Omo liocitangi nda li pita laco, nda fetika oku sanda oku kũlĩha Suku. Pole, osimbu handi sia lomboluile eci ca pita vuteke waco, linga u sapuile ovina vimue via pita lame eci nda kala omõla okuti via ndi vetiya oku lilongisa ovina viatiamẽla ku Suku.

Nda citiwa kunyamo 1937 ko Guesnain kolupale lumue lukasi konano yo Fransa. Isiange wa kala ukuakufẽla osipi kuenda wa ndongisa okuti ci kuete esilivilo oku likolisilako oku talavaya. Isiange wa ndongisavo oku suvuka ekambo liesunga. Eye wa endaile oku mola okuti valua pokati ka vana va talavayele kumosi ka va endaile oku tatiwa ciwa kuenda onjila ndomo va lingaile upange ca enda oku koka ohele kuenje eye wa yonguile oku va kuatisa. Noke eye weya oku likongela kocisoko cimue ci teyuila elianjo vakuakufẽla osipi va sukilile. Eye wa temelevo omo liombambe a enda oku mola pokati kovitunda viatavo. Valua pokati kovitunda viaco, va kuatele ekalo limue liwa, pole, va pingaile vali ku vakuakufẽla osipi okuti olohukũi oco va ece kokuavo okulia kuenda olombongo. Isiange wa sumuile calua omo liocituwa ovitunda via enda oku lekisa kuenje ka ndongisile ovina viatiamẽla ketavo. Etu lalimue eteke tua vanguile eci catiamẽla ku Suku.

 Eci nda kula, nda fetikavo oku suvuka ekambo liesunga pokati komanu. Vekambo liaco liesunga mua kongelele oku lekisa ocame ku vana va kala ndovingendeleyi ko Fransa. Ame ndaenda oku imba ombunje lomãla vovingendeleyi kuenda oku kala lavo. Handi vali, ina yange wa kala u Polonês, ka kaile wo ko Fransa. Nda yonguile okuti omanu vakuekova a li tepa va kala pamosi lombembua loku litata lesunga.

Nda iñila vusualali kunyamo 1957. Oco nda kala kolomunda vio Algeria vuteke una nda lombolola ale kefetikilo. Noke lioku kaluka oku pinga oco Suku a ñuatise nda limbuka okuti, ka ca kaile unyali umue esualali, pole, ca kala ocimbulu cimue covusenge! Eci ca ndi kavuluisa calua! Ndaño ndoco, noke liocitangi eci kuenda uyaki wa kalako ca mbetiya oku sokolola vali calua kocimãho comuenyo. Momo lie tu kasilili komuenyo? Anga hẽ Suku wa tu kapako? Eteke limue tu ka kuata ombembua otembo ka yi pui?

Noke, eci nda ka nyulile olonjali viange, nda li sanga Lombangi yimue ya Yehova. Eye wa nyĩha Embimbiliya limue lia pongoluiwa ko Fransesi kuenje nda fetika oku litanga, noke nda tiukila ko Algeria. Onepa yimue Yembimbiliya ya mbetiya oku sokolola calua Kesituluilo 21:3, 4. Kuna ku popia okuti: “Ombalaka ya Suku yi kasi lomanu . . . Eye o ka puenya asuẽlẽla osi vovaso avo, oku fa ka ku ka kalako vali, ndaño oku lila loku liyula levalo ka vi ka kalako vali.” * Olondaka evi via ndi komõhisa calua. ‘Nda lipulisa ame muẽle nda olondaka evi vi ka tẽlisiwa muẽle ocili.’ Kotembo yaco, sia kũlĩhĩle lacimue catiamẽla ku Suku kuenda Embimbiliya.

Noke lioku siapo oku kala esualali kunyamo 1959, nda li sanga Lombangi yimue ya Yehova o tukuiwa François, okuti wa ndongisa ovina vialua viatiamẽla Kembimbiliya. Ndeci, eye wa ndi lekisa onduko ya Suku Vembimbiliya okuti Yehova. (Osa. 83:18) François, wa ndomboluilavo okuti Yehova o ka nena esunga kilu lieve, ongongo yi ka kala ocumbo celau kuenda o ka tẽlisa olondaka Viesituluilo 21:3, 4.

Alongiso a-a awa calua kuenda a vetiya utima wange. Pole, ame nda temelevo calua lovitunda viatavo kuenda nda yonguile oku va sapula kombonge omo liovina va longisa okuti ka vi sangiwa Vembimbiliya! Pole, ame handi nda kuatele ovisimĩlo ndevi via isiange kuenda nda yonguile oku potolola ocitangi cekambo liesunga. Nda yonguile oku linga cimue oco ci potoluiwe lonjanga!

