1-2. Asunga api tu kuete oku lekisa ocisola ka ci pongoloka komunu lukuavo?

TU KUETE asunga awa oku lekisa ocisola ka ci pongoloka komunu lukuavo. Api amue pokati kasunga aco? Alusapo a sangiwa Vembimbiliya, a tu kuatisa oku tambulula epulilo liaco, olio hati: “Ku ka ecelele okuti ocisola ka ci pongoloka kuenda esunga vi ku sia. . . . Kuenje o ka sanga ohenda kuenda olondunge viwa kovaso a Suku kuenda omanu.” “Ulume o kuete ocisola ka ci pongoloka o li kuatisa eye muẽle.” “Wosi o sanda esunga kuenda ocisola ka ci pongoloka o ka kala ukuesunga kuenda o ka sanga omuenyo.”—Olosap. 3:3, 4; 11:17, etosi; 21:21.

² Olosapo evi, vi lekisa asunga atatu lieci tu sukilila oku lekisa ocisola ka ci pongoloka. Tete, poku lekisa ocisola ka ci pongoloka, tu kala omanu va soliwe kovaso a Suku. Vali, poku lekisa ocisola ka ci pongoloka, tu li kuatisa etu muẽle. Poku ci linga, ukamba tu kuete la vakuetu u kolapo. Tatu, eci tu lekisa ocisola ka ci pongoloka, tu ka tambula ovina viwa kovaso yoloneke, oku kongelamo omuenyo ka u pui. Kuenje tu kuete asunga awa oku pokola kolondaka via Yehova viokuti: “Tati omunu lukuavo locisola ka ci pongoloka kuenda ohenda.”—Sak. 7:9.

3. Apulilo api tu konomuisa vocipama cilo?

³ Vocipama cilo, tu konomuisa atambululo apulilo akuãla. Ku velie tu sukila oku lekisa ocisola ka ci pongoloka? Nye tu lilongisila kelivulu lia Ruti catiamẽla koku lekisa ocisola ka ci  pongoloka? Tu lekisa ndati ocisola ka ci pongoloka koloneke vilo? Vana va lekisa ocisola ka ci pongoloka asumũlũho api va kuata?

4. Tu setukula ndati Yehova koku lekisa ocisola ka ci pongoloka? (Marko 10:29, 30)

⁴ Ndomo tua lilongisa vocipama ca pita, Yehova o lekisa lika ocisola ka ci pongoloka ku vana vo sole, haivo vo vumba. (Dan. 9:4) Etu tu yongola oku kala “olosetukuli via Suku ndomãla va soliwe.” (Va Efe. 5:1) Kuenje tu yongola oku lekisa ocisola ka ci pongoloka ku vamanji vosi vekongelo.—Tanga Marko 10:29, 30.

5-6. Ondaka “oku kala ukuacili” yi lomboloka nye?

⁵ Ove o ka limbuka okuti, eci o kũlĩha ciwa eci ci lomboloka oku lekisa ocisola ka ci pongoloka, o ka tẽla oku ci lekisa ciwa ku vamanji vosi. Oco tu kuate elomboloko lieci ci lomboloka ocisola ka ci pongoloka, tu konomuisi ndomo oco ci sokisiwa locisola cocili. Kũlĩhĩsa ocindekaise cimue.

 ⁶ Tu pondola oku sokolola komunu umue wa talavaya kupange umue vokuenda kuanyamo alua, ndondingupange ya lekisa okuti ukuacili. Pole, vokuenda kuanyamo alua a kasi kupange waco, ka la kũlĩha omunu o songuila upange waco. Citava okuti eye halonjanja viosiko a tava konjila yi nõliwa la cime cupange waco. Eye ka sole ocitumãlo cupange waco, pole, eye o sanjuka omo wa sanga upange oco a nganyale olombongo. Eye ka liwekapo kupange waco, toke eci a sanga upange ukuavo.

