ocisonehua caco, wa kuata esanju lialua kuenje wa fetika oku lila. Ombuto yocili ya kula kuenje olonjali viange viamamako oku lilongisa Embimbiliya, noke liotembo yimue va lipongiyila oku papatisiwa.

Ndaño olonjali viange ka via tẽlele oku vangula ciwa o Ngelesi, pole, va lekisa ombili koku vumba Yehova. Isiange vo Viasapalo viosi noke lioku talavaya uteke wosi ko fabrika yimue ko Sudbury, Ontário, wa ngambataile kumue la manjange ukãi Sylvia kupange woku kunda. Olosemana viosi tua enda oku lilongisa Utala Wondavululi vepata. Ina yange la Isia yange va ndongisa oku kuatela ocisola Suku. Eci ca mbetiya oku tumbika omuenyo wange ku Yehova kunyamo wo 1956 eci nda kuata ekũi kanyamo. Ocisola ca pama ovo va kuatela Yehova ca siata oku mbetiya oku amamako oku u vumba.

Noke lioku mala oku tanga kosikola, ombili yange yoku vumba Yehova ya tepuluka. Nda simĩle okuti nda nda linga ukundi wotembo yosi, lalimue eteke ndi ka kuata olombongo vi tẽla, oco ndi tẽlise ocimãho cange coku linga ovongende, loku kũlĩha olonepa vimue violuali. Nda sanga upange kovingungu vimue viasapulo kuenje nda kuata ocikele coku sika ovisikilo viangãlavaliwa kuenda nda solele calua upange waco. Pole, nda talavayaile luteke; kuenje nda lañaile kolohongele loku linga ukamba la vana ka va kuatelele ocisola Suku. Noke, owanji wange wutima wa pindisiwa Lembimbiliya, wa mbetiya oku linga apongoloko.

Nda ilukila ko Oshawa, Ontario. Kocitumãlo caco nda kũlĩha Ray Norman kumue la manjaye ukãi kuenda akundi vakuavo votembo yosi. Vosi yavo va ndi yolela ciwa. Oku mola esanju liavo ca mbetiya oku pongolola ovimãho nda kuatele komuenyo wange. Ovo va mbetiya oku kala ukundi wotembo yosi kuenje nda fetika upange waco kosãi Yenyenye Linene yunyamo wo 1966. Nda kuata esanju kuenda omuenyo wange wa kala ciwa. Pole, ovina vimue via laikele oku pongolola omuenyo wange, via kala oku iya lonjila yimue sia lavokaile.

Eci nda kala kelilongiso lia pita pokati, nda li sonehisa ko Betele ko Toronto, kofeka yo Kanada. Noke, eci nda linga ukundi wotembo yosi, nda lalekiwa oku ka talavaya ko Betele vokuenda kuanyamo akuãla. Pole, nda sola calua Lesli kuenje nda kuata ohele yokuti, nda nda tava kelaleko liaco sia ponduile vali oku u mola. Noke lioku likutilila calua, nda tava kelaleko lio ku enda ko Betele pole, nda yeva esumuo poku liusika la Lesli.

Ko Betele nda talavaya kupange woku sukula kuenda noke voseketa. Noke, Lesli wa linga ukundi o likasi ko Gatineau, olupale luo Quebek. Olonjanja vialua nda lipula nda eci ñasi oku linga nda nõla onjila ya sunguluka. Kuenje kueya cimue ci sanjuisa calua sia lavokaile komuenyo wange. Ray, mume wa Lesli wa lalekiwavo ko Betele. Tua kala vohondo yimuamue! Eci ca ngecelela oku sapela vali la Lesli. Tua likuela keteke lia sulako wunyamo wakuãla wocikele cange ko Betele keteke 27 ya Kayovo 1971.

Ame kuenda Lesli tua tumiwa oku ka kuatisa vekongelo limue va vangula elimi lio Frasesi ko Quebek. Noke lianyamo amue, nda lalekiwa kupange woku nyula akongelo okuti, kotembo yaco nda kuata lika 28 kanyamo. Nda liyeva okuti ndumalẽhe calua, kuenda sia loñolohele, pole, olondaka vi sangiwa ku Yeremiya 1:7, 8 via ndembeleka calua. Pole, Lesli wa lipita locilunga cimue coku tusuiwa lekãlu kuenje co kokela ocipakupaku. Noke tua sokolola okuti ka ci ka leluka kokuetu oku nyũla akongelo. Pole, Lesli hati, “nda Yehova wa tu laleka oku linga cimue tu seteka oku ci linga.” Tua tava ocikele caco kuenje tua talavaya kupange waco cisoka 17 kanyamo.