François kuenda akamba vange vakuavo vokaliye Olombangi Via Yehova, va ñuatisa oku tulumũha. Ovo va ndi sapuila hati omo okuti Tuakristão ka tu pisa vakuetu pole, tu sukila oku va kuatisa poku va sapuila olondaka viwa Viusoma wa Suku. Okuti owo upange Yesu a linga kuenda owo upange eye a handeleka olondonge viaye oku linga. (Mateo 24:14; Luka 4:43) Nda lilongisavo oku sapela lomanu locikembe kuenda utate, ndaño si tava kovina va kolela. Embimbiliya li popia okuti: “Upika wa Ñala ka sukila oku yaka, pole, o sukila oku unjuka la vosi.”—2 Tim. 2:24.

Nda linga apongoloko a sukiliwa kuenje nda papatisiwa Ndombangi yimue ya Yehova kunyamo 1959 kohongele yimue yimbo. Kohongele yaco, nda kũlĩha manji umue ukãi o  tukuiwa Angèle, okuti ndosola calua. Ame nda fetika oku endaenda Vekongelo eye a kala kuenda tua kuela kunyamo 1960. Eye ukãi umue uwa calua kuenda ombanjaile yimue ya posoka calua ya tunda ku Yehova.—Olosap. 19:14.

Vokuenda kuanyamo, nda lilongisa ovina vialua vikuete esilivilo la vamanji va loñoloha. Ocina ca velapo ci sangiwa vulala waco ceci okuti: Oco tu litunde ciwa kocikele cimue ca tĩla calua, tu sukila oku kala ambombe kuenda oku kapako onumbi yi sangiwa ko Olosapo 15:22 yokuti: “Lolondunguli vialua pa kala onima yiwa.”

Kunyamo 1964, nda fetika oku mola unene olondaka evi vi kuete. Kunyamo waco, nda fetika upange woku nyula akongelo oco ndi pamise vamanji loku va kuatisa oku pamisa ukamba wavo la Yehova. Kotembo yaco nda kuatele lika 27 kanyamo kuenda nda sukilile oku mioñoloha. Ame ndaenda oku lueya olonumbi vimue. Pole nda lilongisilako. Ca velapo vali, nda lilongisa ovina vialua viwa ‘lolondunguli’ via loñoloha.

Ndi ivaluka ocina cimue ca pita eci nda iñila ndopo kupange woku nyula akongelo. Noke lioku nyula ekongelo limue ko Paris, manji umue wa pama kekolelo wa ndi pinga oco a sapele lame pokolika. Ame ndo sapuila hati, “oco.”

Eye wa ndi pulisa ndoco, “A Louis, eci ndotolo a linga epasu limue konjo yove, helie a ka nyula konjo yove?”

Ame siti, “Una ovela.”

Eye hati: “Ciwa. Pole, nda siata oku mola okuti o kala otembo yalua la vana va kuete ale ukamba uwa la Yehova, ndeci lakulu vekongelo. Vekongelo lietu muli vamanji valua okuti va sumua calua, vamue akundi vokaliye, ale vakuasõi. Ovo va ka sanjuka calua nda wa pita otembo lavo, poku enda kolonjo viavo okulia lavo ondalelo yimue.”

Elungulo lia manji lia ñuatisa calua kuenda lia mbetiya. Ocisola a kuetele olomeme via Yehova ca vetiya utima wange. Ndaño ca tĩlile calua oku limbuka okuti nda lueyele, lonjanga yalua nda fetika oku kapako elungulo liaye. Ndi pandula Yehova omo lia vamanji vaco.

Kanyamo 1969 toke 1973, nda nõliwa ndusongui Yoseketa Yoku Ava Okulia kolohongele vivali violofeka ko Kolombes, ko Paris. Kunyamo 1973, tua sukilile oku pongiya okulia kuomanu  ci soka 60.000 vokuenda kuateke atãlo! Ame nda kala lusumba nda simĩle okuti ka tu ka citẽla. Yimue vali onjanja, oco ku lingiwe upange uwa, Olosapo 15:22 ku lekisa okuti tava kolondunguli. Nda pinga ekuatiso ku vamanji va loñoloha koku teleka. Vamue pokati kavo pa kala vakuakulima, vakuakuteleka kuenda vakuakulanda. Kumosi tua tẽlisa ocikele caco.

Kunyamo 1973, ame kumue lukãi wange tua lalekiwa oku ka talavaya ko Betele yo Fransa. Ocikele cange catete ca tĩlilevo calua. Nda sukilile oku sanga olonjila vioku tuma alivulu kolofeka vio Afrika ko Kamarões, kuna upange wetu woku kunda wa kala oku tatekiwa vokuenda kuanyamo 1970 toke 1993. Yimue vali onjanja nda kala lusumba wokuti sia ponduile oku tẽlisa ocikele caco. Manji wa kala usongui yo filiale ko Fransa wa limbuka ndomo nda li yevele kuenje wa ndi pamisa poku popia hati: “Vamanjetu ko Kamarões va sukila calua okulia kuespiritu. Tu sukila oku va tata!” Eci oco tua linga.

