Manji umue Sara, * wa lombolola hati, “ ame ndimunu umue ukuasõi kuenda sia likolelele. Omo liaco, si liyevi ciwa eci ndi kala pokati komanu va sanumula haivo va tema. Pole, ndi liyeva ciwa eci ndi kala lomanu ambombe, haivo vomboka. Ndi pondola oku lianja lomanu vaco poku sapela lavo, loku situlula ovisimĩlo viange kuenda asakalalo. Ava ovo akamba vange ndi sole.”

Olondaka via manji Sara vi lekisa okuti nda tuambombe, omanu vakuavo va ka vetiyiwa oku linga ukamba letu. Handi vali, umbombe u sanjuisa Yehova. Ondaka yaye yi tu vetiya hati: “Wali . . . oku omboka.” (Va Kol. 3:12) Umbombe u lomboloka nye? Yesu wa lekisa ndati ocituwa caco? Kuenda ocituwa caco ci tu kuatisa ndati oku kuata esanju komuenyo?

Umbombe ocituwa cimue covutima, ci lekisiwa poku kala omunu umue ukuambembua. Omunu embombe, o tata vakuavo locisola kuenda eci peya ovitangi eye o tula utima kuenje ka sakalala.

Umbombe ka u lekisa okuti omunu wa hongua ketimba. Ko Helasi ondaka umbombe, ya siata oku kuamiwa poku tukula okavalu ka pokuisiwa. Ongusu yo kavalu yamamako, pole, epokuiso lia eciwa, litepulula oku tema kuayo. Cimuamue haico okuti, umbombe u tu kuatisa oku “likandangiya” konyeño kuenda oku kala lombembua la vakuetu.

Pamue o sima ndoco: ‘Ame siombokele.’ Voluali lulo okuti mue yuka omanu olongangala kuenda vakuacinyeñohusa, oku lekisa umbombe ka ca lelukile. (Va Rom. 7:19) Oco omunu a lekise umbombe ci sukila oku likolisilako, pole, espiritu lia Yehova li pondola oku tu kuatisa oku lekisa ocituwa caco. (Va Gal. 5:22, 23) Pole, momo lie oku likolisilako oku lekisa umbombe, ocina cimue ci kuete esilivilo?

Umbombe ocituwa cimue ci vetiya omanu oku linga ukamba. Eci oco manji Sara wa tukuiwa ale, a lombolola poku popia hati, tu liyeva ciwa eci tu kala pokati komanu ambombe. Yesu eye ongangu yavelapo koku lekisa umbombe kuenda ocisola. (2 Va Kor. 10:1) Ndaño muẽle omãla okuti ka vo kũlĩhĩle ciwa, va yonguile oku kala laye.—Mar. 10:13-16.

Umbombe ocituwa cimue ci tu teyuila etu kuenda vakuetu. Nda tua lekisa umbombe, ka tu tema lonjanga kuenda tu livala konyeño. (Olosap. 16:32) Lonjila eyi, tu ka yuvula oku sumuisa omunu umue ca piãla enene una tu sole. Omo okuti umbombe u  tu kuatisa oku likandangiya konyeño kuenda kovisimĩlo, ka tu ka sumuisa vakuetu.

Yesu wa kala omunu umue wa kuata ovina vialua vioku linga kuenda ovikele vinene. Pole, ndaño ndoco, wa tata omanu vosi lumbombe. Koloneke via Yesu, omanu va enda oku linga upange u kavisa calua kuenda va enda oku kisikiwa oku ambata ovilemo vialua. Ovo va sukilile ekavuluko. Citava okuti va lembelekiwa eci Yesu a va sapuila hati: ‘Enjui kokuange momo ame ndomboka haime ndonjuka vutima.’—Mat. 11:28, 29.

Nye ci ka tu kuatisa oku lekisa umbombe ndeci Yesu? Tete, tu sukila oku lilongisa Ondaka ya Suku oco tu kũlĩhe ndomo Yesu a enda oku tata omanu kuenda ndomo a enda oku yula ovitangi vinene. Kuenje eci tu liyaka lovitangi vi seteka umbombe wetu, tu sukila oku kuama ongangu ya Yesu poku yula ovitangi viaco. (1 Pet. 2:21) Kũlĩhĩsa ovina vitatu via kuatisa Yesu oku lekisa umbombe.

