OMO okuti, isia yange Arthur eci a kala umalẽhe wa solele Suku, wa yonguile oku kala ungombo wonembele yo Metodista. Pole, wa pongolola ocisimĩlo caye eci a tanga alivulu a Vakuakulilongisa Embimbiliya, kuenje wa fetika oku endaenda kumosi lavo kolohongele. Kunyamo wo 1914 eci isia yange a kuata 17 kanyamo wa papatisiwa. Vokuenda kuyaki watete wa pita voluali luosi, isia yange wa kisikiwa oku iñila kupange usualali pole, eye ka tavele oku linga upange waco. Omo liaco, wa kapiwa vokayike vokuenda kueci ci soka olosãi ekũi ko Kingston volupale luo Ontário kofeka yo Kanada. Eci a tunda vokayike, wa litumbika kupange wo kolportor okuti, cilo u tukuiwa hati: Ukundi wotembo yosi.

Kunyamo wo 1926, isia yange wa likuela la ina yange o tukuiwa hati, Hazel Wilkinson. Ina yange wa lilongisa ocili Cembimbiliya kunyamo wo 1908. Nda citiwa keteke 24 yosãi ya Kupupu yunyamo wo 1931 pole, pokati ka vamanjange vakuãla ame ndimõla wavali. Isia yange wa solele kuenda wa sumbilile calua Embimbiliya kuenje wa tu vetiyavo oku ci linga. Ocili okuti, oku fendela Yehova ca kala ocina cimue ci kuete esilivilo lia velapo vomuenyo wetu. Olonjanja viosi tua enda oku kundila konjo lanjo kumue lepata lietu.​—Ovilinga 20:20.

Uyaki Wavali wa Lingiwa Voluali Luosi wa fetika kunyamo wo 1939. Vunyamo wa kuamamo, upange Wolombangi Via Yehova kofeka yo Kanada wa kala oku lambalaliwa. Kosikola olondonge via enda oku kisikiwa oku fendela epandela kuenda oku imba ocisungo cofeka. Osimbu kua kala oku lingiwa ovina viaco, a longisi va tu sapuila oco tu tundile posamua ame kumue lamanjange ukãi otukuiwa hati Dorothy. Pole, eteke limue ulongisi wange wa ndi kutisa osõi poku ndi popia hati, ove wa topa. Noke lioku tunda vohondo yoku lilongisa, omanu vana ndi tangela kumosi lavo va ndi tipula kuenda va ndi kupuila posi. Eci ca ndi vetiya oku amamako lonjongole yoku “pokola ku Suku ndombiali, komanu hakoko.”—Ovilinga 5:29.

Nda papatisiwa vetangi liovava lia kala vepia limue, kosãi Yevambi Linene yunyamo wo 1942 okuti, kotembo yaco nda kuatele eci ci soka 11 kanyamo. Vepuluvi liepuyuko lio kosikola nda solale calua oku litumbika kupange wakundi vasokamo. Kunyamo umue ame kumue la vamanji vatatu tua ka kundilile kocikanjo cimue konano yolupale luo Ontário kuna tua kundila omanu va enda oku linga upange woku teta oviti oco va linge avaya.

Keteke 1 liosãi ya Kupemba yunyamo wo 1949 nda li tumbika kupange wakundi votembo yosi. Nda lalekiwa kupange woku tunga o Betele yo kofeka yo Kanada kuenda noke ndeya oku linga onepa kepata lio Betele yo kofeka yaco. Ko Betele yaco, nda tambula ocikele coku talavaya voseketa yoku panga alivulu kuna nda lilongisa oku talavaya lomakina yoku panga alivulu. Ndi ivaluka eci nda enda oku talavaya luteke olosemana viosi oco ndi linge olokopia viotuikanda tua lomboluile eci catiamẽla kelambalalo liafendeli va Yehova kofeka yo Kanada.

