1. Ovina vipi tu pondola oku lilongisila kakulu?

 VOSI yetu tu sukila olonumbi vi tu kuatisa oku nõla olonjila viwa komuenyo. Akulu vekongelo kuenda vamanji vakuavo va loñoloha konepa yespiritu, va pondola oku tu ĩha olonumbi viwa. Ndaño okuti ovo akulu calua okuti etu ci sule, ka tu pondola oku sima okuti alungulo avo ka a kuete esilivilo koloneke vilo. Yehova o yongola okuti tu lilongisila kakulu. Momo ovo va kasi ale komuenyo vokuenda kuotembo yalua kuenda va kuete uloño, ukũlĩhĩso kuenda olondunge.—Yovi 12:12.

2. Nye tu ka lilongisa vocipama cilo?

² Kosimbu, Yehova wa talavaya lakulu vamue vakuekolelo oco va pamise loku songuila afendeli vaye. Ndeci, kũlĩhĩsa ulandu wa Mose, Daviti kuenda wupostolo Yoano. Ovo ka va kaile komuenyo votembo yimuamue kuenda va kuetele ekalo lia litepa. Pole, eci va pandele kokufa, ovo va eca alungulo olondunge kamalẽhe. Kuenje omunu lomunu pokati kavo wa lombolola esilivilo lioku pokola ku Suku. Yehova wa ecelela okuti olondaka viaco violondunge vi sonehiwa Vembimbiliya oco tu lilongisile kokuavio. Vosi yetu, ci kale okuti tuamalẽhe ale tuakulu, tu pondola oku kuatisiwa poku lilongisila kalungulo aco. (Va Rom. 15:4; 2 Tim. 3:16) Vocipama cilo, tu konomuisa olondaka via sulako vialume vaco vatatu akulu kuenda ovina tu pondola oku lilongisa kolondaka viaco.

‘OVE O KA KALA OTEMBO YALUA’

3. Upange upi Mose a linga?

³ Mose wa vumba Yehova vokuenda kuomuenyo waye wosi. Eye wa kala uprofeto, onganji, usongui kuenda usonehi. Mose  vokuenda kuomuenyo waye, wa lilongisa ovina vialua! Eye wopa va Isareli kupika wo Kegito kuenda wa mola ovikomo vialua Yehova a linga. Handi vali, Yehova wo nõla oco a sonehe alivulu atãlo atete Embimbiliya, Osamo 90 kuenda citava okuti wa sonehavo Osamo 91 kuenda elivulu lia Yovi.

4. Komanu vapi Mose a pamisa kuenda momo lie?

⁴ Mose osimbu ka file, eci a kuatele 120 kanyamo, wongolola va Isareli oco a va ivaluise ovina viosi Yehova a va lingila. Va Isareli vamue eci va kala amalẽhe va mola ovikomo Yehova a linga kuenda ndomo a kangisa va Egito. (Etu. 7:3, 4) Ovo va mola Yehova oku tepa ovava o Kalunga Kakusuka oco ovo va yoke kuenda va molavo ndomo Yehova a kundula Fareo lolohoka viaye. (Etu. 14:29-31) Vekalaso Yehova wa va teyuila kuenda wa va tata. (Esin. 8:3, 4) Cilo, omo okuti va laikele oku iñila Vofeka Yohuminyo, Mose wa yonguile oku pamisa omanu. a

5. Olondaka via Mose vi sangiwa kelivulu Liesinumuĩlo 30:19, 20 via eca ekolelo lipi ku va Isareli?

⁵ Nye Mose a popia? (Tanga Esinumuĩlo 30:19, 20.) Mose wa ivaluisa va Isareli okuti va ponduile oku kuata ekalo liwa kovaso yoloneke. Yehova wa laikele oku sumũlũisa va Isareli poku ecelela okuti ovo va kala komuenyo otembo yalua vofeka a va likuminyile. Ocili okuti ofeka yaco ya posokele calua haiyo yima calua! Mose wa popia ndomo ofeka yaco ya kala poku soneha hati: “Alupale anene hao a fina ana kua tungile, lolonjo kua tungile vieyuka ovina viosi viwa kua talavayele, lovisimo kua fẽlele kuenda oviumbo viayuva loviti violiveira kua kũlile.”—Esin. 6:10, 11.

