1. Nye elivulu Liesituluilo li popia catiamẽla kafendeli va Suku?

 ELIVULU Liesituluilo li popia okuti, Usoma wa Suku u kasi ale oku viala kilu kuenda Satana wa tundisiwa kilu. (Esi 12:1-9) Eci ca lombolokele ombembua ku vana va kasi kilu kuenda ca koka ovitangi kokuetu. Momo lie? Momo Satana wa tiamisila onyeño yaye ku vana va vumba Yehova lekolelo palo posi.—Esi 12:12, 15, 17.

2. Nye ci ka tu kuatisa oku pandikisa lekolelo ku Yehova?

² Ndamupi tu pondola oku pandikisa lekolelo ku Yehova, ndaño lelambalalo li tunda ku Satana? (Esi 13:10) Ocina cimue ci pondola oku tu kuatisa, oku kũlĩha ovina vi ka pita kovaso yoloneke. Ndeci, kelivulu Liesituluilo upostolo Yoano o lombolola amue pokati kasumũlũho tu ka kuata ndopo. Amue pokati kasumũlũho aco, oku kunduiwa kuovanyãli va Suku. Cilo, tu konomuisa ndomo elivulu Liesituluilo li situlula ovanyãli vaco kuenda eci ci ka pita lavo.

3. Vipi vimue pokati kolondimbukiso via tukuiwa kelivulu Liesituluilo?

³ Kocinimbu catete celivulu Liesituluilo, ku tu sapuila okuti ulandu tu laika oku konomuisa lia situluiwa pocakati ‘colondimbukiso’ ale vupopi wocindekaise. (Esi 1:1) Ovanyãli va Suku va situluiwa vupopi wocindekaise. Tu ka konomuisa ovinyama vialua via tema vi lomboloka ovanyãli va Suku. Ndeci, kua tukuiwa “ocinyama ca tema ca kala oku tunda vokalunga.” Oco  “ci kuete olombinga ekũi, lovitue epanduvali.” (Esi 13:1) Ocinyama cikuavo ca tema, “ca kala oku tunda kilu lieve.” Ocinyama caco ca kala oku vangula ndonyõha, “loku lingisa okuti ondalu yi tunda kilu.” (Esi 13:11-13) Noke ku moleha ocinyama cikuavo ca tema ca litepa okuti, “ci kusuka nge” kuenda ukãi ocipuepue wa tumãla kilu liaco. Ovinyama viaco vitatu, vi lomboloka ovanyãli va siata oku ñualelapo Yehova Suku kuenda Usoma waye vokuenda kuanyamo alua. Omo liaco, ci kuete esilivilo kokuetu oku kũlĩha ovanyãli vaco.—Esi 17:1, 3.

4-5. Olondaka vi sangiwa kelivulu lia Daniele 7:15-17, vi tu kuatisa oku kuata ndati elomboloko liolondimbukiso viaco?

⁴ Osimbu ka tua lilongisile velie ovanyãli vaco, tu sukila oku kuata elomboko liupopi waco wocindekaise. Oco tu kuate elomboloko liwa, tu eceleli okuti Embimbiliya li ci lombolola. Olondaka vialua viupopi wocindekaise vi sangiwa Kesituluilo olonjanja vialua via lomboluiwa valivulu akuavo Embimbiliya. Ndeci, uprofeto Daniele wa kuatele onjoi yimue ya lekisa “ovinyama vikuãla vinene via tunda vokalunga.” (Dan 7:1-3) Daniele wa tukula eci ovio vi lomboloka. Ovinyama viaco vinene, vi lomboloka “olosoma,” ale olombiali. (Tanga Daniele 7:15-17.) Elomboluilo liaco, lia tu kuatisa oku kuata elomboloko liokuti, ovinyama viaco vinene via lomboluiwa Kesituluilo, vi pondolavo oku lomboloka ovisoko viopulitika.

⁵ Cilo, tu konomuisa olondimbukiso vimue via lomboluiwa kelivulu Liesituluilo. Poku ci linga, tu limbuka ndomo Embimbiliya li tu kuatisa oku sanga elomboloko lieci olondimbukiso viaco vi lomboloka. Tu fetika loku lombolola ovinyama vimue via tema. Tete, tu ka limbuka eci ovio vi lomboloka. Noke, tu ka mola eci ci ka pita lovinyama viaco. Oku sulako, tu ka konomuisa eci ovina viaco vi ka lomboloka kokuetu.

