OMANU valua va kũlĩha ciwa ulandu wa Yesu, una wa valeliwile pokati kalume vavali olongangala. (Mat 27:35-38) Pole, omanu vamue, va sima okuti Embimbiliya ka li popi ocili catiamẽla ketimba lia Yesu okuti lia pongiyiwa oku kendiwa loku kapiwa veyambo limue.—Mar 15:42-46.

Vamue va kuakupisa Avanjeliu, ka va tava okuti omunu umue wa pondiwa o kendiwa lonjila yimue ya sunguluka, ndeci oku kapiwa veyambo limue. Omo liaco, ovo va sima okuti, oku nõlapo oku kendiwa ca fetikiwa noke. Ulume umue ukuasapulo o tukuiwa Ariel Sabar, wa soneha orevista londuko hati, Smithsonian, wa lombolola esunga lieci omanu vamue va simila ndoco: “Oku valeliwa, kua kala ekangiso limue lia nõliwile lomanu kuenda olonoño vimue via sepuile ocisimĩlo cokuti, va Roma va ponduile oku ci linga oco omunu waco ka ka kendiwe lonjila ya sunguluka.” Va Roma va yonguile oku sepuisa etimba liocivimbi poku cisia kuti oco olonjila vilie etimba liaco. Noke lielinga liaco, ovisupe vietimba via ponduile oku imbiwa veyambo.

Ovina viosimbu via lembuluiwa, via situlula ocina caco, poku lekisa catiamẽla kovisupe vimue via va Yudea va pondiwile. Kunyamo 1968, kualimbukiwa akepa wulume umue wa pondiwile kocita catete. Ovo a sangiwa keyambo limue liepata liava Yudea ocipepi lo Yerusalãi. Ovisupe viaco, via sangiwa vokasia yimue. Ekepa limue liekanja, lia kala pokati kovisupe vietimba liaco. Lia valeliwile, kevaya limue likuete ci soka 4.5 kolosentimetros kosungu yutale. Sabar wa popia hati, “Ekanja liaco, lia kala liulume o tukuiwa Yehochanan, ca lekisa uvangi wesunga lieci, ulandu Wevanjeliu lia tiamẽla koku kendiwa kua Yesu veyambo limue wa kala wocili.” “Ekanja lia Yehochanan, uvangi umue wokuti omunu wosi wa valeliwile koloneke via Yesu, va Roma vo wecelele okuti u Yudea o kendiwa.”

Citava okuti ku kala ovisimĩlo via li tepa viatiamẽla kekepa liekanja konjila ndomo Yesu a valeliwile kuti. Pole, eci ocili okuti vamue pokati kolongangala va pondiwa, va kendiwa veyambo. Omo liaco, eci Embimbiliya li popia catiamẽla koku kendiwa kuetimba lia Yesu ca suapo. Kuli ovovangi alua kueci Embimbiliya li popia.

Ci kuete vali esilivilo ceci Yehova a popele okuti, Yesu wa laikele oku kendiwa veyambo limue liulume umue ohuasi kuenda ka kuli la umue o pondola oku tateka oku tẽlisiwa kuondaka ya Suku.—Isa 53:9; 55:11.