1923—Papita Ale Ocita Canyamo
“UNYAMO wo 1923 wa kala unyamo umue wa pamisa calua.” Utala Wondavululi 1 ya Susu wo 1923 wa popia hati: “Ca kala esumũlũho linene oku eca uvangi voluali lumue okuti omanu va sakalaisua, poku lekisa kokuavo okuti ku laika oku iya oloneke viwa.” Vokuenda kunyamo waco, Vakuakulilongisa Embimbiliya va linga apongoloko a sanjuisa atiamẽla kolohongele viekongelo, kolohongele viofeka kuenda kupange woku kunda. Kuenje eci ca kuatisa koku likuata omunga.
OMUNGA KEFENDELO
Vokuenda kunyamo wo 1923, ocisoko ca linga apongoloko amue a kuatisa Vakuakulilongisa Embimbiliya oku vokiya omunga yavo kefendelo. Utala Wondavululi wa fetika oku sandeka alomboluilo ocisonehua ci konomuisiwa vokuenda kuosemana Yohongele Yohutililo, yoku Sivaya kuenda yoku eca Uvangi. Vakuakulilongisa Embimbiliya va endavo oku upa olokopia viocicapa colosãi viunyamo kuenda coloneke, cina ci lekisa ocisonehua ci konomuisiwa kohongele yovokati kosemana, oku kongelamo ocisungo ceteke leteke. Kuenje vamanji va ponduile oku imba kelilongiso liavo lio pokolika, ale kefendelo liepata.
Kolohongele viaco, Vakuakulilongisa Embimbiliya va enda oku “lombolola” catiamẽla kulandu va kuata kupange woku kunda, oku vangula ovina vimue va yonguile oku pandula Yehova, oku imba ovisungo, kuenda oku linga ohutililo. Manji Eva Barney, okuti wa papatisiwa kunyamo wo 1923 eci a kuata 15 kanyamo, ivaluka hati: “Nda ove o yongola oku vangula ocina cimue, wa sukilile tete oku votoka kuenda oku popia ndoco: ‘Ame ndi yongola oku pandula ku Ñala omo liovina viwa a siata oku ndingila.’” Kuenje vamanji valua va solaile oku ci linga. Manji Barney wamisako hati: “Ame njivaluka onjanja yimue okuti manji umue o soliwe calua, o tukuiwa Godwin, wa kala oku eca olopandu viovina vialua. Noke ukãi waye wa limbuka okuti manji wa kala kembumbua wa fetika oku tema. Noke ukãi waye wo nala kuwalo kuenje ulume wa liwekapo oku vangula, noke wa tumãla.”
Onjanja yimosi vunyamo Ohongele Yohutililo, yoku Sivaya kuenda yoku eca Uvangi, ya kuatele onepa yimue yilikasi. Oku vangula catiamẽla kohongele yaco ya enda oku lingiwa kakongelo osi, Utala Wondavululi 1 ya Kupupu wo 1923 wa lombolola ndoco: “Onepa yalua yohongele yaco, yi sukila oku kala yoku eca atambululo, oku lombolola ulandu wupange woku kunda kuenda oku pamisa vamanji. . . . Tua kolela okuti ohongele yaco yi ka vokiya omunga yetu loku pamisa ukamba wetu.”
Manji Charles Martin woko Vancouver kofeka yo Kanada, okuti kotembo yaco wa kuata 19 kanyamo kuenda wa kala onalavayi yocimunga (okuti cilo ci tukuiwa ukundi wekongelo,) wa kuatisiwa calua lolohongele viaco. Eye ivaluka ndoco: “Oyo ya kala onjanja yatete nda lilongisa eci nda sukilile oku vangula poku kunda konjo lanjo. Kohongele yaco, ca siatele calua omunu umue oku lombolola ulandu a kuata poku kundila konjo lanjo. Kuenje eci ca enda oku ñuatisa oku kuata ocisimĩlo kueci nda laikele oku popia kuenda ndomo ndi tambulula epulilo limue.”
UPANGE WOKU KUNDA WA KUATISA KOKU LIKUATA OMUNGA
Ocina cikuavo ca kuatisa vamanji oku likuata omunga “Oloneke viupange woku kunda.” Keteke liaco, vosi va vetiyiwa oku tundila kumosi kupange woku kunda. Utala Wondavululi 1 ya Kupupu wo 1923 wa eca esapulo liokuti: “Tu ka likuata omunga kupange umuamue. . . . Vovali 1 ya Kupemba wo 1923, ya nõliwila eteke liaco lioku kunda. Oku upisa cilo, oloneke viosi Vovali yosemana yatete yosãi losãi, yi ka kala eteke liupange woku kunda . . . Vosi vekongelo va sukila oku panga onepa kupange woku kunda keteke liaco.”
