1-2. Lombolola vekalo Yesu a sangiwa eci a vangula olondaka viaye via sulako.

CA KALA keteke 14 ya Nisana, yunyamo 33 K.K. Yesu noke lioku lundiliwa loku sombisiwa kocina cimue eye ka lingile, wa pembuiwa, wa tipuiwa kuenda wa valeliwa kuti wekangiso. Vovalela olopeleko kovoko lokovolu. Onjanja lonjanja a fuima olondaka viosi a vangula, vievalo. Eye wa sukilile oku vangula, momo wa kuata olondaka via velapo a yonguile oku popia.

² Tu konomuisi olondaka Yesu a popia eci a kala oku fila kuti wekangiso kuenda eci tu lilongisila kolondaka viaco. Volondaka vikuavo, tu “u yeveleli.”—Mat. 17:5.

3. Yesu wa kala oku tiamisila olondaka viaye ku velie eci a popia hati: “A tate va ecela”?

³ Nye Yesu a popia? Eci Yesu a kala oku valeliwa kuti wekangiso wa likutilila hati: “A Tate, va ecela.” Velie Yesu a yonguile okuti Isiaye o va ecela? Volondaka vikuãimo Yesu hati: “Ka va kũlĩhĩle eci va kasi oku linga.” (Luka 23:33, 34) Yesu wa kala oku tiamisila ondaka yaco kasualali va Roma vana va kala loku u valela kovoko lokovolu. Ovo ka va kũlĩhĩle eci catiamẽla ku Yesu. Pamue wa sokololavo komanu vana okuti va kala oku kisikiwa oco vo ponde, pole, va laikele oku kolela kokuaye. (Ovil. 2:36-38) Yesu ka ecelele  okuti ohali a tala yu kokela oku kuata ocikumbiti lomanu vaco. (1 Pet. 2:23) Pole, eye wa pinga ku Yehova oco a ecele vana vo ponda.

4. Nye tu lilongisila ku Yesu, ndomo eye a ecela ovanyãli vaye?

⁴ Nye tu lilongisila kolondaka via Yesu? Ndeci Yesu a linga, tu sukila oku ecela vakuetu lutima wosi. (Va Kol. 3:13) Vamue, oku kongelamo epata pamue va tu lambala omo okuti ka va kuete elomboloko liovina tu tava kuenda ekalo liomuenyo wetu. Ovo pamue va tu lundila, va tu kutisa osõi kovaso omanu vakuavo, va nyõla alivulu etu, ale pamue oku tu saluisa oku tu panga cĩvi. Oco tu yuvule oku va solekela ocikumbiti, tu sukila oku pinga ku Yehova oco a yulule ovitima viavo okuti eteke limue va pondola oku limbuka ocili. (Mat. 5:44, 45) Olonjanja vimue ci tĩla calua oku va ecela, ca piãla enene nda va tu tata lekambo liesunga. Pole, nda tua ecelela okuti esuvu kuenda ocikumbiti ci kala vutima wetu tu likokela etu muẽle evalo. Manji umue wa lombolola hati: “Nda limbuka okuti oku kala ukuakuecela ka ci lomboloka okuti ngecelela oku ndi tomba, ale oku ecelela okuti omanu va ndi lavisa. Eci ci lomboloka okuti si yongola oku amamako oku va kuatela ocikumbiti.” (Osa. 37:8) Eci tu nõlapo oku ecela, tu kasi oku nõlapo oku yuvula oku amamako lonyeño.—Va Efe. 4:31, 32.

5. Ohuminyo yipi Yesu a linga kongangala ya valeliwile konele yaye kuenda momo lie a lingila ohuminyo yaco?

⁵ Nye Yesu a popia? Olongangala vivali, via valeliwa konele ya Yesu. Kotete, kavali kavo va kala oku u pembula. (Mat. 27:44) Pole, noke umue pokati kavo wa liwekapo oku u pembula. Eye wa limbuka okuti Yesu ka “lingile cimue cĩvi.” (Luka 23:40, 41) Eye wa kolelelevo okuti Yesu wa laikele oku pinduiwa loku viala Ndosoma yimue. Ulume ongangala ya sapuila Yesu hati: “Njivaluke eci iñila Vusoma wove.” (Luka 23:42) Ulume wa lekisa ekolelo lialua! Yesu wo tambulula hati: “Ocili, ndu ku sapuila etaili siti, [Havusomako pole,] o ka kala kumue lame Vocumbo Celau.” (Luka 23:43) Limbuka okuti ohuminyo Yesu a linga yo pokolika, poku popia hati “ndu,” “o ka kala,” “lame.” Yesu wa eca elavoko kondingaĩvi yaco momo wa kũlĩhĩle okuti Isiaye ukuahenda.—Osa. 103:8.

