Wa ci kũlĩha?
Anga hẽ Mordekai wa kalako muẽle?
ULUME umue u Yudea o tukuiwa Mordekai, wa kuata ocikele cimue ci kuete esilivilo lialua vovolandu Embimbiliya kelivulu lia Ester. Eye wa kala u Yudea umue wambatiwile kumandekua, okuti wa talavaya kelombe liuviali wo Persia. Ovina viaco via pita vokuenda kuefetikilo liocita catãlo K.K, “koloneke via [Soma] Ahasuero.” (okuti soma yaco koloneke vilo o tukuiwa Xerxe I.) Mordekai wa tateka esokiyo lioku ponda soma. Oco a ece olopandu, soma wa ecelela okuti Mordekai o sivayiwa kovaso yowiñi. Noke liolofa via Hamana, unyali wa Mordekai kuenda via va Yudea vakuavo, soma wa kapa Mordekai ndonguluvulu yatete. Ocikele caco ca ecelela okuti Mordekai o yovola va Yudea Kuviali wo Persia oco ka va ka pondiwe.—Ester 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.
Ovolandu amue a pita kocita 20 a lekisa okuti elivulu lia Ester haliociliko kuenda Mordekai ka kaile komuenyo. Pole, kunyamo 1941 vakuakulembulula ovina viosimbu, va sanga uvangi Wembimbiliya watiamẽla ku Mordekai. Nye ovo va sanga?
Vakuakukonomuisa va sanga ocisonehua cimue co Persia ca tukula onduko yulume umue Marduka (okuti Kongelesi yi lomboloka Mordekai). Eye wa kala kalei, citava okuti ko Siusana. Arthur Ungnad, ukuasapulo wo ko Oriental, wa popia okuti ocisonehua caco ca kala “ocisonehua cimue Cembimbiliya ci tukula Mordekai” kotembo yaco.
Noke Ungnad ukuasapulo wa popia hati, olonoño via siata oku pongolola ovisonehua vikuavo vio Persia. Pokati komanu vaco, pa sangiwa va Persepolis, va kala volupale luopersepolis lua kala ocipepi lovimbaka violupale. Va Persepolis vaco, va kala ocipãla luviali wa Xerxes I. Ovo va vangula elimi lio Elamite kuenda va tukuiwa lolonduko vialua vi sangiwa kelivulu lia Ester. a
Onduko Mordekai (Marduka) yi moleha vulandu wo Persia wa sonehiwa
Va Persepolis va tukula onduko Marduka, wa kala usonehi ko Siusana kelombe vokuenda kuviali wa Xerxes I. Usonehi umue wa tukula Marduka ndu kuakupongolola. Ulandu waco u likuata ciwa leci Embimbiliya lilombolola catiamẽla ku Mordekai. Eye wa kala esualali lia talavaya kelombo lia Soma Ahasuero (okuti Xerxes I) kuenda wa vangowaile alimi avali. Mordekai olonjanja viosi wa enda oku tumala pombundi ya soma kelombe lia Siusana. (Ester 2:19, 21; 3:3) Ombundi yaco, ya kala yinene kuna asualali vokelombe va enda oku talavaya.
Ulandu wa lomboluiwa la vakuasapulo watiamẽla ku Marduka umamue lowu wa Mordekai wa tukuiwa Vembimbiliya. Ovo va kala kotembo yimuamue, kocitumãlo cimuamue kuenda va lingila upange kocitumãlo cimuamue. Ovina viosi via tukuiwa ndeti vi lekisa okuti vakuakulembulula ovina viosimbu, va limbuka okuti ulandu wa Mordekai wa lomboluiwa kelivulu lia Ester.
a Kunyamo 1992 Ulongisi umue o tukuiwa Edwin M. Yamauchi wa sandeka elivulu li kuete ekũi kolonduko viopiwa kovisonehua vio Persepolis okuti vi sangiwavo velivulu lia Ester.