6. Momo lie Suku a ecelela okuti olofeka vikuavo vi yula va Isareli?

⁶ Mose wa ecavo ku va Isareli elungulo limue. Nda ovo va yonguile oku amamako oku kala vofeka yimue yima calua, va sukilile oku pokola kovihandeleko via Yehova. Mose wa va sapuila oco va ‘nõle omuenyo,’ poku yevelela Yehova kuenda oku “kakatela kokuaye.” Pole, va Isareli ka va pokuile ku Yehova. Vokuenda kuotembo, Yehova wa ecelela okuti va Isareli va yuliwa la va Suria kuenda la va Bavulono kuenje vambatiwa kumandekua.—2 Olos. 17:6-8, 13, 14; 2 Asa. 36:15-17, 20.

7. Nye tua lilongisila kolondaka via Mose? (Talavo ociluvialuvia.)

⁷ Nye tu lilongisilako? Nda tua pokola ku Yehova tu pondola oku kala komuenyo otembo ka yi pui. Ndeci va Isareli va kala oku panda koku iñila Vofeka Yohumiyo, etu tu pandavo koku iñila voluali luokaliye Suku a likuminya, luna okuti ongongo yi ka pongoluiwa ocumbo celau. (Isa. 35:1; Luka 23:43) Eliapu kuenda olondele vi ka kunduiwa. (Esit. 20:2, 3) Atavo esanda ka a ka kalako vali kuenda lomue o ka yapuisiwa vali la-o. (Esit. 17:16) Lomue o ka talisiwa vali ohali lolombiali viomanu. (Esit. 19:19, 20) Yehova ka ka ecelela okuti voluali luokaliye omunu umue o koka ovitangi. (Osa. 37:10, 11) Omanu vosi va ka pokola kovihandeleko viesunga via Yehova kuenje eci ci ka koka ombembua kuenda omunga. Omo liaco, omanu vosi va ka li sola kuenda oku li kolela pokati. (Isa. 11:9) Ocili okuti tu lavoka lesanju otembo yaco! Nda tua pokola ku Yehova, tu ka kala voluali luokaliye otembo ka yi pui!—Osa. 37:29; Yoa. 3:16.

8. Ohuminyo yomuenyo ka u pui ya kuatisa ndati manji umue omisionaliu? (Yuda 20, 21)

⁸ Eci tu amamako oku sokolola kohuminyo  ya Suku yatiamẽla komuenyo ka u pui, ci ka tu kuatisa oku pokola kokuaye ndaño okuti tu liyaka lovitangi. (Tanga Yuda 20, 21.) Ohuminyo yaco yi pondolavo oku tu kuatisa oku kuata ongusu oco tu yule ahonguo. Manji umue o misionaliu ko Afrika okuti wa kala oku liyaka lehonguo limue, wa popia hati: “Eci nda limbuka okuti nda sia pokuile ku Yehova si ka kala voluali luokaliye, nda nõlapo oku likolisilako oco ndi yule ahonguo ange kuenda nda likutilila ku Yehova oco a ndi kuatise. Lekuatiso liaye nda tẽla oku yula.”