Noke, nda fetika oku talavaya Voseketa Yupange. Nda nõliwa oco ndi pulaise akundi vamue votembo yosi va tambula ocikele coku talavaya kolupale luo Quebec okuti mua kala elambalalo lialua. Umue pokati kakundi vaco, manji Mary Zazula una wa tunda volupale luo Edmonton, vimbo lio Alberta. Olonjali viaye via tiamẽlele ketavo lio Ortodoxos. Eci manji Mary kuenda uvaye va likala oku liwekapo oku lilongisa Embimbiliya, va tundisiwa konjo yolonjali viavo. Manji Mary kumue la uvaye va papatisiwa kosãi Yevambi kunyamo wo 1951, noke liolosãi epandu va litumbika kupange wakundi votembo yosi. Osimbu nda kala oku pulisa manji Mary, nda limbuka okuti eye o kuetele ocisola cocili Yehova. Ndi ivaluka okuti nda kala oku sokolola ndoco, u eye ukãi ndi yongola oku kuela. Noke lioku pita olosãi eceya, keteke 30 kosãi ya Susu yunyamo wo 1954, tua likuela. Eci pa pita osemana yimosi tunde eci tua kuela, ame kumue lukãi wange Mary tua lalekiwa oco tu pindisiwe kupange woku nyula akongelo. Vokuenda kuanyamo avali akuamamo tua talavaya kupange woku nyula akongelo konano yolupale yo Ontario.

 Omo okuti upange woku kunda wa kala oku livokiya calua voluali luosi, kua kala esukila lia vamanji olomisionaliu. Ame kumue lukãi wange Mary tua sokolola okuti, nda tua tẽla oku pandikisa kombambi kuenda kolohamue viofeka yo Kanada, tu ka tẽlavo oku pandikisa kovitumãlo vikuavo. Omo liaco, kosãi Yevambi Linene yunyamo wo 1956 tua pindisiwa kocisoko 27 Yosikola yo Gileada. Pole, kosãi ya Kuvala tua tumĩwa kofeka yo Brasil.

Eci tua pitĩla kofeka yo Brasil tua fetika oku lilongisa elimi Lioputu. Catete tua lilongisa olonjila via leluka vioku fetika ombangulo. Noke tua patekela ocindekaise coku eca olorevista. Kuenje, eci tua endele kupange woku kunda tua sanga ukãi umue wa lekisa onjongole kesapulo lietu. Kuenje tua nõlelepo okuti, nda tua sanga usongui umue wepata wa lekisa onjongole, tu tanga laye ocisonẽhua cimue ci lombolola ovina viatiamẽla kekalo liomuenyo vemẽhi Liusoma wa Suku. Omo liaco, nda tanga elivulu Liesituluilo 21:3, 4 noke nda ambuka! Momo siakile oku kala kocitumãlo cimue ku linga owuya haiko ku loka ombela yalua. Ocili okuti si sole ocitumãlo ku linga owuya walua.

Tua tumiwa ndolomisionaliu kolupale luo Kampos. Volupale luaco, cilo mu sangiwa eci ci soka 15 kakongelo! Pole, eci tua ilukila volupale luaco, mua kala lika ocimunga cimue kuenda onjo yolomisionaliu mua kala vamanji vakuãla akãi ndeci: Manji Esther Tracy, manji Ramona Bauer, manji Luiza Schwarz, kuenda manji Lorraine Brookes okuti (cilo o tukuiwa hati, Wallen). Upange wange konjo yolomisionaliu wa kala woku sukula uwalo kuenda oku landa olohui oco tu teleke. Vosegunda koñolosi noke lielilongiso Liutala Wondavululi, ukãi wange Mary wa kala oku puyuka vo sofa kuenda wa li kunama kopetu. Tua kala oku sapela ovina viatiamẽla kupange tua linga vokuenda kueteke liaco. Eci Mary a votoka wa mola onyõha ya kala oku tunda kosi yopetu a kunamẽlele! Onyõha yaco ya tu saluisa calua toke eci nda yi ponda.

Eci pa pita anyamo amue noke lioku lilongisa elimi Lioputu tua fetika oku linga upange woku nyula akongelo. Kocitumãlo tua kala oku lingila upange ka kua kalele olusu. Tua enda oku pekela pevinda kuenda tua enda oku linga ovongende lokavalu kuenda lokalosa. Eteke limue, tua linga ungende lokalela oco tu ka kundile kocitumãlo cimue ca kala ocipepi lolomunda. Eci tua pitĩlako tua lukala onjo yimue. Omo liaco, o Betele ya tu tumisa eci ci soka 800 kolorevista oco tu talavaye lavio kupange woku kunda. Tua sukilile oku linga ovongende alua oco tu ende konjo yoku tumisa ovikanda oco tu kope olokasia violorevista.