6. Nye ci lomboloka ocinyama covitue epanduvali ca tukuiwa Kesituluilo 13:1-4?

⁶ Nye ci lomboloka ocinyama covitue epanduvali? (Tanga Esituluilo 13:1-4.) Tua limbuka okuti ocinyama caco ca setahãla ongue, pole, omãhi yaco ya kala ndomãhi yo ursu kuenda omẽla waco wa kala ndomẽla wohosi kuenje ca kuata olombinga ekũi. Ovinyama vikuãla via tukuiwa kelivulu lia Daniele ocipama 7 vi kuetevo esetahãlo liaco. Kelivulu Liesituluilo esetahãlo liaco li sangiwa lika kocinyama cimosi, pole, ka vi sangiwa kovinyama vikuãla via litepa. Ocinyama eci ka ci lomboloka lika uviali umosi woluali, Yoano wa lombololavo okuti uviali waco wa lombolokele “ovikoti viosi, lomanu, lalimi kuenda olofeka.” Eci ci lomboloka okuti uviali waco wa velapo ovoviali akuavo. (Esi 13:7) Ocinyama caco, ci lomboloka olombiali viosi via siata oku viala omanu toke cilo. *—Uku 8:9.

7. Utue lutue wocinyama cikuete ovitue epanduvali, u lomboloka nye?

⁷ Utue lutue wocinyama cikuete ovitue epanduvali, u lomboloka nye? Kelivulu Liesituluilo ocipama 17, ku tu kuatisa oku sanga etambululo liaco, omo okuti ku lombolola ocinyama ca tukuiwa Kesituluilo ocipama 13. Kesituluilo 17:10 ku popia hati: “Kuli olosoma epanduvali: Vitãlo via kupuka, yimosi yi kasi, yikuavo handi ka yeyile; pole, eci yiya, yi kala ño okatembo kamue.” Pokati kovonene osi opulitika Satana a siata oku talavaya lavio, epanduvali a sokisiwa ‘ndovitue’ momo a kuatele unene walua. Ovitue viaco, ovoviali oluali  ana a kuatele unene walua pokati kafendeli va Suku. Eci upostolo Yoano a kala komuenyo, vitãlo pokati kavio via vialele oluali ndeci: O Egito, o Asuria, o Bavulono, o Medo-Persia kuenda o Helasi. Uviali wepandu okuti o Roma, handi wa kala oku viala eci Yoano a tambula ocinjonde caco. Uviali upi woluali, ale utue wa laikele oku kala wepanduvali haiwo wa sulako?

8. Uviali upi woluali u lomboloka utue wepanduvali wocinyama?

⁸ Ndomo tu ka ci mola ovitumasuku vielivulu lia Daniele, vi ka tu kuatisa oku limbuka utue wepanduvali, haiwo wa sulako wocinyama. Uviali upi woluali u kasi oku viala vokuenda koloneke vilo viasulako, ale “keteke lia Ñala?” (Esi 1:10) Vuviali waco mua kongela o Reino Unidus kuenda o Estadus Unidus yo Amerika volondaka vikuavo Unene Woluali okuti o Anglo-Amerikana. Tu pondola oku popia okuti, uviali owu owo utue wepanduvali wocinyama wa tukuiwa Kesituluilo 13:1-4.

9. Nye ci lomboloka ocinyama ca kala “lolombinga vivali via setahãla olombinga viomeme”?

⁹ Kelivulu Liesituluilo ocipama 13 ku tu sapuila okuti, utue wepanduvali okuti Unene Woluali wo Anglo-Amerikana, u kasi ndocinyama ci kuete ‘olombinga vivali via setahãla olombinga viomeme,’ pole, ca fetika oku vangula ndocinyõha. Ocinyama caco “ci lingainga olondimbukiso vinene, loku lingisa okuti ondalu yi tunda kilu oco yi lokele posi kovaso yomanu.” (Esi 13:11-15) Kesituluilo ocipama 16 kuenda 19 kulombolola ocinyama caco ‘nduprofeto wesanda.’ (Esi 16:13; 19:20) Daniele wa tukula ocina cimuamue okuti, Unene Woluali wo Anglo-Amerikana wa laikele oku “kundula ovina vialua.” (Dan 8:19, 23, 24) Eci oco ca pita vokuenda Kuyaki Wavali wa lingiwa Voluali Luosi. Atenda avali a imbiwa vo Pacifiko okuti a imulako uyaki waco, ya kala alikolisilo olonoño vioko Gra-Betanya vo ko Amerika. Poku panga atenda aco, Unene Woluali okuti o Anglo-Amerikana, wa “lingisa okuti ondalu yi tunda kilu oco yi lokele posi.”

