Nda citiwa kunyamo 1935 ko Darlaston konepa Yofeka Negru volupale lutukuiwa Inglaterra, noke yeci owisi umue wa li sanduila kolupale luosi kuenda volovenda vikuavo. Eci nda kuata anyamo akuãla, olonjali viange via fetika oku lilongisa Embimbiliya Lolombangi Via Yehova. Eci nda kala umalẽhe nda kolelele okuti eci ocili kuenda nda papatisiwa kunyamo 1952 eci nda kuata 16 kanyamo.

Noke yotembo yimue, nda fetika oku talavaya vonjo yimue va landisa olopesa viakãlu. Nda fetika oku pindisiwa ndusonehi kupange waco, kuenje nda u solaile calua.

Eci manji ukuakunyula akongelo a ndi sapuila oco ndi fetike oku songola Elilongiso Lielivulu Vekongelo Willenhall konjo yange, nda sukilile oku nõla onjila yimue. Pole, onjila nda sukilile oku nõla ka ya lelukile. Olonjanja vimue nda enda oku kala kakongelo avali. Vokuenda kuosemana nda enda oku likongela lekongelo li kasi ocipepi lupange wange ko Bromsgrove, ci soka 32 kolokilometulu (20 kak) toke konjo yange. Kuenje kasulilo osemana eci niukila konjo yolonjali viange, nda enda oku kala lekongelo Willenhall.

Omo okuti nda yonguile oku kuatisa ocisoko ca Yehova, nda tava kelaleko liamanji onyula akongelo, ndaño ca sukilile oku siapo upange nda solaile calua. Omo lioku ecelela okuti Yehova o songuila olonjila viange, kua nyĩhiwa epuluvi komuenyo wange okuti toke cilo, si liveli.

Osimbu nda kala Vekongelo Bromsgrove, nda kũlĩha manji umue o tukuiwa Anne okuti ukuambili yalua kupange wa Yehova. Tua kuela kunyamo 1957 kuenda kavali ketu tua kuata esumũlũho lioku kala akundi votembo yosi, akundi va likasi, kupange woku nyula akongelo kuenda oku talavaya ko Betele. Anne wa siata oku ñuatisa calua vokuenda kuomuenyo wange.

Kunyamo 1966 tua lalekiwa oku enda kosikola yo Gileada kocisoko 42. Tua tambula ocikele coku enda ko Malawi, kofeka yimue yo Afrika kuna  omanu va kũlĩhĩwa okuti vomboka kuenda va lianja. Ka tua lavokaile okuti tu kalako otembo yalua.

Tua pitĩla ko Malawi keteke 1 yosãi ya Kayovo yunyamo 1967. Noke lioku lilongisa elimi vokuenda kuolosãi vialua, tua fetika upange woku nyula akongelo ofeka. Tua kuata ekãlu limue okuti, omanu vamue va enda oku li komõha momo olio li pita kovitumãlo viosi, ndaño muẽle vovava. Pole, ndaño lovisimĩlo viaco etu tua enda oku pita kovitumãlo vina okuti ka kuli ovava alua. Olonjanja vimue kotembo yombela tua enda oku kala vocipundo cimue cakoso ca yambeliwa lowango. Eci ca enda oku tu sakalaisa calua kupange wetu wumisionaliu, pole, tua sola upange waco!

Kosãi ya Kupupu nda limbukile okuti tua laikele oku kuata ovitangi vofeka. Voradio nda yeva esapulo liombiali yo ko Malawi Dr. Hastings Banda. Eye wa popia okuti Olombangi Via Yehova ka vi feti elisimu kuenda va koka ombuanja vopulitika. Ocili okuti olondaka evi viuhembi. Vosi yetu tua kũlĩhĩle okuti mbiali ka solele oku yeva okuti etu ka tu pangi onepa kopulitika kuenda ca piãla enene poku yuvula oku panga onepa kocitundo cimue.

