1, 2. Momo lie ukamba wa Yonatão la Daviti u lekisila ongangu yiwa yoku kala ukuacili?

YONATÃO citava okuti wa komõha omo liutõi umãlehe Daviti a kuata. Daviti wa ponda Goliata kuenda wa ambata ‘utue wu Filisiti’ ku isia ya Yonatão, Saulu Soma ya va Isareli. (1 Samuele 17:57) Yonatão ka kuatele atatahãi vokuti Suku wa kala la Daviti, kuenje tunde opo Yonatão la Daviti va linga akamba vawa. Ovo va likuminya oku kala vakuacili omunu lukuavo olonjanja viosi. (1 Samuele 18:1-3) Yonatão wa kala ukuacili ku Daviti vokuenda komuenyo waye wosi.

² Yonatão wa amamako oku kakatela ku Daviti ndaño okuti Yehova ko nõlele oku kala osoma ya va Isareli, pole wa nõla Daviti. Eci Saulu a seteka oku ponda Daviti, Yonatão wa sakalalele lekamba liaye. Eye wa kũlĩhĩle okuti Daviti wa kala vekalasoko vo Horesi, kuenje wa endako oku u lembeleka oco amameko oku kolela Yehova. Yonatão wa sapuila Daviti hati: “Ku ka kale lusumba. Eka lia tate Saulu ka li ku veta. Ove o linga osoma ya va Isareli. Lame ñala konẽle yove.”—1 Samuele 23:16, 17.

3. Nye ca kuata vali esilivilo ku Yonatão okuti oku kala lika ukuacili ku Daviti hacoko? Kuenda tua ci kũlĩha ndati? (Tala ociluvialuvia kefetikilo liocipama cilo.)

³ Olonjanja vialua tua siata oku komõha omanu vana okuti vakuacili. Anga hẽ, tu komõha lika omo Yonatão a lekisa oku kala ukuacili ku Daviti? Sio, omo oku kala ukuacili ku Suku oco ca velelepo vali komuenyo wa Yonatão. Kuenje, eli olio esunga a lekisilavo oku kala ukuacili ku Daviti, kuenda ko kuatelele onya ndaño Daviti eye wa laikele oku kala osoma okuti Yonatão hayeko. Yonatão wa kuatisa Daviti oku kolela Yehova. Kavali kavo va lekisa okuti vakuacili ku Yehova kuenda komunu lokuavo. Ovo va tẽlisa ohuminyo va lingile yokuti: “Yehova o linga ombangi pokati kombuto yange lombuto yove otembo yenda ño-o hũ ka yi pui.”—1 Samuele 20:42.

4. (a) Nye ci tu kuatisa oku kuata esanju? (b) Nye tu lilongisa vocipama cilo?

⁴ Etu tu sukilavo oku kala vakuacili lepata lietu, lakamba vetu kuenda vamanji vekongelo. (1 Va Tesalonike 2:10, 11) Pole, ca velapo kokuetu oku lekisa okuti tuakuacili ku Yehova. Momo Eye wa tu ĩha omuenyo! (Esituluilo 4:11) Eci tu lekisa oku kala vakuacili kokuaye, tu kuata esanju. Pole, tua kũlĩha okuti tu pondola oku lekisa okuti tuakuacili ku Suku, ndaño ceci tu liyaka lovitangi. Vocipama cilo, tu lilongisa ndomo ongangu ya Yonatão yi tu kuatisa oku lekisa oku kala vakuacili ku Yehova volonepa vikuãla: (1) Eci tu limbuka okuti umue o kuete ocikele vekongelo ka sesamẽla esumbilo lietu, (2) eci tu sukila oku nõla omunu o sesamẽla epokolo lietu, (3) eci manji umue o kuete ocikele coku songola ka tu kapeleko, ale o tu tata lonjila yimue ka yasungulukile, kuenda (4) eci tu limbuka okuti ka ci leluka oku tẽlisa ohuminyo tua linga.

