1-2. (a) Nye olombiali vimue via siata oku linga kafendeli va Yehova, pole, ocituwa cipi afendeli vaye va siata oku lekisa? (b) Tu pondola oku kuata ndati esanju ndaño lelambalalo? (Lombololavo ociluvialuvia koñoño.)

 CILO, voluali luosi efendelo lietu li kasi oku tatekiwa kueci ci pitahãla 30 kolofeka. Vimue pokati kolofeka viaco, olombiali via siata oku kapa vamanjetu alume lakãi volokayike. Ocina cipi cĩvi ovo va linga? Lacimue cĩvi va linga kovaso a Yehova. Eci va siata oku linga lika, oku tanga loku lilongisa Embimbiliya, oku linga upange woku kunda kuenda oku kala kolohongele la vamanji vakuavo. Ovo va siatavo oku likala oku panga onepa kopulitika. Ndaño lalambalalo alua, afendeli va Yehova vakuekolelo va siata oku amamako oku pandikisa lekolelo b poku lekisa okuti eye lika va vumba. Ovo va kuete esanju poku ci linga!

² Ocili okuti, wa siata oku mola alitalatu a vamanji vamue vakuotõi loku limbuka ndomo ovo va sanjuka. Ovo va sanjuka momo va kũlĩha okuti, Yehova wa va sanjukila omo lioku amamako oku kakatela kokuaye. (1 Asa. 29:17a) Yesu wa popia  hati: “Va sumũlũha vana va lambalaliwa omo liesunga. . . . Sanjuki kuenda yoleli, momo onima yene yinene.”—Mat. 5:10-12.

3. Ndomo ca tangiwa Kovilinga 4:19, 20, nye ovapostolo va linga eci va lambalaliwa kuenda momo lie va ci lingila?

³ Ovitangi vamanji va kasi oku liyaka lavio, vimuamue levi ovapostolo va Yesu va liyaka lavio, eci va kala oku lambalaliwa omo lioku kunda catiamẽla ku Yesu. Olonjanja vialua olonganji viekanga linene via va Yudea, ‘va enda oku va handeleka oco ka va ka longise vali vonduko ya Yesu.’ (Ovil. 4:18; 5:27, 28, 40) Nye ovapostolo va linga? (Tanga Ovilinga 4:19, 20.) Ovo va kũlĩhĩle okuti umue wa velapo vali, wa ‘va handelekele oku kundila omanu loku imbila uvangi’ watiamẽla ku Kristu. (Ovil. 10:42) Petulu la Yoano lutõi walua va tambulula olonumiwa viaco vati, cavo oku pokola ku Suku okuti kolonganji hakoko kuenda va popia okuti ovo ka va liwekapo oku vangula catiamẽla ku Yesu. Eci ca kala ndu okuti ovo va pula kolonganji hati: ‘Ene vu sima okuti ovihandeleko viene via velapo okuti, via Suku vi sule?’

4. Ndomo ca situluiwa Kovilinga 5:27-29, ongangu yipi ovapostolo va sila Akristão vosi vocili kuenda tu va setukula ndati?

⁴ Ovapostolo va sia ongangu yiwa okuti Akristão vosi vocili va sukila oku yi kuama poku “pokola ku Suku ndombiali, komanu hakoko.” (Tanga Ovilinga 5:27-29.) Ovapostolo noke lioku tipuiwa omo liekolelo liavo, va tunda Vekanga Linene lia va Yudea “lonjolela, momo va tendiwile okuti va sesamẽla oku sepuiwa omo lionduko ya [Yesu]” kuenje vamamako oku kunda!—Ovil. 5:40-42.

5. Apulilo api tu sukila oku tambulula?

⁵ Ongangu ovapostolo va sia, yi votola apulilo amue. Ndeci, onjila ovapostolo va nõlapo yoku pokola ku Suku okuti komanu hakoko yi likuata ndati lonumbi Yocisonehua cokuti ‘pokoli kolombiali’? (Va Rom. 13:1) Ndeci upostolo Paulu a popia, tu ‘pokola ndati kolombiali kuenda kolonguluvulu’ okuti, lopo tu amamako oku pokola ku Suku Ombiali yetu ya velapo?—Tito 3:1.

6. (a) Velie ‘olombiali’ via tukuiwa ku Va Roma 13:1, kuenda tu sukila oku va tata ndati? (b) Nye ca kũlĩhĩwa catiamẽla kolombiali viosi viomanu?