Ndaño muẽle amalẽhe, va endavo oku panga onepa koku kunda. Manji umue ukãi Hazel Burford okuti kotembo yaco wa kuata 16 kanyamo, ivaluka okuti: Vokokanda ka tukuiwa hati, “Bulletin mua enda oku kala ombangulo yi kuamiwa oco tu yi patekele. a Ame la pakulu yange tua litumbikile calua kupange woku kunda.” Pole, manji Burford wa liyaka lelambalalo limue ka lavokaile. Eye wa lombolola hati: “Manji umue ulume wa kuka, ka tavaile okuti ame ndi vangula lomanu. Kotembo yaco vamue ka va kuatele elomboloko liokuti, vosi Vakuakulilongisa Embimbiliya oku kongelamo “amalẽhe alume kuenda amalẽhe akãi,” va pangavo onepa kupange woku kunda, loku sivaya Ululiki wetu.” (Osa. 148:12, 13) Pole, manji Hazel ka liwekelepo. Noke eye wa pindisiwa kosikola Yavali yo Gileada kuenje wa tumiwa kupange wumisionaliu ko Panama. Vokuenda kuotembo, vamanji vaco va pongolola ocisimĩlo cavo catiamẽla kamalẽhe oku talavaya kupange woku kunda.
OLOHONGELE VIOFEKA VIA PAMISA OMUNGA YA VAMANJI
Olohongele viofeka via kuatisavo calua vamanji koku likuata omunga. Olohongele vialua viofeka via kuata oloneke vilikasi viupange woku kunda. Ndeci, kohongele ya pita kolupale luo Winnipeg kofeka yo Kanada, vosi veyile kohongele va lalekiwa oku kundila volupale luaco keteke 31 Yelombo. Eteke liaco lieya oku kũlĩhĩwa okuti “Bombardeio Especial de Winnipeg.” Oloneke viaco vilikasi, via kuatisa koku kula kupange woku kunda. Keteke lia 5 Yenyenye, ci soka 7 kolohulukãi viomanu va kala kohongele yikuavo yofeka volupale luo Winnipeg. Kotembo yaco, eli lia kala etendelo limue lia velelepo calua olohongele viosi via lingiwa ale ko Kanada.
Pokati kolohongele viofeka via lingiwa ya velelepo yina ya lingiwa keteke 18 toke 26 Yenyenye yunyamo wo 1923, ko Los Angeles ko Kalifornia. Osimbu osemana yohongele ka ya pitĩlile, ovikanda viasapulo via sandeka eteke liaco liohongele kuenda Vakuakulilongisa Embimbiliya va eca eci ci pitahãla 500 kolohulukãi viovikanda vielaleko. Otuikanda tukuavo tu sapula ohongele yofeka, tua patekiwa koviendelo viowiñi kuenda kakãlu atiamẽla komunu umue.
Vo Casapalo 25 Yenyenye, Manji Rutheford wa linga ohundo yimue losapi hati, “Olomeme Lolohombo,” muna a lombolola okuti olomeme via laikele oku kala omanu vakuesunga va kuete elavoko lioku kala lomuenyo palo posi. Noke wa linga vali ohundo yimue kuenda wa tanga esapulo limue liokuti, “Elungulo Limue.” Esapulo liaco, lia pisa atavo esanda kuenda lia vetiya omanu vosi vakuotima wa sunguluka oku tunda “Vombavulono Yinene.” (Esit. 18:2, 4) Vokuenda kotembo, Vakuakulilongisa Embimbiliya vakuambili, va sandeka voluali luosi ovikanda via kuata ulandu wesapulo liaco.
“Etu tua kolela okuti ohongele yaco yi pamisa, yi ka tu kuatisa oku likuata omunga loku vokiya ukamba wetu”
Keteke lia sulako liongongele yaco yofeka, ci soka 30 kolohulukãi va yeva ohundo ya Manji Rutherford losapi hati: “Olofeka Viosi Via Loña ko Harmagedo, Pole, Olohuluwa Vialua Viomanu va Kasi Lomuenyo Cilo, Lalimue Eteke va ka fa Vali.” Omo okuti kua laikele oku kala owiñi walua, Vakuakulilongisa Embimbiliya, va fetela ocila cimue ca tungiwa ndopo ko Los Angeles Koliseum. Oco omanu vosi va yeve ciwa ohundo yaco, va manji va talavaya lovimalẽho vioku yevalisa ocileñi vio pocila caco, momo wa kala uloño wokaliye kotembo yaco. Onepa yalua yomanu va yevelela ohundo yaco kuenda ovipama vikuavo, vovingungu viasapulo.
EVOKIYO KOLUALI LUOSI
Kunyamo wo 1923, kua kala evokiyo lialua kupange woku kunda vo Afrika, ko Europa, ko India kuenda ko Amerika do Sul. Vo India manji umue o tukuiwa Joseph ndaño okuti wa kuata ocikele coku tata ukãi waye lomãla, wa kuatisavo koku panga alivulu kelimi lio Hindi, lio Tamil, lio Telugo kuenda lio Urdu.