Yesu wa kala omunu wonjuka vutima. Yesu ka popele lika okuti, ‘womboka,’ pole, wa popiavo okuti ‘wonjuka vutima.’ (Mat. 11:29) Embimbiliya li kongela ovituwa evi vivali omo okuti oku omboka kuenda umbombe ovituwa vimue vi endela kumosi. (Va Efe. 4:1-3) Namupi?

Umbombe ocituwa cimue ci tu kuatisa oku yuvula oku kapako calua ombangulo yimue yi sumuisa, ale oku kala ukuakutatama lonjanga. Yesu wa liyeva ndati eci vo popia hati, “ocisapanu” kuenda “ukuakunyua ovinyu?” Eye wa ecelela okuti ovilinga viaye, vi eca etambululo kuenda lumbombe wa lekisa okuti “olondunge vi limbukiwa okuti viesunga omo liovilinga vialuo.”—Mat. 11:19.

Nda umue wa ku popia lãvi omo likova liove, liepata liove, ale koku wa citiwa, nye ku lekisila umbombe? Manji Pedro, okuti ukulu umue wekongelo ko Afrika do Sul, wa popia hati: “Eci umue a popia cimue ci ndingisa onyeño, ndi lipula ndoco: ‘Yesu nda wa liyeva ndati?’” Eye wamisako hati: “Nda lilongisa oku yuvula oku kapako calua olombangulo vi sumuisa.”

Yesu wa kũlĩhĩle okuti omanu ka va lipuile. Olondonge via Yesu via kuata ovisimĩlo via sunguluka, pole, omo liekambo lioku lipua olonjanja haviosiko va enda oku linga eci ca sunguluka. Ndeci, kuteke wa sulako osimbu Yesu ka file, Petulu, Tiago kuenda Yoano, ka va tẽlele oku linga cina Yesu a va pinga. Pole, Yesu wa kũlĩhĩle okuti “utima wa pama, pole, etimba lia hongua.” (Mat. 26:40, 41) Omo Yesu a kũlĩhĩle okuti ovapostolo vaye ka va lipuile, eye ka temele lavo.

Manji umue ukãi, o tukuiwa Mandy, wa enda oku kisika calua vakuavo kovina ka va tẽla. Pole, cilo o likolisilako calua oku lekisa umbombe ndeci Yesu. Eye wa popia hati: “Ndi likolisilako oku tava okuti omanu vosi ka va lipuile kuenda ndi tiamisila utima kovituwa viavo viwa, ndeci Yehova a siata oku linga.” Nda ove wa setukula Yesu poku limbuka akulueya a vakuene, o ka va tata lumbombe.

Yesu wa kolelele lika ku Yehova. Eci Yesu a kala palo posi, wa tatiwa lekambo liesunga. Eye wa lundiliwa, wa sepuiwa kuenda wa tipuiwa. Pole, ndaño ndoco wamamako oku lekisa umbombe, momo “wa kolela ku Una o sombisa lesunga.” (1 Pet. 2:23) Yesu wa kũlĩhĩle okuti Isiaye wo kilu wa laikele oku u kuatisa kuenda oku tetulula ovitangi viekambo liesunga.

Nda eci tu liyaka lovitangi viekambo liesunga, pamue tu yeva onyeño kuenje tu vetiyiwa oku seteka oku potolola ocitangi caco longusu yetu muẽle. Pole, oku ci linga ci vokiya ño ovitangi. Eli olio esunga lieci Embimbiliya li tu ivaluisila okuti: “Onyeño ka yi tuala kesunga lia Suku.” (Tia. 1:20) Ndaño okuti pamue tu kuata esunga lioku kala lonyeño, omo liekambo lioku lipua tu setekiwa oku linga cimue ka ca sungulukile.