⁶ Tanga Va Roma 13:1. Vocinimbu eci ondaka ‘olombiali,’ yi tiamisiwila kolombiali viomanu vi kuete omoko yoku viala vakuavo. Akristão va sukila oku pokola kolombiali viaco. Olombiali viaco vi vetiya omanu oco ka va ka linge ombuanja, vi kũlĩhĩsa oco omanu va pokole kovihandeleko viofeka kuenda olonjanja vimue vi teyuila afendeli va Yehova. (Esit. 12:16) Kuenje tu sukila oku eca kokuavio elisimu, ulambu, epokolo kuenda esumbilo ovio vi yongola. (Va Rom. 13:7) Ocili okuti, olombiali viaco vi kuete lika omoko yoku viala omo okuti, Yehova o vi ecelela oku ci linga. Yesu wa lombolola ciwa onumbi eyi eci a pulisiwa Languluvulu yo ko Roma Pondiu Pilato. Pilato eci a tukula omoko eye a kuatele yoku nõla nda o yovola Yesu ale sio, Yesu wo sapuila hati: “Ove nda kua kuatele omoko layimue yoku ndi ñualelapo nda kua tambuile omoko yaco tunde kilu.” (Yoa. 19:11) Ndeci ca pita la Pilato, koloneke vilo omoko olombiali vi kuete yoku viala, yi sule.

7. Vepuluvi lipi ka tu sukila oku pokola kolombiali kuenda nye ovio vi sukila oku ivaluka?

⁷ Akristão va pokola kovihandelelo viosi violombiali vina okuti ka vi li patãla lovihandeko via Suku. Pole, etu ka tu pokola komanu eci ovo va tu kisika oku linga ocina Suku a tu sapuila okuti ka citava oku ci linga, ale ceci va tu tateka oku linga eci Suku a yongola. Ndeci, ovo pamue va kisika vamanji akuenje oco va ende kusualali. c Ale ovo va tambula Ambimbiliya, alivulu etu, va tu tateka oku kunda kuenda efendelo lietu. Eci olombiali vi talavaya lãvi lunene wavo poku lambalala olondonge via Kristu, ovio vi sukila oku pokola ku Suku. Yehova o ci lete!—Uku. 5:8.

8. Etepiso lipi li kasi kondaka “oku velapo” londaka “oku piãlapo” kuenda momo lie ci kuetele esilivilo?

⁸ Ondaka “oku velapo” yi lomboloka “ocina cimue cinene, ca lepapo vali okuti vikuavo vi sule.” Pole, eci ka ci lomboloka oku kala omunu umue “unene, umue wa lepapo vali okuti vakuavo ci sule. Eci ci tiamisiwila kondaka yikuavo okuti, “oku piãlapo.” Ndaño omanu vana va kasi oku viala va tukuiwa okuti “olombiali,” kuli ombiali ya piãlapo vali okuti eye fũ. Olonjanja vialua Embimbiliya li tukula Yehova Suku londuko yesumbilo hati, “Fũ.”—Dan. 7:18, 22, 25, 27.

9. Nye uprofeto Daniele a mola vovinjonde?

⁹ Uprofeto Daniele vovinjonde wa mola okuti Yehova o kuete omoko ya velapo okuti, olombiali viosi ci sule. Daniele tete wa mola ovinyama vikuãla vinene vi lomboloka olombiali violuali vio kosimbu levi vio koloneke vilo okuti: O Bavulono, o Media la va Persia, o Helasi, o Roma kuenda o Anglo-Amerikana yi kasi oku viala oluali luosi koloneke vilo. (Dan. 7:1-3, 17) Noke Daniele wa mola Yehova Suku wa tumãla kocalo cekanga kilu. (Dan. 7:9, 10) Ovina uprofeto ukuekolelo a mola noke, elungulo limue kolombiali vio koloneke vilo.

10. Ndomo ca tangiwa ku Daniele 7:13, 14, 27, komanu vapi Yehova a eca omoko yoku viala ongongo kuenda eci ci lekisa nye catiamẽla Kokuaye?