Nda linga ovongende alua oku enda kofeka yo Kamarões oco ndi li sange lakulu vekongelo vo kofeka yaco. Vamanji vaco va lekisa utõi kuenda olondunge, va ñuatisa oku linga esokiyo lioku tuma alivulu oco vamanji ko Kamarões va tambole olonjanja viosi. Yehova wa sumũlũisa alikolisilo etu. Vokuenda kuanyamo 20, afendeli va Yehova kofeka yaco lalimue eteke va kambelele Utala Wondavululi kuenda alivulu a enda oku eciwa osãi losãi ndeci Upange Wetu Wusoma.

Tunde eci tua fetika oku namũlala, ame ndaenda oku limbuka okuti Angèle wa kuatele ukamba wa pama la Yehova. Eci tua kuela ocituwa caco ceya oku limbukiwa vali calua. Ndeci, vuteke weteke liuvala wetu, eye wa ndi pinga oco ndi likutilile eci catiamẽla konjongole yetu yoku vumba Yehova kupange ulikasi ndohueli. Yehova wa tambulula ohutililo yaco.

 Angèle wa ñuatisavo oku kolela lutima wosi ku Yehova. Ndeci: Kunyamo 1973 eci tua lalekiwa oku ka talavaya ko Betele, nda kala oku tatãla momo nda solele calua upange woku nyula akongelo. Pole, Angèle wa njivaluisa okuti etu tua tumbikile omuenyo wetu ku Yehova kuenda tu linga ovina ocisoko caye ci tu pinga oku linga. (Va Hev. 13:17) Ame nda tava lutima wosi kueci eye apopia! Kuenje tua enda ko Betele. Ukãi wange ukualondunge, womboka, ukãi umue o sole calua Yehova. Ovituwa viaco via pamisa olohuela vietu kuenda ca tu kuatisa oku nõla ciwa onjila tua sukilile oku kuama vokuenda kuanyamo alua tu kasi kumosi.

Ndaño cilo tua kuka ale, Angèle amamako oku kala ohueli yiwa haiyo yi kuatisa. Ndeci, eci tua endaile kolosikola viusoma, alongisi valua va vangula Ongelesi, Angèle lame tua fetika oku likolisilako oku mioñolola elimi liaco. Kuenje tueya oku ilukila vekongelo vavangula Ongelesi, ndaño okuti kotembo yaco tua kala ale leci ci soka 70 kanyamo. Omo liocikele ñuete Ndukulu Yofiliale yo Fransa, oku lilongisa elimi likuavo ka ca lelukile. Pole, ame la Angèle tua li kuatisa pokati omunu lukuavo. Cilo tu kuete eci ci pitahãla 80 kanyamo, tu kasi oku amamako oku pongiya olohongele vietu kalimi avali okuti Kongelesi kuenda ko Fransesi. Tua siatavo oku likolisilako oku kuatisa kolohongele kuenda kupange woku kunda vekongelo tu kasi. Yehova wa siata oku sumũlũisa alikolisilo etu oku lilongisa Ongelesi.

Kunyamo 2017, tua mola amue pokati kasumũlũho. Ame la Angèle tua lalekiwa oku enda Kosikola Yocisoko Cakulu vo Betele Lakãi Vavo, ko Centro Educacional da Torre de Vigia ko Patterson, Nova York.

Yehova eye muẽle Ulongisi wa Velapo. (Isa. 30:20) Kuenje eci ka ci tu komohisa okuti vosi yetu, ci kale akulu kuenda amalẽhe va kuete elongiso liavelapo! (Esin. 4:5-8) Ocili okuti, nda siata oku mola okuti amalẽhe vana va yevelela Yehova la vamanji vakuete ukũlĩhĩso walua, va pondola oku nõla onjila yiwa komuenyo wavo kuenda loku kala afendeli va Yehova vakuekolelo. Kolosapo 9:9 ku tu ivaluisa okuti: “Pindisa omunu ukualondunge kuenje eye o kamamako kolondunge. Longisa ukuesunga kuenje eye o ka vokiya kukũlĩhĩso waye.”

Olonjanja vimue ndi sokolola kuteke una kolomunda vio Algeria okuti papita ale 60 kanyamo. Ocili, sia kũlĩhĩle nda okuti eteke limue hakuata omuenyo umue wesanju. Nda siata oku lilongisa calua la vakuetu! Ocili okuti Yehova wa ndi sumũlũisa poku nyĩha ukãi umue uwa Angèle komuenyo wange. Kuenje tua nõlapo okuti lalimue eteke tu ka liwekapo oku lilongisa la Isietu wokilu kuenda la vamanji va loñoloha okuti va sole Yehova.