7-8. (a) Nye ci vetiya omunu umue oku lekisa ocisola ka ci pongoloka? (b) Momo lie tu kũlĩhĩsila ovinimbu vimue vielivulu lia Ruti?

⁷ Kuli etepiso koku kala ukuacili ndomo ca lomboluiwa  vocinimbu 6 kuenda oku kala omunu umue o lekisa ocisola ka ci pongoloka. Momo lie pokati kafendeli va Suku kosimbu, va lekisila ocisola ka ci pongoloka? Vana va enda oku lekisa ocisola ka ci pongoloka, ka va ci lingaile omo okuti va kisikiwile, pole va ci lekisa omo utima wavo wa va vetiya oku ci linga. Kũlĩhĩsa ulandu wa Daviti. Utima waye wo vetiya oku lekisa ocisola ka ci pongoloka kekamba liaye a solele Yonatão, ndaño okuti isia ya Yonatão wa yonguile oku ponda Daviti. Noke liokufa kua Yonatão, Daviti handi wamamako oku lekisa ocisola ka ci pongoloka ku Mefivosiete omõla a Yonatão.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

⁸ Tu pondola oku lilongisa ovina vialua viatiamẽla kocisola ka ci pongoloka poku konomuisa ovinimbu vimue Viembimbiliya kelivulu lia Ruti. Ovina vipi tu lilongisa viatiamẽla kocisola ka ci pongoloka kovolandu omanu va tukuiwa velivulu eli? Tu kapako ndati ovolandu aco vekongelo tu kasi? *

9. Momo lie Naomi a simila okuti Yehova wa kala oku u kangisa?

⁹ Velivulu lia Ruti, tu sangamo ulandu wa Naomi la ndatembo yaye Ruti kuenda ulume umue wa sumbilile Suku okuti onduko yaye Boasi, eye wa kala ukuepata liulume wa Naomi. Omo lionjala ya kala ko Isareli, Naomi, ulume waye kuenda omãla vavali va ilukila ko Moavi. Osimbu va kala ko Moavi ulume wa Naomi wa fa. Omãla vaye vavali va kuelele, pole, kavali kavo va favo. (Ruti 1:3-5; 2:1) Ocilunga eci ca nenela esumuo lialua ku Naomi. Eye wa sumuile calua kuenje wa sima okuti Yehova wa kala oku u kangisa. Kũlĩhĩsa eci  eye a popia catiamẽla kovisimĩlo a kuatela Suku hati: “Eka lia Yehova lia ndi ñualelapo oco li ndi yambule.” “Ukuonene Wosi wa ndingila ovina vi lula calua.” Eye wa popia vali hati: “Yehova wa njanduluka kuenda Ukuonene Wosi wa ndi kokela ohali.”—Ruti 1:13, 20, 21.

10. Yehova wa liyeva ndati omo liolondaka Naomi a popia?

¹⁰ Yehova wa liyeva ndati omo liolondaka Naomi a popia? Yehova ka yandulukile Naomi wa sumuile calua. Pole, eye wa lekisa ohenda kokuaye. Yehova wa kũlĩhĩle okuti “oku kangisiwa ku pondola oku kokela ukualondunge oku kala eyui.” (Uku. 7:7) Kuenje Naomi wa sukilile ekuatiso, oco a limbuke okuti Yehova wa kala konele yaye. Ekuatiso lipi Yehova a eca? (1 Sam. 2:8) Eye wa vetiya Ruti oco o kuatise loku lekisa ocisola ka ci pongoloka ku Naomi. Lutima wosi Ruti wa lieca oku kuatisa Naomi okuti ka sumua vali calua kuenda oku u kuatisa oku limbuka okuti eye o soliwe la Yehova. Nye tu lilongisa kulandu wa Ruti?