Ko Serra Leoa, Vakuakulilongisa Embimbiliya okuti manji Alfred Joseph kuenda Leonard Blackman, va sonehela Kombala Yoluali Luosi ko Brooklyn, Nova Yorke oku pinga ekuatiso. Kuenje keteke 14 ya Kupupu wo 1923, epingilo liavo lia tambuluiwa. Manji Alfred wa lombolola hati: “Vocasapalo kuteke va ndi telefonalela.” Noke va ndi pula hati: “Ove wa sonehela kulo Kombala Yoluali Luosi oku pinga ekuatiso?” Manji Alfred wa tambulula hati: “Oco ame.” Manji wa kala oku vangula lame wa popia hati: “Ovo va ndi tuma kulo.” Ondaka yaco ya kala ya manji William Brown. Keteke liaco, oco eye a pitĩla ko Karibe lukãi waye Antonia kuenda omãla vaye vavali vakãi, Louise kuenda Lucy. Ka pa pitile otembo yalua kuenje vamanji veya oku kũlĩha manji Brown lepata liaye.
Manji Alfred wamisako loku popia hati: “Keteke likuavo komẽle ame la manji Leonard tua kala oku sapela catiamẽla Kembimbiliya ndomo tua siataile oku ci linga olosemana viosi. Vocipikipiki tua mola ulume umue wa lepa wa talama pepito. Manji Brown. Eye wa kala ukuambili calua locili okuti keteke likuavo wa yonguile oku linga ohundo yimue yowiñi. Osimbu osãi ka ya puile Manji Brown wa eca alivulu osi ambatele. Noke wa tambula vali ci pitahãla 5.000 kalivulu. Eye ka tumãlele calua kuenje wa pinga vali alivulu. Pole, manji Brown ka kũlĩhĩwile okuti ukuakulandisa alivulu. Vokuenda kuomuenyo waye ndufendeli wa Yehova ukuambili, olonjanja viosi wa enda oku tukula Embimbiliya volohundo viaye. Eli olio esunga lieci omanu va enda oku u tukula hati “Embimbiliya” Brown.
Kotembo yaco vamanji ko Alemanya, va nõlapo okuti o Betele ya kala volupale luo Barmen yiluka, omo okuti ocitumãlo caco ca kala citito calua. Handi vali, ovo va yevele okuti asualali vo ko Fransa va laikele oku ñualilapo olupale. Vakuakulilongisa Embimbiliya va sanga olosapalalo vialua volupale luo Magdeburgo via molẽhele okuti via suapo oco mu pangiwe alivulu etu. Toke keteke 19 Yevambi, vamanji va mala oku longeka olomakina vioku panga alivulu kuenda ovikuata vikuavo loku yilukila ko Betele yokaliye ko Magdeburgo. Keteke likuavo noke liesapulo lia tumiwa kombala yoluali luosi liokuti vamanji va iluka ale, ovikanda viasapulo via sandeka okuti o Fransa ya ñualilapo olupale luo Barmen. Vamanji va eca olupandu ku Yehova omo lioku va teyuila kuenda oku va kuatisa.
Ko Brasil, manji George Young, okuti wa lingaile ovongende kovitumãlo vialua oco a kunde olondaka viwa, wa tumbika o Betele yokaliye kuenda wa fetika oku sandeka Utala Wondavululi kelimi Lioputu. Volosãi vitito, wa eca eci ci pitahãla 7.000 kolorevista kuenda otuikanda. Pole, oku pitĩla kuaye kua nenavo esanju kepata lia Sarah Ferguson. Eye wa tangele ale Utala Wondavululi tunde kuyamo wo 1899, pole, ka la kuata epuluvi lioku litumbika kepapatiso. Noke yolosãi vimue vitito, manji Ferguson lomãla vaye vakuãla va eca enanga liaco lia velapo lioku papatisiwa.
“OKU VUMBA SUKU LOMBILI KUENDA ESANJU”
Kesulilo liunyamo waco, Utala Wondavululi 15 ya Cembanima wo 1923, wa popele okuti: Apongoloko a lingiwa kolohongele viekongelo kupange woku kunda kuenda kolohongele viofeka ca kuatisa calua Vakuakulilongisa Embimbiliya! Utala waco Wondavululi wamisako hati: “Ca limbukiwa okuti akongelo . . . a pama calua konepa yespiritu . . . Tu sukila oku lipongiyila upange wo kovaso yoloneke loku amamako oku vumba Suku lombili kuenda esanju vokuenda kunyamo u kuãimo wo 1924.
Unyamo wo 1924 wa kuatavo esilivilo lialua ku Vakuakulilongisa Embimbiliya. Vamanji ko Betele va pita olosãi vialua oku talavaya koku tungiwa kuocitumãlo cimue ko Staten Island, ocipepi lo Betele yo Brooklyn. Upange waco woku tunga wa malusuiwa kefetikilo liunyamo wo 1924 kuenda wa kuatisa koku vokiya omunga ya vamanji, loku kunda olondaka viwa lonjila yimue okuti lalimue eteke ya kaleleko.
a Cilo, Ekalo Lietu Tuakristão Kuenda Oku Kunda—Ovipama Viohongele.