10. “Ociñumañuma cocinyama ca tema,” ci lomboloka nye? (Esituluilo 13:14, 15; 17:3, 8, 11)

¹⁰ Cilo, tu kũlĩhĩsa ocinyama cikuavo ca tema. Oco ca setahãla ocinyama ca tema ci kuete ovitue epanduvali, pole, oco ci kuete evala likusuka nge. “Ociñumañuma cocinyama” caco ca situluiwa okuti, “osoma yecelãla.” * (Tanga Esituluilo 13:14, 15; 17:3, 8, 11.) “Osoma” yaco ya tukuiwa okuti ya kaile, pole, ka yi kasiko vali kuenda handi yi laika oku iya vali noke. Oyo ya situluiwa okuti ocisoko colo Nações Unidas yina ya siata oku vetiya ovisoko viopulika voluali! Kefetikilo ya tukuiwile okuti o Liga das Nações. Kuenje oyo ka ya kaleko vali vokuenda Kuyaki Wavali wa lingiwa Voluali Luosi. Noke vokuenda kuotembo yeya oku tumbuluiwa vali kuenje ya tukuiwa okuti, olo Nações Unida.

11. Nye ovisoko viopulitika vi sokisiwa locinyama, via siata oku linga kuenda momo lie ka tu sukilila oku kuata usumba?

¹¹ Ovisoko viopulitika vi sokisiwa locinyama, via siata oku vetiya omanu oco va ñualelepo Yehova kuenda afendeli vaye. Vupopi wocindekaise ovo va kongela “olosoma vio kilu lieve liosi,” oku liongoluila pamosi kuyaki wo Harmagedo okuti ‘keteke linene lia Suku Ukuonene Wosi.’ (Esi 16:13, 14, 16) Pole, etu ka tu kuete lacimue ci ka tu lingisa usumba. Suku yetu ukuonene wosi Yehova, o ka popela lonjanga vosi vana va kuatisa uviali waye.—Esk 38:21-23.

12. Nye ci ka pita lovinyama viosi via tema?

 ¹² Nye ci ka pita lovinyama viosi via tema? Kesituluilo 19:20 ku popia hati: “Ocinyama ca tema, ca kuatiwa kumue luprofeto wesanda, una wa lingaile olondimbukiso kovaso yaco, vina a enda oku yapuisa lavio vana va tambula ondimbukiso yocinyama ca tema kuenda vana va fendela ociñumañuma caco. Osimbu handi va kala lomuenyo, kavali kavo va imbiwa lomuenyo vociva ci taima londalu yi ponda.” Osimbu olombiali viaco via amamako oku viala, ovanyãli va Suku va ka kunduiwa otembo ka yi pui.

13. Ovitangi vipi olombiali via siata oku kokela Kakristão vosi?

¹³ Eci ci lomboloka nye kokuetu? Omo okuti Tuakristão, tu sukila oku amamako lekolelo ku Suku kuenda Kusoma waye. (Yoa 18:36) Poku ci linga, tu sukila oku yuvula oku panga onepa kopulitika. Pole, pamue ka ci leluka oku yuvula oku panga onepa kopulitika, momo olombiali vi yongola okuti tu tiamẽla konele yavo. Vana va tava oku panga onepa kopulitika, va tambula ondimbukiso yocinyama. (Esi 13:16, 17) Omunu wosi o tambula ondimbukiso yaco, ka taviwa la Yehova kuenda o pumba oku tambula omuenyo ko pui. (Esi 14:9, 10; 20:4) Omo liaco, ci kuete esilivilo etu oku amamako oku yuvula oku panga onepa kopulitika, ndaño olombiali vi tu kisika oku ci linga!

14. Ocina cipi ci komõhisa upostolo Yoano a mola noke, ndomo ca tangiwa Kesituluilo 17:3-5?

¹⁴ Upostolo Yoano wa lombolola okuti wa “komõha calua” omo liocina cimue eye a mola. Nye a mola? Wa mola ukãi umue wa tumala kocinyama cimue ca tema. (Esi 17:1, 2, 6) Ukãi waco “ocipuepue cinene” kuenda o tukuiwa okuti o “Bavulono Yinene.” Eye o linga “evĩho liukahonga” ‘lolosoma vio kilu lieve.’—Tanga Esituluilo 17:3-5.

15-16. Helie o lomboloka o “Bavulono Yinene” kuenda tua ci kũlĩha ndati?

¹⁵ Helie o lomboloka o “Bavulono Yinene”? Ukãi waco ka lomboloka ocisoko copulitika, momo elivulu Liesituluilo li popia okuti eye o kasi oku linga evĩho liukahonga lasongui vopulitika voluali. (Esit. 18:9) Kuenje ukãi oku tumala kocinyama ca tema ci lomboloka okuti eye o kasi oku seteka oku kuata ukamba lolombiali viaco. Handi vali, eye ka lomboloka ocisoko ca vakualomĩlu yoluali lua Satana. Ovio via tukuiwa lonjila yimue ya litepa okuti “vakualomĩlu vo kilu lieve.”—Esi 18:11, 15, 16.