Nda kuata upange walua eci nda kala koku nyũla akongelo kuenje sia kuatele otembo yalua yoku kala la Lesli. Nda lilongisa ocina cikuavo. Keteke limue lomele vo Sengunda, o kambainya ka sika. Sia sangele layumue pombundi, nda sanga lika ekualu limue mua kala etuaya lio komesa, apako, okeiju, olombolo, onganja yovinyu, olokopo, lolondaka vimue via sonehiwa hati: “Ambata ukãi wove oco o ka linge laye olomundo.” Lia kala eteke limue lia posoka calua. Pole, nda sapuila Lesli hati, ñuete olohundo vioku pongiya kuenje si pondola oku enda. Colombolokele, pole, wa sumuilepo kamue. Eci nda tumala komesa owanji wange wutima wa fetika oku mbetela evelo. Nda sokolola ku Va Efeso 5:25, 28. Olondaka evi via Yehova, via mbetiya oku kapako olonjongole viukãi wange. Noke nda likutilila, yu nda sapuila Lesli hati, “tuende” kuenje co sanjuisa calua. Tua enda kocitumãlo cimue ca posoka kohulo yolui, tua yala etuaya liomesa kuenje tua kuata eteke limue liwa calua komuenyo wetu. Ndaño ndoco nda tẽla oku pongiya olohundo vialua.

Tua kuata esanju lialua kocikele cetu coku nyula akongelo, ko Kolombia Bretanika toke ko Terra Nova. Ocimãho cange coku linga ovongende ca kala oku tẽlisiwa. Nda kuatele ocimãho coku  pindisiwa kosikola yo Gileada, pole, sia kuatele onjongole yoku enda kofeka yikuavo ndomisionaliu. Ca molẽhele ndu okuti olomisionaliu va kala omanu vamue va likasi kuenje nda simĩle okuti si sesamẽla oku kala kupange waco. Handi vali, nda kuatele usumba woku ndi tuma kofeka yimue yo Afrika kuna okuti kuli ovovei añi añi kuenda uyaki. Nda sunjukilile oku kala kulo ko Kanada.

Kunyamo wo 1992 eci olombangi via Yehova via hĩwa vali elianjo lioku kunda kolofeka vimue via pangele onepa ko União Sovietika, vamanji va tu pula nda tu yongola oku ilukilako oku ka talavaya ndolomisionaliu. Tua komõha calua, pole, tua likutilila eci catiamẽla konepa yaco. Tua sokolola vali ndoco: ‘Nda Yehova o tu laleka oku linga cimue, momo lie ka tu ci setekela?’ Tua tava kuenje nda sokolola ndoco: ‘Etu ka tu endi vo Afrika.’

Lonjanga yalua tua fetika oku lilongisa elimi lio Estonia. Noke lioku kala olosãi vimue vofeka, tua lalekiwa kupange woku nyula akongelo. Tua enda oku nyula ci soka 46 kakongelo kuenda ovimunga kalupale atatu o ko Baltic, oku kongelamo olupale luo Kaliningrad, ko Rusia. Kuenje ca sukila oku lilongisa alimi ndeci, o Letonia, o Lituano kuenda o Rusu. Ka ca lelukile. Ndaño ndoco, vamanji va kuata esanju omo tua kala oku likolisilako ku lilongisa elimi liavo. Kunyamo wo 1999, ko Estonia kua yikuiwa o filiale kuenje nda nõliwa oco ndi tiamẽle kocimunga cakulu vo ko filiale la vamanji ndeci,Toomas Edur, Lembit Reile, kuenda Tommi Kauko.

Tua kũlĩha Olombangi vialua via Yehova okuti via tunda ko Siberia omo lioku lupuisiwa. Ndaño va tatiwa lãvi vo kayike loku tepiwa kapata avo, lalimue eteke va temele loku seleka ocikumbiti. Ovo vamamako lesanju liavo kuenda ombili kupange woku kunda. Eci ca tu kuatisa oku limbuka okuti, tu pondola oku pandikisa loku lekisa esanju ndaño vekalo liovitangi.

