1-2. Oku litepa kupi kua kala pokati kolosoma vivali kuenda apulilo api tu konomuisa?

TU KŨLĨHĨSI lutate catiamẽla kolosoma vimue vivali vio kosimbu. Umue, wa vialele apata ekũi lia va Isareli; ukuavo wa vialele apata avali vo Yuda. Ndaño okuti ka va kaile votembo yimuamue, pole, ovo va linga ovina vilua via lisoka. Olosoma evi vivali, va lueyela Yehova kuenda va kokela afendeli vaye oku linga ekandu. Kavali kavo, va fendelele olosuku viesanda kuenda va kala olomondi. Pole, pa kala etepiso limue pokati kalume ava vavali. Umue pokati kavo wamamako oku linga eci cĩvi toke kolofa viaye, pole, ukuavo wa likekembela kuenda wa eceliwa kovilinga viaye vĩvi. Velie olosoma viaco?

² Olonduko viavo Ahava, soma yo ko Isareli kuenda Manase, soma yo ko Yuda. Oku litepa kuolosoma evi vivali, ku tu longisa calua catiamẽla kocina cimue ci kuete esilivilo lialua okuti, oku likekembela. (Ovil. 17:30; Va Rom. 3:23) Nye ci lomboloka oku likekembela kuenda tu lekisa ndati okuti tua likekembela? Tu sukila oku kũlĩha esunga lieci tu yonguila okuti, Yehova o tu ecela eci tu lueya. Oco tu sange atambululo apulilo a-a, tu konomuisa omuenyo wolosoma evi vivali loku limbuka ovina tu lilongisilako kueci ovo va linga. Noke tu konomuisa eci Yesu a longisa catiamẽla koku likekembela.

3. Usoma wa Ahava wa kala ndati?

³ Ahava wa kala osoma yepanduvali kuviali wapata akũi a va Isareli. Eye wa kuelele Isevele, omõla a soma wo ko Sidono, okuti ofeka yimue ya kuatele ukuasi ko Norte. Omo liolohuela viaco, ofeka yosi yo Isareli ya kuata ukuasi. Pole, eci ca koka okuti ukamba va Isareli va kuatele la Yehova wa kala kohele. Isevele wa kala ufendeli wa Baale kuenje wa vetiya Ahava oku sandula etavo liaco lĩvi okuti mua kongelele oku linga evĩho liukahonga vonembele  kuenda oku eca omãla ndovilumba. Eci Isevele a kala komangu yunasoma, ovaprofeto vosi va Yehova va kala kohele. Isevele wa kala oku ponda valua pokati kovaprofeto. (1 Olos. 18:13) Ahava “wa linga ovina vialua vĩvi kovaso a Yehova okuti vosi vana va vialele tete, ci sule.” (1 Olos. 16:30) Yehova wa mola ovina viosi Ahava kuenda Isevele va kala oku linga. Eye wa kũlĩhĩle ovina viosi. Yehova lohenda yalua wa tuma uprofeto Eliya oco a ka lungule omanu Vaye oku linga apongoloko kovilinga viavo osimbu kua kala epuluvi. Pole, Ahava kuenda Isevele va likala oku yevelela.

4. Esapulo lipi Ahava a tambula kuenda nye eye a linga?

⁴ Epandi lia Yehova lieya oku sulila. Yehova wa tuma uprofeto Eliya oku sapuila Ahava kuenda Isevele eyambulo va laikele oku tambula. Epata liaye liosi lia laikele oku kunduiwa. Olondaka via Eliya via kokela esumuo lialua ku Ahava! Noke ulume una wa kala ukuepela wa “liketisa.”—1 Olos. 21:19-29.

5-6. Nye ci lekisa okuti Ahava ka likekembelele lutima wosi?

⁵ Ndaño okuti Ahava wa liketisile vepuluvi liaco, ovilinga viaye noke via lekisa okuti ka likekembelele lutima wosi. Eye ka likolisilileko oku imula efendelo lia Baale kuviali waye. Kuenda ka vetiyile omanu vakuavo oku fendela Yehova. Ahava wa lekisavo ekambo lioku likekembela konjila yikuavo.