5. Momo lie ka ca lelukilile ku va Isareli oku lekisa okuti vakuacili ku Suku osimbu Saulu a kala o soma?

⁵ Yonatão kuenda va Isareli, va kala oku pita locitangi cimue. Soma Saulu isia ya Yonatão wa liwekapo oku lekisa epokolo kuenje wa pembuiwa la Yehova. (1 Samuele 15:17-23) Pole, Suku handi wa ecelela Saulu okuti amamako oku viala vokuenda kuanyamo alua. Omo liaco, ka ca lelukile komanu oku kala vakuacili ku Suku omo soma wa nõliwa oku tumãla “kocalo ca Yehova,” wa kala oku linga ovina vialua ka via sungulukile.—1 Asapulo 29:23.

6. Nye ci lekisa okuti Yonatão wa amamako oku kala ukuacili ku Yehova?

⁶ Yonatão wa amamako oku kala ukuacili ku Yehova. Sokolola ovina Yonatão a linga eci Saulu a liwekapo oku pokola ku Suku. (1 Samuele 13:13, 14) Votembo yaco, asualali valua a va Filisiti veya leci ci soka 30.000 kakãlu uyaki oco va liyake la va Isareli. Saulu wa kuata eci ci soka 600 kasualali kuenda eye kumue la Yonatão ovo lika va kuatele ovimalẽho viuyaki. Pole, Yonatão ka kuatele usumba. Eye wa ivaluka olondaka viuprofeto Samuele viokuti: “Yehova ka yanduluka omanu vaye omo onduko yaye yi kola.” (1 Samuele 12:22) Yonatão wa sapuila esualali likuavo hati: “Lacimue ci tateka Yehova oku popela, ci kale la valua,  ci kale la vañamiñami.” Noke, Yonatão kumue lesualali likuavo va liyaka locimunga cimue ca va Filisiti kuenje va ponda vamue pokati kavo ci soka 20. Yonatão wa kolelele Yehova kuenje Yehova wo sumũlũisa. Yehova wa nena ocilemawe kuenje va Filisiti va kuata usumba walua. Noke, ovo va fetika oku liponda pokati omunu lukuavo, kuenje va Isareli va yula uyaki.—1 Samuele 13:5, 15, 22; 14:1, 2, 6, 14, 15, 20.

7. Yonatão wa tata ndati isiaye?

⁷ Ndaño okuti Saulu noke wa liwekapo oku pokola ku Yehova, pole, Yonatão wa amamako oku pokola ku isiaye olonjanja viosi. Vepuluvi limue, va yakela kumosi oco va teyuile afendeli va Yehova.—1 Samuele 31:1, 2.

8, 9. Tu lekisa ndati oku kala vakuacili ku Suku eci tu sumbila vana va kuete omoko yoku tu songuila?

⁸ Tu kuama ongangu ya Yonatão yoku kala vakuacili ku Yehova poku pokola kolombiali viofeka tu kasi. Yehova wa ecelela okuti ‘olombiali’ vi kuata omoko yoku tu songuila, kuenje eye o yongola okuti tu lekisa epokolo kokuavio. (Tanga Va Roma 13:1, 2.) Eli olio esunga lieci tu sukilila oku lekisa esumbilo kombiali yimue ndaño okuti, eye ka lekisa oku kala ukuacili kokuetu kuenda ka sesamẽla esumbilo lietu. Omo liaco, tu sukila oku sumbila vosi vana va tambula ku Yehova omoko yoku tu songuila.—1 Va Korindo 11:3; Va Heveru 13:17.