“O KA KUATA ONIMA YIWA”

9. Ovitangi vipi Daviti a liyaka lavio?

⁹ Daviti wa kala osoma kuenda wa kakatelele ku Yehova Suku. Eye wa kala onjimbi, usonehi wovisungo, ukuoyaki kuenda uprofeto. Pole eye wa liyakavo lovitangi vialua. Ndeci, vokuenda kuanyamo alua eye wa enda oku tila Soma Saulu una wo kuatelele onya. Eci Daviti a linga osoma, wa sukilile vali oku tila momo omõlaye Avisalome una wa yonguile oku u tambula usoma. Ndaño okuti Daviti wa liyaka lovitangi vialua kuenda wa linga akandu anene, eye wamamako oku kakatela ku Suku toke kesulilo liomuenyo waye. Catiamẽla ku Daviti, Yehova wa popia okuti, eye “ulume umue o sanjuisa utima wange.” Omo liaco, ci kuete esilivilo oku kapako alungulo olondunge Daviti a eca!—Ovil. 13:22; 1 Olos. 15:5.

10. Momo lie Daviti a sukilile oku eca elungulo komõlaye Salomone haye kapiñala kaye?

¹⁰ Ndeci, kũlĩhĩsa elungulo Daviti a eca komõlaye Salomone haye kapiñala kaye. Yehova wa ñolele Salomone oco a tunge onembele muna omanu va ponduile oku fendela Yehova. (1 Asa. 22:5) Voku ci linga, mua kongelele upange walua kuenda Salomone wa sukilile ekuatiso lia Yehova oco a songuile omanu. Nye Daviti a ponduile oku sapuila ku Salomone? Tu ci konomuisi.

11. Ndomo ci sangiwa kelivulu 1 Olosoma 2:2, 3, elungulo lipi Daviti a eca ku Salomone kuenda nye ca li pita eci Salomone a enda oku kapako elungulo liaco? (Talavo ociluvialuvia.)

¹¹ Nye Daviti a popia? (Tanga 1 Olosoma 2:2, 3.) Daviti wa sapuila omõlaye okuti nda wa pokuile ku Yehova wa laikele oku sumũlũisiwa. Vokuenda kuotembo yalua Yehova wa eca ovina vialua viwa ku Salomone kuenda wo kuatisa volonjila via litepa. (1 Asa. 29:23-25) Eye wa tunga onembele yimue yi komõhisa, wa soneha alivulu amue Embimbiliya kuenda vimue pokati kolondaka viaye vi sangiwa kolonepa vikuavo Viembimbiliya. Eye wa kemalele omo liolondunge viaye kuenda ukuasi. (1 Olos. 4:34) Pole ndomo Daviti a ci popia, Salomone wa ponduile lika oku kuata onima yiwa nda wa pokuile ku Yehova Suku. Pole, eci Salomone a kuka, wa fetika oku fendela olosuku vikuavo. Omo liaco, Yehova wa liwekapo oku sumũlũisa Salomone kuenje ka tẽlele vali  oku viala omanu lesunga kuenda olondunge.—1 Olos. 11:9, 10; 12:4.

12. Nye tu lilongisila kolondaka via Daviti?

¹² Nye tu lilongisilako? Nda tua pokola ku Yehova, eye o ka tu sumũlũisa kuenda o ka tu kuatisa. (Osa. 1:1-3) Ocili okuti, koloneke vilo Yehova ka tu ĩha ukuasi ale ekemãlo ndeci ca pita la Salomone. Pole, nda tua pokola kokuaye, eye o ka tu ĩha olondunge vi ka tu kuatisa oku nõla olonjila viwa. (Olosap. 2:6, 7; Tia. 1:5) Olonumbi via Yehova vi pondola oku tu kuatisa eci tu sukila oku nõla olonjila viatiamẽla kupange, elilongiso, olombongo kuenda olomapalo. Nda tua kapako olonumbi viaye komuenyo wetu, tu ka teyuila ukamba tu kuete laye kuenda tu ka kuata omuenyo ka u pui. (Olosap. 2:10, 11) Tu ka kuatavo akamba vawa kuenda esanju vepata.