¹⁶ Vovisonehua ondaka “ocipuepue” yi tiamisiwila ku vana va litukula okuti va fendela Suku pole, va fendela oviteka, ale va linga ovina vi va lingisa oku kala akamba voluali. (1As 5:25; Tia 4:4) Ca litepa la vana vafendela Suku lekolelo, va tukuiwa okuti va “liyelisa,” ale va kasi “ndufeko wosombo.” (2Ko 11:2; Esi 14:4) O Bavulono yosimbu, ya kala ono yetavo liesanda. Omo liaco, o Bavulono Yinene yi lomboloka efendelo liosi liesanda. Kuenje oyo ocisoko catavo osi esanda a sangiwa voluali.—Esi 17:5, 18; tala vo jw.org ocipama losapi hati, “O Que é Babilônia, a Grande?”

17. Nye ci ka pita lo Bavulono Yinene?

¹⁷ Nye ci ka pita lo Bavulono Yinene? Kelivulu Liesituluilo 17:16, 17 ku popia hati: “Olombinga ekũi wa mola locinyama ca tema, ci ka suvuka ocipuepue viu lingisa ekundu loku wendisa epõlõla kuenda vi lia ositu yaye loku ci yoka vondalu. Momo Suku wa kapa vovitima viavo oku tẽlisa ocisimĩlo caye.” Yehova o ka vetiya olofeka okuti ovo kumue locinyama ca tema ci kusuka nge, okuti olo Nações Unidas, va ka ñualilapo ocisoko catavo esanda voluali luosi loku ci kundula.—Esi 18:21-24.

18. Tu kolela ndati okuti ka tu kasi oku panga onepa ko Bavulono Yinene?

 ¹⁸ Eci ci lomboloka nye kokuetu? Tu sukila oku kuama “onjila yoku fendela ya lipua haiyo ya pua evĩho kovaso a Suku yetu.” (Tia 1:27) Lalimue eteke ka tu ka eceleli oku ya puisiwa lalongiso esanda, ovipito oluali, ovituwa vĩvi kuenda oviholo vio Bavulono Yinene! Kuenje tu sukila oku amamako oku lungula omanu oco va ‘tundemo,’ okuti Suku ka va pisa omo liekandu liayo.—Esi 18:4.

19. Helie “ocinyõha cinene cevala liondalu”?

¹⁹ Elivulu Liesituluilo lilombololavo “ocinyõha cinene cevala liondalu.” (Esi 12:3) Ocinyõha caco ca yaka la Yesu kumue lovangelo. (Esi 12:7-9) Oco, ci yaka lafendeli va Suku kuenda ceca unene kocinyama ca tema, ale kolombiali violuali. (Esi 12:17; 13:4) Helie ocinyõha caco? ‘Ocinyõha caco cinene ci tukuiwa Eliapu haeye Satana.’ (Esi 12:9; 20:2) Eye o songuila o vanyãli vosi vakuavo va Yehova.

20. Nye ci ka pita locinyõha cinene?

²⁰ Nye ci ka pita locinyõha cinene? Kelivulu Liesituluilo 20:1-3, ku lombolola okuti ungelo umue wa imba Satana vekungu, vocitumãlo cimue ci sokisiwa lokayike. Vokuenda kuotembo Satana a ka kala vekungu liaco, ka ka “yapuisa vali olofeka toke eci 1.000 yanyamo yi sulila.” Oku sulako, Satana kumue lolondele viaye va ka kunduiwa otembo ka yi pui, kuenje ci ka kala ndoku imbiwa “vociva condalu yi ponda.” (Esi 20:10) Sokolola oku kala voluali lumue okuti Satana kumue lolondele viaye ka va ka kalako vali. Yi ka kala otembo yimue yesanju lialua!

21. Momo lie tu sanjukila lovina tua siata oku tanga velivulu Liesituluilo?

²¹ Ci pamisa calua oku kũlĩha elomboloko liolondimbukiso via tukuiwa velivulu Liesituluilo! Ka tua siatele lika oku kũlĩha velie ovanyãli va Yehova, pole, tua siatavo oku mola ovina vi ka pita lavo. Ocili okuti, “una o tanga lolukandi kuenda vana va yeva olondaka viocitumasuku eci, la vana va pokola kovina via sonehiwamo, va sumũlũha”! (Esi 1:3) Pole, eci ovanyãli va Suku va ka kunduiwa, asumũlũho api omanu vakuekolelo va ka kuata? Eci oco tu ka konomuisa vocipama ca sulako viovipama evi.