Kosãi Yenyenye Linene, ombiali ya lundila vamanji okuti va kala oku koka ombuanja kolonepa viosi viofeka. Eye wa handeleka okuti ofeka yi tetulula ocitangi caco lonjanga loku handeleka okuti Olombangi Via Yehova vi kunduiwa. Etateko liaco, lia fetika keteke 20 yosãi ya Mbalavipembe yunyamo 1967. Noke yoka tembo kamue akuenje velombe kuenda vakuakutambula ovingendeleyi  va pitĩla, va yika ofiliale loku tundisa olomisionaliu vofeka.

Noke yoloneke vitatu vokayike, tua tumiwa volupale luo Maurisiu, luna lua kala oku songuiwa lo Grã-Bretanya. Pole, olombiali volupale luo Maurisiu ka via ecelele okuti, tu lingilamo upange wumisionaliu. Omo liaco, tua tumiwa kofeka yo Rodesia (okuti cilo o Zimbábue). Eci tua pitĩla kofeka yaco, akuenje velombe vakuakutambula ovingendeleyi va likala oku tu iñisa kuenje va tu sapuila hati: “Ene vu sukila oku siapo ofeka yo Malawi. Olombiali ka vi ka ecelela okuti ene wamamiko oku kala mulo vofeka yo Maurisiu cilo ene mulo vukasi moño.” Anne wa fetika oku lila. Eci ca lekisile okuti ka va yonguile oco tu kale vofeka. Vepuluvi liaco, nda yonguile oku siapo ofeka yaco loku tiukila konjo ko Inglaterra. Noke akuenje velombe vakuakutambula ovingendeleyi va tu ecelela okuti tu pita uteke umosi kofiliale oco eteke likuavo tuambatiwe kosungu yombonge. Tua sakalalele calua, pole tua nõlapo oku eca ovina viosi peka lia Yehova. Veteke liakuamamo tua tambula esapulo ka tua lavokaile, lioku kala ndovingendeleyi ko Zimbábue. Lalimue eteke ndi ka ivalako ndomo nda liyeva keteke liaco, ame nda kolelele okuti Yehova wa kala oku songuila olonjila viange.

Kofiliale yo ko Zimbábue, nda tambula oci- kele coku talavaya Koseketa Yupange, oco ndi kuatise ko Malawi kuenda ko Mosambike. Vamanji ko Malawi va kala oku lambalaliwa calua. Vupange wange mua kongelele ocikele coku pongolola ovikanda vienda oku tumiwa la vamanji vakuakunyula akongelo ko Malawi. Oco ndi malusule upange waco, nda enda oku talavaya toke vuteke, nda enda oku lila poku tanga ulandu wungangala vamanji va kala oku lipita * lawo. Ocili okuti, nda komõhavo omo liekolelo kuenda epandi vamanji va lekisa.—2 Va Kor. 6:4, 5.

Tua linga cosi ci tava oco tu kuatise vamanji va puluka kungangala ko Malawi oku kuata okulia kuespiritu kuenda vana va tililile ko Mosambike. Ocimunga cimue ci pongolola elimi lio Chichewa okuti elimi limue li vanguiwa calua ko Malawi, ca ilukila kocitumãlo cimue cinene ca manji umue ko Zimbábue. Locisola manji yaco wa tungisa olonjo kuenda oloseketa oco vamanji va kalemo. Kocitumãlo caco, vamanji vamamako oku linga upange u kuete esilivilo lialua woku pongolola alivulu.

Tua linga esokiyo liokuti vamanji va nyula akongelo kofeka yo Malawi, va kala kohongele yolofeka kelimi lio Chichewa ya lingiwa vokuenda kuanyamo alua ko Zimbábue. Ovo va linga olohundo kohongele yaco. Osimbu va kala oku lipongiya oco va tiukile ko Malawi, ovo va kala oku lombolola ulandu wavo ku vamanji ko Zimbábue. Vokuenda kunyamo umue eci va kala ko Zimbábue, kua vokiyiwa Osikola Yupange Wusoma, oco vamanji yaco va nyula akongelo va kolisiwe.