¹⁰ Tanga Daniele 7:13, 14, 27. Suku o tambula unene kuenda omoko olombiali viomanu vi kuete, loku vi eca komanu va vi sesamẽla haivo va kuete unene walua. Komanu  vapi? Ku una “wa setahãla omõla womunu” okuti Yesu Kristu kuenda ‘kolosandu via Fũ” vi soka 144.000 komanu va ka viala “vokuenda kuotembo ka yi pui.” (Dan. 7:18) Ocili okuti, Yehova eye “Fũ” kuenda eye lika o kuete omoko yoku linga ovina viaco.

11. Nye Daniele a soneha ci lekisa okuti, Yehova o kuete omoko yoku viala olofeka viosi?

¹¹ Ulandu Daniele a mola vocinjonde, u likuata locina cimue eye a popele ale. Daniele hati, “Suku yo kilu . . . , upa olosoma kuenda o tumbika olosoma.” Eye wa sonehavo hati: “Fũ eye Ombiali vusoma womanu kuenda eca usoma . . . , komunu a yongola.” (Dan. 2:19-21; 4:17) Kua kala hẽ otembo Yehova opa loku tumbika olosoma? Oco, kua kala!

12. Tukula ulandu umue u lekisa ndomo Yehova kosimbu opa olosoma kovikele viavo vioku viala. (Tala ociluvialuvia.)

¹² Yehova wa siata oku lekisa okuti, o kuete omoko ya velapo yoku viala okuti, “olombiali” ci sule. Kũlĩhĩsa ovolandu atatu. Fareo wo ko Egito, wa lingisile afendeli va Yehova ndapika kuenda olonjanja vialua wa likala oku va eca. Pole, Suku wa va yovola kuenje Fareo wa fila Vokalunga Kakusuka. (Etu. 14:26-28; Osa. 136:15) Soma Belsiatare wo ko Bavulono wa linga ocipito cimue okuti “wa likapa kunene kovaso ya Ñala yovailu” kuenda ‘wa sivaya olosuku viopalata, viulu,’ pole, Yehova sio. (Dan. 5:22, 23) Ocili okuti, Yehova wa kutisa osõi ulume waco ukuepela. “Vuteke waco,” Belsiatare wa pondiwa kuenda usoma waye wa eciwa ku va Media la va Persia. (Dan. 5:28, 30, 31) Soma Herode Agripa I, wo ko Palestina wa tuma oku ponda upostolo Tiago, noke wa tuma oku kapa vokayike upostolo Petulu locimãho coku u pondavo. Pole, Yehova wa tateka Herode okuti ka tẽlisa ocimãho caye. “Ungelo wa Yehova wo veta,” kuenje wa fa.—Ovil. 12:1-5, 21-23.

13. Tukula ulandu u lekisa ndomo Yehova a yula ovimunga vimue violombiali.

¹³ Yehova wa lekisavo okuti o kuete omoko yoku viala, kovimunga viosi violombiali. Eye wa kuatisa va Isareli poku ecelela okuti, va kundula eci ci soka 31 kolosoma via va Kanana kuenda oku yula olonepa vinene Viofeka Yohuminyo. (Yeh. 11:4-6, 20; 12:1, 7, 24) Yehova wa kuatisavo va Isareli oku  yula Soma Bene-Hadada kuenda eci ci soka 32 kolosoma vikuavo vio Asuria vina via linga uyaki lo Isareli.—1 Olos. 20:1, 26-29.

14-15. (a) Nye Soma Nevukandesa la Dariu va popia catiamẽla komoko ya Yehova yoku viala? (b) Nye ukualosamo a popia catiamẽla ku Yehova kuenda kofeka Yaye?

¹⁴ Olonjanja viosi Yehova wa siata oku lekisa okuti, eye Fũ! Soma Nevukandesa wo ko Bavulono, ka lekisile umbombe loku limbuka okuti Yehova eye lika o sesamẽla esivayo. Pole, wa lipanda omo liongusu yaye, unene kuenda ulamba wekemãlo liaye kuenje Yehova wo lingisa eyui. Pana okuti olondunge via Nevukandesa vieyamo, wa “sivaya Fũ” kuenda wa limbuka okuti “uviali wa [Yehova], uviali umue u kala otembo ka yi pui.” Eye wamisako ndoco: “Ka kuli laumue o tẽla oku u tateka.” (Dan. 4:30, 33-35) Noke lioku setekiwa kuekolelo lia Daniele kuenda Yehova wo yovola veleva liolohosi, Soma Dariu wa tumbika ocihandeleko cokuti: “Omanu va sukila oku luluma lusumba kovaso a Suku ya Daniele. Momo eye o Suku yimue yi kasi lomuenyo kuenda eye o kala otembo ka yi pui. Usoma waye lalimue eteke u ka kunduiwa kuenda uviali waye u kala otembo ka yi pui.”—Dan. 6:7-10, 19-22, 26, 27.