⁶ Noke Ahava wa pinga ku Yehosafata Soma yo ko Yuda oco a likongele kokuaye oku yaka la va a Suria kuenje Yehosafata wo sapuila oco va pulise tete umue pokati kovaprofeto va Yehova. Pole, Ahava wa likala ocisimĩlo caco, loku popia hati: “Handi kuli vali ulume umue okuti tu pondola oku kũlĩhĩsa Yehova pocakati caye; pole, ame ndu nyãle, momo eye lalimue eteke a imbile owanji wovina viwa viatiamẽla kokuange, te lika ovina vĩvi.” Ndaño ndoco, ovo va kũlĩhĩsa uprofeto Mikaya. Ocili okuti uprofeto wa Suku wa situlula ovina vĩvi via laikele oku pita la Ahava! Kuenje Ahava ondingaĩvi ka likekembelele kuenda ka pingile ku Yehova oco o wecele, pole, wa kapa uprofeto vokayike. (1 Olos. 22:7-9, 23, 27) Ndaño Ahava wa kapa Mikaya vokayike, eye ka ponduile oku puluka kocitumasuku ca laikele oku tẽlisiwa vokuaye. Noke vuyaki wa kuamamo, Ahava weya oku pondiwa.—1 Olos. 22:34-38.

7. Nye Yehova a popia catiamẽla ku Ahava noke liolofa viaye?

⁷ Noke liolofa via Ahava, Yehova wa lekisa ndomo eye a tendele ulume waco. Eci Soma Yehosafata a pitĩla lombembua konjo, Yehova wa tuma uprofeto Yehu oco o lungule omo lioku kuatisa Ahava. Uprofeto wa Yehova wa popia hati: “Anga hẽ o sukila oku kuatisa ondingaĩvi kuenda vana va suvuka Yehova ovo o sukila oku sola?” (2 Asa. 19:1, 2) Kaliye sokolola: Nda Ahava wa likekembelele lutima wosi, uprofeto nda kotukuile ndulume ondingaĩvi haiye wa suvuka Yehova. Ocili okuti, Ahava ndaño wa lekisa okandimbukiso kamue koku likekembela, eye lalimue eteke a likekembelele lutima wosi.

8. Ulandu wa Ahava u tu longisa nye catiamẽla koku likekembela?

⁸ Nye tu lilongisa kulandu wa pita la Ahava? Eci eye a yeva esapulo lia Eliya liokuti epata liaye lia laikele oku yambuiwa, Ahava weya oku liketisa. Lia kala efetikilo liwa. Pole, ovilinga a lekisa noke, via kala uvangi wokuti ka likekembelele lutima wosi. Ocili okuti oku likekembela ka ci lomboloka lika oku popia okuti, eci tua linga ca tu vala calua. Tu konomuisa ulandu ukuavo, u ka tu kuatisa oku limbuka eci ca kongela voku likekembela lutima wosi.

9. Usoma wa Manase wa kala ndati?

⁹ Noke liovita vivali kanyamo, Manase wa linga osoma yo ko Yuda. Akandu aye a luilepo  vali okuti, a Ahava a sule! Embimbiliya li popia hati: “Eye wa linga ovina vialua vĩvi kovaso a Yehova oco a wengule onyeño yaye.” (2 Asa. 33:1-9) Manase wa tunga ovotala olosuku viesanda kuenda wa kapa ociteka cimue vonembele yi kola ya Yehova, okuti ociteka caco ca lombolokele efendelo lievĩho liukahonga! Eye wa kala ukuombanda, wa tãha kuenda wa sanda vakuakuvangula lolondele. Eye ‘wa pesela osonde yomanu valua ka va kuatele eko.’ Eye poku yoka omanu mua kongelelevo oku ‘pitisa omãla vaye vondalu’ poku va eca ndocilumba kolosuku viesanda.—2 Olos. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Elungulo lipi Yehova a eca ku Manase kuenda nye Manase a linga?