Kosãi ya Kayovo yunyamo 1975, nda linga ungende oco ndi ka nyule Olombangi via Yehova ko Malawi, vina via tililile ko Mosambike. Vamanji vaco va kala oku amamako oku kapako olonumbi viocisoko ca Yehova oku kongelamo onumbi yoku kuata ocimunga cimue cakulu vekongelo. Vocikele cokaliye coku kala akulu vekongelo, mua kongelele ovopange alua konepa yespiritu, oku linga olohundo, oku tanga ocisonehua ceteke, Utala Wondavululi kuenda oku sokiya olohongele vimbo. Ovo va pongiyile ocila cimue coku lingila olohongele viofeka, oseketa yimue yoku yelisa, yoku eca okulia kuenda yeteyuilo. Vamanji ava va tẽlisa upange waco lekuatiso lia Yehova kuenda eci nda vanyula nda pamisiwa calua.

Kesulilo liunyamo 1970 o filiale yo Zambia ya fetika oku songuila o Malawi. Pole, ndaño ndoco nda amamako oku sokolola ku vamanji ko Malawi kuenda oku va kongela volohutililo viange, ndeci vamanji valua va enda oku ci linga. Vepuluvi limue liovitangi vialua, Ndukulu Wofiliale wo Zimbábue ame nda lisanga lolonumiwa viokombala ya vamanji vo ko Malawi, vo ko Afrika do Sul kue-  nda vo ko Zambia. Olonjanja viosi tua enda oku linga epulilo limuamue: “Nye vali tu sukila oku lingila vamanji ko Malawi?”

Noke liotembo yimue elambalalo lia tepuluka. Vamanji va silepo ofeka yo Malawi vokuenda kuotembo va fetika oku tiukila, osimbu okuti vana va siale vofeka yaco, kamue kamue va fetika oku kuata ekalo liwa. Kolofeka vikuavo Olombangi Via Yehova via tambula elianjo lioku kunda loku liongoluila pamosi kuenda oku imũla etateko lia kala pokati kavo. Ofeka yo Mosambike haico ya lingavo kunyamo 1991. Pole, tua enda oku lipula otembo yipi Olombangi Via Yehova ko Malawi vi ka kuatavo elianjo?

Ekalo lio pulitika ko Malawi, lia pongolokele kuenda kunyamo 1993 ombiali ka ya kaile vali oku lambalala Olombangi via Yehova. Noke, nda sapela la manji umue omisionaliu wa ndi pula hati: “Ove o pondola oku tiukila ko Malawi?” Ame nda kuatele ale 59 kanyamo kuenje ndo tambulula siti, “Sio ame ndukulu ale!” Vepuluvi liaco nda tambula ukanda umue wa tunda Kosungo Yolombangi Via Yehova oku tu sapuila oco tu tiukile ko Malawi.

Tua solele ocikele cetu ko Zimbábue kuenje eyi ya kala onjila yimue ka ya lelukile kokuetu. Tua kuatele akamba valua kuenda tua sanjukilile oku kala lavo. Osungo Yolombangi Via Yehova, locisola calua ya nyihavo epuluvi lioku nõla nda tu amamako oku kala ko Zimbábue ale oku ilukila ko Malawi. Omo liepuluvi liaco va tu ĩha, tua nõlapo oku amamako oku kala ko Zimbábue. Noke nda sokolola kulandu wa Avirahama la Sara okuti, ndaño va kukile ale, va siapo onjo yavo ya posokele calua kuenje va pokola kolonumbi via Yehova.—Efet. 12:1-5.

Tua nõlapo oku kuama olonumbi viocisoko ca Yehova kuenje tua tiukila ko Malawi keteke 1 yosãi ya Kayovo 1995, okuti tunde eci tua tundileko papitile ale 28 kanyamo. Ukulu umue wo Filiale wa tambula esapulo liokuti eye kumue la vamanji vavali va ponduile oku ndi kuatisa kuenda tua linga upange vonjo yimue Yolombangi via Yehova.