6. Nye tu lilongisila kolondaka Yesu a sapuila kongangala?

⁶ Nye tu lilongisila kolondaka via Yesu? Yesu esetahãlo lia Isiaye. (Va Hev. 1:3) Yehova o tu ecela kuenda o lekisa ohenda eci tu likekembela kovina vĩvi tua linga kosimbu nda tua lekisa ekolelo kocilumba ca Yesu Kristu. (1 Yoa. 1:7) Komanu vamue ci tĩla calua oku tava okuti, Yehova ecela ovina vĩvi va linga kosimbu. Nda olonjanja vimue wa siata oku liyeva ndoco, kũlĩhĩsa ulandu owu: Osimbu Yesu ka file, eye wa lekisa ohenda kongangala yina ya fetikile oku lekisa ekolelo. Kuenje Yehova o pondola oku lekisa vali ohenda yalua kafendeli vaye vakuekolelo, vana va likolisilako oku pokola kovihandeleko viaye!—Osa. 51:1; 1 Yoa. 2:1, 2.

7. Ndomo ca tangiwa ku Yoano 19:26, 27, nye Yesu a sapuila ku Maria kuenda ku Yoano kuenda momo lie a ci popela?

⁷ Nye Yesu a popia? (Tanga Yoano 19:26, 27.) Yesu wa yonguile oku tata ina  yaye okuti otembo yaco wa kala ocimbumba. Vamanjaye va sukilile oku kuatisa inaye kasukila aye. Oco hẽ helie wa ponduile oku u kuatisa oco amameko lekolelo ku Yehova? Ka kua kaile ondimbukiso layimue yokuti vamanji a Yesu va laikele oku kala olondonge viaye. Pole, Yoano wa kala ondonge ya koleliwa ya Yesu haiye ekamba liaye. Yesu wa tendele vana va enda oku fendelela kumosi Yehova, ndepata liaye kespiritu. (Mat. 12:46-50) Yesu wa solele calua Maria kuenda wa yonguile okuti eye amamako lekolelo. Kuenje wa pinga ku Yoano oco o tate momo wa kũlĩhĩle okuti Yoano o ko kuatisa oku amamako oku vumba Yehova. Omo liaco, Yesu wa sapuila Inaye hati: “Tala! Omõlove!”  Kuenda wa sapuila Yoano hati: “Tala! Ina yove!” Tunde keteke liaco, Yoano wa kala ndomõla a Maria kuenda Yoano wo tata nda inaye. Yesu wa lekisile ocisola calua kukãi una wotata haiye wocita loku kala ocipepi laye eci a kala oku fa!

8. Nye tu lilongisila kolondaka Yesu a sapuila Maria kuenda Yoano?

⁸ Nye tu lilongisila kolondaka via Yesu? Ukamba tu kuete la vamanji vekongelo u pondola oku pama vali okuti owu tu kuete lepata lietu u sule. Epata lietu pamue li tu lambalala, ale li tu yanduluka, pole, Yesu wa popele hati, nda tua pamisa ukamba wetu la Yehova loku tiamẽla kocisoko Caye, tu ‘tambula eci ci soka 100 kolonjanja’ okuti eci tua pumba ci sule. Valua va pondola oku kala ndomãla kokuetu, nda va ina, ale nda va isia. (Mar. 10:29, 30) O liyeva ndati poku tiamẽla vocisoko cina okuti, omanu vaco va likuete omunga omo liekolelo haivo va sole Yehova kuenda omanu vakuavo?—Va Kol. 3:14; 1 Pet. 2:17.

9. Nye tu lilongisila kolondaka via Yesu vi sangiwa ku Mateo 27:46?

⁹ Nye Yesu a popia? Osimbu handi Yesu ka file, eye wa popia hati: “A Suku yange, a Suku yange, wa njandulukila nye?” (Mat. 27:46) Embimbiliya ka li lombolola esunga lieci Yesu a ci popela. Kũlĩhĩsa eci tu lilongisila kolondaka evi. Ocina cimue tu lilongisila kolondaka evi, ceci okuti, Yesu wa tẽlisa ocitumasuku ci sangiwa Kosamo 22:1. * Handi vali, olondaka viaco vi lekisa okuti Yehova ka kaile “oku vindikiya” Omõlaye. (Yovi 1:10) Yesu wa kũlĩhĩle okuti Isiaye wo weca peka liovanyali vaye oco a setekiwe lonjila yimue okuti lomue omunu wa pitile loseteko yaco. Olondaka viaco, vi lekisa okuti eye ka kuatele eko lalimue oco a pondiwe.