Kunyamo wo 1962 Osikola Yupange Wusoma ya lingiwa kovitumãlo via litepa kofeka yosi yo Brasil. Vokuenda kuolosãi epandu nda tambula ocikele coku linga ungende woku enda kolosikola viaco. Nda kala ulongisi kolosikola via lingiwa kovitumãlo vimue ndeci: Ko Manaus, ko Belém, ko Fortaleza, ko Recife kuenda ko Salvador. Eci nda endele ko Manaus, nda linga esokiyo liohongele yofeka konjo yimue yoku linga olomapalo. Omo liombela yalua ya kala oku loka ka kua kalele ovava ayela oku nyua kuenda ka tua kuatele ocitumãlo cimue ciwa oco vamanji va lie vepuluvi lionanya. Nda sapela la kesongo umue wa velapo kasualali catiamẽla kocitangi cetu. Eye wa lekisa ohenda poku linga esokiyo lioku tu ĩha ovava kohongele yaco yofeka. Handi vali, wa tuma asualali vavali oco va tunge olombalaka vivali vinene oco vi linge ocitumãlo coku teleka kuenda coku lia.

 Osimbu nda kala kocitumãlo cikuavo, ukãi wange Mary wa kala oku kundila kocitumãlo cimue coku lingila olomĩlu kuna omanu ka va lekisile onjongole yoku sapela ovina viatiamẽla Kembimbiliya. Omanu vaco va tunda kofeka yo Putu oco veye kofeka yo Brasil oku linga olomĩlu oco va kuate olombomgo. Ukãi wange Mary, wa yeva esumuo lialua kuenda wa sapuila vamue pokati kakamba vaye hati: “Ndi ilukila lika kofeka yo Putu nda sia sangele vali ofeka yikuavo yoku kala.” Noke liotembo yimue tua tambula ukanda umue. Ukanda waco wa kala elaleko lioku enda kofeka yo Putu kuna upange woku kunda wa kala oku lambalaliwa. Eci ukãi wange Mary a yeva esapulo liaco co sumuĩsa calua! Pole, tua tava ocikele caco kuenje tua ilukila kofeka yo Putu.

Tua pitĩla kolupale luo Lisboa, kofeka yo Putu kosãi Yenyenye kunyamo wo 1964. Kotembo yaco, asualali va kala oku talisa ohali yalua vamanjetu. Omo liaco, tua nõlapo oku yuvula oku sandiliya Olombangi Via Yehova kefetikilo. Tete tua sikila vohotele yimue. Eci tua tambula ovikanda viuvangi vioku kala vofeka yaco, tua lukala onjo yimue. Noke lioku pita olosãi vitãlo, ca ecelela oku sapela la vamanji va kala ko Betele. Tua kuata esanju lialua eci tua endele onjanja yatete kohongele!

Omo okuti upange wetu wa kala oku tatekiwa, Olonjango Viusoma via yikiwa kuenda olohongele via enda oku lingiwa kolonjo via vamanji. Asualali va enda oku inĩla volonjo via vamanji oco va va sandiliye. Valua pokati ka vamanji va ambatiwa lasualali oco va pulisiwe. Asualali va enda oku kangisa vamanji kuenda oku va kisika oku situlula olonduko via va manji vana va kuata ocikele coku songola. Omo liaco, oco va teyuile vamanji vakuavo va yuvula oku tukula olonduko vina via kũlĩhĩwile calua pole, va enda oku tukula lika olonduko vina ka via kũlĩhĩwile.

Esakalalo lietu lia kala lioku kũlĩhĩsa nda vamanji va kuate alivulu oco a va kuatise oku pandikisa. Manji Mary wa enda oku soneha ovipama Viutala wondavululi welilongiso kuenda alivulu akuavo vopapelo yimue yilikasi. Opapelo yaco ya ecelela oku linga olokopia vialua oco vi eciwe ku vamanji.

Kosãi Yevambi yunyamo wo 1966, ombonge ya tetulula ocitangi cimue ca tatama volupale luo Lisboa. Vamanji vosi va soka 49 vekongelo lio Feijó, va lundiliwa omo lioku linga ohongele yimue ka yi taviwa lombiali konjo yamanji umue. Oco ndi kuatise vamanji oku li tunda ciwa kombonge eci va pulisiwa, nda kala ndu okuti ndinganji yi teyuila alundi oco ndi lekise okuti vamanji ka va kuete eko. Ndomo tua ci lavokale tua yuliwa. Cisoka 49 ya vamanji va kapiwa vokayike, oco va kalemo oku upisa kueci ci soka 45 koloneke toke olosãi vitãlo lolosemana vivali. Ocili okuti esombiso lia lingiwa lia eca uvangi uwa. Omo liaco vokuenda kuesombiso, Onganji yetu ya tu teyuila ya tukula olondaka via Gamalieli vi sangiwa Vembimbiliya. (Ovilinga 5:33-39) Noke esapulo liesombiso liaco lia molẽha vovikanda viasapulo. Tua kuata esanju lialua eci onganji yetu ya fetika oku lilongisa Embimbiliya kuenda oku endaenda kolohongele.