Omo lioku talavaya calua vokuenda kuanyamo alua, ka tua kuatele otembo yalua yoku puluyuka kuenje Lesli wa fetika oku yeva ekavo lialua. Ka tua limbukile selo okuti eye wa kuatele uvei u koka ekavo lialua u tukuiwa hati, fibromialgia. Noke tua sokolola oku tiukila ko Kanada. Eci va tu laleka kosikola yakulu vo filiale ko Patterson, Nova Yorke, ko estadus Unidos, ka tua simĩle okuti tu ka enda. Pole, noke lioku likutilila calua, tua tava kelaleko liaco. Yehova wa sumũlũisa onjila tua nõla. Osimbu nda kala kosikola, Lesli wa kala oku tatiwa kosipitali omo liuvei waye. Kuenje tua tẽla oku linga vali ovopange a sukiliwile.

Kuteke umue kunyamo 2008 eci tua tiukila ko Estonia, kombala va tu tieñele kuenje va tu pula nda tu tava ocikele coku enda ko Kongu. Ca ndi komohĩsa calua momo nda sukilile oku eca etambululo keteke likuavo. Sia sapuilileko handi Lesli momo nda kũlĩhĩle okuti, nda wa ci yeva ka ka pekela kuteke waco. Pole, ame ame sia pekelele, omo lioku likutilila catiamẽla kasakalalo ange o ko Afrika.

 Keteke likuavo eci nda sapuilako Lesli, tua sokolola ndoco: “Yehova o kasi oku tu laleka oku enda vo Afrika. Tu kũlĩha ndati okuti tu pondola oku ci linga loku ci sola, nda ka tua ci setekele?” Noke lianyamo 16 ko Estonia, tua enda ko Kinshasa, ko Kongu. Ko Betele yaco kua kala olonelẽho via posoka, haiko ka kua kaile onjuela. Ocina catete Lesli a kapa vohondo yetu, okokanda kamue eye a solekele tunde eci a tunda ko Kanada. Vokokanda kaco mua kuata olondaka viti: “Sanjukila apa o kasi.” Noke lioku kũlĩha vamanji, loku songola alilongiso Embimbiliya kuenda oku seteka esumũlũho lioku kala omisionaliu, esanju lietu kupange wa Yehova lia li vokiya. Vokuenda kuotembo tua kuata esanju lioku nyũla ci soka 13 kolofeka vikuavo vio Afrika. Eci ca tu ecelela oku mola oku litepa kuomanu kuenda eposo liavo. Usumba nda kuatelele o Afrika wa pita kuenje mandula Yehova omo a ndi tuma oku vumba vo Afriaka.

Vo Kongu, va tu lekisa ovikulia vialua via liyekala, ndeci ovipuka vina okuti lalimue eteke nda simĩle okuti tu ka vi sola oku vilia. Pole, eci tua mõla okuti vamanjetu va sanjukila okulia ovina viaco, tua ci setekavo kuenje tua yeva esanju omo lioku ci linga.

Tua linga ungende woku enda kutundilo wofeka oco tu ka pamise vamanjetu, loku va ĩha ovina va sukilile, kuna okuti vakuakulinga uyaki va kala oku undumuhĩla ovaimbo, loku kangisa akãi kuenda omãla. Onepa yalua ya vamanji va kala olohukũi calua. Pole, elavoko liavo kepinduko, ocisola cavo ku Yehova kuenda oku kakatela kocisoko cetu, ca vetiya calua ovitima vietu. Ongangu yavo ya tu vetiyiwa oku sokolola kesunga lieci tu vumbila Yehova kuenda oku pamisa ekolelo tu u kuetele. Vamue pokati ka vamanji va pumba olonjo viavo kuenda ovapia. Eci ca ndi ivaluisa okuti tu pondola oku pumba ipako vietu lonjanga, pole, ukamba wetu la Yehova owo wa velapo vali. Ndaño lovitangi vialua, vamanji ka va endaile oku lisiõsiõla calua. Ocituwa cavo, ca tu kuatisa oku liyaka locitangi cetu cekambo liuhele, lutõi.