10. Nye tu lilongisila kolondaka Yesu a sapuila Isiaye?

¹⁰ Nye tu lilongisila kolondaka via Yesu? Ocina cimue tu pondola oku lilongisilako ceci okuti, ka tu lavoka okuti Yehova o tu teyuila kovitangi vi seteka ekolelo lietu. Ndeci Yesu a setekiwa toke kolofa, tu sukilavo oku kapelako okuti pamue tu setekiwa toke kolofa. (Mat. 16:24, 25) Pole, tua kolela okuti Suku ka ecelela okuti tu setekiwa leci ka tu tẽla. (1 Va Kor. 10:13) Cikuavo tu lilongisilako ceci okuti, ndeci ca pita la Yesu, pamue tu tatiwavo lekambo liesunga. (1 Pet. 2:19, 20) Vana va tu lambalala ka va ci lingila omo okuti tu kasi oku linga ovina vĩvi, pole, va ci lingila omo okuti ka tu pangi onepa yoluali kuenda tu eca uvangi wocili. (Yoa. 17:14; 1 Pet. 4:15, 16) Yesu wa kuatele elomboloko liesunga lieci Yehova a ecelela okuti eye o talisiwa ohali. Ca litepa la Yesu ceci okuti, afendeli vakuekolelo eci va kasi oku li pita lovitangi pamue va pula esunga lieci Yehova a kasilili oku ecelela ovina viaco. (Hav. 1:3) Suku yetu ukuahenda kuenda ukuepandi o kuete elomboloko liokuti apulilo aco ka a lomboloka ekambo liekolelo; ovo va sukila elembeleko okuti eye lika o lieca.—2 Va Kor. 1:3, 4.

11. Momo lie Yesu a popela olondaka vi sangiwa ku Yoano 19:28?

¹¹ Nye Yesu a popia? (Tanga Yoano 19:28.) Momo lie Yesu a popela hati: “Ñuete enyona?” Eye wa ci popela oco ku “tẽlisiwe  ocisonehua” ci sangiwa Kosamo 22:15 cokuti: “Ongusu yange ya kukuta ndociyo. Elimi liange lia lamelela kolombanjo.” Ocili okuti, Yesu noke lioku tala ohali yalua oku kongelamo evalo lioku valeliwa kuti wekangiso, citava okuti wa yeva enyona lialua. Eye wa sukilile ekuatiso oco enyona li pite.

12. Nye tu lilongisila kolondaka via Yesu viokuti, “Ñuete enyona”?

¹² Nye tu lilongisila kolondaka via Yesu? Yesu poku vangula ndomo eye a liyeva ka ci tendele ndehonguo; etu tu sukilavo oku ci linga. Vokuenda kuomuenyo wetu, pamue ka tu lomboluilako vakuetu ovina tu sukila. Pole, nda tu sukila ekuatiso, ka tu ka kuati ohele yoku pinga ekuatiso ku vakuetu. Ndeci, nda tua kuka, ale tu vela pamue tu sukila oku pinga kekamba limue oco a tu kuatiseko oku landa cimue pocitanda, ale oku enda kosipitali. Nda okuti tua sumuisiwa, pamue tu sukila oku pinga ekuatiso kukulu umue wekongelo, ale Kukristão umue wa pama kekolelo haiye ekamba oco a tu yevelele loku tu kolisa. (Olosap. 12:25) Tu ivaluki okuti vamanjetu va tu sole kuenda va yongola oku tu kuatisa ‘kotembo yohali.’ (Olosap. 17:17) Pole, ovo ka va kũlĩhĩle ovisimĩlo vietu. Ovo ka va ka kũlĩha okuti tu sukila ekuatiso nda ka tua va sapuilileko.

13. Nye Yesu a tẽlisa poku pandikisa lekolelo toke kolofa?

¹³ Nye Yesu a popia? Kelivala liatatu kekumbi, 14 ya Nisana, Yesu wa kaluka lolukandi hati: “Ca tẽlisiwa!” (Yoa. 19:30) Olondaka via Yesu vi tu longisa okuti osimbu eye ka file, wa kũlĩhĩle okuti wa linga ovina viosi ndomo Yehova a lavokaile kokuaye. Yesu omo lioku pandikisa lekolelo toke kolofa, wa tẽlisa ovina viosi. Tete, wa lekisa okuti Satana ohembi. Yesu wa lekisavo okuti omunu wa li pua wa ponduile oku amamako lekolelo ndaño loku nyikiwa la Satana. Vali, Yesu wa eca omuenyo waye ndocisembi. Omo liolofa viaye, ca ecelela okuti omanu ka va li puile va kuata ukamba uwa la Suku kuenda va kuata elavoko lioku kala otempo ka yi pui. Tatu, Yesu wa lekisa okuti Yehova ombiali yimue yesunga kuenda wa yelisa onduko ya Isiaye kalundi.