⁹  Manji umue ukãi o tukuiwa hati Olga o kasi Kombuelo yo Amerika, wa lekisa okuti ukuacili ku Yehova poku sumbila ulume waye ndaño wa enda oku u tata lavĩ. ^[1] (Tala etosi kesulilo liocipama cilo.) Olonjanja vimue, ulume waye wa enda oku yuvula oku vangula laye, kuenda wa endavo oku u sapuila olondaka vioku u sepula omo lioku kala Ombangi ya Yehova. Noke ulume waye wo sapuila okuti u siapo, kuenda omãla o va ambata. Pole, manji Olga ka ‘fetuluinyile cĩvi leci cĩvi.’ Eye wa likolisilako oku kala ukãi umue uwa. Wa enda oku u pongiyila oku lia, oku u sukuilako, kuenda oku tata ciwa vakuepata liaye. (Va Roma 12:17) Eci a kuete otembo, va endela kumosi oku ka nyula epata liulume waye kuenda akamba. Eteke limue eci va endele kolupale lukuavo konambi ya isia yulume waye, manji Olga wa pongiya ovina viosi via sukiliwile koku linga ungende. Keteke lioku kenda, manji Olga wo talamẽla kosamua yonembele. Noke lianyamo alua, ulume wa manji Olga wa fetika oku u tata ciwa, momo manji Olga wa lekisa epandi kuenda esumbilo kokuaye. Cilo, ulume waye u vetiya oku enda kolohongele kuenda wa siata oku u sindikila. Olonjanja vimue ulume o kalavo volohongele kumue laye.—1 Petulu 3:1.

10. Yonatão wa kũlĩhĩle ndati omunu eye a sukilile oku kala ukuacili kokuaye?

¹⁰ Eci Saulu a popia okuti wa yonguile oku ponda Daviti, Yonatão ka solele ocisimĩlo caco. Eye wa yonguile oku pokola ku isiaye, pole, wa yonguilevo oku kala ukuacili ku Daviti. Yonatão wa kũlĩhile okuti Suku wa kala la Daviti, pole ka kaile la Saulu, kuenje wa nõlapo oku kala ukuacili ku Daviti. Eye wa sapuila Daviti oco a salame, kuenda wa lomboluila Saulu esunga lieci ka ci tavela oku linga cimue cĩvi ku Daviti.—Tanga 1 Samuele 19:1-6.

11, 12. Ocisola tu kuetele Suku ci tu kuatisa ndati oku nõla oku kakatela kokuaye?

¹¹ Manji umue ukãi o tukuiwa hati Alice, o kasi kofeka yo Australia, wa sukililevo oku nõla omunu a sesamẽlele oku pokola. Osimbu a kala oku lilongisa Embimbiliya, wa sapuila epata liaye ovina a kala oku lilongisa. Wa va sapuilavo okuti ka lingi vali ocipito co Natale loku va lomboluila esunga liaco. Kefetikilo epata liaye lia sumuile, kuenje va fetika oku u temẽla calua. Ovo va sima okuti Alice ka va kapeleko vali. Ina ya Alice wo sapuila okuti ka yongola vali oku u mola. Alice wa popia hati: “Nda sumuĩle calua omo okuti ndi sole epata liange. Nda nõlapo oku pitisa kovaso Yehova kumue Lomõlaye, kuenje nda papatisiwa kohongele yimbo ya kuamamo.”—Mateo 10:37.

¹² Ka tu ka eceleli oku velisapo ocina cimue ndeci: Ocimunga cimue ca va kua ku tasula ombunje, osikola, ale ofeka yimue okuti oku kakatela ku Yehova ci sule. Manji umue o tukuiwa hati Henry, wa tiamẽlele kocimunga cimue coku linga olomapalo kosikola kuenda wa yonguile oku yula omapalo yaco. Pole, omo okuti eye wa enda oku linga omapalo yaco kasulilo osemana, ka kuatele otembo yoku enda enda kupange woku kunda ale kolohongele. Manji Henry wa popia hati, omapalo yaco ya kuatele vali esilivilo kokuaye okuti Suku ci sule. Omo liaco, wa nõlapo oku liwekapo oku linga omapalo yaco kosikola.—Mateo 6:33.