11. Momo lie vamanji valua vakuacisola va likolisililako oku kuatisa vana va sumua, ale va nyumala?

¹¹ Nda tu lekisa ocisola ka ci pongoloka tu likolisilako oku kuatisa vana va sumua calua. Ndeci Ruti a kala la Naomi, vamanji vakuacisola koloneke vilo, va liecavo olumue oku kuatisa vamanji vana va sumua calua va kasi vekongelo. Ovo va sole vamanjavo kuenda va yongola oku linga cosi va tẽla, oco va va kuatise. (Olosap. 12:25, etosi; 24:10) Upostolo Paulu wa tu vetiya oku cilinga, eci a popia hati: ‘Lembeleki vana va sumua, kuatisi vana va hongua kuenda oku pandikisa la vosi.’—1 Va Tes. 5:14.

12. Onjila yipi ya velapo yoku kuatisa manji umue wa sumua?

¹² Onjila yimue ya velapo yoku kuatisa manji umue wa sumua, oku u yevelela kuenda oku lekisa kokuaye okuti o soliwe. Yehova o sanjuka calua kovina ove o linga oco o kuatise ufendeli waye. (Osa. 41:1) Kelivulu Liolosapo 19:17, ku popia hati: “Omunu wosi o lekisa ohenda kohukũi o kasi oku undika ku Yehova, kuenje Eye o ko tiuwila omo lieci a linga.”

13. Onjila Ruti a nõlele ya litepa ndati leyi Arape a nõlele kuenda Ruti wa lekisa ndati ocisola ka ci pongoloka? (Tala ociluvialuvia koñoño.)

¹³ Tu kuata elomboloko liwa liocisola ka ci pongoloka poku konomuisa eci ca pita la Naomi noke liokufisa ulume waye kuenda omãla vaye vavali. Eci Naomi a yeva okuti “Yehova wa kuatisa omanu vaye poku va ĩha okulia,” eye wa nõlapo oku tiukila konjo yaye. (Ruti 1:6) Va ndatembo yaye vavali va nõlapo oku enda laye. Osimbu va kala oku linga ungende, Naomi wa sapuila va ndatembo yaye oco va tiukile ko Moavi. Nye ceya oku pita? Tu tanga ndoco: “Arape wa sipula ndatembo yaye kuenje wa enda. Pole, Ruti wa siala la ndatembo yaye.” (Ruti 1:7-14) Arape wa linga  eci Naomi o sapuila kuenje wa tiukila ko Moavi. Pole, Ruti ka tavele oku siapo Naomi. Eye nda ca tava okuti o tiukilavo, pole, omo liocisola ka ci pongoloka wa nõlapo oku kala la Naomi. (Ruti 1:16, 17) Ruti wa nõlapo oku kala la Naomi, hamomoko okuti wa kisikiwile, pole, eye muẽle wa yongola. Onjila Ruti a nõlele ya lekisile ocisola ka ci pongoloka. Nye tu lilongisila kueci Ruti a linga?

14. (a) Koloneke vilo vamanji va nõlapo oku linga nye? (b) Ndomo ca tangiwa ku Va Heveru 13:16, ovilumba vipi vi sanjuisa Suku?

¹⁴ Eci tu lekisa ocisola ka ci pongoloka tu likolisilako oku kuatisa vakuetu. Koloneke vilo, ndeci ca kala kosimbu vamanji valua va siata oku nõlapo oku lekisa ocisola ka ci pongoloka ku vamanji ndaño vana okuti ka va li kũlĩhĩle polo lapolo. Ndeci, eci va yeva okuti konepa yimue kua pita ocilunga, lonjanga yalua va kũlĩhĩsa ndomo va pondola oku kuatisa. Eci umue vekongelo a pita lovitangi vi sukila ekuatiso ovo lonjanga va kũlĩhĩsa eci omunu waco a sukila oco vo kuatise. Ndeci ca linga va Makedonia kocita catete, ovo va likolisilako oku kuatisa vamanji. Ovo va eca otembo yavo lovina va kuata kuenje “va eca vali enene okuti, ca pitahãla epondolo liavo” oco va kuatise va manjavo vana okuti va kala calua olohukũi. (2 Va Kor. 8:3) Yehova o sanjuka calua omo liocituwa caco.—Tanga Va Heveru 13:16.