13. Nye ca kuatisa manji Carmen oku kuata onima yiwa komuenyo?

¹³ Manji umue o tukuiwa Carmen wo kofeka yo Mosambique, wa simile okuti elilongiso lia velapo, lia laikele oku unenela esanju. Omo liaco, eye wa iñila kosikola ya velapo kuenje wa lilongisa uloño woku tunga olonjo. Eye wa soneha hati: “Ame nda solaile ovina nda kala oku lilongisa. Pole, sia kuatele vali otembo kuenda ongusu. Nda enda oku enda kosikola kelivala 7:30 komẽle kuenda oku tiuka kelivala 18 kuteke. Ka ca lelukile oku endaenda kolohongele kuenda ukamba wange la Yehova wa kala oku hongua. Nda liyeva okuti ndi kasi oku vumba olosuku vivali.” (Mat. 6:24) Eye wa likutilila ku Yehova catiamẽla kocitangi caco kuenda wa linga akonomuiso valivulu etu. Eye wamisako hati: “Noke yoku tambula alungulu liakulu vekongelo kuenda lia ina yange, nda nõlapo oku siapo osikola oco ndi vumbe Yehova vokuenda kuotembo yosi. Eci ca ndi kuatisa oku nõla onjila yiwa kuenda nda sanjuka omo lioku nõla onjila yaco.”

14. Elungulo lipi lia velapo Mose la Daviti va tu sila?

¹⁴ Mose la Daviti va solele Yehova kuenda va kũlĩhĩle esilivilo lioku pokola kokuaye. Volondaka viavo via sulako, ovo va vetiya omanu oku setukula ongangu yavo kuenda oku amamako ku kolela Yehova. Ovo va lungulavo omanu vakuavo okuti, nda ka va lekisile ekolelo ku Yehova, ka va ponduile oku kala akamba vaye kuenda oku tambula asumũlũho  aye. Alungulo avo a kuete esilivilo koloneke vilo. Noke lianyamo alua, ufendeli umue ukuavo wa Yehova wa lombololavo esilivilo lioku amamako oku kolela ku Suku.

“CI NDI SANJUISA CALUA”

15. Ovina vipi upostolo Yoano a mola vokuenda kuomuenyo waye?

¹⁵ Yoano wa kala ekamba kuenda upostolo wa Yesu. (Mat. 10:2; Yoa. 19:26) Yoano wa enda enda la Yesu vokuenda kupange waye woku kunda, wa mola ovikomo eye a linga kuenda wa kala laye eci eye a talisiwa ohali. Eye wa mola eci Yesu a pondiwa kuenda eci a pinduiwa. Eye wa molavo oku sanduiwa kuetavo Liakristão kocita catete tunde eci lia kala ocimunga cimue citito toke eci olondaka viwa “via kundiwila komanu vosi va kasi vemẽhi lilu.”—Va Kol. 1:23.

16. Velie va siata oku kuatisiwa lovikanda Yoano a soneha?

¹⁶ Eci upostolo Yoano a kuka, wa kuata esumũlũho lioku soneha elivulu li komõhisa Liesituluilo, li lekisa ‘olondaka Yesu Kristu a situlula.’ (Esit. 1:1) Yoano wa sonehavo Evangeliu limue liambata onduko yaye. Handi vali, eye wa soneha ovikanda vitatu okuti cilo vi tukuiwa hati ukanda watete, wavali kuenda watatu wa Yoano. Eye wa sonehela ukanda waye watatu Kukristão umue ukuekolelo o tukuiwa Gaio una a solele calua haiye a tukula ndomõlaye. (3 Yoa. 1) Citava okuti Yoano wa kuatele omanu valua a solele ndomãla vaye konepa yespiritu. Ovina ulume waco ukuekolelo a soneha, via siata oku pamisa olondonge viosi via Yesu toke koloneke vilo.