Noke kueya ocina cikuavo ka tua lavokaile. Va tu pinga oco tu ilukile ko filiale yo Hong Kong. Lalimue eteke tua simile okuti tu ka kala ko Asia! Noke  lioku seteka eka lia Yehova kovikele viosi vikuavo tua kuata, tua tava elaleko. Kunyamo wo 2013 lasuẽlele vovaso, tua siapo akamba vetu va soliwe kuenda ovina via posoka vio vo Afrika, pole, ka tua kũlĩhĩle eci ca laikele oku iya.

Lia kala epongoloko linene oku enda ko Hong Kong, momo olupale lumue muli omanu valua va tunda kolonepa viñi viñi violuali. Ka ca lelukile oku lilongisa elimi lio Chines. Vamanji va tu yolela ciwa kuenda tua sola calua okulia kuo kocitumãlo . Upange wa kala oku livokiya calua, pole, ondando yopocitumãlo caco ya kalavo oku livokiya calua. Kuenje Osungu Yolombangi Via Yehova ya nõlapo oku landisa onepa yalua yovitumãlo vio filiale. Kunyamo wo 2015, tua tumiwa ko Koreia Yombuelo kuna tu kasi toke cilo. Ocitangi cikuavo tua kuata oku lilongisa elimi, pole, ndaño ka tu vangula ciwa elimi vamanji va tu pamisa poku tu sapuila hati tu kasi oku mioñolola koku vangula o Koreiano.

Oku linga akamba vokaliye ka ca lelukile, pole, tua limbuka okuti, oku kuata ocituwa coku yekisa vakuetu ci tu kuatisa oku kũlĩha lonjanga vamanji. Tua mola okuti vamanjetu ka va litepele calua kovituwa kuenda Yehova lonjila yi komõhĩsa wa tu lulika oco tu tẽle oku yikula ovitima vietu kuenda oku kuata akamba valua.—2 Va Kor. 6:11.

Tua limbuka esukila lioku tenda omanu ndeci Yehova a va tenda, luvangi wokuti Yehova o tu sole kuenda o tu ĩha olonumbi. Olonjanja viosi eci tua enda oku sumua, ale oku lipula nda vamanji va tu sole, tua enda oku pitolola oku tanga otuikanda tu pamisa tuna akamba va tu ĩha. Tua limbuka ndomo Yehova a tambulula olohutililo vietu, a lekisa ocisola caye kokuetu kuenda a tu pamisa oco tu amameko.

Vokuenda kuanyamo, ame la Lesli tua lilongisa esilivilo lioku sokiya otembo yoku kala kumosi, ndaño okuti tu kuete ovina vialua vioku linga. Tua limbukavo okuti tua sukilile oku yola eci umue pokati ketu a lueya, ca piãla enene nda tu kasi oku lilongisa elimi limue lio kaliye. Ovoteke osi tu likolisilako oku sanda cimue ci sanjuisa oco tu ece olopandu ku Yehova.

Oku popia ocili, nda liyeva okuti lalimue eteke ndi ka kala omisionaliu, ale oku ka kala kofeka yikuavo. Ocili, nda limbuka okuti cosi ci tẽliwa lekuatiso lia Yehova. Nda sokolola olondaka viuprofeto Yeremia viokuti: “A Yehova wa ndi tavisa.” (Yer. 20:7) Eye, wa tu ĩha ovina vialua vi komohĩsa kuenda asumũlũho ka tua lavokaile, wa tẽlisavo onjongole yange yoku endela vombalãu. Tua linga ovongende kovitumãlo vialua vina sia la sima oku endako eci nda kala omõla, poku nyũla olo filiale viovifuka vitãlo. Kovikele viosi tua kuata, nda sanjukila calua ekuatiso kuenda onjongole ya Lesli.

Tua siata oku ivaluka okuti, ovina viosi tu vi lingila omo tu sole Yehova. Asumũlũho tu kuete cilo, ovovangi amue a lekisa ndomo ci ka posoka oku kala otembo ka yi pui, eci Yehova a ka ‘yulula eka [liaye] kuenda oku tẽlisa olonjongole viovina viosi vi kasi lomuenyo.’—Osa. 145:16.