Esumũlũho linene oku mola ndomo Yehova a kulisa upange! Kunyamo 1993, kueya oku kala 30.000 kakundi kuenda kunyamo 1998 * etendelo liaco lia li vokiya eci ci soka 42.000. Osungu Yolombangi via Yehova, ya tava okuti ku tungiwa  o betele yokaliye omo liupange waluile. Tua landa eci ci soka 12-hectare ko Lilongue kuenda ame nda nõliwa oku kala usongui woku tunga.

Manji Guy Pierce, wa kala Osungu Yolombangi via Yehova eye wa linga ohundo yoku tumbikiwa kuonjo yokaliye ya tungiwa kosãi ya Kupemba yunyamo 2001. Ci pitahãla olohulukãi vivali kolombangi via Yehova via kala kohongele yaco kuenje pokati ka vamanji va kalapo, vamue tunde eci va papatisiwa pa pita ale 40 kanyamo. Vamanji vaco va pandikisa vokuenda kuanyamo alua eci upange wa kala oku tatekiwa. Konepa yetimba ovo va kala olohukũi, pole, kespiritu va kala olohuasi. Cilo, va sanjuka calua poku nyula o Betele yavo yokaliye. Kovitumãlo viosi va pitale ko Betele kuayuvile lovisungo vialaka o Afrika kuenje nda kala ombangi yovina viosi via lingiwa kuenda ovolandu. Eci ci lekisa okuti Yehova o sumũlũisa calua vana va pandikisa lekolelo kalambalalo.

Noke yofiliale oku malusuiwa oku tungiwa, nda tambula ocikele coku linga olohundo vioku tumbikiwa Kuolonjango Viusoma. Akongelo o ko Malawi a kasi oku kuatisiwa laliangiliyo, oku tunga Olonjango Viusoma lonjila yimue yaleluka haiyo yonjanga kovitumãlo vina okuti olohukũi. Kotete akongelo amue a enda oku liongoluila Volonjango vimue Viusoma via enda oku tungiwa lakoso. Va enda oku yambela lowangu kuenda olomangu viaco via kala violondopi. Cilo, lesanju lialua vamanji va yoka atisolu kuenje va tunga ocitumãlo cimue ca posoka coku liongoluila. Pole, vamanji va sukilile oku panga vali olomangu, momo ndomo ca siata oku popiwa, apa pasua omunu umosi pasua vali omanu vakuavo!

Ame nda siatavo oku mola, ndomo Yehova a kuatisa omanu oku kula konepa yespiritu. Nda komõha calua ndomo amalẽhe ko Afrika va lieca olumue kupange kuenje lonjanga, va lilongisa ovina vialua kepindiso va tambula vocisoko ca Yehova, oco va linge upange. Omo liepindiso liaco, va pondola oku linga ovopange alua ci kale ko Betele, ale vekongelo. Akongelo a pamisiwa vali calua, la vamanji vokaliye va nyula akongelo okuti, valua pokati kavo olohueli. Olohueli viaco via nõlapo oku lieca kupange wa Yehova, okuti ka va kuata omãla ndaño kocitumãlo va kasi, ale epata viva kisika oku ci linga.

Noke yoku pita 52 kanyamo ko Afrika, nda kuata ocitangi cuhayele. Osungu Yolombangi Via Yehova ya sonehela akulu vo ko Filiale oco tu ende ko Grã-Bretanya. Tua sumuile omo lioku siapo ocikele tua solele calua, pole epata lio Betele ko Grã-Bretanya li kasi oku tu tata ciwa vukuke wetu.

Ame nda kolelele okuti, oku ecelela Yehova oku songuila olonjila viange, ca velelepo. Nda nda ecelelele oku songuiwa lolondunge viange nda ekalo liange ka li kasi ndeci ñasi cilo. Yehova wa kũlĩha ovina viosi ndi sukila oco a ‘suñamise olonjila viange.’ (Olosap. 3:5, 6) Eci nda kala umalẽhe nda yonguile oku lilongisa ovina vialua, vioku linga upange. Ocili, ocisoko ca Yehova ca nyĩha ocikele cimue ci sanjuisa calua. Omo liaco, kokuange oku amamako oku vumba Yehova oco ocina ca velapo vomuenyo wange!