¹⁵ Ukualosamo wa popia hati: “Yehova wa nyõla asokiyo ãvi olofeka; eye wa nyõla asokiyo omanu.” Eye wamisako ndoco: “Ya sumũlũha ofeka yina okuti Suku yavo Yehova, omanu eye a nõla ndocipiñalo caye muẽle.” (Osa. 33:10, 12) Eli esunga limue liwa tu kuete lioku amamako oku kolela ku Yehova!

16. Ekolelo lipi tu sukila oku kuata catiamẽla ‘kohali ya piãla’ kuenda momo lie? (Tala ociluvialuvia.)

¹⁶ Tua siata oku tanga ovina Yehova a linga kosimbu. Nye tu lavoka okuti oco ci ka pita kovaso yoloneke? Tu sukila oku kolela okuti Yehova o ka popela afendeli vaye vakuekolelo vokuenda ‘kuohali ya piãla.’ (Mat. 24:21; Dan. 12:1) Eye o ka ci linga eci ocimunga colofeka ca kũlĩhĩwa okuti Goge ya Magoge, ci ka ñualelapo afendeli va Yehova vakuekolelo  koluali luosi. Ndaño okuti vocimunga caco mu ka kongela ci soka 193 kolofeka vi kuete elitokeko okuti olo Nações Unidas, ka ci ka tẽla oku liyaka la Fũ kuenda olohoka viaye vio kilu! Yehova wa likuminya hati: “Ndi ka li kemãlisa ame muẽle loku li kolisa ame muẽle kuenda oku ecelela okuti ame muẽle ñulĩhĩwa kovaso yolofeka vialua; kuenje ovo va ka kũlĩha okuti, ame ndi Yehova.”—Esek. 38:14-16, 23; Osa. 46:10.

17. Nye Embimbiliya lia likuminya catiamẽla kolosoma vio kilu lieve kuenda ku vana vamamako oku kolela Yehova?

¹⁷ Goge poku katukila afendeli va Yehova o ka koka uyaki wa sulako wo Harmagedo, eci Yehova a ka kundula “olosoma vio kilu lieve.” (Esit. 16:14, 16; 19:19-21) Pole, ‘omunu wa suñama, eye lika o ka tunga kilu lieve, kuenda omunu amamako lekolelo o kalamo.’—Olosap. 2:21, etosi.

18. Akristão valua vocili va siata oku linga nye kuenda momo lie? (Daniele 3:28)

¹⁸ Vokuenda kuotembo yalua, Akristão valua vocili va siata oku kapa kohele elianjo liavo kuenda ovimuenyo viavo, omo liocisola va kuetele Yehova Ombiali yavo ya Velapo. Ovo va nõlapo oku amamako oku lekisa ekolelo ndeci ca linga amalẽhe vatatu va Heveru vana okuti, va popeliwa vofolono yondalu, omo lioku amamako oku kolela ku una okuti eye Fũ.—Tanga Daniele 3:28.

19. Esombiso Yehova a ka linga kafendeli vaye li ka kunamẽla pi kuenda nye tu sukila oku linga cilo?

¹⁹ Ukualosamo Daviti, wa soneha eci catiamẽla kesilivilo lioku amamako oku kolela ku Suku poku popia hati: “Yehova o ka tetuluila omanu. A Yehova, ndi sombise ndomo ci likuata lesunga liange kuenda ndomo ci likuata lesunguluko liange.” (Osa. 7:8) Daviti wamisako oku soneha ndoco: “Esunga kuenda oku suñama vi ndi teyuile.” (Osa. 25:21) Ocili okuti, onjila ya velapo komuenyo, oku amamako oku kolela ku Yehova loku kakatela kokuaye ndaño lovitangi! Poku ci linga, tu ka liyeva ndeci ukualosamo wa soneha hati: “Va sumũlũha omanu vamamako lekolelo . . . , vana va endela vocihandeleko ca Yehova.”—Osa. 119:1, etosi.