¹⁰ Ndeci ca linga Ahava, Manase wa likalavo oku yevelela elungulo lia Yehova pocakati covaprofeto Vaye. Oku sulako “Yehova wa nena [ko Yuda] asongui volohoka va soma yo Asuria kuenda va kuata Manase lolonjolo noke vo kuta lalienge avali osipi kuenje vo wambata ko Bavulono.” Vokayike a kala ko Bavulono citava okuti Manase wa kala oku sokolola kovina a lingile. Eye “wamamako oku liketisa calua kovaso a Suku ya vakukululu yaye.” Eye wa linga vali ocina cikuavo. “Wa livondela ku Yehova Suku yaye oco o lekise ohenda.” Ocili, Manase “wamamako oku likutilila ku Suku.” Ulume ũvi, wa kala oku linga apongoloko. Eye wa fetika oku tenda Yehova nda “Suku yaye” kuenda wa likutilila kokuaye lolupili.—2 Asa. 33:10-13.

11. Ndomo ca tangiwa 2 Asapulo 33:15, 16, Manase wa lekisa ndati okuti wa likekembela lutima wosi?

¹¹ Olonjanja vimue Yehova wa enda oku tambulula olohutililo via Manase. Yehova wa limbuka okuti Manase wa linga apongoloko omo liolohutililo a enda oku linga. Kuenje Yehova wa yevelela Manase eci eye a pinga ongecelo kuenda wa ecelela okuti o linga vali osoma. Manase wa likolisilako calua oco a lekise okuti wa likekembela lutima wosi. Eci eye a linga, Ahava lalimue eteke a ci lingile. Manase wa pongolola ovilinga viaye. Eye wa likolisilako oku malako lefendelo liesanda kuenda wa vetiya efendelo liocili. (Tanga 2 Asapulo 33:15, 16.) Ocili okuti Manase poku ci linga, wa sukilile utõi kuenda ekolelo, momo wa kala ongangu ĩvi pokati kepata liaye, kakuenje vaye kuenda komanu vakuavo vokuenda kuanyamo alua. Pole, eci Manase a kuka, wa seteka oku pongolola ovituwa viaye kovina vĩvi a lingaile. Citava okuti Manase noke weya oku kala ongangu yiwa konekulu yaye Yosiya okuti noke weya oku kala osoma yiwa.—2 Olos. 22:1, 2.

12. Nye tu lilongisila kongangu ya Manase yoku likekembela lutima wosi?

¹² Nye tu lilongisila kongangu ya Manase? Eye wa liketisa kuenda wa linga ovina vikuavo. Wa likutilila oku pinga ohenda. Noke wa pongolola ovituwa viaye. Eye wa likolisilako oku pongolola ovituwa viaye kovina vĩvi a lingaile loku sanda oku fendela Yehova kuenda oku kuatisa omanu vakuavo oku linga cimuamue. Ongangu  ya Manase yi kuatisa omanu vana va siata oku linga ovina vialua vĩvi. Ulandu wa Manase u lekisa okuti Yehova Suku ‘uwa kuenda olonjanja viosi wa likapelako oku ecela.’ (Osa. 86:5) Yehova ecela vana va likekembela lutima wosi.

13. Tukula ocindekaise cimue ci tu kuatisa oku limbuka esilivilo lioku likekembela.

¹³ Manase ka pingile lika ongecelo, pole, wa linga vali ovina vikuavo. Eci ci tu longisa ovina vi kuete esilivilo catiamẽla koku likekembela. Kũlĩhĩsa ocindekaise eci: Ove wenda vonjo yimue yoku yoka akende kuenje ove o pinga ekende limue. Pole, nalavai ka ku ĩha ekende wa pinga, o ku ĩha esala limue. Anga hẽ ove nda wa sanjuka? Sio nda kua sanjukile! Anga hẽ nda ca kuatisa nda onalavayi ya lomboluile okuti esala ocina cimue ci kuete esilivilo vekende? Sio nda ka ca kuatisilevo! Cimuamue haico okuti, Yehova o yongola okuti ukuekandu o likekembela lutima wosi. Nda ukuekandu o pinga ongecelo yekandu liaye eci ciwa. Onepa yimue yi kuete esilivilo yoku likekembela, pole, hacoko lika ci sukiliwa. Oco hẽ nye ci sukiliwa? Etu tu pondola oku lilongisila calua kolusapo Yesu a tukula.