15-16. Ruti wa lekisa ndati okuti eye wa ponduile oku amamako oku eca ekuatiso?

¹⁵ Tu pondola oku lilongisa ovina vialua viwa poku lilongisa ulandu wa Ruti ndomo a kuatisa Naomi. Tu kũlĩhĩsi amue pokati kovolandu aco.

¹⁶ Amamako oku kuatisa. Eci Ruti a nõlapo oku kuama ndatembo yaye ko Yuda, Naomi wa seteka oku u tiula. Pole, Ruti ka tavele. Nye ceya oku pita? “Eci Naomi a limbuka okuti Ruti wa lipilikila oku enda laye, wa liwekapo oku u kisika.”—Ruti 1:15-18.

17. Nye ci tu kuatisa oku amamako oku eca ekuatiso?

¹⁷ Ceci tu lilongisilako: Ci sukila epandi oku kuatisa vana va sumua, pole, ka ci tava okuti tu va yanduluka. Manji umue ukãi o sukila ekuatiso, citava okuti, kefetikilo o likala ekuatiso * lietu. Pole, ocisola ka ci pongoloka ci tu vetiya oku linga cosi ci tava oco tu u kuatise. (Va Gal. 6:2) Etu tu yongola okuti eye o tava ekuatiso lietu loku ecelela okuti tu u lembeleka.

18. Nye ca koka vali esumuo lialua ku Ruti?

¹⁸ Ku ka teme. Eci Naomi la Ruti va pitĩla ko Beteleme, Naomi wa li sanga lomanu vokimbo liaco. Eye wa va sapuila hati: “Eci nda enda, ndeyukile, pole, Yehova wa ndi tiuwiya ño ndoto.” (Ruti 1:21) Sokolola ndomo Ruti a liyeva poku yeva olondaka via Naomi! Ruti wa likolisilako calua oco a kuatise Naomi. Ruti walila la Naomi, wo lembeleka kuenda wa linga laye ungende vokuenda kuoloneke vialua. Ndaño lalikolisilo aco, Naomi wa popia okuti: “Yehova wa ndi tiuwiya ño ndoto.” Pole, Ruti wa kala la Naomi, kuenje olondaka via Naomi via sumuisa Ruti, via kala ndu okuti Naomi ka kapeleko ekuatiso Ruti a kala oku eca. Citava okuti Ruti wa sumuile calua! Pole, eye wamamako oku kala la Naomi.

19. Nye ci tu kuatisa oku kala lomunu umue wa sumua?

¹⁹ Ceci tu lilongisilako: Koloneke vilo, pamue manji umue ukãi o kasi lesumuo lialua, o tu sapuila ovina vi tu sumuisa ndaño tu kasi oku likolisilako oku u kuatisa. Pole, tu yuvula oku tema omo liolondaka viaye. Etu tu kasi  lamanjetu o sukila ekuatiso kuenda tu pinga ku Yehova oco a tu kuatise oku sanga onjila yoku u lembeleka.—Olosap. 17:17.

20. Nye ca kuatisa Ruti oku kuata ongusu yoku amamako la Naomi?

²⁰ Eca elembeleko eci o limbuka okuti umue o lisukila. Ruti wa lekisile ocisola ka ci pongoloka ku Naomi, pole, kaliye Ruti eye wa sukilile elembeleko. Yehova wa vetiya Boasi oco a lembeleke Ruti. Boasi wa sapuila Ruti hati: “Yehova a sumũlũise eci wa siata oku linga kuenda Yehova Suku ya Isareli, a ku muise onima ya velapo, una ove weya oku vunda vavava aye.” Olondaka evi, via lembeleka calua Ruti. Noke Ruti wa sapuila Boasi hati: “Wa ndembeleka kuenda wa vangula lupika wove locisola.” (Ruti 2:12, 13) Olondaka via Boasi via eca ongusu Ruti a sukilile oco ka ka liwekepo.