14. Nye o sukila oku nõlapo eteke leteke? Ci lombolola.

¹⁴ Nye tu lilongisila kolondaka via Yesu? Tu sukila oku nõlapo oku pandikisa lekolelo eteke leteke. Tu konomuisi olondaka via Manji Maxwell Friend, wa kala umue pokati kalongisi Yosikola yo Gileada. Kohongele yimue yimbo yolofeka, Manji Friend wa popia eci catiamẽla koku kuata epandi hati: “Eci wa sokiya oku linga etali ci linga. Ove hẽ wa kũlĩha eci ci pondola oku pita hẽla? Eteke leteke li tenda ndu okuti olio liasulako lioku lekisa ekolelo liove oco o kale otembo ka yi pui.” Eteke leteke li tenda okuti olio liasulako lioku lekisa epandi liove! Nda tua fa, ci ka lekisa ndoku popia hati, “A Yehova ame nda likolisilako oku amamako lepandi, loku lekisa okuti Satana ohembi kuenda oku kemalisa onduko yove lusoma wove!”

15. Ndomo ca tangiwa ku Luka 23:46, ekolelo lipi Yesu a kuatele?

¹⁵ Nye Yesu a popia? (Tanga Luka 23:46.) Lekolelo lialua Yesu wa popia hati: “A Tate, ngeca omuenyo wange peka liove.” Yesu wa kũlĩhĩle okuti elavoko liomuenyo waye u kasi ku Yehova kuenda wa kolelele okuti Isiaye o ko wivaluka.

16. Nye o lilongisila kulandu Wombangi yimue ya Yehova o kuete 15 kanyamo?

 ¹⁶ Nye tu lilongisila kolondaka via Yesu? Amamako oku kolela ku Yehova ndaño okuti tu kasi oku liyaka lovitangi vialua. Oco o ci linge o sukila oku “kolela Yehova lutima wove wosi.” (Olosap. 3:5) Kũlĩhĩsa ulandu wumalẽhe umue Ombangi ya Yehova o tukuiwa Joshua, o kuete 15 kanyamo okuti wa kala luvei umue ka u kuete esaku. Eye ka tavele oku sakuiwa lonjila yina okuti yi tomba olonumbi via Suku. Osimbu handi eye ka file wa sapuila inaye hati: “A mai ñasi peka lia Yehova. . . . Ame ndu ku sapuila okuti: Nda kolela okuti ndaño nda fa, Yehova o ka ndi pindula. Eye wa kũlĩha ovisimĩlo viange kuenda ame ndu sole.” * Omunu lomunu pokati ketu o sukila oku lipula ndoco: ‘Nda nda liyakele locitangi cimue ci seteka ekolelo liange, anga hẽ nda nda amamako lekolelo ku Yehova loku kolela okuti o ka njivaluka?’

17-18. Nye tua lilongisa? (Talavo okakasia losapi hati: “ Ceci tu Lilongisila Kolondaka Via Sulako Via Yesu.”)

¹⁷ Olondaka via sulako via Yesu, via tu longisa ovina vialua! Ovio via tu ivaluisa okuti, tu sukila oku ecela vakuetu kuenda oku kolela okuti Yehova o ka tu ecelavo. Tu kuete esumũlũho lialua lioku tiamẽla kongongela ya vamanji okuti va pondola oku tu kuatisa. Pole, eci tu sukila ekuatiso citava okuti tu va pinga. Tua kolela okuti Yehova o tu kuatisa kovitangi viosi tu liyaka lavio. Tu limbukavo okuti ci kuete esilivilo oku tenda oloneke viosi ndeteke liasulako lioku lekisa epandi lietu, loku kolela okuti omuenyo wetu u kasi peka lia Yehova.

¹⁸ Ocili okuti, olondaka Yesu a popia osimbu a kala oku fila kuti wekangiso, vi tu longisa ovina vialua! Poku kapako ovina tua lilongisa, ci ka lekisa okuti tu kasi oku pokola kolondaka Yehova a popia viatiamẽla Komõlaye viokuti: “U yeveleli.”—Mat. 17:5.