14. Volusapo lua Yesu, omõla ocisandui wa lekisa ndati enanga liatete lioku likekembela?

¹⁴ Yesu wa lombolola olusapo lumue lu vetiya luatiamẽla komõla ocisandui wa tukuiwa ku Luka 15:11-32. Umalẽhe waco wa sinĩla isiaye, wa tunda konjo kuenda wa linga ungende “kofeka yimue yocipãla.” Kocitumãlo caco a enda wambata omuenyo umue ka wa sungulukile. Eci a fetika oku kuata ovitangi komuenyo, wa sokolola konjila ĩvi a nõlele. Eye weya oku limbuka okuti omuenyo waye wa kala ciwa eci a kala konjo ya isiaye. Yesu wa popia hati noke umalẽhe “olondunge viaye vieyamo.” Eye wa nõlapo oku tiukila konjo loku pinga ongecelo ku isiaye. Ca kuata esilivilo omõla oku limbuka okuti wa nõlele onjila ka ya sungulukile. Anga oco lika a sukilile oku linga? Sio. Eye wa sukilile oku ci lekisa kovilinga!

15. Omõla ocisandui volusapo lua Yesu wa lekisa ndati okuti wa likekembela lutima wosi?

¹⁵ Omõla ocisandui wa lekisa okuti wa likekembela lutima wosi, omo lieci a linga. Eye wa linga ungende umue unene calua oco a pitĩle konjo. Eci a pitĩla ku isiaye wa popia hati: “Nda lingila ilu ekandu kuenda ove. Si sesamẽla vali oku tukuiwa okuti ndimõlove.’ (Luka 15:21) Oku likekembela kumalẽhe lutima wosi, kua lekisa okuti, wa yonguile oku tumbulula ukamba waye la Yehova. Eye wa limbukavo okuti elinga liaye lia sumuisa calua isiaye. Eye wa nõlelepo oku talavayela isiaye, oco va kuate vali ukamba uwa kuenda wa nõlelepo oku tendiwa ndonalavayi yaye. (Luka 15:19) Olusapo olu ka lu lomboloka ño ulandu umue u komõhisa. Ulandu waco u kuete esilivilo lialua kakulu vekongelo, u pondola oku va kuatisa eci ovo va likolisilako oku limbuka nda umue wa linga ekandu wa likekembela muẽle lutima wosi.

16. Momo lie pamue ci tĩlila kakulu vekongelo oku limbuka nda omunu umue wa likekembela muẽle lutima wosi?

 ¹⁶ Ka ci leluka kakulu vekongelo oku limbuka nda omunu una wa linga ekandu linene cilo wa likekembela muẽle lutima wosi. Momo lie? Momo akulu vekongelo ka va pondola oku mola eci ci kasi vutima kuenje ovo va likolisilako oku sanda uvangi wokuti manjavo wa linga apongoloko loku suvuka ekandu a lingile. Olonjanja vimue, omunu o linga ekandu limue linene calua okuti akulu vekongelo eci va sapela laye, va kuata atatãhãi nda okuti eye wa likekembela muẽle lutima wosi.

17. (a) Ocindekaise cipi ci lekisa okuti omunu oku pinga ongecelo olonjanja vimue ka ci lekisa oku likekembela lutima wosi? (b) Ndomo ci sangiwa ku 2 Va Korindo 7:11, nye ci lavokaiwa komunu wa likekembela lutima wosi?

¹⁷ Kũlĩhĩsa ulandu owu. Manji umue wa linga ukahokolo vokuenda kuanyamo alua. Eye ka pingile ekuatiso, pole, wa seleka ekandu liaco ka ci popele kukãi waye, kakamba kuenda kakulu vekongelo. Noke liotembo yimue, akulu vekongelo va yeva ekandu a linga. Eci akulu vekongelo vo sapuila okuti va kuete uvangi wokuti wa linga ukahokolo, manji wa litavela kueci eye a linga kuenda wa lekisavo okuti wa likekembela. Anga hẽ eci ca lekisa muẽle okuti wa likekembela? Sio. Akulu vekongelo va kũlĩhĩsa ocitangi caco, va sukilile oku limbuka vali ocina cikuavo. Momo omunu wa lueya ka lingile ekandu liaco onjanja yimosi lika, pole, eye wa linga ekandu liaco locipango olonjanja vialua. Omunu wa linga ekandu hayeko wa litavela ekandu liaye; umue eye wa limbuka ekandu a linga noke wa ci sapuila akulu vekongelo. Kuenje akulu vekongelo va sukila oku limbuka ovovangi oku likekembela lutima wosi, kovisimĩlo, kekalo kuenda kovituwa viomunu wa linga ekandu. (Tanga 2 Va Korindo 7:11.) Eci ci pondola oku ambata otembo yalua oco omunu a linge apongoloko a lekisa okuti eye wa likekembela muẽle lutima wosi. Kuenje citava okuti, omunu waco o tundisiwa vekongelo vokuenda kuotembo yimue.—1 Va Korindo 5:11-13; 6:9, 10.

