Anga hẽ kuli cimue wa yonguile oku linga vekongelo pole, cilo ku pondola oku ci linga? Citava okuti ocina caco wa yonguile oku linga, ci kasi ale oku lingiwa lamanji ukuavo. Ocikele caco pamue wa ci kuatele ale. Pole, omo lioku kuka, ekambo liuhayele, ekambo liolombongo, ale ocikele coku tata epata, ci pondola oku tateka ovina o yongola oku linga. Ale, omo liapongoloko a lingiwa vocisoko, pamue ca sukila oku siapo ocikele cimue wa lingaile ale osimbu. Omo liovina viaco, pamue o liyeva okuti ku kasi oku linga ovina viosi wa yonguile kupange wa Suku. Oku liyeva ndoco kacĩviko. Oco hẽ nye ci pondola oku ku kuatisa oku yuvula esumuo, onyeño kuenda ocikumbiti? O pondola oku amamako ndati lesanju?

Oco tu amameko lesanju tu sukila oku lilongisila kongangu ya Yoano Upapatisi. Eye wa sanjukilile ocikele caye, ndaño okuti ocikele caco pamue haicoko a lavokaile komuenyo waye. Citava okuti ka simile okuti otembo a laikele oku kala vokayike yi li soka lotembo a kala kupange woku kunda. Ndaño ndoco, Yoano wa lekisa esanju kuenda wamamako locituwa caco vokuenda kuomuenyo waye wosi. Nye co kuatisa? Tu pondolavo oku kuata ndati esanju eci tu liyaka lesumuo?

Kunyamo 29 K.K., Yoano wa fetika upange Yehova a ecele kokuaye woku pongiyila omanu okuiya kua Mesiya kuenje wa popia hati: “Likekembeli, momo Usoma wo kilu u kasi ocipepi.” (Mat. 3:2; Luka 1:12-17) Omanu valua va tava. Owiñi wa tunda kolonepa vio kupãla oco va yevelele esapulo kuenje valua va vetiyiwa oku tava loku likekembela kuenda va papatisiwa. Yoano wa lungulavo lutõi asongui vatavo catiamẽla kesombiso lia laikele oku pita la vana ka va yonguile oku linga apongoloko. (Mat. 3:5-12) Eye wa mola oku malusuiwa kupange waye kesulilo liunyamo 29 K.K. eci a papatisa Yesu. Noke Yoano wa vetiya omanu oku kuama Yesu, okuti Mesiya wa likuminyiwile.—Yoa. 1:32-37.

Yesu poku tukula ocikele Yoano a kuata, wa popia hati: “Pokati ka vana va citiwa lakãi, ka kua la kala umue wa velapo Yoano Upapatisi.” (Mat. 11:11) Tu kolela okuti Yoano wa sanjukilile  asumũlũho a kuata poku tẽlisa ocikele caye. Ndeci ca pita la Yoano, valua koloneke vilo, va siatavo oku kuata asumũlũho a Suku. Kũlĩhĩsa ulandu wa manji umue o tukuiwa Terry. Eye kumue lukãi waye Sandra, va kala akundi votembo yosi ci soka 50 kanyamo. Maji Terry wa popia hati: “Nda kuata asumũlũho alua. Nda talavaya ndukundi wotembo yosi, nda talavaya kupange wo Betele, nda talavaya ndukundi olikasi, nda kala kupange woku nyula akongelo, nda kala mitavaso o nyula akongelo vofeka kuenda cilo nda linga vali ukundi olikasi.” Oku kuata ocikele vocisoko ca Yehova ci nena esanju, pole, ndomo tu lilongisa kongangu ya Yoano, oku amamako lesanju ci sukila oku likolisilako ndaño ceci ekalo lietu lipongoloka.

Oco Yoano upapatisi amameko lesanju, eye wa tiamisilile utima kocikele a kuata. Kũlĩhĩsa ulandu u kuãimo. Noke liepapatiso lia Yesu, olondonge via Yoano via fetika oku tepuluka, pole, via Yesu via fetika oku livokiya. Kuenje olondonge via Yoano via lekisa esakalalo loku popia hati: “Tala, [eye] o kasi oku papatisa kuenda omanu vosi vo va enda kokuaye.” (Yoa. 3:26) Yoano wa kumbulula hati: “Wosi o kasi la ndombua eye sandombua. Pole, eci ekamba lia sandombua li votoka kuenje li yeva ondaka ya sandombua, o kuata esanju lialua. Esanju liange cilo lia suapo.” (Yoa. 3:29) Yoano ka lisokisile la Yesu kuenda ka simile okuti upange waye wa tepuluka omo liocikele cinene Yesu a kuata. Pole, Yoano wamamako lesanju momo wa solele ocikele caye coku kala “ekamba lia sandombua.”

Yoano omo lioku lieca lutima wosi co kuatisa oku amamako lesanju kocikele caye, ndaño okuti ocikele caye ka ca lelukile. Yoano wa kala u Nasiri tunde eci a citiwa kuenje, ka ca tavele okuti o nyua ovinyu. (Luka 1:15) Yesu poku lombolola ekalo lia Yoano wa popia hati: “Yoano ka lile ndaño oku nyua.” Pole, Yesu kumue lolondonge viaye ka va kalele vemehi liocihandeleko caco cu Nasiri, pole, va kala ndomanu vakuavo. (Mat. 11:18, 19) Handi vali, ndaño okuti Yoano ka lingile ocikomo cimue, eye wa kũlĩhĩle okuti olondonge via Yesu oku kongelamo olondonge via tete via Yoano via tambula unene woku linga ovikomo. (Mat. 10:1; Yoa. 10:41) Yoano ka pesile otembo oku sokolola etepiso lia kala pokati kolondonge viaye levi via Yesu, pole, wa tiamisilile lika utima koku linga upange wa Yehova.