Manji umue ukãi ko Alemanya o tukuiwa okuti Cathe, wa enda oku sima ndoco: ‘Nda ame sia liteyuilile lomue o ndi teyuila.’ Pole, noke wa pongolola ovisimĩlo viaye eci a lilongisa oku kolela Yehova. Eye hati: “Ame si sukila vali oku liteyuila ame muẽle. Eci ci ñuatisa oku lekisa umbombe, oku kũlĩha okuti Yehova wa kũlĩha ovitangi viosi vi pita lame.” Nda ove wa tatiwile ale lekambo liesunga, kolela ku Suku  ndeci Yesu a linga. Eci ci ku kuatisa oku amamako oku lekisa umbombe.

Yesu wa lombolola okuti oku omboka ku tu kuatisa oku kuata esanju. Eye hati: “Va sumũlũha vana vomboka.” (Mat. 5:5) Kũlĩhĩsa ndomo oku omboka ku kuete esilivilo volonepa valua.

Oku omboka ku tepulula ovitangi volohuela. Manji umue ulume o tukuiwa Robert, kofeka yo Australia, wa popia hati: “Ame nda vangula ovina vialua okuti sia sokoluile vali kuenje via sumuisa calua ukãi wange. Nda wa vangula cimue okuti o kasi lonyeño, ku kuete ndomo o tiukila konyima. Ame ndaenda oku sumua calua eci ndi limbuka okuti, olondaka viange via valula ukãi wange.”

“Vosi yetu tuakuakulueya olonjanja vialua” kovina tu popia kuenda ndomo tu vangula okuti ka tu sokolola vali kuenje eci ci pondola oku nyõla ombembua volohuela. (Tia. 3:2) Eci volohuela mu kala ovitangi, oku omboka ku tu kuatisa oku unjuka kuenda oku likandangiya koku vangula.—Olosap. 17:27.

Manji Robert wa likolisilako calua oku kala omunu umue womboka kuenda oku lekisa ocituwa coku likandangiya. Onima yipi a kuata? Eye wa lombolola hati: “Cilo, eci pokati ketu pa kala oku litatamisa, ndi likolisila oku yevelela lutate oku vangula lumbombe kuenda ndi yuvula oku tema. Ame lukãi wange, ekalo lietu kaliye li kasi ciwa.”

Umbombe u tu kuatisa oku kala ciwa la vakuetu. Wosi o tema lonjanja ka kuata akamba valua. Pole, umbombe u tu kuatisa “oku likuata omunga.” (Va Efe. 4:2, 3) Manji Cathe wa tukuiwa ale, wa popia hati: “Umbombe u ñuatisa oku sanda onjila yiwa yoku sapela la vakuetu ndaño okuti vamue ka va lelukile oku linãlisa lavo.”

Umbombe u tu kuatisa oku kuata ombembua yo vutima. Embimbiliya li tukula elitokeko li kasi pokati ‘kolondunge vi tunda kilu,’ lumbombe kuenda ombembua. (Tia. 3:13, 17) Omunu embombe o kuete ‘utima wa tula.’ (Olosap. 14:30) Manji Martin, una wa likolisilako calua oku kala omunu embombe, wa popia hati: “Cilo ndi lekisa esunguluko kuenda si temi lonjanga kuenje ndi kuete ombembua yo vutima kumue lesanju.”

Ocili okuti oku lekisa umbombe, ci sukila alikolisilo alua. Manji umue ulume wa popia hati: “Oku vangula muẽle ocili, olonjanja vimue ndi kuata onyeño.” Pole, oku limbuka okuti Yehova o yongola okuti tu kala ambombe, eye o tu kuatisa oku yula ocitangi caco. (Isa. 41:10; 1 Tim. 6:11) Eye o tu ‘pindisa okuti tu loñoloha’ kuenda ‘o tu pamisa.’ (1 Pet. 5:10) Kuenje vokuenda kuotembo, tu ka tẽla oku setukula ‘umbombe, locisola ca Kristu,’ ndeci Paulu a linga.—2 Va Kor. 10:1.