18. Omunu una wa tundisiwa vekongelo, o lekisa ndati okuti wa likekembela lutima wosi kuenda uvangi upi u ka lekisa nda eye wa likekembela muẽle lutima wosi?

¹⁸ Oku lekisa okuti omunu una wa tundisiwa vekongelo wa likekembela muẽle lutima wosi, eye o sukila oku enda kolohongele olonjanja viosi kuenda poku kuama olonumbi via eciwa lakulu vekongelo vioku kuata esokiyo lioku likutilila loku lilongisa Embimbiliya eteteke leteke. Eye o sukilavo oku yuvula ovina vina vi pondola oku u kokela oku linga vali ekandu. Nda eye wa likolisilako oku tumbulula ukamba waye la Yehova, eye o pondola oku kolela okuti Yehova o ko wecela lutima wosi kuenda akulu vekongelo va ko kuatisa oco a likongele vali la vamanji vekongelo. Eci akulu vekongelo va fetika oku limbuka okuti una wa tundisiwa vekongelo wa likekembela lutima wosi, ovo va kũlĩha  okuti ocitangi locitangi ca litepa kuenje va yuvula oku sombisa lekambo liesunga.

19. Nye ca kongela voku likekembela lutima wosi? (Esekiele 33:14-16)

¹⁹ Ndomo tua lilongisa, oku likekembela lutima wosi, mua kongela vali ovina vikuavo okuti oku pinga lika ongecelo kekandu lia lingiwa ci sule. Omunu o sukila oku linga apongoloko kovisimĩlo viaye kuenda kovilinga loku linga ovina vi lekisa okuti wa likekembela lutima wosi. Mua kongela oku siapo ocituwa caye cĩvi kuenda oku fetika oku pokola kolonumbi via Yehova. (Tanga Esekiele 33:14-16.) Ocina ca velapo una wa linga ekandu a sukila oku linga, oku tumbulula ukamba waye la Yehova.

20-21. O kuatisa ndati omunu una wa linga ekandu linene?

²⁰ Yesu wa lombolola onepa yimue ya velapo yupange waye eci a popia hati: “[Ndeyilila] oku kovonga . . . vakuakandu oco va likekembele.” (Luka 5:32) Tu sukila oku lingavo cimuamue. Tu sokololi okuti ekamba limue lietu lia linga ekandu linene. Nye tu sukila oku linga?

²¹ Nda tua limbika ekandu ekamba limue lia linga, tu lekisa okuti ka tu u sole. Ka tu tẽla oku limbika Yehova, momo eye o ci lete. (Olosap. 5:21, 22; 28:13) Ove o pondola oku kuatisa ekamba liove poku u sapuila okuti akulu vekongelo va yongola oku ku kuatisa. Nda ekamba liove wa likala oku litavela kakulu vekongelo, ove o sukila oku ci sapuila kakulu vekongelo catiamẽla kekandu, oco o lekise okuti o yongola oku u kuatisa. Nda kua ci lingile ukamba waye la Yehova u kala kohele!

22. Nye tu lilongisa vocipama cikuãimo?

²² Nye ci lingiwa nda omunu wa linga ekandu wa enda kocitumãlo cimue ocipãla kuenda omo liekandu liaco akulu vekongelo va nõlapo oku u tundisa vekongelo? Ci lomboloka hẽ okuti ovo ka va lekisile ohenda? Ocipama cikuãimo ci ka lombolola onjila ndomo Yehova a lekisa ohenda poku lungula vakuakandu kuenda ndomo tu pondola oku u setukula.