Cimuamue haico okuti nda tua tenda ocikele cetu ndocina cimue ci kuete esilivilo lialua, tu ka amamako lesanju. Manji Terry wa tukuiwa ale, wa popia hati: “Ame nda tiamisilile lika utima kocikele locikele nda kuata.” Poku ivaluka otembo a kala kupange wakundi votembo yosi, wa popia hati: “Si liveli lacimue, ndivaluka lika esanju nda kuata kupange waco.”

Tu pondola oku kuata esanju lialua kupange wa Suku poku velisapo esunga lieci tu lingila upange waco, okuti oku tẽlisa lika ocikele caco ci sule. Esumũlũho linene oku kala ‘olondingupange kumue la Suku.’ (1 Va Kor. 3:9) Ndeci ocikuata ci kungiwa oco oku nina kuaco ku amameko, cimuamue haico okuti oku sokolola kesunga lieci tu vumbila Suku, ci tu kuatisa okuti eci cĩvi ka ci nyõli esanju lietu. Ka tu sokisa upange wetu lowu wa vakuetu. Ka tu simi okuti upange wetu u sule, wa va kuetu wa velapo.—Va Gal. 6:4.

Yoano wa kũlĩhĩle okuti upange waye woku kunda wa laikele oku kala otembo yitito, pole, ka kũlĩhĩle ndomo u sulila. (Yoa. 3:30) Kunyamo wa 30 K.K., noke lioku pita olosãi epandu yoku papatisiwa kua Yesu, Soma Herode wa tuma oku kapa Yoano vokayike. Ndaño ndoco Yoano wa amamako oku longisa. (Mar. 6:17-20) Nye co kuatisa oku amamako lesanju ndaño lovitangi viaco? Eye wa amamako oku tiamisila utima kovina viespiritu.

Osimbu Yoano a kala vokayike wa tambula esapulo liupange wa Yesu woku kunda. (Mat. 11:2; Luka 7:18) Yoano wa kolelele okuti Yesu eye Mesiya, pole, citava okuti wa lipula ndomo Yesu a ka tẽlisa ovitumasuku viosi viatiamẽla ku Mesiya. Omo okuti Yoano wa kũlĩhĩle okuti Mesiya wa laikele oku kala osoma, eye wa ponduile oku lipula nda vepuluvi liaco Yesu o fetika oku viala.  Yoano citava okuti wa lipulavo nda Yesu wa laikele oku u yovola vokayike. Yoano wa lekisa esakalalo poku kuata elomboloko liocikele ca Yesu kuenje wa tuma olondonge viaye vivali oku pula Yesu hati: “Ove Una o laika oku iya, ale tu lavoka ukuavo?” (Luka 7:19) Eci olondonge via tiuka citava okuti Yoano wa yevelela lutate ndomo va lombolola ovikomo Yesu a linga poku sakula omanu kuenje Yesu wa popia hati ka sapuiliko Yoano okuti: “Olomeke cilo vi kasi oku vanja, ovilema vi kasi oku enda, vakuavilundu va yelisua, ovisitatũi vi kasi oku yeva, vana va fa va pinduiwa kuenda olondaka viwa vi kasi oku kundiwila kolohukũi.”—Luka 7:20-22.

Ocili okuti Yoano wa pamisiwa calua lulandu waco. Eci ci lekisa okuti Yesu wa tẽlisa ocitumasuku catiamẽla ku Mesiya. Ndaño okuti ocimãho ca Yesu ka ca kaile coku yovola Yoano vokayike, pole, Yoano wa kũlĩhĩle okuti upange waye ka wa kaile welivova. Ndaño lovitangi, eye wa kuata esunga lioku kala lesanju.

Ndeci ca pita la Yoano, nda tua tiamisila utima kovina viespiritu tu ka amamako oku pandikisa lesanju. (Va Kol. 1:9-11) Tu pondola oku pandikisa eci tu tanga Embimbiliya, loku sokolola kovina tua tanga kuenda oku ivaluka okuti upange tu lingila Suku a welivovako. (1 Va Kor. 15:58) Manji Sandra wa popia hati: “Oku tanga ocipama cimosi Cembimbiliya eteke leteke ci ñuatisa oku pamisa ukamba wange la Yehova. Eci ci ñuatisa oku luluvalela kokuaye okuti kokuange muẽle sio.” Etu tu sukilavo oku tiamisila utima kovopange Wusoma, okuti ka tu tiamisila utima kekalo lietu pole tu luluvalela kovina Yehova a kasi oku linga. Manji Sandra wamisako hati: “Ovipama viosãi losãi vio JW Broadcasting^® vi tu kuatisa oku kala ocipepi locisoko kuenda oku amamako lesanju kocikele cetu.”

Yoano Upapatisi votembo yitito a tẽlisa ocikele caye, wa ci linga ‘lespiritu kuenda unene ndowu wa Eliya’ kuenje ndeci Eliya, eye “wa kalavo omunu ndetu.” (Luka 1:17; Tia. 5:17) Nda tu yongola oku kuama ongangu yaye, tu sukila oku amamako lesanju kupange Wusoma, ndaño tu liyaka lovitangi vialua.