17. Ndomo ca tangiwa kukanda 3 Yoano 4, nye ci nena esanju?

¹⁷ Nye Yoano a soneha? (Tanga 3 Yoano 4.) Yoano wa soneha okuti, oku pokola ku Yehova ci nena esanju. Kotembo eci Yoano a soneha ukanda waye watatu, omanu vamue va kala oku sandeka alongiso vesanda loku koka ovitangi vekongelo. Pole, omanu vakuavo vamamako oku “endela vocili.” Ovo va enda oku pokola ku Yehova kuenda va endaenda “ndomo ci likuata lovihandeleko viaye.” (2 Yoa. 4, 6) Akristão vaco vakuekolelo, va sanjuisa Yoano kuenda Yehova.—Olosap. 27:11.

18. Nye tu pondola oku lilongisila kolondaka via Yoano?

¹⁸ Nye tu lilongisilako? Eci tu kolela ku Yehova tu sanjuka kuenda vakuetu va sanjukavo. (1 Yoa. 5:3) Ndeci, tu sanjuka poku kũlĩha okuti tu kasi oku sanjuisa Yehova. Eye o sanjukavo calua eci a mola okuti tu kasi oku yuvula ovina ka via sungulukile loku pokola kovihandeleko  viaye. (Olosap. 23:15) Ovangelo kilu va yevavo esanju. (Luka 15:10) Etu tu sanjukavo calua eci tu mola vamanjetu oku amamako lekolelo liavo capiãla enene eci va lambalaliwa. (2 Va Tes. 1:4) Kuenje eci oluali lua Satana lu ka kunduiwa, tu ka sanjuka calua omo tua lekisa okuti tua kakatela ku Yehova.

19. Nye manji Rachel a popia catiamẽla koku longisa ocili komanu vakuavo? (Talavo ociluvialuvia.)

¹⁹ Eci tu longisa vakuetu catiamẽla ku Yehova, tu kuata esanju lialua. Manji Rachel o kasi ko Republika Dominikana, wa popia okuti, esumũlũho linene oku longisa omanu catiamẽla ku Suku yetu Yehova. Catiamẽla komanu vana a kuatisa oku fendela Yehova, eye wa popia hati: “Si tẽla oku lombolola esanju ndi yevite eci ndi mola okuti vana nda longisa, va kasi oku kolela ku Yehova loku linga apongoloko komuenyo wavo locimãho coku u sanjuisa. Esanju liaco, lia velapo okuti alikolisilo nda linga poku va longisa ci sule.”

KUATISIWA LOLONDAKA VIA SULAKO VIAFENDELI VA SUKU VAKUEKOLELO

20. Kolonepa vipi tu pondola oku sokisiwa la Mose, Daviti kuenda Yoano?

²⁰ Pa pita ale otembo yalua tunde eci Mose, Daviti kuenda Yoano va kala komuenyo. Ekalo liavo lia litepele calua leli liokoloneke vilo. Pole, tu sokisiwa lavo kolonepa vialua. Ndeci, ovo va vumbavo Suku yocili. Tu likutilila ku Yehova kuenda tua kolela kokuaye oco tu tambule ekuatiso lalungulo. Handi vali, ndeci alume vaco, etu tua kolela okuti Yehova o sumũlũisa vana va pokola kokuaye.

21. Vana va kapako alungulo afendeli va Suku vakuekolelo ndeci, Mose, Daviti kuenda Yoano asumũlũho api va ka kuata?

²¹ Ocili okuti, tu yongola calua oku kapako olondaka via sulako viafendeli va Suku vakuekolelo kuenda oku pokola kovihandeleko via Yehova. Eci tu pokola ku Yehova, tu sumũlũisiwa kuenda tu kuatisiwa laye. Tu ka kuata epuluvi lioku ka “kala otembo yalua” komuenyo okuti, otembo ka yi pui! (Esin. 30:20) Handi vali, tu ka kuata esanju omo lioku sanjuisa Isietu wokilu ukuacisola, una o tẽlisa olohumuinyo viaye viosi lonjila yimue yi komõhisa.—Va Efe. 3:20.