13. Oku kala ukuacili ku Suku ci kuatisa ndati oku liyaka lovitangi vepata?

 ¹³ Olonjanja vimue, ka ca lelukile vepuluvi limuamue oku kala ukuacili komanu vosi vepata. Manji umue o tukuiwa hati Ken, wa popia hati: “Olonjanja vialua nda yonguile oku ka nyula ina yange wa kuka kuenda nda yonguile okuti olonjanja vimue o kala letu. Pole, ina yange kumue lukãi wange pokati kavo ka pa kaile ukamba.” Eye wa amisako hati: “Sia tẽlele oku sanjuisa vosi.” Manji Ken wa ivailuka ovina Embimbiliya li popia, kuenje wa limbuka okuti kocitangi eci wa sukilile oku sanjuisa ukãi waye loku kala ukuacili kokuaye. Kuenje, wa sanda oku tetulula ocitangi caco oco a sanjuise ukãi waye. Eye wa lombolola kukãi waye esunga lieci a sukilila oku tata ciwa ina yaye. Wa lombololavo ku ina yaye esunga lieci a sukilila oku sumbila ukãi waye.—Tanga Efetikilo 2:24; 1 Va Korindo 13:4, 5.

14. Saulu wa tata ndati Yonatão lonjila yimue ka ya sungulukile?

¹⁴ Tu pondolavo oku kakatela ku Yehova nda manji umue o kuete ocikele coku songola ka tu kapeleko ale o tu tata lonjila yimue ka ya sungulukile. Soma Saulu wa nõliwile la Suku, pole wa tata lãvi omõlaye. Eye ka kuatele elomboloko lieci Yonatão a solelele Daviti. Kuenje, eci Yonatão a sanda oku kuatisa Daviti, Saulu wo temẽla loku u kutisa osõi kovaso omanu valua. Pole, Yonatão wa amamako oku sumbila isiaye. Eye wa kakatelele ku Yehova kuenda Daviti, una wa nõliwile la Yehova oco a  kale osoma ya va Isareli.—1 Samuele 20:30-41.

15. Nda manji umue o tu tata lonjila yimue ka ya sungulukile nye tu sukila oku linga?

¹⁵ Koloneke vilo vakongelo tu kasi, vamanji va kuete ocikele coku songola va siata oku likolisilako oku tata vosi locisola. Pole, vamanji vaco ka va lipuile. Omo liaco, citava okuti ka va kuata elomboloko liovina vimue tu linga. (1 Samuele 1:13-17) Nda va tu tata lonjila yimue ka ya sungulukile ale ka va tu kapeleko, tu sukila oku kakatela ku Yehova.

16. Vapuluvi api tu sukila oku kala vakuacili ku Suku kuenda ka tu lekisa epela?

¹⁶ Saulu wa yonguile okuti Yonatão eye o kuamamo ndosoma, Daviti hayeko. (1 Samuele 20:31) Pole, Yonatão wa solele Yehova kuenda wa kakatelele kokuaye. Yonatão ka lekisile esepa, pole, wa linga ekamba lia Daviti kuenda wa tẽlisa ohuminyo a lingile kokuaye. Nda umue o sole Yehova kuenda o lekisa oku kala ukuacili kokuaye, o “likuminya eci cu valula, haimo lumue ka tiukamo.” (Osamo 15:4) Nda tua kala vakuacili ku Yehova tu ka tẽlisa olohuminyo vietu. Nda tu linga ohuminyo yimue yatiamẽla komĩlu, tu tẽlisa ohuminyo yaco ndomo ca popiwa ndaño okuti ka ci leluka. Handi vali, nda tu kuete ocitangi cimue lohueli yetu, tu lekisa ocisola ku Yehova poku amamako oku kala ukuacili kohueli yetu.—Tanga Malakiya 2:13-16.

17. Ocipama eci ca ku kuatisa oku linga nye?

¹⁷ Tu yongola oku lekisa ku Suku okuti tuakuacili ndaño ceci tu liyaka lovitangi, ndeci Yonatão a linga. Tu kali vakuacili ku vamanjetu, ndaño ceci va tu sumuisa. Nda tua ci linga, tu ka sanjuisa utima wa Yehova kuenda tu kuata esanju. (Olosapo 27:11) Tu koleli okuti, eye o ka tu ĩha ovina viwa kuenda o ka tu tata. Vocipama ci kuãimo, tu ka konomuisa ovina tu lilongisa komanu vamue vokotembo ya Daviti okuti, va lekisa ekolelo kuenda vana ka va lekisile ekolelo.