Kosãi ya Cembanima yunyamo wo 1966, nda tambula ocikele coku linga mitavaso yo Betele kuenda nda pita otembo yalua oku talavaya voseketa yi tetulula ovina viatiamẽla kombonge. Tua linga cosi ci tava oco tu lekise esunga lieci Olombangi Via Yehova vi sukilila oku kuata elianjo lioku fendela Yehova vofeka yo Putu.  (Va Filipoi 1:7) Noke, keteke 18 yosãi ya Cembanima yunyamo wo 1974, tua tambula elianjo lioku fendela Yehova. Manji Nathan Knorr kuenda Frederick Franz va tunda kombala Yolombangi Via Yehova veyile oku tu nyula oco va sanjukile kumosi letu. Tua kuata ohongele yimue yilikasi ya lingiwa volupale Luoportu kuenda volupale luo Lisboa okuti kua kala eci ci soka 46.870 komanu.

Yehova wa ecelelavo okuti upange woku kunda u lisanduila vo vifuka vikuavo muna mu sangiwa omanu va vangula elimi Lioputu, ndeci: Kocifuka co Açores, co Cabo Verde, co Madeira kuenda co São Tomé e Príncipe. Omo okuti, etendelo Liolombangi Via Yehova ya kala oku livokiya kovitumãlo viaco, tua sukilile o Betele yimue yinene. Noke lioku tungiwa kuo Betele, Manji Milton Henschel wa linga ohundo yoku tumbika o Betele yaco keteke 23 yosãi ya Kupupu yunyamo wo 1988. Kohongele yaco kua kala eci ci soka 45.522 ya vamanji oku kongelamo 20 ya vamanji vana va kala kupange wumisionaliu kofeka yo Putu.

Vokuenda kuanyamo, ame kumue lukãi wange Mary tua kuata esanju lioku lilongisila kekolelo lia vamanji. Nda lilongisa ongangu yimue yiwa eci ame kumue la manji Theodore Jaracz tua ka nyulĩle o Betele yimue. O Betele tua kala oku nyula mua kala ocitangi cimue cinene pole, Ocisoko Cakulu vo Betele va lingile ale cosi citava oco va tetulule ocitangi caco. Ovo va yeva esumuo lialua omo okuti ka va tẽlele oku tetulula ocitangi caco. Omo liaco, Manji Jaracz wa va lembeleka poku va sapuila hati: “Yilo oyo otembo yoku ecelela okuti espiritu sandu li potolola ocitangi caco.” Lalimue eteke nda ivaleleko ovina manji Franz a popele vokuenda kuanyamo alua apita eci ame kumue lukãi wange Mary tua nyula ombala ko Brooklyn. Eci umue pokati kocimunga cetu a pinga ekuatiso ku manji Franz, eye wa tu sapuila hati: “Ndu u vetiyi okuti amamiko oku kala vocisoko ca Yehova ndaño lovitangi. Momo ocisoko caco oco lika ci kasi oku linga upange Yesu a handeleka kolondonge viaye okuti, oku kunda olondaka viwa Viusoma wa Suku!”

Poku ci linga, ame kumue lukãi wange Mary tua kuata esanju lialua. Handi vali, tu kuete ovina vialua viwa vioku ivaluka omo liovina vialua tua mõla poku nyula Olobetele voluali luosi. Tu sole olohongele lafendeli vosi va Yehova va kuete ovitunga via litepa loku va vetiya okuti upange va siata oku lingila Yehova u soliwe calua laye. Olonjanja viosi tua enda oku va vetiya oco va amameko oku fendela Yehova.

Pa pita ale anyamo alua kuenda kavali ketu tu kuete eci ci pitãhala 80 kanyamo. Ukãi wange Mary o kasi oku liyaka lovitangi vioku vela. (2 Va Korindo 12:9) Tu kuete ovolandu akuavo. Pole, ovolandu aco a siata oku pamisa ekolelo lietu kuenda ci tu kuatisa oku amamako oku pandikisa oco tu amameko oku kolela ku Yehova. Eci tu sokolola kanyamo osi tua pita kupange wa Yehova, tua limbuka okuti eye wa siata oku tu sumũlũisa lohenda yaye ya piãla volonjila via litepa. *—Tala Etosi pombuelo yemẽla.