21. Ndomo ca tangiwa ku Isaya 32:1, 2, ekuatiso lipi akulu vekongelo va sukila oku eca?

²¹ Ceci tu lilongisilako: Vana va lekisa ocisola ka ci pongoloka ku vakuavo, olonjanja vimue va sukila elembeleko. Ndeci Boasi a pandiya Ruti eci a limbuka ndomo eye a kala oku tata Naomi, koloneke vilo, akulu vekongelo va pandiya vamanji vekongelo eci ovo va limbuka ndomo va kuatisa vamanji locisola. Epandiyo lieciwa votembo ya sokiyiwa lieca ongusu ku vamanji va sukila, oco ka va ka liwekepo.—Tanga Isaya 32:1, 2.

22-23. Naomi wa pongolola ndati ovisimĩlo viaye kuenda momo lie? (Olosamo 136:23, 26)

²² Noke yotembo yimue, Boasi wa lekisa ocali poku eca oku lia ku Ruti kuenda ku Naomi. (Ruti 2:14-18) Nye Naomi a linga eci Boasi a eca ombanjaile yaco? Naomi wa popia hati: “Yehova a sumũlũise ulume waco, momo wa lekisa ocisola ka ci pongoloka kuava va kasi lomuenyo kuenda ku vana va fa.”  (Ruti 2:20a) Naomi wa pongolokele calua kovisimĩlo viaye! Kefetikilo loku lila wa popele hati: “Yehova wa njanduluka,” pole cilo, o ka luka lesanju hati: “Yehova. . . wa lekisa ocisola ka ci pongoloka.” Nye pamue ca vetiya Naomi oku pongolola ovisimĩlo viaye?

²³ Naomi weya oku limbuka okuti Yehova lalimue eteke o yandulukile. Yehova wa vetiya Ruti oco a ece ekuatiso li sukiliwa vokuenda kungende ko Yuda. (Ruti 1:16) Naomi weya oku limbukavo okuti Yehova wo kuatisa kumue la Ruti pocakati ca Boasi. (Ruti 2:19, 20b) Citava okuti eye wa sokolola ndoco, ‘kaliye ca ndomboloka okuti Yehova kala ndi siapo. Eye o kasi lame otembo yosi eyi!’ (Tanga Olosamo 136:23, 26.) Esanjukuolio Naomi a kuata eci a limbuka okuti Ruti kuenda Boasi ka va liwekelepo oku u tata! Tu sokololi ndomo vosi yavo va kuata esanju poku mola Naomi oku tumbulula vali esanju liaye loku vumba Yehova longusu yosi.

24. Momo lie tu yonguila oku amamako oku lekisa ocisola ka ci pongoloka ku vamanji?

²⁴ Nye tua lilongisa kelivulu lia Ruti catiamẽla kocisola ka ci pongoloka? Ocisola ka ci pongoloka ci tu vetiya oco ka tu ka liwekepo oku kuatisa vamanjetu va sumua. Ci tu vetiyavo oku likolisilako oco tu va kuatise. Akulu vekongelo va sukila oku pandiya vana va lekisa ocisola ka ci pongoloka ku vakuavo. Eci tu limbuka okuti ovo va kasi oku tumbulula esanju liavo longusu yoku vumba Yehova, tu sanjuka calua. (Ovil. 20:35) Ocina ci kuete vali esilivilo ceci, momo lie tu amamelako oku lekisa ocisola ka ci pongoloka? Momo tu yongola oku setukula kuenda oku sanjuisa Yehova una “ukuacisola calua haico ka ci pongoloka.”—Etu. 34:6; Osa. 33:22.